Makani Akusebensesha amu Kabuku Kamabungano Abuumi Anciito
NOVEMBER 7-13
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | 2 BAAMI 5-6
“Bali Kulubasu Lwesu Mbaanji Kwiinda Baabo Bali Kulubasu Lwabo”
it-1 E pe. 716 pala. 4
Elisha
Bene Isilaeli Mbobakapulushikwa Kuswa ku Bene Silya. Paciindi Mwaami Jolamu ndyaakalinga kweendelesha bene Isilaeli, bene Silya bakalinga kusuni kuya mukulwana bene Isilaeli cakutengashila. Elisha wakapilinganya bubaambo bwakwe Beni-hadadi II mankanda aanji, uyo wakaya mukulwiita Mwaami Jolamu shoonse bene Silya nshobakalinga kusuni kucita. Pakutaanguna Ben-hadadi wakalinga kuyeeya ayi kuli umwi wamubukila pakati kabashilumamba bakwe. Ano ndyaakashiba kwakalinga kuswa lipenshi, wakatuma bashilumamba ku Dotani, abo bakaya mukushinguluka musena uyo ama hosi alimwi ashikoci sha nkondo kwaamba ayi bacate Elisha. (CIKOPE, Vol. 1, p. 950) Musebenshi wakwe Elisha ndyaakabona sheeshi wakaloonda, sombi Elisha wakapaila kwaamba ayi Lesa amucalule meenso musebenshi wakwe, ndyaakalangilisha kumusena watulundu wakabona ma hosi aanji ashikoci sha mulilo shiinji shakalinga kushingulukite Elisha.” Bashilumamba ba bene Silya ndyebakalinga kuya busena pafwiifwi, Elisha wakapaila kuli Lesa ayi “Amupofoshe meenso abo.” Lyalo Elisha wakaambila bene Silya ayi, “Amunkonkele,” sombi taakalinga kuyandika kubatanjilila kwiinda mukubacata kumaansa, kutondesha kwaamba ayi kwakalinga nkupofoka kwa mumiyeeyo. Tabakwe kumushibaawo Elisha, uyo ngobakalinga baya mukucata, na kushiba nkwakalinga kubatola.—2Ba 6:8-19.
w13 8/15 pe. 30 pala. 2
Elisha Wakabona Shikoci sha Mulilo—Sa Amwebo Mulashibona?
Nabi kwaamba ayi wakalinga kushingulukitwe abalwani ku Dotani, Elisha wakatolelela kukalika moyo. Ino nceebonshi? Mukwiinga wakalinga kucite lushomo luyumu muli Yehova. Ulu ndolushomo aswebo ndotuyandika. Aboobo atupaile akusenga mushimu usalashi wakwe Lesa kwaamba ayi utucaafwe kuba alushomo alimwi ashisepo shimwi shakumushimu.—Luka 11:13; Gala. 5:22, 23.
it-1 E pe. 343 pala. 1
Kupofola
Kupofola kwakesa pabashilumamba ba bene Silya pesule lya maswi akaamba Elisha, takwakalinga kupofola kwiine. Naakwiinga kwakalinga kupofola kwa meenso eene naakwiinga bashilumamba boonse bakayandika wakubacatilila. Sombi Baibo yakaambabo ayi Elisha wakabalwiita ayi: “Mwaluba nshila, ino teshi ndabala njemutoyandoola. Amunkonkele.” Kwaamba pacaankamiko ici shikulemba umwi waliina lya William James wakaamba ayi: “Na muntu waciswa bulwashi bwaku boongo bwiitwa ayi cortical disorder (kupofola kwa mumiyeeyo) alapilingana mumiyeeyo. Ici tacipi kwaamba ayi muntu acileeke kubona kabotu, sombi cilamupa kwaalilwa kushiba kabotu shintu nshaatoobona.” Uku nkokupofola Yehova nkwakakushaawo pa bashilumamba ba bene Silya ndyebakashika ku Samaliya. (2Ba 6:18-20) Alimwi cilyeelete ubu mbocakalinga akubasankwa baku Sodoma, mukwiinga Baibo ilaamba ayi muciindi cakulisukama ayi baba boofu, bakatolelela kweelesha kulangoola mulyaango wa ŋanda yakwe Loti.—Mtl 19:11.
Buboni Bwakumushimu
w05 8/1 pe. 9 pala. 2
Shiteente Shinene Shitocanika Mulibuku lya 2 Baami
5:15, 16—Ino nceebonshi Elisha wakaka kutambula cipo cakwe Naamani? Elisha wakaka cipo mukwiinga wakalinga kucishi kwaamba ayi wakashilika Naamani kwiinda munkusu shakwe Yehova, kuteshi munkusu shakwe mwiine. Tacakalinga cintu camaano kulicanina mpindu pancito Lesa njaakamupa. Basebenshi bancinencine bakwe Lesa munshiku shino abalo tabaciti shintu kwaamba ayi bacanine mpindu muncito yakwe Yehova. Balakonkela maswi Yesu ngakaamba ayi: “Mwakapekwabo, amwebo amukapebo.”—Mateyo 10:8.
NOVEMBER 14-20
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | 2 BAAMI 7-8
“Yehova Wakalengesha Catakalinga Kulangilwa Kucitika”
it-1 E mape. 716-717
Elisha
Nacibi boobo, paciindi cimwi Ben-hadadi II wakashinguluka cishi ca Samaliya kusebensesha bashilumamba baanji paciindi comwi. Paciindi ico shintu shakayuma abuumbi cakwaamba ayi mwaami wakatambula lipooti lyakwaamba ayi kwakalinga mwanakashi umwi wakalya mwanaakwe musankwa. Mbuli wamulunyungu lwakwe Aabu, Mwaami Jolamu “mwaana musankwa wamucayi,” wakalumbila ayi alaakucaya Elisha. Nacibi boobo, isho tashina kucitika. Jolamu ndyaakashika kuŋanda ya mushinshimi ashikumucafwa, wakaamba ayi taakalinga kulangilaawo ayi Yehova inga wamucafwa. Elisha wakalwiita mwaami ayi kulaakuba shakulya shiinji bushiku bwakalinga kukonkelaawo. Sombi shikumucafwa taakwe kushoma Elisha nshaakaamba, aboobo ici cakapa Elisha kwaamba ayi: “Ulaakucibona kacicitika, nakubi boobo webo teshi ukalyeeko.” Pesule lyakunyumfwa ciyobeyobe kuswa kumusumba wa bene Silya Yehova ncakalengesha, bene Silya bakayeeya anga kwakalinga likoto linene lyabashilumamba lyakalinga kusa mukubalwana, aboobo bakacica akushiya misumba yabo ashakulya shabo shoonse. Mwaami ndyaakanyumfwa ayi bene Silya bacica, wakabika shikumucafwa kwaamba ayi anoolindila pamwinjililo wa ndabala ya Samaliya, ono likoto lya bene Isilaeli pakwiinda kwaamba ayi baye babwese shakashiya bene Silya, shikumucafwa uyo bakamulyata akufwa. Wakashibona shakulya sombi taakwe kulyaako.—2Ba 6:24–7:20.
Buboni Bwakumushimu
it-2 E pe. 195 pala. 7
Lilampi
Bamaami Bakalinga Mumulongo wa Lishalane Lyakwe Defedi. Yehova Lesa ngowakabika Mwaami Defedi pacuuna ca bwaami mucishi ca Isilaeli, alimwi Defedi wakacita shintu shakatondesha kwaamba ayi wakalinga mutanjilili ucite busongo, wakalinga kutanjililwa a Lesa. Aboobo wakalinga kwiitwa ayi ‘lilampi lya bene Isilaeli.’ (2Sa 21:17, NWT) Kwiinda mucipangano ca bwaami Yehova ncaakapangana a Defedi, wakashomesha ayi: “Buleelo bwako teshi bukamaneewo.” (2Sa 7:11-16) Aboobo kweelana acishomesho ici, ba mumulongo wa mukwashi wa beendeleshi kuswa pali Defedi kusa mukushika ku mwanaakwe musankwa Solomoni, boonse bakalinga anga ndi “lampi” lya bene Isilaeli.—1Ba 11:36; 15:4; 2Ba 8:19; 2Ma 21:7.
NOVEMBER 21-27
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | 2 BAAMI 9-10
“Wakasebensa Cankusu, Cakutaloonda, Alimwi Cakushinisha”
w11 11/15 pe. 3 pala. 2
Jewu Wakayuminisha Kulambila Kusalalite
Jewu wakatambula ncito paciindi shintu ndyeshatakalinga kabotu mucishi ca bene Isilaeli. Baanji bakalinga kuyungwa amukalubinje wakwe Aabu mwanakashi mubiibi Jesebelo, banyina Jolamu mwaami wakalinga kweendelesha paciindi ico. Wakalinga kuyuminisha kulambila Baali lesa wakubeca, muciindi ca kulambila Yehova, wakacaya bashinshimi bakwe Lesa, akuyunga bantu kwiinda mu “bufuule a buloshi” bwakwe. (2Ba 9:22; 1Ba 18:4, 13) Yehova wakaamba ayi alaakusa mukunyonyoola bamuŋanda yakwe Aabu boonse, kwiilikaawo a Jolamu alimwi a Jesebelo. Jewu ngowakalinga kusa mukutanjilila mukucita boobo.
w11 11/15 pe. 4 mapa. 2-3
Jewu Wakayuminisha Kulambila Kusalalite
Pesule lyakukaka kwaamba cili coonse kubeshinkombe bobilo bakatumwa kuli nguwe, Jewu wakakumanya Mwaami Jolamu alimwi a Aasiya mwaami wa bene Juda ngwakalinga kusebensaakwe, boonse bakalinga kutantite mu shikoci shabo. Jolamu wakeepusha Jewu ayi, “Sa wesa muluumuno?” Jewu wakakumbula ayi, “Ino inga kwaba buyani luumuno?” na kakucili buloshi alimwi akulambila shibumbwabumbwa isho banyoko ba Jesebelo nshebakaleta mu Isilaeli?” Jolamu ndyaakanyumfwa maswi ayo wakacica. Sombi cakufwambaana Jewu wakabika mufwi kubuta bwakwe, wauwaala cankusu akuyasa Jolamu mwisule akuya mukuyasa moyo. Lyalo mwaami wakawa mucikoci akufwa. Nabi kwaamba ayi Aasiya wakacikonsha kuloboka, Jewu wakamulangoola kushikila bamucana lyalo akumucaya alakwe.—2Ba 9:22-24, 27.
Wakakonkelawo kucaikwa pa bamuŋanda yakwe Aabu wakalinga ngu Mwaami mwanakashi mubiibi Jesebelo. Jewu wakamwiita ayi “mwanakashi ushinganishitwe.” Jewu ndyaakashika ku Jesiliilu, wakabona Jesebelo kaalangilisha pawindo muŋanda ya mwaami. Kwakubula kusowa aciindi Jewu wakalwiita basebenshi ba kuŋanda ya mwaami ayi bamuwaale panshi kuswa pali wiindo lya mwiculu. Mpeeke Jewu wakeensha maaki pamubili wa mwanakashi uyu wakalinga kubisha bene Isilaeli. Kuswawaawo, Jewu wakaya mukucaya bamwi baanji bamuŋanda yakwe Aabu muntu wakalinga mubiibi abuumbi.—2Ba 9:30-34; 10:1-14.
w11 11/15 pe. 5 mapa. 3-4
Jewu Wakayuminisha Kulambila Kusalalite
Ncakwiila kwaamba ayi Jewu wakatila bulowa abuumbi. Nacibi boobo, Malembo alaamba ayi wakalinga muntu utaloondi wakaangulula bene Isilaeli kukupenshekwa kuswa kuli Jesebelo amukwashi wakwe. Kwaamba ayi mweendeleshi mwine Isilaeli acikoonshe kucita sheeshi, wakalinga kweelete kuba musankwa usebensa cankusu, utaloondi, alimwi ushinishite. Libuku limwi lisansulula maswi amu Baibo lyakaamba ayi “Yakalinga ncito iyumu alimwi yakacitwa cakushinisha, kwakubula kusebensa cankusu alimwi cakushinisha naakwiinga cakaba ciyumu kukusha kulambila Baali mu Isilaeli.”
Ncakutatoonsha kwaamba ayi cimwi ciindi Beneklistu baleenda mubukaalo buyandika kutondesha mibo mbuli yakalinga kucite Jewu. Kucakubonenaako, ino tulyeelete kucita buyani na twakumanya bweelesho bwakucita cintu cimwi Yehova ncaapatite? Tulyeelete kukaka bweelesho ubo cakufwambaana, cakutaloonda, alimwi akuyumabo kukaka. Tatweelete kulekela cili coonse kwaamba ayi cipilinganye kulyaaba kwesu kuli Yehova.
Buboni Bwakumushimu
w11 11/15 pe. 5 mapa. 6-7
Jewu Wakayuminisha Kulambila Kusalalite
Mpashi Jewu wakalinga kuyeeya ayi mukwiinga bwaami bwa bene Isilaeli bwakalinga bwapaansana pobilo, nkokwaamba ayi pakalinga kuyandika kupusana pamakani akulambila. Aboobo bweenka mbuli bamaami bamwi ba bene Isilaeli, alakwe wakayuminisha kulambila twana twa ŋombe kwaamba ayi babe bapusene a mwaami wa bene Juda. Sombi ici cakatondesha ayi taakwe kushoma bunene muli Yehova, uyo wakamubika pa bwaami.
Yehova wakalumba Jewu ceebo cakwaamba ayi ‘wakacita kabotu kwiinda mukucita shiluleme pameenso akwe Lesa.’ Nacibi boobo, Jewu ‘taakwe kukonkela milawo yakwe Yehova camoyo woonse.’ (2Ba 10:30, 31) Na mwayeeya Jewu nshaakacita kumamanino mukusheelanya a shintu shoonse nshaakacita kwisule, inga mwakankamana akunyumfwa cibiibi. Nacibi boobo, kuli nsheenga tweeyawo. Tulyeelete kubikila maano kubushicibusa bwesu a Yehova. Bushiku buli boonse tulyeelete kweelesha kuba bantu bashomeka kuli Lesa kwiinda mukwiiya Baibo, kukutumana kuyeeya pashintu nshetwiiya alimwi akupaila camoyo woonse kuli Ishiwesu wakwiculu. Aboobo atweeleshe cankusu kukonkela milawo yakwe Yehova camoyo woonse.—1 Koli. 10:12.
NOVEMBER 28–DECEMBER 4
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | 2 BAAMI 11-12
“Mwanakashi Mubiibi Wakalinga Kusuni Kuya Mpuwo Waanishikwa”
it-1 E pe. 209
Ataliya
Bweenka mbuli banyina ba Jesebelo, Ataliya wakayuminishikwa abeebaye ba Jolamu kucita shibiibi pameenso akwe Yehova mumyaaka 8 ndyaakalinga pa bwaami. (1Ba 21:25; 2Ma 21:4-6) Alimwi bweenka mbuli banyina, Ataliya wakatila bulowa bwa bantu baanji batakalinga kucitewo mulandu. Mwanaakwe musankwa Aasiya uyo wakalinga kucita shibiibi ndyaakafwa pesule lya kweendeleshabo mwaaka womwi, Ataliya wakacaya bamuŋanda ya mwaami bamwi boonse, kukushakobo Joashi uyo wakalinga kateta alimwi ngobakasisa kuli mupailishi munene alimwi amukaakwe, wakalinga ishi nkashi wakwe Joashi. Lyalo Ataliya wakalibika pa bwaami akweendelesha kwa mwaaka 6, kuswa mu c. 905-kuya mukushika mu 899 B.C.E. (2Ma 22:11, 12) Bana bakwe Ataliya basankwa bakeepa shintu shisalalite mu tempele akuya mukushibenga kuli Baali.—2Ma 24:7.
it-1-E pe. 209
Ataliya
Joashi ndyaakakwanisha myaaka 7, Jeoiyada Mupailishi Munene wakalinga kuloonda Lesa wakaleta mwanike kuswa nkobakalinga bamusisa lyalo akumubika pacuuna ca bwaami. Ataliya ndyaakanyumfwa makani aya wakacicila ku tempele alimwi ndyaakabona shakalinga kucitika wakatalika koolobesha ayi, “Bambukila! Bambukila!” Jeoiyada Mupailishi Munene wakaamba ayi bamukushe pansengwe pa tempele akuya mukumucayila ku minjililo ya maaki aku ŋanda ya mwaami; cilyeelete ngowakalinga wacalaawo pa bamuŋanda yakwe Aabu musankwa mubiibi. (2Ba 11:1-20; 2Ma 22:1–23:21) Ici cakatondesha patuba kwaamba ayi maswi akwaamba ayi: ‘Makani akaamba Yehova pabamulunyungu lwakwe Aabu alaakucitika cancinencine’!—2Ba 10:10, 11; 1Ba 21:20-24.
Buboni Bwakumushimu
it-1 E mape. 1265-1266
Joashi
Joashi Mwaami wacanike uyu wakaswitilila paciindi Jeoiyada Mupailishi Munene ndyaakalinga mbuli baishi alimwi ashikumupandako maano. Ndyaakalinga kucite myaaka 21 wakeeba banakashi bobilo, womwi wakalinga ngu Jeoyadini, alimwi kwiinda mu banakashi aba Joashi wakashala baana basankwa alimwi a banakashi. Kwiinda munshila iyi, lishalane Defedi mwaakashalilwa umo Mesiya alakwe mwakalinga kusa mukushalilwa, ilyo lyakalinga lyacaalabo paniini kwaamba ayi lyoonse linyonyoolwe, lyakaba liyumu alimwi.—2Ba 12:1-3; 2Ba 24:1-3; 25:1.
DECEMBER 5-11
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | 2 BAAMI 13-15
“Kusebensa Camoyo Woonse Kulaleta Shoolwe Shiinji”
w10 4/15 pe. 26 pala. 11
Sa Mutokonkela Klistu Camoyo Woonse?
11 Amuleke tubone shakacitikila Joashi mwaami wa bene Isilaeli, kwaamba ayi tubone ncociyandikila kusebensa cankusu muncito yakwe Lesa. Ndyaakalisukama ceebo cakuyeeya ayi mpashi bene Silya batoosa mukulwana bene Isilaeli, Joashi wakaya kuli Elisha kaalila. Mushinshimi Elisha wakamulwiita ayi abwese buta amifwi akuwaalila kulubasu lwa Silya kuswa pawindo. Kutondesha kwaamba ayi alaakukoma kwiinda munkusu shakwe Yehova. Cilyeelete ici cakayuminisha mwaami. Elisha wakalwiita Joashi ayi abwese mifwi aimwi akuyasa panshi. Joashi wakayasa mifwi panshi mankanda otatwe. Elisha wakakalala abuumbi, mukwiinga naakwiinga Joashi wakayasa panshi mankanda 5 na 6 naakwiinga wakatondesha ayi ‘alaakukoma bene Silya akubanyonyoola cakumaninina.’ Aboobo Joashi wakalinga kusa mukukomabo mankanda otatwe sombi kuteshi cakumaninina. Mukwiinga Joashi taakwe kutondesha kusebensa cankusu taakwe kutolelela kuswitilila. (2 Baami 13:14-19) Ino nciinshi nceenga tweeyawo? Yehova inga watupabo shoolwe shiinji na katusebensa camoyo woonse alimwi cankusu muncito yakwe.
w13 11/1 pe. 11 mapa. 5-6
“Alapa Cilambu Kubaabo Bamuyandoola Camoyo Woonse”
Ino mbaani Yehova mbwapa cilambu? Paulo wakaamba ayi alapa cilambu “kubaabo bamuyandoola camoyo woonse.” Libuku limwi lisebensesha basansulushi ba Baibo lilaamba ayi mu ciGiliki liswi lya kwaamba ayi “bamuyandoola camoyo woonse” talisansululi ayi muntu “alyeelete kwiiyabo pali Lesa,” sombi alyeelete akubikilako maano abuumbi ku “kulambila” Lesa. Libuku limwi lilaamba ayi, liswi ili muci Giliki lilatondesha ayi muntu alyeelete kusebensa cankusu kwaamba ayi anoocita shisangalasha Lesa. Yehova alapa cilambu kubaabo bacite lushomo luyumu mukwiinga lulabapa kusebensa cankusu ndyebatoocita kuyanda kwakwe alimwi akumulambila camoyo woonse.—Mateyo 22:37.
Ino Yehova alapa buyani cilambu basebenshi bakwe bashomeka? Wabashomesha kubapa cilambu ciinditeewo abuumbi kunembo ca buumi butamaani mu Paladaiso pacishi capanshi. Cilambu ici cilatondesha bwaabi alimwi alusuno lwakwe. (Ciyubululo 21:3, 4) Nabi pacecino ciindi, abo bayandoola Yehova camoyo woonse balacana shoolwe shiinji. Kwiinda mulucafwo lwa mushimu wakwe usalashi alimwi abusongo mbotucana mu Maswi akwe balekala buumi bucite mpindu alimwi busangalasha.—Kulumbaisha 144:15; Mateyo 5:3.
Buboni Bwakumushimu
w05 8/1 pe. 11 pala. 3
Shiteente Shinene Shitocanika Mulibuku lya 2 Baami
13:20, 21—Sa caankamiko ici cilasansulula ayi cilibo kabotu kulambila bafu? Sobwe. Baibo tayaambiwo ayi bantu bakalinga kupaila mafuwa akwe Elisha. Sombi nkusu shakwe Lesa nsheshakapa kwaamba ayi caankamiko cilya cicitike. Nabi kaatana kufwa Elisha wakacita shaankamiko shiinji kwiinda munkusu shakwe Lesa.
DECEMBER 12-18
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | 2 BAAMI 16-17
“Kukalika Moyo Kwakwe Yehova Kulicite Mpokweela”
it-2-E pe. 908 pala. 5
Shalimanesa
Buleelo bwa bene Isilaeli. Paciindi Mwaami Osheya ndyaakalinga kweendelesha mu Isilaeli (c. 758-740 B.C.E.), Shalimanesa wanamba 5 wakenjila mucishi ca Palestine alimwi Osheya wakaba musebenshi wakwe uyo wakalinga kulangilwa kulipila musonko mwaaka amwaaka. (2Ba 17:1-3) Nacibi boobo, paciindi cimwi Osheya wakaalilwa kulipila musonko alimwi lakwe a Mwaami So waku Ijipiti (Amubone SO.) bakalinga kusuni kubukila Shalimanesa. Aboobo Shalimanesa wakaanga Osheya akushinguluka ndabala ya Samaliya kwa myaaka yotatwe, pesule ndabala iyi yakalinga iyumu yakanyonyoolwa, alimwi bene Isilaeli bakatolwa mubusha.—2Ba 17:4-6; 18:9-12; amweelanye a Os 7:11; Ese 23:4-10.
it-1 E mape. 414-415
Busha
Bene Isilaeli bakalinga ku lubasu lwa mishobo ili 10 yakumatwa alimwi abene Juda ba mishobo yobilo yakumalenge bakatolwa mubusha ceebo cakwaamba ayi boonse bakalinga bacileka kulambila kwancine kwakwe Yehova akutalika kulambila balesa bakubeca. (Du 28:15, 62-68; 2Ba 17:7-18; 21:10-15) Nacibi boobo, Yehova wakatolelela kubacenjesha boonse kwiinda mubashinshimi bakwe, sombi tabakwe kunyumfwila. (2Ba 17:13) Taakuwo nabi womwi kuswa pa bamaami ba bene Isilaeli ba mishobo 10 wakeelesha kusebensa cankusu kukusha kulambila shibumbwa bumbwa uko Jolamu mwaami wakutaanguna nkwakatalika. Abalo ba maami bakalinga kweendelesha lubasu lwakumalenge bakaalilwa kunyumfwila kucenjesha kwakwe Yehova alimwi akwiiya kucakubonenaako cakutolwa mubusha kwa bene Isilaeli. (Jel 3:6-10) Aboobo mukuya kwaciindi boonse bakatolwa mubusha.
Buboni Bwakumushimu
it-2 E pe. 847
Mwine Samaliya
Liswi lyakwaamba ayi “Bene Samaliya” lyakabonekela ciindi cakutaanguna mu Malembo pesule lya kukomwa kwa bwaami bwa mishobo 10 yaku Samaliya mu 740 B.C.E.; liswi ili lyakalinga kusansulula baabo bakalinga kukala kulubasu lwakumatwa kwa bwaami kabutana kukomwa. Maswi aya akalinga kubapusanya kubaswamashi abo mukuya kwaciindi bakaswa ku mbasu shimwi sha bwaami bwa bene Asilya. (2Ba 17:29) Citoboneka ayi bene Asilya tabakwe kukusha bene Isilaeli boonse, mukwiinga lilembo lya 2 Makani 34:6-9 (amweelanye a 2Ba 23:19, 20) lilatondesha ayi paciindi Mwaami Josiya ndyaakalinga kweendelesha kwakalinga bene Isilaeli bakalinga kunoocikala mucishi. Mukuya kwaciindi, maswi akwaamba ayi “Bene Samaliya” akatalika kusansulula bamulunyungu lwabaabo bakacaala mundabala ya Samaliya alimwi abaabo bakaletwa abene Asilya. Aboobo bamwi bakashalwa kubene Isilaeli bakalinga beebana abene Asilya. Nacibi boobo, mukuya kwaciindi, liswi lya kwaamba ayi bene Samaliya lyakatalika kusansulula mushobo wabupailishi muciindi ca mushobo wa bantu na beshimapolitiki. Lyakalinga kusansulula muntu wakalinga kupaila kulikoto lya bupailishi bwakalinga kupukite abuumbi mundabala ya Shekemu alimwi a Samaliya alimwi bakalinga kushoma mushintu shipusene abuumbi abupailishi bwa ba Juda.—Jo 4:9.
DECEMBER 19-25
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | 2 BAAMI 18-19
“Abo Batupikisha Mbobeelesha Kutulefula”
w05 8/1 pe. 11 pala. 5
Shiteente Shinene Shitocanika Mulibuku lya 2 Baami
18:19-21, 25—Sa Esekiya wakapanga cipangano acishi ca Ijipiti? Sobwe. Rabishake nshaakaamba shakalinga shakubeca, ncomwibo amaswi ngakaamba ayi ‘Yehova mwiine ngowakandwiita.’ Esekiya Mwaami ushomeka wakacinka manungo muli Yehova.
w10 7/15 pe. 13 pala. 3
“Utaloondi. Ndaakukucafwa”
Rabishake wakalwiita baabo Esekiya mbwaakatuma ayi: “Sa teshi [Yehova] mwine misena yakulambikilaako ya patulundu alimwi ashipaililo shakwe isho Esekiya nshaakanyonyoola? . . . Yehova mwiine wakandwiiita ayi, ‘Koya ukalwane cishi ici, alimwi ulyeelete kucinyonyoola.’” (2Ba 18:22, 25) Aboobo Rabishake wakalinga kwaamba ayi Yehova inga tacafwi bantu Bakwe ceebo cakwaamba taakalinga kusangalete anshobakalinga kucita. Nacibi boobo, ubu teshi mbocakalinga. Yehova wakalinga kusangalete anshaakacita Esekiya alimwi aba Juda bakaboolela kukulambila kwancine.—2Ba 18:3-7.
w13 11/15 pe. 19 pala. 14
Ino Beembeshi Bali 7, Abeendeleshi Bali 8 Mbaani?
14 Mwaami wa bene Asilya wakayaka misumba ku Lekishi, kumalenge cakumbo kwa Jelusalemu. Lyalo wakatuma beshinkombe bakwe botatwe kuya mukulwiita bakalinga mundabala ayi balyaabe mumaansa akwe. Munene pa beshinkombe wakalinga kwiitwa ayi Rabishake wakasebensesha bucenjeshi bupusenepusene. Wakaamba mu ciEbulu kulwiita bantu kwaamba ayi batanyumfwili mwaami Esekiya sombi banyumfwile mwaami wa bene Asilya, alimwi wakabalwiita ayi mwaami wakalinga kusa mukubatola kucishi nkweshi bakaye mukukala kabotu. (Amubelenge 2 Baami 18:31, 32.) Lyalo Rabishake wakaamba ayi bweenka balesa ba shishi shimwi mbobakaalilwa kushitilisha bantu babo, alakwe Yehova mbweshi akaalilwe kupulusha ba Juda kubene Asilya. Sombi bantu bakoomunabo pamakani aya akubeca. Ubu bweenka abalo basebenshi bakwe Yehova mbobacita.—Amubelenge 2 Baami 18:35, 36.
yb74 pe. 177 pala. 1
Lubasu 2—Germany
Cilasekesha kwaamba ayi bakapokola bakalinga kwiitwa ayi SS, abo bakalinga kusebensesha nshila shibiibi kuyunga bantu kusaina cipepa cakukaka ayi teshi Bakamboni, liinji bakalinga kutalika kumusebaanya muntu pesule lyakwaamba ayi wasumina kusaina kwiinda paciindi kaatana kusaina. Ba Karl Kirscht bakaamba ayi: “Ndyetwakalinga mu misumba yakupenshesha liinji bamwi bakalinga kusuni kuyunga Bakamboni kwiinda mukusebensesha nshila sha bucenjeshi. Bakalinga kuyeeya ayi na bacita boobo inga bacikonsha kubayunga kwaamba ayi basaine cipepa cakukaka kuba Kamboni. Liinji bakalinga kutulwiita kusaina. Bamwi bakasumina kusaina, nacibi boobo, liinji mwaaka womwi wakalinga kwiindaawo kwaamba ayi babakuushe. Kabatana kukushikwa liinji ba SS bakalinga kwaamba shibiibi pabantu abo mbobayunga kusaina, bakalinga kubacobola ayi mbantu baamba nshebataciti, baloonda alimwi kabatana kukushikwa bakalinga kukakatishikwa kushinguluka bamakwesu uko kwakalinga kwiitwa ayi ‘kweenda kwa bulemu.’”
Buboni Bwakumushimu
it-1 E pe. 155 pala. 4
Kulangoola Makani Akale kale
Kucakubonenaako, Baibo ilaamba ayi Mwaami wa bene Asilya Senakelibu wakacaikwa ku bana bakwe basankwa bobilo, Adilameleki alimwi a Salesa, lyalo mwanaakwe umwi musankwa waliina lya Esaadoni ngowakapyana cuuna ca bwaami. (2Ba 19:36, 37) Nacibi boobo, makani abene Babiloni alaamba ayi Senakelibu wakacaikwa ku mwanaakwe musankwa pabushiku bwa 20 Tebeth, paciindi bantu ndyebakamubukila. Mupailishi wa bene Babiloni waliina lya Berossus wa mumwaaka wa mwaanda watatu Klistu kaatana kusa pacishi alimwi a Nabonidius mwaami wa bene Babiloni wa mumwaaka wa mwaanda wa 6 Klistu kaatana kusa pacishi, abalo bakaamba ayi mwanaakwe Senakelibu musankwa womwibo ngowakamucaya kwaamba ayi apyane cuuna ca bwaami. Nacibi boobo, makani akacanika conoono kuswa kucipansha pakalinga kulembetwe makani aamba sha Esaadoni, uyo wakapyana cuuna ca bwaami, cililembetwe patuba ayi wakaamba ayi bamakwabo (kuteshi womwi) mbobakabukila akucaya beshiwabo, lyalo akuloboka. Kweelana alibuku lya Universal Jewish History (1948, Vol. I, p. 27) ba Philip Biberfeld, bakaamba ayi: “Shakaamba Nabonid, alimwi a Berossus nshetucana mu makani a bene Babiloni tashakalinga shancine; makani ngotucana mu Baibo ngomakani ancinebo eenka. Akacanika kwaamba ayi ngancine mumbasu shoonse kweelana amakani akale kale ngobakacana aamba pali Esaadoni alimwi cakatondesha patuba kwaamba ayi akalinga kwaamba shancine pamakani acakucitika ici cakale kale mumakani abene Babiloni abene Asilya kwiinda makani ngobakacana ku Babiloni. Kushiba cancine ici kulayandika mukwiinga teshi Baibo yeenkabo yakaambawo pamakani aya sombi abantubo bakalingaako ndyeshakalinga kucitika.”
DECEMBER 26–JANUARY 1
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | 2 BAAMI 20-21
“Kupaila Kwakapa Kwaamba ayi Yehova Acitewo Comwi”
ip-1 pe. 394 pala. 23
Mwaami Mbwaakatambula Cilambu Ceebo ca Lushomo
23 Paciindi Senakelibu ndyaakesa mukulwana Juda ciindi cakutaanguna, Esekiya wakalinga waciswa abuumbi. Isaya wakamulwiita ayi atoofwa. (Isaya 38:1) Ici cakapa mwaami wakalinga kucite myaaka 39-kulisukama abuumbi. Taakwe kulisukamabo ceebo ca buumi bwakwe sombi aceebo cakuyeeya pamakani abuumi bwa bantu kunembo. Bene Asilya balisuni kunyonyoola Jelusalemu a Juda. Ano ino ngani eshi akatanjilile munkondo na Esekiya afwe? Paciindi ici, Esekiya taakalinga kucitewo mwaana weenga wapyana cuuna ca bwaami. Mumupailo wakusenga camoyo woonse, Esekiya wakasenga ayi Yehova amunyumfwile nkumbu.—Isaya 38:2, 3.
w17.03 pe. 21 pala. 16
Amusebensele Yehova Camoyo Woonse!
16 Mukuya kwaciindi Esekiya wakaciswa abuumbi cakuyanda kufwa. Wakasenga Yehova kwaamba ayi amwiibaluke mbwakalinga kushomeka kuli nguwe. (Amubelenge 2 Baami 20:1-3.) Tulicishi kabotu kuswa mu Malembo kwaamba ayi pacecino ciindi inga tatulangili Yehova kutoolesha na kutunungilako buumi bwesu munshila ya caankamiko. Nacibi boobo, bweenka mbuli Esekiya mbwaakacita, womwi awomwi inga walwiita Yehova mumupailo ayi: ‘ndakalinga kushomeka camoyo woonse kuli ndimwe.’ Sa mulashoma ayi Yehova inga wamulama alimwi alilibambite kucita boobo ndyemwaciswa?—Kulu. 41:3.
g01 7/22 pe. 13 pala. 4
Ino Mupailo Inga Wancafwa Buyani?
Muciindi camu Baibo mipailo ya basankwa bamwi bakalinga kucite lushomo yakalinga kukumbulwa kweelana ambobasenga, cimwi ciindi kwiinda mucaankamiko. Kucakubonenaako, mwaami Esekiya ndyaakaciswa abuumbi, wakapaila kwaamba ayi Lesa amushilike. Yehova wakakumbula ayi: “ndanyuumfwa mupailo wako akulila kwako. Ntookushilika.” (2 Baami 20:1-6) Ubu Lesa mbwaakacita kubasankwa abanakashi bamwi bakalinga kushomeka.—1 Samwelo 1:1-20; Danyelo 10:2-12; Milimo 4:24-31; 10:1-7.
Buboni Bwakumushimu
it-2 E pe. 240 pala. 1
Cipimo ca Shikuyaka
Cipimo ca shikuyaka inga casebenseshekwa kwaamba ayi ŋanda iyakwe kabotu akubona na njiyumu. Yehova wakaambila limwi ayi ubu mbweshi akacite ku bantu bamu ndabala ya Jelusalemu abo bakalinga bapondoka. Wakaamba ayi ‘Ndaakutandabika ntambo yakupimisha ku bene Jelusalemu njondakapimishako Samaliya alimwi acipimo ca shikuyaka ncondakapimishako ŋanda yakwe Aabu.’ Yehova wakalinga wapima akucana ayi Samaliya alimwi abamuŋanda ya Mwaami Aabu bakalinga kucita shibiibi na bakalinga kusendeme, aboobo wakabanyonyoola. Ubu Yehova mbwakalinga kusa mukoombolosha bantu bamu ndabala ya Jelusalemu abeendeleshi, kuleta patuba shibiibi shabo akunyonyoola ndabala ilya. Ishi shakacitika mu 607 B.C.E. (2Ba 21:10-13; 10:11) Kwiinda mu mushinshimi Isaya bamucita shibiibi boonse bakalinga kulisumpula abeendeleshi mu Jelusalemu bakalwiitikwa mapensho akalinga kusa mukubapolela a Yehova nshaakaamba ayi: “Ndaakulengesha ayi koombolosha cakutanyengelela kuba ntaambo yakuyakisha, ee, bululami kuba ncecipimo.” Koombolosha cakutanyengelela alimwi abululami bwancinencine nsheshakalinga kusa mukutondesha patuba basebenshi bakwe Lesa bancinencine abaabo bakalinga kubecabo, alimwi cakalinga kusa mukusansulula kupuluka na kunyonyoolwa.—Isa 28:14-19.