Watchtower LAIBULALI YAPA INTANETI
Watchtower
LAIBULALI YAPA INTANETI
Cilenje
  • BAIBO
  • MABUKU
  • MABUNGANO
  • Ino “Mwaami Wakumatwa” Munshiku Shamamanino Ngani?
    Njashi Yamulindilishi (Yakwiiya)—2020 | May
    • MUTWI WAKWIIYA 19

      Ino “Mwaami Wakumatwa” Munshiku Shamamanino Ngani?

      “Munshiku shakumamanino mwaami wakumalenge alaakushindikana anguwe [mwaami wakumatwa].”​—DANYE. 11:40, NWT.

      LWIIMBO 150 Amulangoole Lesa Kwaamba ayi Mukapuluke

      NSHESHI TWIIYEa

      1. Ino bushinshimi bwamu Baibo bulatucafwa kushiba nshi?

      Ino nciinshi ceshi cikacitike kubantu bakwe Yehova conoono? Inga twashiba cikumbulo mukwiinga bushinshimi bwamu Baibo bulatucafwa kushiba shintu shiyandika abuumbi sheshi shikacitike conoono. Kuli bushinshimi bomwi butucafwa kushiba mfulumeende shicite nkusu abuumbi pacishi capanshi nsheshi shikacite. Bushinshimi ubu bulacanika mulibuku lyakwe Danyelo capita 11. Bulasansulula bamaami bobilo batopikishanya. Bamaami aba baleetwa ayi mwaami wakumatwa amwaami wakumalenge. Lubasu lunene lwa bushinshimi ubu lwakakumanishikwa kale, aboobo inga twashoma ayi alwalo lwacaala lulaakukumanishikwa.

      2. Kweelana a Matalikilo 3:15 alimwi a Ciyubululo 11:7 a 12:17, ino nshiinshi nshotweelete kwiibaluka ndyetutokwiiya bushinshimi mbotucana mulibuku lyakwe Danyelo?

      2 Kwaamba ayi tunyumfwishishe bushinshimi mbotucana mucapita 11 ya libuku lyakwe Danyelo, tulyeelete kutaanguna kwiibaluka kwaamba ayi bushinshimi ubu bulaambabo pabeendeleshi amfulumeende shitoolwana bantu bakwe Lesa. Kweelana anamba ya bantu bali pacishi capanshi, bantu bakwe Lesa mbaniini abuumbi, ano ino nceebonshi mfulumeende ishi shilabalwana? Shilacita boobo mukwiinga Satana abweende bwakwe bwashintu balisuni kunyonyoola baabo boonse basebensela Yehova a Yesu. (Amubelenge Matalikilo 3:15 a Ciyubululo 11:7; 12:17.) Kwiilikaawo, bushinshimi mbotucana mulibuku lyakwe Danyelo bulyeelete kweendelana abushinshimi bumwi mbotucana mu Maswi akwe Lesa. Alimwi kwaamba ayi tunyumfwishishe kabotu bushinshimi ubu, tulyeelete kubweelanya ashaamba Malembo amwi.

      3. Ino tutokwiiya nshi mumutwi uyu alimwi awooyo utokonkelaawo?

      3 Mumutwi uyu tutobandika pamakani ngotucana pa Danyelo 11:25-39. Tutokwiiya wakalinga mwaami wakumatwa amwaami wakumalenge kuswa mu 1870 kushika mu 1991, lyalo tutoshiba ancotweelete kwaalula lubasu lumwi lwa nshetwakalinga kushoma pabushinshimi ubu. Mumutwi utokonkelaawo tulaakubandika Danyelo 11:40–12:1, akwaalula lubasu lumwi lwa nshetwakalinga kushoma pashaamba bushinshimi ubu shakacitika kuswa mu 1991 kushika ciindi inkondo ya Amagedoni ndyeshi ikatalike. Inga camucafwa kunyumfwishisha kabotu mitwi iyi na mwabelenga makani ali pacaati icite mutwi utokwaamba ayi “Baami Bobilo Batopikishanya Munshiku Shamamanino.” Nacibi boobo, atutaangune kushiba baami bobilo batokwaambwa mubushinshimi ubu.

      INO MWAAMI WAKUMATWA AWAKUMALENGE NGANI?

      4. Ino nshintu nshi shotatwe sheenga shatucafwa kushiba mwaami wakumatwa amwaami wakumalenge?

      4 Maswi akwaamba ayi “mwaami wakumatwa” alimwi a “mwaami wakumalenge,” kale kale akalinga kusansulula mwaami wakalinga kweendelesha kulubasu lwakumatwa alimwi awakumalenge kwa cishi ca Isilaeli. Ino tulishi buyani? Mukwiinga munjelo wakalwiita Danyelo ayi: “Ndesa mukukulengesha kunyumfwishisha ceshi cikacitikile bene mishaanu munshiku shamamanino.” (Danye. 10:14) Bene Isilaeli bakalinga bantu bakwe Lesa kuswabo kale kale kushikila pabushiku bwa Pentekositi yamu 33 C.E. Aboobo kuswabo mumwaaka uyu, Yehova wakatondesha patuba kwaamba ayi bashikwiiya bakwe Yesu bashomeka mbobantu bakwe. Aboobo lubasu lunene lwa bushinshimi mbotucana mucapita 11 ya libuku lyakwe Danyelo talwaambi pa bene Isilaeli beene, sombi lulaamba pa bashikwiiya bakwe Klistu. (Milimo 2:1-4; Loma. 9:6-8; Gala. 6:15, 16) Alimwi baami na mfulumeende shipusenepusene, shakalinga kwiimikaninaako mwaami wakumatwa amwaami wakumalenge pashiindi shipusenepusene. Nacibi boobo, kwakalinga shimwi shintu shatakalinga kwaaluka. Cakutaanguna, bamaami aba bakalinga kupensha bantu bakwe Lesa. Cabili, bakalinga kutondesha ayi balipatite Lesa wancine Yehova, ceebo ca mbobakalinga kucita bantu bakwe. Alimwi catatu, bakalinga kulwanina bweendeleshi.

      5. Sa kwakalingaawo mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge pakati ka mwaaka wa 100 alimwi amwaaka wa 1870? Amusansulule.

      5 Paciindi cimwi mumwaka wa mwaanda wabili, Beneklistu bakubeca bakatalika kunjila mulibungano lya Beneklistu bancine alimwi akutalika kwiisha njiisho shatakalinga kweendelana a Maswi akwe Lesa. Kuswabo ciindi cilya kusa mukushika kumamanino amyaaka yamuma 1800, takwakalingaawo libunga lya basebenshi bakwe Lesa pacishi capanshi. Beneklistu bakubeca bakalinga baanji abuumbi bweenka mbuli nsaku mumuunda. Aboobo cakalinga ciyumu kushiba kabotu Beneklistu bancine. (Mate. 13:36-43) Ino nciinshi ncetutoyandikila kushiba makani aya? Kucita boobo kulaakutucafwa kushiba kwaamba ayi nshotubelenga pa mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge, tashaambi pa beendeleshi na mfulumeende shakalinga kweendelesha pakati ka mwaaka wa 100 alimwi a mwaaka wa 1870. Paciindi ici takwakalingaawo likoto lya bantu bakwe Lesa bakwaamba ayi balwane.b Nacibi boobo, inga twalangila kwaamba ayi mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge bakalinga kusa mukubonekela alimwi pesule lya mwaaka wa 1870. Ino tulishi buyani?

      6. Ino ndilili bantu bakwe Lesa ndyebakatalika kubunganishikwa alimwi? Amusansulule.

      6 Kuswabo mu 1870 akutolelela, bantu bakwe Lesa bakatalika kubunganishikwa. Mumwaaka weenka uyu, Charles T. Russell alimwi abaabo mbakalingaabo bakatalika likoto lya beshikwiiya Baibo. Mukwesu Russell abaabo mbakalingaabo mbobakasebensa mbuli shinkombe ‘wakabamba nshila’ Bwaami bwakwe Mesiya kabutana kutalika. (Mala. 3:1) Paciindi ici kwakesa mukuba likoto lya bantu bakalinga kusebensela Yehova munshila yeelete! Sa kwakalingawo bweendeleshi bwakalinga kucite nkusu abuumbi paciindi ici bwakalinga kusa mukutalika kupensha bantu bakwe Lesa? Amuleke tubandike shiteente shitokonkelaawo.

      INO MWAAMI WAKUMALENGE NGANI?

      7. Ino ngani wakalinga mwaami wakumalenge kushikila ciindi ca Nkondo Yapacishi Coonse Yakutaanguna?

      7 Kusa mukushika mu 1870, buleelo bwa Britain mbobwakalinga kucite nkusu pashishi shiinji, alimwi bwakalinga kucite likoto lya bashilumamba lyakalinga kucite nkusu abuumbi pacishi capanshi. Bushinshimi bwakwe Danyelo bwakaamba apakaliica kakakoma meeca amwi otatwe. Kaliica aka kalemikaninaako buleelo bwa Britain, alimwi meeca otatwe ngokakakoma aleemikaninaako buleelo bwa​—France, Spain, alimwi a Netherlands. (Danye. 7:7, 8) Aboobo Britain mbobuleelo bwakalinga kwiimikaninaako mwaami wakumalenge kushikila ciindi Inkondo Yapacishi Coonse Yakutaanguna ndyeyakatalika. Alimwi paciindi ceenka ici, buleelo bwa America mbobwakalinga kucite buboni buunji pacishi coonse, alimwi bwakalinga kucatene abuumbi abuleelo bwa Britain.

      8. Ino mwaami wakumalenge ngani kuswabo ciindi inshiku shakweelaako ndyeshakatalika?

      8 Ndyekwakalinga Nkondo Yapacishi Coonse Yakutaanguna, buleelo bwa America alimwi abuleelo bwa Britain bwakacafwana munkondo lyalo akupanga likoto lya bashilumamba lya nkusu. Paciindi ceenka ici, shishi shobilo ishi shakacatana pomwi akupanga buleelo bomwi bwakalinga kucite nkusu abuumbi bwakalinga kwiitwa ayi Anglo-America. Bweenka mbuli bushinshimi bwakwe Danyelo mbobwakaamba, mwaami uyu “wakabunganya likoto linene lya bashilumamba.” (Danye. 11:25) Kuswabo ciindi inshiku shakweelaako ndyeshakatalika, buleelo bwa Anglo-America ngomwaami wakumalenge.c Ano ino mwaami wakumatwa ngani?

      Baibo Nshoyakaamba pa Buleelo bwa Anglo-America

      Mwaami wakumalenge na Buleelo bwa Anglo-America, bulasansululwa munshila shipusenepusene mu Baibo. Bulasansululwa ayi buleemikaninwako a . . .

      • Shimpanta sha nshimbi insekene abulongo.

        shimpanta sha nshimbi isenkene abulongo bwakubumbisha (Danye. 2:41-43)

      • Mutwi wa munyama ucite meeca. Pakati ka meeca paswa kaliica kacite meenso amulomo.

        liica lyakamena pamutwi wa munyama uloondesha (Danye. 7:7, 8)

      • Munyama ucite meeca likumi amitwi 7.

        mutwi wa namba 7 wa munyama (Ciyu. 13:1)

      • Munyama wa meeca obilo.

        munyama wa meeca obilo (Ciyu. 13:11-15)

      • Maanda amfulumeende atokwiimikaninaako buleelo bucite nkusu bwa Anglo-America.

        “mulaluki mubeshi” (Ciyu. 19:20)

      INO MWAAMI WAKUMATWA NGANI?

      9. Ino ndilili mwaami wakumatwa ndyaakabonekela alimwi, alimwi ino Danyelo 11:25 yakakumanishikwa buyani?

      9 Mu 1871, pesule lya mwaaka womwi kuswa ciindi mukwesu Russell abaabo mbwaakalingaabo ndyebakatalika likoto ndyebakalinga kwiita ayi Beshikwiiya Baibo, mwaami mupya wakumatwa wakabonekela. Mu mwaaka ulya, Otto von Bismarck ngowakayunga mfulumeende kuswa mumisena ipusenepusene kucatana pomwi akupanga buleelo bwa German ubo bwakalinga kucite nkusu abuumbi. Mwaami waku Prussia Wilhelm I ngowakesa mukuba mweendeleshi wa buleelo ubu, alakwe wakasala Bismarck kwaamba ayi abe mutanjilishi wa mfulumeende.d Ndipakeenda myaaka iniini, buleelo bwa Germany bwakatalika kweendelesha shishi shimwi mu Africa alimwi apansumbu sha Pacific Ocean, akutalika kweelesha kutondesha kuba ankusu kwiinda buleelo bwa Britain. (Amubelenge Danyelo 11:25.) Buleelo bwa German bwakesa mukuba alikoto lya bashilumamba linene alimwi lya nkusu bweenka mbuli buleelo bwa Britain. Ndyekwakalinga nkondo yapacishi coonse yakutaanguna, buleelo bwa Germany bwakalwana balwani kwiinda mukusebensesha bashilumamba.

      10. Ino bushinshimi mbotucana pa Danyelo 11:25b, 26 bwakakumanishikwa buyani?

      10 Danyelo wakaambila limwi shakesa mukucitikila buleelo bwa German pomwi alikoto lyabo lya bashilumamba. Bushinshimi ubu bwakaamba ayi mwaami wakumatwa “teshi akeemikane.” Ino nceebonshi? ‘Ceebo balaakumwiinda kumaano. Alimwi abo balya shakulya shakwe shibotu balaakumunyonyoola.’ (Danye. 11:25b, 26a) Munshiku shakwe Danyelo, abo bakalinga kulya ‘shakulya amwaami bakalinga bacinenenene bakalinga kusebensela mwaami.’ (Danye. 1:5) Ino bushinshimi ubu bwakalinga kwaamba pali baani? Bwakalinga kwaamba bacinenenene bamu buleelo bwa German, kwiilikaawo abamanene alimwi abeshikupandako maano ba bashilumamba. Ano ceebo ca sheesho shakacita bacinenenene aba, mwaami wakanyaikwa nkusu alimwi buleelo bumwi bwakatalika kweendelesha.e Bushinshimi ubu bwakaamba asheshi shikacitike na mwaami uyu akalwaane amwaami wakumalenge. Kwaamba pa mwaami wakumatwa, bushinshimi bwakaamba ayi: “Likoto lyakwe lya bashilumamba lilaakumana kunyonyoolwa. Alimwi ncakwiila bashilumamba bakwe baanji balaakumana kucaikwa.” (Danye. 11:26b) Munkondo yapacishi coonse yakutaanguna, bashilumamba ba buleelo bwa German bakakomwa alimwi bweenka mbuli bushinshimi mbobwakaamba, baanji ‘bakamana kucaikwa.’ Takuna kubaawo kale nkondo yakacaya bantu baanji mbuli baabo bakacaikwa munkondo yapacishi coonse yakutaanguna.

      11. Ino mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge bakacita nshi?

      11 Baibo pa Danyelo 11:27, 28 yakasansulula shakalinga kusa mukucitika Inkondo Yapacishi Coonse Yakutaanguna kaitana kutalika. Ilaamba ayi mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge “balaakukala akulya pomwi akubecana.” Alimwi yakaamba ayi mwaami wakumatwa “ulaakuboolela kumishaabo abuboni buunji.” Alimwi ishi sheenka nsheshakacitika. Buleelo bwa Germany abuleelo bwa Britain bwakalinga kulwiitana ayi bakalinga kusuni luumuno, ano inkondo ndyeyakatalika mu 1914, ishi shakesa mukubonekela patuba kwaamba ayi bwakalinga bubeshi bwakwaansa. Alimwi mwaaka uyu kootana kushika, buleelo bwa Germany bwakaba abuboni buunji, kucaalabo paniini kwaamba ayi bweelane a America, buleelo bucite buboni bwiinditeewo nsengwe yoonse. Mukukumanisha bushinshimi mbotucana pa Danyelo 11:29 alimwi alubasu lwakutaanguna lwa vesi 30, buleelo bwa Germany bwakalwana amwaami wakumalenge sombi bwakakomwa.

      BAAMI BALWANA BANTU BAKWE LESA

      12. Ino mwaami wakumatwa amwaami wakumalenge bakacita nshi munkondo yapacishi coonse yakutaanguna?

      12 Kuswabo mu 1914, baami bobilo aba batolelela kulwana, akulwana bantu bakwe Lesa. Kucakubonenaako, munkondo yapacishi coonse yakutaanguna mfulumeende ya German aya Britain bakapensha bantu bakwe Lesa ceebo cakukaka kwaabanamo lubasu munkondo. Alimwi mfulumeende ya America yakabika mujeele bamakwesu bakalinga kutanjilila muncito yakushimikila. Kupenshekwa uku kwakakumanisha bushinshimi mbotucana pa Ciyubululo 11:7-10.

      13. Ino mwaami wakumatwa wakacita nshi mumyaaka yamuma 1930 alimwi aciindi ca nkondo yapacishi coonse yabili?

      13 Lyalo muma 1930, bunene bunene ndyekwakalinga nkondo yapacishi coonse yabili, mwaami wakumatwa wakalwana bantu bakwe Lesa cakubula nkumbu. Cishi ca Germany ndyecakatalika kweendeleshekwa aba Nazi, Hitler abaabo bakalinga kumukonkela, bakakasha ncito ya bantu bakwe Lesa. Bakacaya Bakamboni Bakwe Yehova mpashi bashika 1,500 alimwi baanji bakatolwa kumisumba yakupenshesha. Ishi shoonse Danyelo nshakaamba mubushinshimi bwakwe. Mwaami wakumatwa ‘taakwe kutondesha bulemu musena usalalite’ alimwi ‘wakakusha kubenga milambu kwa bushiku abushiku’ kwiinda mukukasha ncito yakushimikila makani abotu. (Danye. 11:30b, 31a) Hitler uyo wakalinga mweendeleshi wacishi ici wakalumbila ayi alaakumana bantu bakwe Lesa boonse mucishi ca Germany.

      MWAAMI WAKUMATWA MUPYA

      14. Ino ngani wakaba mwaami wakumatwa pesule lya nkondo yapacishi coonse yabili? Amusansulule.

      14 Inkondo yapacishi coonse yabili ndyeyakamana, buleelo bwa Soviet Union mbobwakesa mukuba mwaami wakumatwa. Bwakatalika kweendelesha shishi shiinji shakalinga kweendeleshekwa acishi ca Germany. Bweenka mbuli bweendeleshi bwa Nazi mbobwakalinga kucite lunkutwe, buleelo bwa Soviet Union abwalo bwakalinga kupensha uli woonse wakalinga kubikila maano kukulambila Lesa wancine, kwiinda mfulumeende.

      15. Ino mwaami wakumatwa wakacita buyani Inkondo Yapacishi Coonse Yabili ndyeyakamana?

      15 Inkondo Yapacishi Coonse Yabili ndyeyakamana, mwaami wakumatwa mupya, na buleelo bwa Soviet Union ashishi shakalinga kusebensela pomwi ambubo, bwakatalika kupensha bantu bakwe Lesa. Alimwi kweelana abushinshimi mbotucana pa Ciyubululo 12:15-17, mwaami uyu wakakasha ncito yakushimikila akutola basebenshi bakwe Yehova baanji ku Siberia. Alimwi kuswabo ciindi inshiku shakweelaako ndyeshakatalika, mwaami wakumatwa watolelela kupensha bantu bakwe Lesa abuumbi, nacibi boobo, waalilwa kukasha ncito isebensa bantu bakwe Lesa.f

      16. Ino buleelo bwa Soviet Union bwakacita buyani mukukumanisha bushinshimi mbotucana pa Danyelo 11:37-39?

      16 Amubelenge Danyelo 11:37-39. Mukukumanisha bushinshimi ubu, ino mwaami wakumatwa ‘Wakasuula Lesa wa bamashali bakwe bakulukulu,’ munshila nshi? Buleelo ubu bwa Soviet Union, bwakalinga kusuni kukushawo bupailishi buli boonse, aboobo bwakanyaya bupailishi nkusu. Alimwi mu 1918 bwakabika mulawo wakalinga kusa mukupa kwaamba ayi shikolo shoonse shitalike kunookwiisha ayi taakuwo Lesa. Ino mwaami wakumatwa wakacita nshi cakatondesha ayi “wakalemeka lesa washiyubilo”? Buleelo bwa Soviet Union bwakasebensesha maali aanji kwaamba ayi bube alikoto lyabashilumamba linene alimwi licite nkusu, akwaamba ayi bube ashilwanisho shiinji sha nkusu. Mukuya kwaciindi baami boonse bobilo, wakumatwa alimwi awakumalenge bakaba ashilwanisho shiinji sha nkusu sheenga shacaya bantu baanji abuumbi!

      KUCATANA POMWI KWA BAAMI BOBILO

      17. Ino “cintu cilensha bunya alimwi cileta bunyonyooshi” nciinshi?

      17 Mwaami wakumatwa wakasebensela pomwi amwaami wakumalenge kwaamba ayi bacite cintu comwi cilibetele; ‘bakeemika cintu cilensha bunya alimwi cileta bunyonyooshi.’ (Danye. 11:31) “Cintu cilensha bunya” ici ndibunga lya United Nations.

      18. Ino nceebonshi libunga lya United Nations lilasansululwa ayi “cintu cilensha bunya”?

      18 Libunga lya United Nations lilasansululwa ayi “cintu cilensha bunya” mukwiinga lilalinyumfwa ayi inga lyacikonsha kuleta luumuno, cintu ncotushi kwaamba ayi Bwaami bwakwe Lesa bweenkabo mbweenga bwacikonsha kucita. Alimwi bushinshimi bulaamba ayi “cintu cilensha bunya alimwi cileta bunyonyooshi” mukwiinga libunga lya United Nations lilaakulwana akunyonyoola bupailishi boonse bwakubeca.​—Amubone Caati icite mutwi utokwaamba ayi “Baami Batolwana Munshiku Shakweelaako.”

      INO NCEEBONSHI NCOTUYANDIKILA KUSHIBA MAKANI AYA?

      19-20. (a) Ino nceebonshi ncotuyandikila kushiba makani aya? (b) Ino ngumwiipusho nshi ngweshi tukabandike mumutwi utokonkelaawo?

      19 Tulayandika kushiba makani aya ngotwabandikawo mumutwi uyu, kwaamba ayi tushome cakutatoonsha ayi bushinshimi bwakaamba Danyelo pa mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge, bwakatalika kukumanishikwa kuswa mu 1870 kuya mukushika mu 1991. Aboobo inga twashoma kwaamba ayi lubasu lwacaala lwa bushinshimi ubu lulaakukumanishikwa.

      20 Mu 1991, buleelo bwa Soviet Union bwakawa. Aboobo, ino mwaami wakumatwa pacecino ciindi ngani? Tulaakucana cikumbulo kumwiipusho uyu mumutwi utokonkelaawo.

      INO INGA MWAKUMBULA BUYANI?

      • Ino nshintu nshi shotatwe shitucafwa kushiba “mwaami wakumatwa” alimwi “amwaami wakumalenge”?

      • Ino ngani wakalinga mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge kuswa mu 1870 kushika mu 1991?

      • Ino nceebonshi ncotuyandikila kushiba makani aya?

      LWIIMBO 128 Kuliyumya Kushikila Kumamanino

      a Kuli bumboni mbotutoobona butotondesha kwaamba ayi bushinshimi bwakaamba Danyelo pa “mwaami wakumatwa” a “mwaami wakumalenge” bwatolelela kukumanishikwa. Ino tulishi buyani? Alimwi ino nceebonshi ncotuyandikila kunyumfwishisha bushinshimi ubu?

      b Paceebo ca sheeshi nshetwaambawo, inga tatwaambi ayi Aurelian Mweendeleshi wa bene Loma (wakeendelesha kuswa mu 270 akushika mu 275 C.E.) ngowakalinga “mwaami wakumatwa” na Zenobia mwaami mwanakashi (wakeendelesha kuswa mu 267 akushika mu 272 C.E.) ngowakalinga kwiimikaninaako “mwaami wakumalenge,” kweelana ambotwakalinga kushoma kale kale. Aboobo twaalula makani akalembwa mumitwi 13 a 14 ya libuku lya Pay Attention to Daniel’s Prophecy!

      c Amubone kabokosi kacite mutwi utokwaamba ayi “Baibo Nshoyakaamba pa Buleelo bwa Anglo-America.”

      d Mu 1890, mwaami Kaiser Wilhelm II wakakusha Bismarck pacuuna ca bweendeleshi.

      e Bakacita shintu shiinji shakapa kwaamba ayi buleelo bwabo bumane nkusu paciindi ciniinibo. Kucakubonenaako, bakacileka kucafwa mwaami, bakatalika kuyubulula makani ambobakalinga kukoma munkondo, alimwi bakakakatisha mwaami kuswa pabweendeleshi.

      f Kweelana a Danyelo 11:34, mwaami wakumatwa wakalinga kusa mukucileka kupensha Beneklistu kwakaciindi kaniinibo. Ishi nsheshakacita buleelo bwa Soviet Union ndyebwakawa mu 1991.

  • Ino “Mwaami Wakumatwa” Ngani Pacecino Ciindi?
    Njashi Yamulindilishi (Yakwiiya)—2020 | May
    • MUTWI WAKWIIYA 20

      Ino “Mwaami Wakumatwa” Ngani Pacecino Ciindi?

      “Alaakushika kumamanino akwe, alimwi taakuwo eshi akamucaafwe.”​—DANYE. 11:45, NWT.

      LWIIMBO 95 Mumuni Utooya Bumunikilaako

      NSHESHI TWIIYEa

      1-2. Ino mutwi uyu utootucafwa kushiba nshi?

      MUNSHIKU shino kuli shiinji shitootondesha kwaamba ayi ncakwiila tuli kumamanino anshiku shakweelaako sha bweende bwashintu ubu. Conoonobo, Yehova a Yesu Klistu balaakunyonyoola mfulumeende shoonse shipikisha Bwaami bwakwe Lesa. Kushikila ciindi ico cikashiike, mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge balaakutolelela kulwana alimwi akulwana bantu bakwe Lesa.

      2 Mumutwi uyu, tutobandika bushinshimi mbotucana pa Danyelo 11:40–12:1. Mutwi uyu utootucafwa kushiba mwaami wakumatwa pacecino ciindi, aceenga catucafwa kutolelela kutaloonda akushoma ayi Yehova alaakutupulusha kumapensho atoosa kunembo.

      MWAAMI MUPYA WAKUMATWA

      3-4. Ino mwaami wakumatwa ngani pacecino ciindi? Amusansulule.

      3 Buleelo bwa Soviet Union ndyebwakawa mu 1991, bantu bakwe Lesa mumisena iinji bakabako muluumuno kwakaciindi kaniini. Danyelo wakasansulula luumuno ulu amaswi akwaamba ayi “balaakucafwikwa paniini.” (Danye. 11:34) Aboobo ici cakapa kwaamba ayi babe alwaanguluko lwa kushimikila makani abotu, alimwi bantu baanji mushishi shakalinga kweendeleshekwa a Soviet Union kale kale, bakaba beshikushimikila. Lyalo mukuya kwaciindi mfulumeende ya Russia ashishi shisebensela pomwi anjiyo, shakesa mukuba mwaami wakumatwa. Bweenka mbuli mbotwakeeya mumutwi wakutaanguna, kwaamba ayi buleelo bube mwaami wakumatwa na mwaami wakumalenge, bulyeelete kucita shintu shotatwe: (1) kupensha bantu bakwe Lesa, (2) kunoocita shitondesha ayi bulipatite Yehova abantu bakwe, alimwi (3) baami bobilo aba balyeelete kuba balwani.

      4 Amuleke tubandike shitotondesha ayi mfulumeende ya Russia ashishi shimwi shitoosebensaayo, ngo mwaami wakumatwa pacecino ciindi. (1) Balalwana bantu bakwe Lesa kwiinda mukukasha ncito yakushimikila alimwi akupensha bamakwesu abenankashi baanji bekala mushishi sheendeleshekwa amfulumeende ishi. (2) Kucita boobo kulatondesha patuba kwaamba ayi balipatite Yehova abantu bakwe. (3) Mfulumeende ishi shitolwana amwaami wakumalenge, nkokwaamba ayi buleelo bwa Anglo-America. Amuleke tubandike shacita mfulumeende ya Russia ashishi shisebensela pomwi anjiyo, isho shitondesha kwaamba ayi ngo mwaami wakumatwa.

      MWAAMI WAKUMATWA AMWAAMI WAKUMALENGE BATOLELELA KUSHINDIKANA

      5. Ino lilembo lyakwe Danyelo 11:40-43, lilaamba pa nshi?

      5 Amubelenge Danyelo 11:40-43. Bushinshimi ubu bulaamba pashintu shatolelela kucitika kuswa munshiku shakweelaako. Alimwi buleelikaawo akwaamba pabulwani buli pakati ka mwaami wakumatwa amwaami wakumalenge. Mushinshimi Danyelo wakaamba ayi, munshiku shamamanino, mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge ‘balaakushindikana.’​—Danye. 11:40.

      6. Ino nshiinshi shitootondesha ayi baami bobilo batolelela kushindikana?

      6 Mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge batolelela kulwana mukwiinga womwi awomwi alisuni kutondesha ayi ngoocite nkusu kwiinda mubye. Kucakubonenaako, amubone shakacitika Inkondo Yapacishi Coonse Yabili ndyeyakamana, buleelo bwa Soviet Union ashishi shakalinga kusebensela pomwi ambubo shakalinga kweendelesha shishi shiinji ku Europe. Aboobo mwaami wakumalenge wakapangana ashishi shimwi ayi babike pomwi bashilumamba, akupanga libunga lyakalinga kwiitwa ayi North Atlantic Treaty Organization (NATO) kwaamba ayi bakome mwaami wakumatwa. Baami bobilo aba batolelela kusowa maali aanji kwaamba ayi bayumye makoto abo abashilumamba. Mwaami wakumatwa wakalinga kulwana mwaami wakumalenge kwiinda mukuyunga shishi shimwi shamu Africa, Asia alimwi Latin America isho shitanyumfwani a mwaami uyu. Mumyaaka yaconoono, mfulumeende ya Russia ashishi shisebensela pomwi anjiyo batondesha mbobacite nkusu nsengwe yoonse. Alimwi cimwi ciindi baami bobilo aba balalwana kwiinda mukusebensesha makompyuta na intaneti. Balapana milandu yakupanga mapulogilamu apakompyuta eenga anyonyoola buleelo bwa bamwi, alimwi akupa kwaamba ayi mfulumeende yabo iboolele panshi mumakani amaali. Alimwi bweenka mbuli bushinshimi bwakaamba Danyelo, mwaami wakumatwa watolelela kulwana bantu bakwe Lesa.​—Danye. 11:41.

      MWAAMI WAKUMATWA WANJILA “MUMUSENA UBOTU ABUUMBI”

      7. Ino “cishi Cibotu Abuumbi” cilemikaninaako nshi?

      7 Danyelo 11:41 ilaamba ayi mwaami wakumatwa alaakunjila “mucishi Cibotu Abuumbi.” Ino cishi ici cilemikaninaako nshi? Muciindi cakale kale, bene Isilaeli bakalinga kukala “mucishi Cibotu Abuumbi.” (Ese. 20:6) Ano cinene cakapa kwaamba ayi musena uyu ube ubotu kwiindaawo nceebo cakwaamba ayi ngowakalinga musena bantu nkobakalinga kupaila Yehova. Kuswabo pabushiku bwa Pentekositi yamu 33 C.E., “cishi” ici teshi musena womwi, mukwiinga bantu bakwe Yehova balacanika nsengwe yoonse. Aboobo, “cishi Cibotu Abuumbi” munshiku shino ndibunga lyakwe Yehova lili anga ncishi basebenshi bakwe mobacikonsha kucita ncito shipusenepusene mbuli kubungana akushimikila.

      8. Ino mwaami wakumatwa weenjila buyani “mucishi Cibotu Abuumbi”?

      8 Munshiku shino shakweelaako, mwaami wakumatwa wabooshawo mankanda aanji kunjila mu “cishi Cibotu Abuumbi.” Kucakubonenaako, buleelo bwa Nazi Germany ndyebwakalinga mwaami wakumatwa, bunene bunene ciindi ca nkondo yapacishi coonse yabili, mwaami wakumatwa wakenjila “mucishi Cibotu Abuumbi” kwiinda mukupensha akucaya bantu bakwe Lesa. Inkondo Yapacishi Coonse Yabili ndyeyakamana, buleelo bwa Soviet Union mbobwakaba mwaami wakumatwa, alimwi paciindi ici mwaami uyu wakenjila “mucishi Cibotu Abuumbi” kwiinda mukutandila bantu bakwe Lesa mushishi shimwi.

      9. Ino mfulumeende ya Russia ashishi shisebensela pomwi anjiyo shenjila buyani “mucishi Cibotu Abuumbi” mu myaaka yaconoono?

      9 Mumyaaka yaconoono, mfulumeende ya Russia ashishi shisebensela pomwi anjiyo abalo benjila “mucishi Cibotu Abuumbi.” Munshila nshi? Mu 2017, mfulumeende ya Russia yakakasha ncito ya Bakamboni Bakwe Yehova akubika mujeele bamakwesu abenankashi bamwi. Yakeelikaawo akukasha mabuku esu alimwi a Baibo ya New World Translation, kutunyaya maofesi esu amusampi ku Russia, Maanda a Bwaami alimwi Amisena Motucitila Kubungana Kunene. Aboobo mu 2018 Likoto Litanjilila lyakaamba ayi mfulumeende ya Russia ashishi shisebensela pomwi anjiyo ngo mwaami wakumatwa pacecino ciindi. Nacibi boobo, bantu bakwe Lesa teshi bakapikisheewo na kulwana mfulumeende ili yoonse nabi kwaamba ayi itoobapensha. Sombi balakonkela Baibo nshoyaamba ayi banoopaililaako “baami bali mubweendeleshi,” bunene bunene beendeleshi abo ndyebatosala pamakani akuma kupaila.​—1 Timo. 2:1, 2.

      SA MWAAMI WAKUMATWA ALAAKUNYONYOOLA MWAAMI WAKUMALENGE?

      10. Sa mwaami wakumatwa alaakunyonyoola mwaami wakumalenge? Amusansulule.

      10 Bushinshimi buli pa Danyelo 11:40-45 bulaamba bunene pamwaami wakumatwa. Ano sa ici cilaamba ayi mwaami wakumatwa alaakunyonyoola mwaami wakumalenge? Sobwe. Mwaami wakumalenge “alaakuba muumi” ciindi Yehova a Yesu ndyeshi bakanyonyoole mfulumeende sha bantu shoonse munkondo ya Amagedoni. (Ciyu. 19:20) Ino nciinshi nceenga twaambila boobo? Amuleke tubandike bushinshimi mbotucana mulibuku lyakwe Danyelo alya Ciyubululo.

      Libwe kuswa pakalundu lyapwaya cibumbwabumbwa ca nshimbi kushimpanta.

      Inkondo ya Amagedoni na ikatalike, Bwaami Bwakwe Lesa ubo bukoshanishikwa ku libwe, bulaakunyonyoola cibumbwabumbwa cinene ico cimikaninaako mfulumeende sha bantu (Amubone palagilafu 11)

      11. Ino bushinshimi mbotucana pa Danyelo 2:43-45 bulasansulula nshi? (Amubone cikope cili papeeji yakutaanguna.)

      11 Amubelenge Danyelo 2:43-45. Bushinshimi bwakwe Danyelo bulaamba pa mfulumeende sha bantu sheendelesha mushishi mobatoopensha bantu bakwe Lesa. Mfulumeende ishi nshoshimikaninako mbasu shipusenepusene sha cibumbwabumbwa cakapangwa anshimbi. Alimwi mfulumeende yakweelaako ileemikaninwaako ashimpanta sha cibumbwabumbwa ici shakapangwa anshimbi isenkene abulongo. Mfulumeende iyi mbuleelo bwa Anglo-America. Bushinshimi ubu bulatondesha ayi buleelo bwa Anglo-America bulaakunoociliiko Bwaami bwakwe Lesa ndyeshi bukanyonyoole mfulumeende sha bantu.

      12. Ino mutwi wa namba 7 wamunyama uleemikaninako nshi, alimwi ino nceebonshi kushiba makani aya kulayandika?

      12 Mutumwi Joni alakwe wakaambawo pa mfulumeende sheendelesha mushishi mobapensha bantu bakwe Yehova. Mu bushinshimi ubu, Joni wakakoshanisha mfulumeende ishi kumunyama wakalinga kucite mitwi 7. Mutwi wa namba 7 uleemikaninako buleelo bucite nkusu abuumbi bwa Anglo-America. Kushiba makani aya kulayandika abuumbi mukwiinga mutwi wa namba 7 ngomutwi wakweelaako. Alimwi uyu ngomutwi na mfulumeende yeshi ikatolelele kweendelesha kushikila ciindi Klistu abashilumamba bakwe bakwiculu bakese mukwinyonyoola pantu pomwi amunyama.b​—Ciyu. 13:1, 2; 17:13, 14.

      INO MWAAMI WAKUMATWA ALAAKUCITA NSHI CONOONO?

      13-14. Ino “Gogi wakucishi ca Magogi” ngani, alimwi ino nciinshi ceshi cikape kwaamba ayi alwane bantu bakwe Lesa?

      13 Bushinshimi bwakwe Esekelo bwakaambawo mpashi sheshi shikacitike kunembo, mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge kabatana kunyonyoolwa. Citoboneka anga bushinshimi mbotucana palilembo lya Esekelo 38:10-23; Danyelo 2:43-45; 11:44–12:1; alimwi a Ciyubululo 16:13-16, 21 butokwaamba pashintu shomwi. Na ncakwiila butokwaamba pashintu shomwi, tutoobona ayi shitokonkelaawo nsheshi shikacitike.

      14 Pesule lyakutalika kwa mapensho anene, “bamaami boonse bamucishi capanshi” balakucatana pomwi akupanga likoto lyomwi. (Ciyu. 16:13, 14; 19:19) Baibo ileeta kucatana pomwi uku ayi “Gogi wakucishi ca Magogi.” (Ese. 38:2) Likoto ili lilaakulwana bantu bakwe Lesa boonse akweelesha kubanyonyoola cakumaninina. Ino nciinshi ceshi cikape kwaamba ayi bakalwaanwe? Kwaamba pasheshi shikacitike paciindi ici, mutumwi Joni wakaamba ayi kulaakuba mfula ya mabwe inene yeshi ikaloke balwani bakwe Lesa. Mpashi imfula ya mabwe yacikoshanyo iyi ilaakuba makani ayumu aboomboloshi basebenshi bakwe Yehova ngeshi bakanooshimikila. Mpashi makani eenka aya ngeshi akape kwaamba ayi Gogi wakucishi ca Magogi, akalale abuumbi akusuna kunyonyoola bantu bakwe Lesa cakumaninina.​—Ciyu. 16:21.

      15-16. (a) Ino bushinshimi mbotucana pa Danyelo 11:44, 45 bulyeelete bulasansulula cakucitika cili? (b) Ino nciinshi ceshi cikacitike ku mwaami wakumatwa pomwi ashishi sheshi shikacatane pomwi akupanga likoto lya Gogi wakucishi ca Magogi?

      15 Mpashi makani ayumu aboomboloshi akulwanwa kwa bantu bakwe Lesa ngomakani atokwaambwa pa Danyelo 11:44, 45. (Amubelenge, NWT.) Palilembo ili Danyelo wakaamba ayi “kulaakuba makani kuswa kwicwe akuswa kumatwa” eshi akasukamike mwaami wakumatwa, alimwi alaakuya “abukali abuumbi.” Mwaami wakumatwa alisuni “kunyonyoola baanji.” Citooboneka anga “baanji” batokwaambwa mubushinshimi ubu mbantu bakwe Yehova.c Mpashi Danyelo wakalinga kwaamba kucatana pomwi kwa shishi kwaamba ayi shilwane bantu bakwe Lesa.

      16 Lesa Shinkusu shoonse alaakukalala abuumbi mwaami wakumatwa alimwi amfulumeende shimwi ndyeshi bakeemikane ayi balwane bantu bakwe Lesa, aboobo Amagedoni ilaakutalika. (Ciyu. 16:14, 16) Paciindi ici, mwaami wakumatwa pomwi ashishi sheshi shikacatene pomwi akupanga likoto lya Gogi wakucishi ca Magogi, alaakunyonyoolwa, “kwakubula nabi womwi wakumucafwa”.​—Danye. 11:45.

      Yesu alitantite pa liaki lituba alimwi alilibambite kuwaala mufwi. Baanjelo bamwi balitantite pamaaki atuba alimwi balicite mipeeni.

      Yesu Klistu abashilumamba bakwe bakwiculu balaakunyonyoola cishi cibiibi cakwe Satana akupulusha bantu bakwe Lesa munkondo ya Amagedoni (Amubone palagilafu 17)

      17. Ino Mikaeli “munjelo munene” wakaambwa pa Danyelo 12:1 ngani, alimwi ino alacita nshi?

      17 Vesi yakutaanguna mucapita 12 mulibuku lyakwe Danyelo ilasansulula mwaami wakumatwa amfulumeende shimwi mbweshi shikanyonyoolwe alimwi ambweshi tukapulushikwe. (Amubelenge Danyelo 12:1.) Ino vesi iyi ilasansulula nshi? Mikaeli ndyeliina limwi lya Mwaami wesu utokweendelesha, Klistu Yesu. ‘Aleemikaninako’ bantu bakwe Lesa kuswabo mu 1914 ndyakaba Mwaami wa Bwaami bwakwe Lesa kwiculu. Conoonobo, alaakunyonyoola balwani bakwe munkondo ya Amagedoni. Inkondo iyi ilaakuba cakucitika cakweelaako Danyelo ncaakasansulula ayi “ciindi camapensho citana kubonekawo kale.” Mu bushinshimi bwakaamba Joni mulibuku lya Ciyubululo, ciindi camapensho eshi akacitike Amagedoni ndyeshi ikabe pafwiifwi cileetwa ayi “mapensho anene.”​—Ciyu. 6:2; 7:14.

      SA LIINA LYANU “LILAAKUCANIKA MULIBUKU”?

      18. Ino nceebonshi tatweelete kuloonda sheshi shikacitike kunembo?

      18 Tatweelete kuloonda sheshi shikacitike kunembo mukwiinga bushinshimi bwakaamba Danyelo abwakaamba Joni bulatondesha patuba kwaamba ayi Yehova a Yesu balaakupulusha basebenshi babo kumapensho anene atoosa. Danyelo wakaamba ayi abo boonse beshi bakacanike ‘meenaabo kalembetwe mulibuku’ balaakupuluka. (Danye. 12:1) Ino inga twacita buyani kwaamba ayi meena esu alembwe mulibuku? Tulyeelete kutondesha ayi tulashoma muli Yesu, Mwanaambelele wakwe Lesa. (Joni 1:29) Tulyeelete kulyaaba kuli Yehova akubombekwa. (1 Pita 3:21) Alimwi tulyeelete kutondesha ayi tuli kulubasu lwa Bwaami bwakwe Lesa kwiinda mukucafwa bamwi kwiiya pali nguwe.

      19. Ino nshiinshi nshotweelete kucita pacecino ciindi, alimwi ino nceebonshi?

      19 Cino nceciindi ncotweelete kuyumya lushomo lwesu muli Yehova alibunga lyakwe lya basebenshi bashomeka. Cino nceciindi ncotweelete kutondesha ayi tuli kulubasu lwa Bwaami bwakwe Lesa. Kucita boobo kulaakupa kwaamba ayi tukapuluke, Bwaami bwakwe Lesa ndyeshi bukanyonyoole mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge.

      INO INGA MWAKUMBULA BUYANI?

      • Ino “mwaami wakumatwa” ngani pacecino ciindi?

      • Ino mwaami wakumatwa wanjila buyani “mucishi Cibotu Abuumbi”?

      • Ino nshiinshi sheshi shikacitike ku mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge?

      LWIIMBO 149 Lwiimbo Lwakukoma

      a Ino “mwaami wakumatwa” ngani pacecino ciindi, alimwi ino alaakunyonyoolwa buyani? Kushiba shikumbulo kumiipusho iyi inga kwayumya lushomo lwesu akutucafwa kuba balibambite kusheesho sheshi shikacitike conoono ciindi camapensho anene.

      b Na mulisuni kushiba makani aanji pa Danyelo 2:36-45 alimwi a Ciyubululo 13:1, 2, amubone Njashi Yamulindilishi ya June 15, 2012, mape. 7-19 yamu Chitonga na Cibemba.

      c Kwaamba ayi mucane makani aamwi, amubone Njashi Yamulindilishi ya May 15, 2015, pe. 29. Yamu Chitonga na Cibemba

  • Baami Batolwana Munshiku Shakweelaako
    Njashi Yamulindilishi (Yakwiiya)—2020 | May
    • Baami Batolwana Munshiku Shakweelaako

      Bushinshimi bumwi butokwaambwa mu caati iyi butosansulula shintu shitoocitika paciindi comwi. Boonse bulatondesha ayi tutokala ‘munshiku shakumamanino.’​—Danye. 12:4.

      Caati itootondesha bushinshimi autokwiimikaninaako mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge kuswa mu 1870 kusa mukushika pacecino ciindi.
      • Caati 1, bushinshimi butookumanishikwa paciindi comwi munshiku shamamanino alimwi akuswa mu 1870 kuya mukushika mu 1918. Myaaka ya nshiku shamamanino yakatalika kuswa mu 1914 kuya kunembo. Bushinshimi 1: Munyama ucite mitwi 7 uyo wakabonekela mumyaaka yakumatalikilo kwa caati. Paciindi ca Nkondo Yapacishi Coonse Yakutaanguna, mutwi wa namba 7 wamunyama bakaucisa. Mutwi uyu wakoola kuswabo mu 1917 kuya kunembo, lyalo munyama alakwe wakaba kabotu. Bushinshimi 2: Mwaami wakumatwa wakatalika kushibikwa mu 1871, lyalo mwaami wakumalenge wakatalika kushibikwa mu 1870. Mu 1871 mwaami wakumatwa wakalinga buleelo bwa Germany. Pakutaanguna mwaami wakumalenge wakalinga buleelo bwa Britain, ano mu 1917 wakesa mukuba buleelo bwa Anglo-America. Bushinshimi 3: Kutalika mu 1870 Charles T. Russell abaabo mbaakalingaabo mbobakalinga ‘beshinkombe.’ Kumatalikilo a mwaaka wa 1881, magazini ya Zion’s Watch Tower yakayuminisha beshikubelenga kushimikila makani abotu. Bushinshimi 4: Kuswa mu 1914 kuya kunembo, cakalinga ciindi cakutebula. Misonde yakapansanishikwa kuswa ku maila. Bushinshimi 5: Kuswa mu 1917 kuya kunembo, shimpanta sha nshimbi isenkene abulongo shabonekela. Shimwi shatondeshekwa: Shintu shakacitika pacishi kuswa mu 1914 kuya mukushika mu 1918, Inkondo Yapacishi Coonse Yakutaanguna. Shakucitika shakakuma bantu bakwe Yehova: Kuswa mu 1914 kushika mu 1918, Beshikwiiya Baibo ku Britain alimwi aku Germany bakabikwa mujeele. Mu 1918, bamakwesu bakumaofesi anene ku United States bakabikwa mujeele.
        Bushinshimi 1.

        Malembo Ciyu. 11:7; 12:13, 17; 13:1-8, 12

        Bushinshimi “Munyama” weendelesha bantu pacishi capanshi kwa myaaka iindilila 3,000. Munshiku shamamanino, mutwi wa namba 7 wa munyama bakaucisa. Mukuya kwaciindi wakoola, alimwi ‘bantu boonse mucishi’ bakatalika kumukonkela. Satana ‘wakalwana bacaliteewo’ kwiinda mukusebensesha munyama uyu.

        Kukumanishikwa Pesule lya Muyoba, mfulumeende shipatite Yehova shakatalika kweendelesha. Pesule lya myaaka iindilila 3,000 buleelo bomwi pa buleelo bucite nkusu abuumbi, nkokwaamba ayi buleelo bwa Britain bwakamana nkusu ciindi ca Nkondo Yapacishi Coonse Yakutaanguna. Bwakaba ankusu alimwi ndyebwakatalika kusebensela pomwi abuleelo bwa America. Munshiku shino shakweelaako, Satana atopensha bantu bakwe Lesa kwiinda mukusebensesha maleelo oonse apacishi capanshi.

      • Bushinshimi 2.

        Lilembo Danye. 11:25-45

        Bushinshimi Munshiku shakweelaako, mwaami wakumatwa alimwi amwaami wakumalenge batopikishanya.

        Kukumanishikwa Buleelo bwa Germany bwakalinga kulwana buleelo bwa Anglo-America. Mu 1945, buleelo bwa Soviet Union ashishi shakalinga kusebensela pomwi ambubo shakaba mwaami wakumatwa. Mu 1991, buleelo bwa Soviet Union bwakawa, alimwi mukuya kwaciindi, buleelo bwa Russia ashishi shakalinga kusebensela pomwi ambubo mbobakesa mukuba mwaami wakumatwa.

      • Bushinshimi 3.

        Malembo Isa. 61:1; Mala. 3:1; Luka 4:18

        Bushinshimi Yehova wakatuma “shinkombe” wakwe kwaamba ayi ‘abambile limwi nshila’ Bwaami bwakwe Mesiya kabutana kutalika. Shinkombe uyu wakatalika ‘kwaambilisha makani abotu kubabombu myoyo.’

        Kukumanishikwa Kutalikabo mu 1870, mukwesu C. T. Russell abamwi mbakalingaabo bakatalika kusebensa cankusu kwiiya Baibo kwaamba ayi bashibe cancine. Mu 1880, bakesa mukushiba ayi basebenshi bakwe Lesa balyeelete kushimikila makani abotu. Bakalemba makani akalinga kucite mitwi mbuli “Beshikushimikila 1,000 Batoyandika” alimwi a “Bakananikwa Kwaamba ayi Banooshimikila.”

      • Bushinshimi 4.

        Lilembo Mate. 13:24-30, 36-43

        Bushinshimi Musankwa washanga maila mumuunda wakwe, ano mulwani waya mukushangaamo misonde. Misonde yakomena akupa kwaamba ayi maila acileeke kuboneka. Ano paciindi cakutebula, misonde yapansanishikwa ku maila.

        Kukumanishikwa Kuswa mu 1870, bupusano bwa Beneklistu bancine a Beneklistu bakubeca bwakatalika kubonekela. Muciindi camamanino, Beneklistu bancine bakabunganshikwa mulibungano akupansanishikwa kuswa ku Beneklistu bakubeca.

      • Bushinshimi 5.

        Lilembo Danye. 2:31-33, 41-43

        Bushinshimi Shimpanta shisenkene anshimbi abulongo, nsha cibumbwabumbwa cakapangwa anshimbi shipusenepusene.

        Kukumanishikwa Bulongo buleemikaninako bantu bakalinga kusuni ayi shintu shaaluke mubuleelo bwa Anglo-America kwaamba ayi abalo babe alwaanguluko. Buleelo ubu bulaalilwa kusebensesha bunene nkusu nabi kuba buyumu abuumbi bweenka mbuli nshimbi, ceebo ca shintu bantu basuni kuba alwaanguluko nshebacita.

      • Caati 2, bushinshimi bwakalinga kukumanishikwa paciindi comwi munshiku shamamanino ashakalinga kucitika kuswa mu 1919 kushika mu 1945. Mwaami wakumatwa wakesa mukushibikwa ayi mbuleelo bwa Germany kushikila mu 1945. Mwaami wakumalenge wakesa mukushibikwa ayi mbuleelo bwa Anglo-America. Bushinshimi 6: Mu 1919, Beneklistu bananikitwe bakabunganishikwa. Kuswa mu 1919 kuya kunembo, kushimikila kwakatolelela kuya panembo. Bushinshimi 7: Mu 1920,libunga lya League of Nations lyakapangwa akutolelela kusebensa kushikila ciindi ca Nkondo Yapacishi Coonse Yabili. Shimwi shatondeshekwa: Bushinshimi 1, munyama ucite mitwi 7, watolelela. Bushinshimi 5, shimpanta sha nshimbi isenkene abulongo shatolelela. Shintu shakacitika pacishi kuswa mu 1939 kuya mukushika mu 1945, Nkondo Yapacishi Coonse Yabili. Shakucitika shakakuma bantu bakwe Yehova: Bakamboni bakwe Yehova beendilila 11,000 bakaangwa ku Germany kuswa mu 1933 kuya mukushika mu 1945. Bakamboni bakwe Yehova beendilila 1,600 bakaangwa ku Britain kuswa mu 1939 kuya mukushika mu 1945. Ku United States makoto abantu akalwana Bakamboni mankanda eendilila 2,500 kuswa mu 1940 kushika mu 1944.
        Bushinshimi 6.

        Lilembo Mate. 13:30; 24:14, 45; 28:19, 20

        Bushinshimi “Maila” abunjikwa “mubutala” “musebenshi ushomeka alimwi ucite maano” wapekwa mukuli wakulama “bamuŋanda yakwe.” “Makani abotu a Bwaami” akatalika kushimikilwa “mucishi coonse.”

        Kukumanishikwa Mu 1919 musebenshi ushomeka alimwi ucite maano wakasalwa. Kuswabo paciindi cilya, Beshikwiiya Baibo bakatalika kusebensa cankusu muncito yakushimikila. Pacecino ciindi, Bakamboni Bakwe Yehova batooshimikila mushishi shindilila 200 alimwi balalemba akupulinta mabuku mumishobo iindilila 1,000.

      • Bushinshimi 7.

        Malembo Danye. 12:11; Ciyu. 13:11, 14, 15

        Bushinshimi Munyama wa meeca obilo atolwiita bantu pacishi capanshi kwaamba ayi bapange “cibumbwabumbwa ca munyama,” akucipa “muuya wa buumi.”

        Kukumanishikwa Buleelo bwa Anglo-America mbobwakalinga kunembo kupanga libunga lya League of Nations. Shishi shimwi ashalo shakenjila mulibunga ili. Mukuya kwaciindi, mwaami wakumatwa alakwe wakenjila mulibunga ili kuswa mu 1926 kuya mukushika mu 1933. Bantu baanji bakalinga kubona anga libunga ili lilaakuleta luumuno pacishi coonse, nacibi boobo Bwaami bwakwe Lesa bweenkabo mbweenga bwaleta luumuno pacishi capanshi. Alimwi bantu balashoma ayi libunga lya United Nations (UN) ndyeenga lyaleta luumuno muciindi ca Bwaami bwakwe Lesa.

      • Caati 3, bushinshimi bwakalinga kukumanshikwa paciindi comwi munshiku shamamanino ashakalinga kucitika kuswa mu 1945 kushika mu 1991. Buleelo bwa Soviet Union ashishi shakalinga kusebensela pomwi ambubo mbobwakalinga mwaami wakumatwa kushikila mu 1991, lyalo mukuya kwaciindi wakesa mukuba buleelo bwa Russia ashishi shisebensela pomwi ambubo. Buleelo bwa Anglo-America mbobwakalinga mwaami wakumalenge. Bushinshimi 8: Kulila kwa boomu kutotondesha bunyonyooshi buleelo bwa Anglo-America mbobwakacita. Bushinshimi 9: mu 1945 libunga lya United Nations lyakatalika, kupyana libunga lya League of Nations. Shimwi shatondeshekwa: Bushinshimi 1, munyama ucite mitwi 7, watolelela. Bushinshimi 5, shimpanta sha nshimbi isenkene abulongo shatolelela. Bushinshimi 6, Mu 1945 beshikushimikila beendilila 156,000. Mu 1991, beshikushimikila beendilila 4,278,000. Shakucitika shakakuma bantu bakwe Yehova: Buleelo bwa Soviet Union ndyebwakalinga kweendelesha kuswa mu 1945 kushika mumyaaka yamuma 1950, Bakamboni baanji bakatolwa ku Siberia.
        Bushinshimi 8.

        Lilembo Danye. 8:23, 24

        Bushinshimi Mwaami ucite ciwa ciloondesha “ulaakunyonyoola munshila ikankamanisha.”

        Kukumanishikwa Buleelo bwa Anglo-America bwakacaya bantu baanji abuumbi akunyonyoola shintu shiinji. Kucakubonenaako, ndyekwakalinga Nkondo Yapacishi Coonse Yabili, cishi ca America cakalisha mabomu obilo pacishi cakalinga pabulwani ancico.

      • Bushinshimi 9.

        Malembo Danye. 11:31; Ciyu. 17:3, 7-11

        Bushinshimi “Munyama usalala pyu” wa meeca likumi waswa mucilindi citeeli, alimwi ngowimikaninako mwaami wa namba 8. Mulibuku lyakwe Danyelo mwaami uyu uleetwa ayi “cintu cilensha bunya alimwi cinyonyoola.”

        Kukumanishikwa Libunga lya League of Nations lyakamana nkusu ndyekwakalinga Nkondo Yapacishi Coonse Yabili. Pesule lya nkondo iyi, ‘kwakabuka’ libunga lya UN. Bantu bakalinga kulemeka libunga ili bweenka mbuli mbobakalinga kulemeka libunga lya League of Nations. Bakalinga kupa bulemu ubo bweelete kupekwabo ku Bwaami bwakwe Lesa bweenka. Libunga lya UN lilaakunyonyoola mabunga abupailishi.

      • Caati 4, bushinshimi butookumanishikwa paciindi comwi munshiku shamamanino kuswa pacecino ciindi kuya mukushika ciindi ca Amagedoni. Buleelo bwa Russia ashishi shisebensela pomwi ambubo ngo mwaami wakumatwa. Mwaami wakumalenge mbuleelo bwa Anglo-America. Bushinshimi 10: Beendeleshi baambilisha ‘luumuno akuliiba.’ Pesule lya sheeshi, mapensho anene atalika. Bushinshimi 11: Shishi shalwana mabunga abupailishi bwakubeca. Bushinshimi 12: Mfulumeende shalwana bantu bakwe Lesa. Bananikitwe bacaliteewo babunganishikwa akuya kwiculu. Bushinshimi 13: Amagedoni. Uyo utantite pa liaki lituba wamanisha kukoma kwakwe. Munyama wa mitwi 7 wanyonyoolwa; alimwi shimpanta sha nshimbi isenkene abulongo sha cibumbwabumbwa cinene shanyonyoolwa. Shimwi shatondeshekwa: Bushinshimi 1, munyama ucite mitwi 7 watolelela kushika ciindi ca Amagedoni. Bushinshimi 5, shimpanta sha nshimbi isenkene abulongo shatolelela kushika ciindi ca Amagedoni. Bushinshimi 6, pacecino ciindi beshikushimikila batokwiindilila 8,580,000. Shakucitika shakakuma bantu bakwe Yehova: Mu 2017, bakamboni bakaangwa ku mfulumeende ya Russia akunyaikwa maofesi amusampi.
        Bushinshimi 10 a 11.

        Malembo 1 Tesa. 5:3; Ciyu. 17:16

        Bushinshimi Shishi shilaakwaambilisha “luumuno akuliiba,” alimwi “meeca likumi” “amunyama” balaakulwana “mufuule” akumunyonyoola. Lyalo pesule lya sheeshi shishi shilaakunyonyoolwa.

        Kukumanishikwa Shishi shilaakulibeca ayi shacikonsha kuleta luumuno akuliiba. Lyalo shishi shibete mulibunga lya UN shilaakunyonyoola bupailishi bwakubeca. Uku nkweshi kukabe kutalika kwa mapensho anene. Mapensho aya alaakumana ciindi Yesu ndyeshi akanyonyoole bweende bwakwe Satana boonse pabushiku bwa Amagedoni.

      • Bushinshimi 12.

        Malembo Ese. 38:11, 14-17; Mate. 24:31

        Bushinshimi Gogi weenjila mucishi ca bantu bakwe Lesa. Lyalo baanjelo babunganya “basalitwe.”

        Kukumanishikwa Mwaami wakumatwa, kwiinda mukusebensela pomwi ashishi shimwi balaakulwana bantu bakwe Lesa. Kulwanwa uku na kukatalike, bananikitwe beshi bakabe pacishi capanshi balaakubunganishikwa akuya kwiculu.

      • Bushinshimi 13.

        Malembo Ese. 38:18-23; Danye. 2:34, 35, 44, 45; Ciyu. 6:2; 16:14, 16; 17:14; 19:20

        Bushinshimi ‘Wakalinga kutantite liaki lituba’ wakamanisha ‘kukoma kwakwe’ kwiinda mukunyonyoola Gogi alikoto lyakwe lya bashilumamba. “Munyama” ‘wawalwa mulweenge lwa mulilo,’ alimwi cibumbwabumbwa cinene canyonyoolwa.

        Kukumanishikwa Yesu, Mwaami utokweendelesha mu Bwaami bwakwe Lesa, alaakusa mukupulusha bantu bakwe Lesa. Alaakusebensela pomwi aba 144,000 alimwi alikoto lya baanjelo kuswa kwiculu, balaakunyonyoola shishi sheshi shikacatene pomwi kwaamba ayi shilwane bantu bakwe Lesa. Lyalo aya alaakuba ngomamanino abweende bwashintu boonse bwakwe Satana.

Mabuku amu Cilenje (2011-2026)
Amusweemo
Amunjile
  • Cilenje
  • Share
  • Kusala shimwi nshemusuni
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Mbweenga Mwasebensesha
  • Makani Amulawo
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Amunjile
Share