CIIYO 06
Ino Shintu Shicite Buumi Shakabako Buyani?
‘[Lesa] ngo kantupu kapa buumi.’ (Kulumbaisha 36:9) Sa mulashoma ayi Lesa ngo kantupu kapa buumi? Bantu bamwi balayeeya ayi shintu shicite buumi shakabakobo sheenka. Na ici ncakwiila nkokwaamba ayi taakuwo wakatulenga, alimwi nkokwaamba ayi tatucitewo luyaando ndotwakabetaako pacishi capanshi. Ano na Yehova Lesa ngowakalenga shintu shoonse, nkokwaamba ayi kuli luyaando ndwaakashilengela.a Amubone Baibo nshoyaamba pamakani ashintu shicite buumi mboshakabaako alimwi asheebo sheenga shatupa kushoma ayi Baibo nshoyaamba nshancine.
1. Ino cishi capanshi alimwi anyenyeenshi shakabako buyani?
Baibo ilaamba ayi: “Kumatalikilo Lesa wakalenga liculu acishi capanshi.” (Matalikilo 1:1) Beshisayansi baanji balasumina ayi liculu acishi capanshi shilicite matalikilo. Ino Lesa wakashilenga buyani? Wakasebensesha “nkusu shakwe”—nshaasebensesha kucita shintu, nkokwaamba ayi mushimu wakwe usalashi—kulenga shintu shoonse kwiculu alimwi apacishi capanshi, nyenyeenshi alimwi amapulaneti.—Matalikilo 1:2.
2. Ino nciinshi Lesa ncaakalengela cishi capanshi?
Yehova ‘taakwe kulenga cishi capanshi ayi cinooli luundubo lulibo bwaashi, sombi kwaamba ayi ube musena bantu ngobeelete kwikalaamo.’ (Isaya 45:18) Wakalenga cishi capanshi munshila ibotu kwaamba ayi tunookalaamo alimwi akubikamo shoonse shiyandika kwaamba ayi tukale kwamuyayaya. (Amubelenge Isaya 40:28; 42:5.) Beshisayansi balaamba ayi cishi capanshi cililibetele alimwi cilipusene abuumbi amapulaneti amwi. Nje pulaneti yeenkabo icite shintu shiyandika kwaamba ayi bantu babe abuumi.
3. Ino nciinshi cipa kwaamba ayi bantu babe bapusene ashinyama?
Pesule lyakulenga cishi capanshi, Yehova wakabikamo shintu shicite buumi. Cakutaanguna, wakalenga shishango alimwi ashinyama. Lyalo, “Lesa wakalenga muntu mucikoshanyo cakwe mwiine.” (Amubelenge Matalikilo 1:27.) Ino nciinshi cipa kwaamba ayi sobantu tube bapusene ashinyama? Mukwiinga twakalengwa mucikoshanyo cakwe Lesa, tulacikonsha kutondesha mibo yakwe mbuli lusuno alimwi abululami. Alimwi wakatulenga ankusu shakucikonsha kwiiya mishobo, kukumbwa shintu shibotu, alimwi akunyumfwa kabotu kukutika kunyimbo. Alimwi mubupusano ashinyama, sobantu tulacikonsha kupaila Mulengi wesu.
AMWIIYILEWO ASHIMWI
Amwiiye pabumboni butondesha ayi kuli wakalenga shintu shoonse shicite buumi, alimwi asheenga shatupa kushoma kwaamba ayi Baibo nshoyaamba pamakani akulengwa kwashintu nshancine. Amubone nshetwiiya pali Lesa na twalangilisha pamibo icite bantu.
4. Kuli wakalenga shintu shicite buumi
Bantu balalumbaishikwa ceebo cakupanga shintu nshobakeeya kuswa kushilengwa. Ano ino ngani weelete kulumbaishikwa pashilengwa bantu nkobabwesa maano akupanga shintu? Amweebele VIDYO, akubandika mwiipusho utokonkelaawo.
Ino nshiinshi bantu nshobakapanga kwiinda mukweebela shilengwa?
Ŋanda ili yoonse ilayakwa amuntu. Ano ino ngani wakalenga shintu shiliiko? Amubelenge Bene Ebulu 3:4, akubandika miipusho iyi:
Ino nshiinshi shimwi pashintu Lesa nshaakalenga nshomusuni abuumbi?
Sa inga twashoma ayi kuli wakalenga liculu ashintu shoonse shili pacishi capanshi? Ino nceebonshi?
Sa mulishi?
Inga mwacana makani alimwi amavidyo aamba pa bubumbo pa jw.org palubasu lucite mutwi utokwaamba ayi “Shitondesha Kwaamba ayi Kuli Mulengi” alimwi alubasu lwa “Nshobaamba Pashintu Shicite Buumi Mboshakabaako.”
‘Ncakwiila, ŋanda ili yoonse ilayakwa amuntu, sombi Lesa ngomuyaki wa shintu shoonse’
5. Baibo nshoyaamba pamakani akulengwa kwa shintu nshancine
Mulibuku lya Matalikilo capita 1, Baibo ilaamba cishi capanshi alimwi ashintu shiliimo mboshakabako. Sa makani ngoyaamba ngancine na nkalabibo? Amweebele VIDYO, akubandika miipusho itokonkelaawo.
Sa Baibo ilaiisha ayi cishi capanshi ashintu shoonse shiliimo shakalengwa munshiku shili 6 sha mawoola ali 24?
Mutoyeeya buyani, sa Baibo nshoyaamba pamakani akulengwa kwashintu nshancine alimwi sa inga twashishoma? Ino nceebonshi?
Amubelenge Matalikilo 1:1, akubandika mwiipusho uyu:
Beshisayansi balaamba ayi liculu acishi capanshi shilicite matalikilo. Ino ishi shileendelana buyani anshotwabelenga mu Baibo?
Bantu bamwi balayeeya ayi mpashi Lesa wakapangabo selo yomwi, lyalo selo iyo yakatalika kusanduka akuba shintu shipusenepusene shicite buumi. Amubelenge Matalikilo 1:21, 25, 27, akubandika miipusho iyi:
Sa Baibo ilaiisha ayi Lesa wakapangabo selo yomwi lyalo yakasanduka akuba nswi, shinyama, alimwi abantu? Na mpashi wakalenga shintu shoonse shicite buumi kweelana ‘amushobo wanshisho’?b
6. Lesa wakalenga bantu munshila ilibetele
Yehova wakatulenga munshila ipusene ambwaakalenga shinyama. Amubelenge Matalikilo 1:26, akubandika mwiipusho uyu:
Mukwiinga twakalengwa mucikoshanyo cakwe, ino kutondesha lusuno alimwi ankuumbu kulatwiisha nshi pali Lesa?
BANTU BAMWI BALAAMBA AYI: “Baibo nshoyaamba pamakani akulengwa kwa shintu nshakubeca.”
Ino mwebo mutobona buyani? Ino nceebonshi?
CITEENTE CINENE
Yehova ngowakalenga liculu acishi capanshi alimwi ashintu shoonse shicite buumi.
Kwiindulukaamo
Ino Baibo ilaiisha ayi liculu acishi capanshi ashintu shoonse shiliimo shakabako buyani?
Sa Lesa wakapangabo selo yomwi, lyalo selo iyo yakatalika kusanduka akuba shintu shipusenepusene shicite buumi, na shoonse ngowakashilenga?
Ino bantu balipusene buyani ashinyama?
AMULANGWETEEWO ASHIMWI
Amubone shilengwa shimwi mboshitondesha kwaamba ayi kuli Mulengi.
“Ino Nshiinshi Nsheenga Tweeya Kuswa Kushilengwa?” (Sinsimuka!, September 2006)
Amubone mbweenga mushali musankwa wasansulwita mwanaakwe musankwa makani ashintu mboshakalengwa.
Amubone na njiisho yakwaamba ayi shintu shakasandukabo ileendelana a Baibo nshoyaamba.
Amubone na mafuwa akale kale abuumbi alimwi ashakacana beshisayansi shilatondesha ayi buumi bwakalengwa na bwakabakobo bweenka.
The Origin of Life—Five Questions Worth Asking (buloshuwa yamu Cisungu)
b Mu Baibo, maswi akwaamba ayi “amushobo wancico” alasansulula likoto lya shintu shicite buumi.