1-3. (a) Nrŭ ká adi ngba lo dhú dhe djo? (b) Njonjo kʉ ná dini ká adi kpadhó logoti ngʉ ngbaribbai?

BIBLIA ripo ddikpa cha “dhe ki ro kasie nga.” (Ufunuo 21:4) Sura 5 nă, ko chueri kò ka kò ba choro nŭnŭ di ná shinga le ødha dhí be chulú. Ro, njʉ maddi nrŭ adi cheni che. (Muhubiri 9:5) Bí kʉ ná nrŭ adi ridhú ndima tsó, checheni ná nrŭ kae ngbaga?

² Fø ngadhudha goti na mana kʉ bbo ji ko ji ná le dhe dhe ná saa na. Ko ka kò dhuri kò tsó: ‘Ke ká ra ngbaga? Ke ká ko nja ddi? Ke ká ka ndi kó ko tsotso ddi? Ko ká ka ko si kero nja ddi?’

³ Bí kʉ ná dini adi logoti ngʉ njonjo. Nja dini adi riddi ni e blo kʉ ná ke ró, ni ra rà nă ndirigoti nie che lo nji ná ke ri ró, ni ra gbì nzadha dhi kazz na. Nja dini adi ripo ni dhe dhe ró, ni ka ningʉ nzɨ nyi njani ná ke ndirigoti ni ra di nidhó famiye nă b’lo chengʉeni ná nrŭ ma na. Ndirigoti nja kʉ ná dini adi ripo ni dhe nari goti ni ra lod’idha dhi nga na, ndirigoti ni ra gøni njonjo kʉ ná lendí na, ni ka ni ngʉ nrŭ inga ză.

4. Bí kʉ ná dini ká adi ngba loddi dhe djo?

⁴ Dini adi njonjo kʉ ná loddi dhe djo. Ro, kpa kana ro bí kʉ ná kpa adi ddikpa loddi. Kpa adi ripo dhe goti le naro dikpa ritsi adi vʉ ndi ra di shi. Føri ká kʉ bbʉbbʉ?

DHE KO DHE NA SAA NA KA KO ADI RA NGBAGA?

5, 6. Dhe ko dhe ná saa na ká ngba lo adi nga ba?

⁵ Yova chu ko dhó lo ka adi ngba ma dhe goti nari ngba, ndirigoti ke pori ko dho ddikpa ke dhe dhe ná saa na, kedhó shinga tso d’ød’ø. Dhe kʉ shi le di nari dhó njonjo nga. Ddikpa ke dhe dhe ná saa na, ke naro nzɨ ddikpa ritsi ro adi vʉ ndira di shi d’i ngana ri.a Dhe ko dhe ná saa na, ko nzá ka ko nja nga ro ri, ko nzá ka ko rrnga ro ri, ndirigoti ko nzá ka ko ddinga ki ro maddi ri.

⁶ Pi Sulemani ndingʉeri “dhe dhe ná nrŭ nzá chu ddikpa lo ro maddi ri.’’ Dhe dhe ná nrŭ ro nga ka ndimae jidha na inga ndro na ri, ndirigoti “njí ma, lo le pɨ nari ma, lo chudha ma, nyodyu ma na ro ma ngaddi kʉ kabuli na ri.” (Azø Muhubiri 9:5, 6, 10.) Ndirigoti Zaburi 146:4 nă, Biblia ripo kò dho ddikpa ke dhe dhe na saa na, “kedhó ngaddidha” tso d’ød’ø.

YESU PONGɄE DHE DJO NALO

7. Dhè djo ká Yesu pongʉe ngba lo?

⁷ Kedzá kau Lazaro dhengʉe ná saa djo, Yesu pongʉeri ndi unakpa dho: “Lazaro kodhí kau ddoddo.” Ro Yesu nzɨ ngʉ ripo Lazaro ndi ronga chʉchʉ ri. Ke pongʉe ri ki: “Lazaro dhe dhe.” (Yohana 11:11-14) Yesu ka dhe ddi ddo na. Ke nzá pongʉeri Lazaro ra rà na ri inga ndidhó famiye nă dhe dhe ná nrŭ dhi nga na ri. Ndirigoti ke nzá pongʉe ri Lazaro ra nzani kazz nă ri inga ke ki ra gøni vi nrŭ bbai inga ză bbai ri. Ringʉe ddiddi Lazaro ddoddo nari bbai. Nja andiko adi dhe ddi ddo na. Biblia ripo Stefano kpa hwingʉe ná saa na, “ke ddongʉe ddo dhe na.” (Matendo 7:60) Mutume Paulo ndingʉe ri, nja Wakristo maddi “ddongʉe dhe na.”​—1 Wakorinto 15:6.

8. Mungu nzá nongʉe nrŭ ndima dhe dhe ri, nari ká ko chu ngbaribbai?

⁸ Mungu ká nongʉe Adamu ma Eva ma ndima dhe dhe? Nza! Yova nongue kpa nja ndima di hwè na choro nŭnŭ ndirigoti kaka ná lendi na. Yova nongʉe nrŭ ná saa na, ke ka choro nŭnŭ di ná shinga dhi u li nrŭ na. (Muhubiri 3:11) Gø dhi nrŭ nzá jieri ndima dhí nzø ngʉ ngó ndirigoti ndima dhe dhe ri, føri bbai Yova ma nzá ddi jie ko ngʉ ngó inga ko dhe dhe ri. Nde rie Mungu nongʉe kò, ko di choro nŭnŭ ri ró, ko ká adi dhe dhe addudho?

KO KA ADI DHE DHE ADDUDHO?

9. Ká addu dzá lodho Yova bbʉngʉe Adamu ma Eva ma na dho ná yadha ngangʉe kpakpa ri?

⁹ Edeni dhí í nă Yova pongʉeri Adamu dho: “Ni ka ninyo í nă krʉ kʉ ná tsukpa nyo kpø ni o lɨlɨ ná ngadjo. Ro, bblo lo ma, che lo ma na le chu ró ná tsukpa nzɨ ni nyo, dhonalo ri ni nyo ná dyi ni dhe dhe bbʉbbʉ.” (Mwanzo 2:9, 16, 17) Fø yadha dho le ngarr nari ngae kpakpa ri, ndirigoti Yova ngʉe haki na ndi po bblo lo ma, che lo ma na kpa dho. Kpa ka ndima dhoe heshima Mungu dhó bbonga dhò nga ndima rr ke dho ná chulú. Kpa ka ndima poe mbai Yova dho krʉ ke nji ndima dhò ná ritsi dho.

10, 11. (a) Stani ká shangʉe Adamu ma Eva ma na ngbaribbai? (b) Adamu ma Eva ma na njingʉe ná chenga zø ká ka ndi njieni nzá addudho?

¹⁰ Njedha dhi lo kʉ, Adamu ma Eva ma na nzá rrngʉe nga Mungu dho ri. Stani dhungʉe ri Eva tso: “Mungu ká pori bbʉbbʉ nzɨ ni nyo í nă krʉ kʉ ná tsukpa?” Eva ngʉngʉe logoti ɨ: “Kò ka ko nyo í nă krʉ kʉ ná tsukpa nyo. Ro, Mungu pori katikati nă kʉ ná tsukpa djo ɨ: ‘Nzɨ ni nyo ri, nzɨ ni lø ri ronga; ndiro nzɨ ni dhe ró.’”​—Mwanzo 3:1-3.

¹¹ Føri goti Stani pori: “Ni ro nzɨ dhe ri. Mungu churi fø tsukpa ni nyo ná dyi ni nyo tso weni we ndirigoti ni si di Mungu bbai, ni chu bblo lo ma, che lo ma na.” (Mwanzo 3:4-6) Stani jingʉe Eva ddiri le ka ndi vʉ bblo lo ma, che lo ma nanga ndi dho ndi ndiro. Stani shangʉe Eva sha le si ba nalo ró, le rrnga nzá Mungu dho ná saa na. Stani ka ripo Eva nzá ka ndi dhe ri, fø ro le ka ri nyonyo ndirigoti le ka ri bbʉ ndibbá ke dhò. Adamu ma Eve ma na chungʉe Yova po nzɨ ndima nyo ná tsukpa ngba. Fø tsukpa kpa nyo ná saa na, kpa nzá rrngʉe nga Yova dhó pʉlʉpʉlʉ ndirigoti ngae kpakpa ná yadha dho ri. Tsukpa kpa nyo nari na kpa nzá bbʉngʉe heshima ndima dhí rà nă baba dho ri. Mungu dho kpa ka ndima rrnga nzá dho nalo rò nga ngʉeri!

12. Yova ká rrngʉe ndi ngba Adamu ma Eva ma na rrngʉe nga ndi dho nzá naridho?

¹² Kodhí anji gødhi nrŭ nzá ka heshima bbʉ ndima no nake dho ri! Addinga i loroji djo: Ni ngú nidzá kpetsi ngba inga singba ngba ndirigoti fø nzø rrnga nzá ni dho. Fø ro ká ni ka ni mbu ni ngbaribbai? Ni thí ka ndi ba njedha bbo.

13. Yova pongʉeri Adamu dho “ni kʉ dz’ hø ndirigoti ni si kʉ ngʉ dz’ hø nă” nari na mana ká kʉ addu?

¹³ Adamu ma Eve ma na rrngʉe nga Mungu dho nzá nari dho, kpa ka choro nŭnŭ di na shinga vivi. Yova pongʉe ri Adamu dho: “Ni kʉ dz’ hø ndirigoti ni si ngʉ dz’ hø nă.” (Azø Mwanzo 3:19.) Føri na mana kʉ Adamu ka ndi ngʉe dz’ hø nzá le d’engʉe ndi no ro ndi ngʉe nari bbai. (Mwanzo 2:7) Adamu njingʉe chenga nari goti ke dhèngʉe dhe ndirigoti ke kiro ngʉe nga.

14. Ko ká adi dhe dhe addudho?

¹⁴ Njati Adamu ma Eva ma na rrngʉe nga Mungu dho ró, kpa ka ndima die shi kpø njʉ nga djo. Ro, kpa rrnga nzá ná saa na, kpa njingʉe chenga ndirigoti kpa dhengʉe dhe. Chenga kʉ ddiddi ko dhí anji gødhi nrŭ ró ro ko ba ná dhe bbai. Ko krʉ adi gøni chenga dhí nrŭ ndirigoti ko adi dhe dhe. (Waroma 5:12) Rò, føri nga kʉ Yova pingʉe nrŭ dho nalo ri. Mungu nzá jingʉe nrŭ dhe dhe ri ndirigoti Biblia nzi dhe “mbuba.”​—1 Wakorinto 15:26.

BBɄBBɄ LO KLO KO KLO

15. Bbʉbbʉ lo kò chu checheni ná nrŭ djo nari ká klo kò ngbaribbai?

¹⁵ Bbʉbbʉ lo ko chu checheni ná nrŭ djo nari tu ko kali dhí lo nă ro. Biblia riddi ko dho dhe dhe ná nrŭ nzɨ nzani nza ri. Ko nzá ka ko tilo kpa na ri ndirigoti kpa ma nzáddi ka ndima tilo ko na ri. Ko nzá ka ko kó kpa tsotso ro ri, ndirigoti kpa ma nzáddi ka ndima kó ko tsotso ro ri. Kpa nzá ka ndima nji che lo ro ko ró ri, ndirigoti ko nzá ka ko nji kpa do ro ri. Bí kʉ ná dini adi ripo ko dho, checheni ná nrŭ adi ra di shi d’i nga na. Nja kpa adi riddi, ko ka kò bbʉ mbø dini djó bbobbonga dho ndiro kpa nzinga checheni ná nrŭ dho d’e. Ro bbʉbbʉ lo ko chu checheni ná nrŭ djò nari ko kò tsotso nzɨ ko u kali dhí mafundisho ró.

16. Checheni ná nrŭ djò ká dini adi ngbá kali dhí loddi?

¹⁶ Stani ri li kali dhí dini sha ko ndirigoti kpa ko cho kò uri checheni ná nrŭ kʉ shi ddikpa nga na ndima di ro. Lorojina, nja kʉ ná dini adi riddi, dhe ko dhe ná saa na, ko nă ro ddikpa ritsi ro ara di shi ddikpa nga ro na. Nde nidhó dini ma ká adi fø lo i ddi, inga kpa ká adi Biblia ddi checheni ná nrŭ djò nalo ddi? Stani nrŭ sha ndiró nrŭ bbá Yova bbá d’e.

17. Nzadha dhi kazz nà ká nrŭ adi che loti Mungu djò addudho?

¹⁷ Bí kʉ ná dini adi che kʉ nalo ddi. Lorojina, nja kpa adi riddi cheri dhi nrŭ adi ra nzadha dhi kazz nà. Fø kali nà kpa che loti Mungu djò. Ke nzá ka ndi nzá nrŭ ro afø ri! (Azø 1 Yohana 4:8.) Ddikpa ke di ndidzá ngba dho malipizi bbʉ kazz nà ndi ngba thó bbi ro ró, fø ke ká ni ka ni nja ngbaribbai? Føri ka ndie bbo dha sani ná ke. Ni nzá ka ni ji ni e fø kedzá kau ri. Stani ji ko di riddi fø Yova djo!

18. Checheni ná nrŭ do ká ringani ko nji nzá addudho?

¹⁸ Nja dini adi riddi dhe nrŭ dhe ná saa na, nrŭ adi pli kʉ ná mbubai. Bí kʉ ná nrŭ adi fø kali uu. Kpa adi checheni ná kpa do njinji. Føri dho kpa ngʉ nzɨ ndí njani ná kpa. Nja dini adi riddi kodho ringani ko bbʉ heshima fø nzɨ ndí njani ná kpa dho inga ko nji kpa do nji, dhonalo kpa ka ndima ngʉ kpakpa kʉ ná kau, inga che madha bbʉ checheni ná nrŭ dho Yova djolú. Nzɨ vi nga nari kʉ, checheni ná nrŭ nzá ka ndima rr ddikpa loro maddi ri, ndirigoti ko nzá ka kò nji kpa do ro ri. Yova kʉ ko no ná ke. Ke kʉ bbʉbbʉ Mungu ndirigoti kodho ringani ko bbʉ madha kedho dhé.​—Ufunuo 4:11.

19. Bbʉbbʉ lo ko chu checheni ná nrŭ djò nari ká ko kò tsotso ngbaribbai?

¹⁹ Bbʉbbʉ lo ko chu checheni ná nrŭ djo ná saa na, ko kloni klo kali dhí mafundisho na ro. Fø bbʉbbʉ lo ko kò tsotso ko ndiro ko chú Mungu tsoni djò ko dho gosi ná ddo djo nalo.

20. Gosi ná sura na ká ko si ngba lo chu?

²⁰ Cho da bí b’lo, Mungu dho nji dhi ke Yobu ka ridhu nditso: “Ddikpa ke dhe dhe ro, ke ki ká ka ndi di shi ddi?” (Yobu 14:14) Dhe dhe ná ke ki ká ka ndi di shi bbʉbbʉ? Mungu ngʉ ko dho logoti Biblia nă ngba thonga nari bbai. Kosi lochu fø lo djò gosi ná sura na.

1-3. Ko krʉ ká kʉ ngbá prizo nă? Yova kasi ko ø ngbaribbai?

ADDINGA i lodjo: nzá ni nji ná kosa djotsina le d’i lo nidjo, ni má prizo na théinga dho. Ni ro nga kʉ ngab’odha na ddikpa cha ni kasi vʉvʉ ri. Ni rò nga kʉ ngab’odha na gosi ná ddo djò ri, ndirigoti ni ka ni nji nalo ki ro ma ngaddi kʉ ri. Ro b’lo ni vi nidhó ngab’odha ro, ddikpa ke e kpakpanga na nì, ndirigoti ke pò ri ndi ko ni tsotso ko! Ni ká kà ni mbuni ngbaribbai?

² Ko krʉ kʉ dhè dhí prizo nă. Ko nji addu ma ró, ko nzɨ vʉ ri nă ro ri. Ro, Yova kʉ kpakpanga na ndi tu ko dhe nă ro. Ndirigoti ke pori ko dho “dhe, mbuba ya mwisho kasi e nga.”​—1 Wakorinto 15:26.

³ Dhè ki ro kasie nga ná saa na, ká ni si ni mbu ngbaribbai ma nari djo addinga! Yova nzɨ kasi dhe tso kpali dhe d’ø ri. Ke kasi checheni ná nrŭ ngʉ shi. Addinga risi nji ni dho ná bblo lo djo. Ke pori “nga kʉ kpakpanga na dhe na” ná kpa ki kasi di shi. (Isaya 26:19) Føri Biblia adi nzi gadha.

JI KO JI NA LE DHE DHE NA SAA NA

4. (a) Kodhó famiye nă ddikpa le ma inga kodhó kau ma dhe ná saa na, ká ngba lo ka ndi pi ko iso? (b) Yesu dhó kau ká ngʉe ie ma?

⁴ Kodhó famiye nă ddikpa le ma, inga kodhó kau ma dhe ná saa na, ko adi njedha ba bbo. Ko thí adi bʉni bʉ. Ko rò ngae kpakpanga na ko ngʉ ke shi ri. Ro Biblia bbʉbbʉ kʉ ná le isopidha bbʉ kodho. (Azø 2 Wakorinto 1:3, 4.) Yova ma Yesu ma na ji ndima gá ko dhí checheni ná nrŭ ga, nari dho ná loroji akonja. Yesu ngʉe dz’djó ná saa na, ke ngʉ Lazaro ma ronga bé le vei Marta ma Maria ma na. Fø kpa gbo ro hwé ngʉe kedzá kau. Biblia ripo: “Yesu jingʉe Marta, le vè Maria ndirigoti Lazaro.” Ro ddikpa cha Lazaro ka dhe dhe.​—Yohana 11:3-5.

5, 6. (a) Lazaro dhó famiye ma, kedzá kau ma ngʉe njedha na ná saa na, ká Yesu njingʉeri ngba? (b) Yesu rrngʉe ndi che dhe djo nari ko chu nari ká pi ko iso ngbaribbai?

⁵ Yesu rangʉe Marta ma iso pi Maria ma na. Marta rřngʉe Yesu si nari ná saa na, le vʉngʉe abba ro ndiro ndira Yesu ko d’e. Le nanga jingʉeni bbo Yesu ndi nja ná saa na, ro le pongʉe ri ke dho: “Niee iga ró, madhí djona nzá dhèe ri.” Marta ngʉ riddi Yesu singʉe luti bbo. Føri goti Yesu njangʉe Maria le ve dz ndi dz ro. Ke ka kpadhi njedha nja ná saa na, ke thí bangʉe njedha bbo ndirigoti ke dzngʉe dz. (Yohana 11:21, 33, 35) Ke rrngʉe ndi che bbo ddiddi ko adi ko rr kodhí ji ko ji na le dhè ná saa na nari bbai.

⁶ Yesu rrngʉe ndi che dhe djo nari ko chu nari pi ko iso pi. Yesu ndro dhe ndro. Ke kʉ le ba bbai nari dho le ba maddi ndro dhe ndro. (Yohana 14:9) Yova kʉ kpakpanga na ndi kasi dhe tso d’ød’ø ndirigoti ke si ri njinji karr nga goti.

“LAZARO, AVɄ FØTSI RO!”

7, 8. Marta ká jingʉe le tu Lazaro dhó kabuli tso ró le li ná dju nzá addudho? Ro Yesu ká njingʉeri ngba?

⁷ Yesu singʉe Lazaro kpa d’ø ná ngana kedhó kabuli tso le ka tsi kele djukpa na. Yesu pongʉeri: “Anitu ri.” Ro Marta nzá jingʉe le tu fø dju ri. Lazaro dhe nari goti ddo dangʉe tho b’lo. (Yohana 11:39) Marta nzá chungʉe Yesu ka ndikoe le-djo tsotso ko ma nari ri.

⁸ Yesu pongʉe ri Lazaro ni: “Avʉ føtsi ro!” Føri goti Marta ma Maria ma na njangʉe ké dho le nanga ka ndi keni nalo. “Dhe dhe ná ke vʉngʉe vʉ, ke ronga tso le ndingʉe kitambala na.” (Yohana 11:43, 44) Lazaro ki ngʉngʉe shi vi! Ke njungʉe ndidhó famiye ma, kau ma na ki vi. Kpa ka ndima moe ke mo, ndima løe ke ronga lø, ndirigoti ndima tie lo ke na. Ringʉe ké dho le nanga keni ná ddù! Yesu gángʉe Lazaro ga.

“RE SINGBA NGBA, MA RIPO NI DHO, ‘ADANI RØNA!’”

9, 10. (a) Yesu dho ká ie ngʉ kpakpanga bbʉ ke gá na nrŭ d’e? (b) Gadha djò tilo nalo na mana ká kʉ ko dho bbo addu dzá lodho?

⁹ Yesu ká ngʉ nrŭ gá ndidhó kpakpanga na? Nzɨ. Lazaro ndi ga nari njí Yesu nzingʉe nga Yova tsó ndirigoti ke bbʉe kpakpanga ndidho ndi gá na Lazaro d’e. (Azø Yohana 11:41, 42.) Ri nga kʉ Lazaro ddiro dhe gangʉeri. Biblia ripo ko dho ddikpa cho 12 dhí singba ngba ngʉe dhe na bbo. Le ba Yairo ngangʉe ngab’odha na ri ndirigoti ke rangʉe Yesu dhi ngana ke gø ndidzá ngba ró dhe gø d’e. Ri ngʉe kedzá ddikpali dhe kʉ ná ngba. Go ke loti Yesu na rò, ddikpa kpetsi kpa singʉe ndirigoti kpa pongʉeri: “Nidzá singba ngba dhè dhe! Ni ká mwalimu djonga ngbʉ addudho?” Ro Yesu pongʉe ri Yairo dho: “Nzɨ nji do, adi udha na, ndirigoti ngba si gøgø.” Kpa rangʉe Yairo ma na abba. Chøchø kpa si abba ná nga na, Yesu rrngʉe ndirigoti ke njangʉe nrŭ dz nari. Yesu pongʉeri nrŭ ni: “Anibba dz tso, dhonalo fø ngba nzá dhe dhe ri, ro ke ddoddo.” Le ba ma, le i ma, nanga kengʉeni ke Yesu po ná fø lodho. Yesu pongʉeri nrŭ krʉ vʉ vʉ adzá rò ndirigoti kpa rangʉe le ba ma, le i ma na ngba le langʉe ná nga na. Yesu løngʉe ngba thó ronga ndirigoti ke pongʉe ri: “Re singba ngba, ma ripo ni dho, ‘Adani røna!’” Addinga ngba dzá gødhi nrŭ bangʉe ná hwè djo, kpa njangʉe ngba dani ndirigoti ngba bbibbi nari ro! Yesu gangʉe kpa dhí ngba ga. (Marko 5:22-24, 35-42; Luka 8:49-56) Fø dyí nga djó ro kpa dí ndima dhí ngba nja ná saa na, kpa ngʉ adi Yova nji ndima dho Yesu chulú nalo ngaddi.a

¹⁰ Yesu gangʉe ná nrŭ ki chengʉeni vi. Fø kpa djò ko chu nalo na mana kʉ bbo dhonalo ri bblo kʉ ná ngab’odha bbʉ ko dho. Yova ji ndi gá nrŭ ga, ndirigoti ke si ri njinji.

GADHA DJO KO CHU NALO

11. Muhubiri 9:5 ká ngba loddi ko dho Lazaro djo?

¹¹ Biblia ripo pʉlʉpʉlʉ “dhe dhe ná nrŭ nzá chu ddikpa lo rò maddi ri.” Lazaro dhó gadha ri dho føri kʉ bbʉbbʉ lo. (Muhubiri 9:5) Yesu pongʉe nari bbai, rie ddo Lazaro ddo nari bbai. (Yohana 11:11) Lazaro ngʉe kabuli nă ná saa na, ke “nzá chungʉe ndikpa lo rò maddi ri.”

12. Lazaro gangʉe nari ká ko chu ngbaribbai?

¹² Yesu gangʉe Lazaro nari, bí kʉ ná nrŭ njangʉe nja. Yesu dhó mbubai ma chungʉe ke nji fø ddù nari ddi. Lazaro ngʉngʉe shi, nari ridho gadha bangʉe nga ngba. (Yohana 11:47) Bí kʉ ná nrŭ ngʉ ra Lazaro be ndirigoti kpa ungʉe ri u Yesu kʉ Mungu cho ná ke. Yesu dhó mbubai nanga ro nzá ka jini ri. Ro kpa rrngʉeni ndima hwí Yesu ma Lazaro ma na.​—Yohana 11:53; 12:9-11.

13. Yova si che cheni ná nrŭ gaga nari ká ko ka ko uu addudho?

¹³ Yesu pongʉeri “krʉ kʉ nonga le no ná kabuli nă ná nrŭ” si gaga. (Yohana 5:28) Føri na mana kʉ, ni nga Yova no ná nrŭ krʉ si gaga. Nja Yova gá dhè dhe ná ke d’e, ringani Yova no kedhó krʉ kʉ ná longa no. Føri ká ke ka ndi njinji? Rà kpa ró dyødyø kparì kʉ pí. Biblia ripo Mungu chu dyødyø krʉ ndi rodho ró. (Azø Isaya 40:26.) Njati rie nì ke adi krʉ kʉ ná dyødyø rodho nga no ri ró, ri nga ka ndie kpakpa ke dho ke no krʉ kʉ ná longa ga si ga ná nrŭ djo ri. Yova no krʉ kʉ ná ritsi ná lodho, ko churi ke kʉ kpakpanga na nì ndi ngʉ che cheni ná nrŭ shi.

14, 15. Yobu pongʉe nalo ká ngbá loddi ko dho gadha djo?

¹⁴ Yobu chí ngʉe ná ke ungʉeri u gadha sie ni. Ke dhungʉeri ɨ: “Ddikpa ke dhe dhe ró, ke ká ka ndi ngʉ shi vi?” Ke pongʉeri Yova ní: “Ni si kʉ ma nzinzi, ro ma ka si uu. Ni kʉ una bbo ni thó nji ná njí dho.” Yobu chungʉe ri Yova kʉ u na bbo ndi gá checheni ná nrŭ ga.​—Yobu 14:13-15.

¹⁵ Ni ka adi ni rr ngbaribbai gadha djò ni ngaddi ná saa na? Njaro ni ka ni dhuri ni tso, ‘Madhó famiye nă nrŭ ma, madzá kau ma kasi ga ddi?’ Ko churi Yova jiri bbo ndi kasi che cheni ná nrŭ gaga nari ko iso pi pi. A ie ma i kasi ga, ndirigoti kpa kasi di ngbaga? Akonja Biblia po nalo.

KPA “SI KE CHU RR NDIRIGOTI KPA SI KɄ VɄVɄ”

16. Ga si ga ndima di dz’ djo ná nrŭ kasi di ngbadi ná maisha na?

¹⁶ Drdr gangʉe ná nrŭ ngʉngʉe ndima dhó famiye ma kana ndirigoti ndima dhí kau ma kana dz’ djo. Afø di nalo si njini gosi ná saa na, ro risie bblo pli. Ká addudho? Dhonalo kpa si kʉ ga ndima di dz’ djó théinga dho ndirigoti kpa kiro nzɨ kasi dhè vi ri. Kpa kasi di bblo kʉ ná dz’ djó, nga njʉ kʉ nari bbai ri. Là ma, fudjo ma, ndirigoti dhe nrŭ nji nari ma ngaddi kasie ri.

17. Ga ká ie ma si ga?

¹⁷ Ga ká ie ma si ga? Yesu pongʉeri “krʉ kʉ ni nga le no na kabuli nă ná nrŭ si ke chu rr ndirigoti kpa si vʉvʉ.” (Yohana 5:28, 29) Ndirigoti Ufunuo 20:13 ripo kodho: “Ddà si ndi nă bʉ pʉ, ndirigoti dhe ma, kabuli ma na si ndima nă bʉ pʉ.” Bí kʉ ná nrŭ kasi gaga. Mutume Paulo pongʉeri “chí kʉ ná nrŭ ma, nga kʉ chí ná nrŭ ma na” si gaga. (Matendo 24:15.) Føri na mana ká kʉ addu?

18. “Chí rinji ná nrŭ” ká kʉ ie ma ga ndima si ga ro?

¹⁸ “Chí ri nji ná nrŭ” tsu ndi na nari kʉ, anziro njingʉe njí Yova dho ná nrŭ dz’djó nzá Yesu d’e si nari njí. Lorojina Noa ma, Abrahamu ma, Sara ma, Musa ma, Ruta ma ndirigoti Esteri ma na si gaga ndima di dz’ djó. Ni ka ni zø lo fø kpetsikpa ma, isɨ nrŭ ma na djo Waebrania sura 11 nă. Kodhó saa na ma, Yova dho nji njí ná kpa cheni ddi. Fø kpa ma kasi ga ddi? Ddio, dhonalo kpa ma kʉ “bblo kʉ ná nrŭ i.”

19. “Nzɨ rinji chí ná nrŭ” ká kʉ ie ma? Ke ká kasi addu nji kpa dho?

¹⁹ “Nzɨ rinji chí ná nrŭ” tsu ndi na nari kʉ, nzá chungʉe lo ro Yova djo ná nrŭ kpari. Ngba mai kpa dhè dhe ró, Yova nzá vi kpa nga ro ri. Ke kasi kpa ga ga ndirigoti kpa si lochu kedjo, ndirigoti ndima nji njí ke dho.

20. Nzɨ kasi ga nari ká kʉ ie ma?

²⁰ Føri ka pori krʉ checheni ná nrŭ kasi gaga? Nzɨ! Yesu pongʉeri nja nrŭ nzɨ si ga ri. (Luka 12:5) Ddikpa le gaga ma inga nzɨ ma nari ká ie ka si vʉ? Yova kʉ lod’i ná ke ndirigoti ke bbʉ bbonga Yesu dho “ndi d’ilo shi nrŭ ma djo, bʉ nrŭ ma na.” (Matendo 10:42) Yova d’ilo ddikpa ke djo che kʉ ná ke ndirigoti nzá ji ndi leni ná ke ri ró, føke ro nzɨ si ga ri.​—Anja Longatudha 19.

RA NA KASI RA NÁ KPA DHO GADHA

21, 22. (a) Rà nà si ra ná nrŭ kasi ga ngbadi ná lendí na? (b) A ie ká gangʉe ya kwanza nja ndira di rà nă d’e?

²¹ Biblia ripo ko dho njakpa si ra di rà nă. Ddikpa ke ga ndi ra rà nà ná saa na, ke nzɨ ga nrŭ ndí na ri. Ke ga ndi ra di rà nă nzɨ nyi njani ná lendí na.

²² Yesu i gangʉe ya kwanza nzɨ nyi njani ná lendí na. (Yohana 3:13) Ke dhèngʉe nari goti ddo da gbo rò Yova gangʉe ke ga. (Zaburi 16:10; Matendo 13:34, 35) Yesu nzá gangʉe nrŭ ndí nari. Mutume Petro pongʉeri Yesu “dhèngʉe nrŭ ndí na, ro ke gangʉe nzɨ nyi njani ná lendí na.” (1 Petro 3:18) Yesu gangʉe kpakpa kʉ ná malaika bbai! (1 Wakorinto 15:3-6) Ro, Biblia ripo nja nrŭ ma ka ndima ga ddi ndima radi rà nà.

23, 24. “Nga kʉ bí ná miya” ká kʉ ie Yesu tingʉe lo ndi djo rò, ndirigoti kpa ká kʉ thɨ?

²³ Yesu dhe nari nji ke pongʉeri ndi una chí tøni ná kpa dho: “Ma ra didha dhi nga thì ni dho.” (Yohana 14:2) Føri na mana kʉ kpa ka ndima gae ndima ra di rà nă Yesu ma na. Kpa ká kʉ thi? Yesu pongʉeri kpa dhó hesabu kʉ sese, føri kʉ “sese kʉ ná miya.” (Luka 12:32) Mutume Yohana bbʉngʉe d’ʉ kʉ ná hesabu, ke njangʉe Yesu tøni sayuni dhi ngøtsɨ djó [rà nă] ndirigoti 144 000 kʉ ná kpa na ná saa nà.”​—Ufunuo 14:1.

²⁴ 144 000 kʉ ná Wakristo kasi ga ngbá saa nà? Biblia ripo kodho føri ka ndi njieni b’lo Yesu nga pi nyodha tso rà nă nari goti. (1 Wakorinto 15:23) Ko ishi fø saa nă kpadjo, ndirigoti 144 000 kana bí kʉ ná kpa ga b’lo rà nă. Go kʉ dz’ djó kodhó saa na ná kpa dhe dhe ró, kpa adi ga théi ndima ra di rà nà. Ro, bí kʉ ná nrŭ kasi ga gosi ná saa na ndima kasi di dz’ djó d’e.

25. Ko kasi ngba lo chu gosi ná sura nă?

²⁵ Karr nga goti Yova si nrŭ klo klo dhè nă ro, ndirigoti dhè kiro kasie nga! (Azø Isaya 25:8.) Rà nă si ra ná kpa kasi addu nji? Biblia ripo kpa kasi pinyo Yesu ma na Pidhinga nă. Ko si lochu fø Pidhinga djo gosi ná sura nă.