Vyongo vinaire nyo ira mudhowenave kala osangalala vanosamalela nyo balinyu unobulela venango oulula

1-2. N’nga Yohova unowaona a-vi atu enao anosamalela abaliwa enao anobulela? (Sanganiko 19:17) (Muone thitho viruthiruthi.)

BALI wau Korea dhinalee Jin-yeol aongile ira: “Miyo na i-yananga nikadhi ningali banjani wa vyawa 32. Wa vyawa 5 vivirilevi, ndikadhi ndisamalelanga i-yananga wenuo ukadhi abulelanga. Liye unobulela marenda malukhulu moi kanooda wenda. I-yananga ndinom’dhiveliwana maningi moi ndinosangalala m’samalela. Ma-iyu aliothene unogonathi va kama la ximitari m’mba mwi-u, miyo ndinogona vakhunduvee thitho nino-indedhana mandha nagonanga.”

² N’nga munosamalela mutu mwinango oi unaabulela venango anamabalinyu, lombwana venango i-yaninyu, mwana venango fwinyu? Akala ndi ee-no pyo-okaiki-a ira munosimba ngari yom’kami-a thitho m’thonyi-edha udhivela. Thitho mwasamalelanga balinyu venango fwinyu unobulela munothonyi-edha ira munom’dhiveliwana Yohova. (1 Ti. 5:4, 8; Yak. 1:27) Mbwenye angalive vili ee-no munooda gumanana nyarwa dhoi enango katinodhiona. Hora dhinango munooda dhivwa ira kavali mutu unovwechecha vya nyarwa dhinogumanana nyo. Munooda theyanga vaatu mbwenye mwakala va mwekhene nyo langa. (Sal. 6:6) Angalive ira atu enango katinaidhiwe nyarwa dhinogumanana nyo, Yohova unovwechecha moda munovwela nyo. (Mufwanafwani-edhe na Ekisodo 3:7.) Mi-odinyu thitho dhivelela winyu wa liye ndi vyapereso yavadhulu wa liye. (Sal. 56:8; 126:5) Liye unoona iliyothene yeniyo inoira nyo vokami-a atu enao anowasamalela nyo. Yohova unoona ira iliyothene yeniyo inoira nyo vosamalela balinyu, munoirela liye thitho utolanyedha ira unodha uweli-edhani.—Muleri Sanganiko 19:17.

3. N’nga Abrahamu na Sara taguman’nena nyarwa dhoi a-vi vahora yasamalela aliwa Tera?

³ Bibilya linoonga vya alombwana na a-iyana enao tasamalela mutu oulula venango obulela. Kathuulelani ifwanafwani-o ya Abrahamu na Sara. Vahora yathama aliwa wu Uri, babee Abrahamu dhinalee Tera ali angana vyawa vaduziduzi 200. Mbwenye Tera atoodhowa vambo-i naaliwa. Thitho atoowenda ulendo wamakilometro 960 dhowa mafiya wu Harana. (Mar. 11:31, 32) Kaninokaikela ira Abrahamu na Sara tanoom’dhiveliwana maningi Tera, mbwenye onga mwaimbarimbari, kavyali vyokweya ira taode m’samalela babiwa. Pyo-oira fuka ira tawenda va kamelo venango bulu, vyevyo vinooni-a ira vyali vyorucha maningi wa Tera wenio ali oulula. Thitho Abrahamu na Sara tanookala ochenyela maningi. Mulimothene mwali aliwa kaninokaikela ira Yohova anowava-a kopolo dhafuneela aliwa. Mofwanafwana na mwemo Yohova mwakami-edhela liye Abrahamu na Sara ira takaena kopolo, nyo thitho unodha uva-ani kopolo.—Sal. 55:22.

4. N’nga ninotapanya n’ni muyofunjedha yei?

⁴ Kala waimwerumweru unooda ukami-ani vanosamalela nyo balinyu wenuo unobulela. (San. 15:13) Mutu waimwerumweu unokala osangalala mo-obala ira vyongo vinowenda a-vi vaingumiyee. (Yak. 1:2, 3) N’nga munaire a-vi ira musangalalenga? Ndhila imbo-i ndi nyindela Yohova thitho munooda irana vyevi volobela wa liye m’vepha ira aukami-eni kaana rima osangalala. Muyofunjedha yei, ninotapanya thitho vyongo vinango vyevyo atu anosamalela atu enango vinaire aliwa ira tadhowenave kala osangalala. Ninotapanya thitho moda atu enango munaakami-edhe aliwa. Yoroma, dhoweni nitapanyeni mwasee atu anosamalela abaliwa anobulela venango oulula munofwanela aliwa kala osangalala thitho vyongo vinaairi-e ira ta-asangalalenga.

VYEVYO VINOIRI-A IRA ATU ENAO ANOSAMALELA ABALIWA TA-ASANGALALENGA

5. Mwasiwa ngwan’ni atu enao anosamalela atu obulela venango oulula tanofwanela dhowanave kala osangalala?

⁵ Akala atu anosamalela obulela katinosangalala, vinokala vyo-orucha ira takalenga ochenyela. (San. 24:10) Thitho achenyela vinokala vyorucha ira akale oriya rima thitho ira akami-enga mofwanelela atu enao anowasamalela liye. N’nga ndi yorucha ivi inoiri-a ira atu anosamalela enao anobulela venango oulula ira ta-asangalalenga?

6. Mwasiwa ngwan’ni atu enao anosamalela atu obulela venango oulula anochenyelecha maningi?

⁶ Atu enao anosamalela atu obulela venango obulela anooda chenyela maningi. Rongola mwinango dhinalee Leah aongile ira: “Samalela balaa unoiri-a ira udhikumbanyedhenga masiki vadambo loi vyongo vitowenda pama. Dhuwa laviranga ndinokala ira nditochenyela maningi moi kavali inaire miyo. Hora dhinango ndinokala ira kandina kopolo ira ndiwakhule mesagem.” Enango vinowarucha ira tagone mokwakwanela venango ira takaena hora yovuma. Rongola mwinango dhinalee Ines aongile ira: “Vinondirucha ira ndigonenga mokwakwanela. Hora dhinjinji ndinovenyathecha nama-iyu vavira mahora menli ira ndisamalele livyalanga wa-iyana. Thitho vatovira vyawa vinjinji miyo na man’nanga na-anakhume feriya.” Alimbo samalela atu obulela venango oulula katinooda irana vyongo vinango naafwiwa thangani-avo thitho vyongo vyokhuza lambela Yohova namwasa oi anofwanela samalela abaliwa hora dhothene. Vyo-arelavovyee pyoi anodhivwa ira tali okhene thitho ira katinaode irana iliyothene inofuna aliwa.

7. Mwasiwa ngwan’ni atu enao anosamalela atu oulula venango obulela anodhiomba landu thitho kala atangaranga?

⁷ Atu enao anosamalela atu obulela venango oulula anooda rucheyanga namwasa odhiomba landu maningi thitho dhivwela tangaranga. Rongola mwinango dhinalee Jessica aongile ira: “Ndinorucheya namwasa wa vyongo vya-anaode miyo irana. Ndadhi ndivume vang’ono ndinodhiomba landu thitho ndinoviona ira ndinofuna vyanga baa-i.” Enango anodhiomba landu namwasa oi katinoira vyothene vosamalela baliwa, thitho hora dhinjinji anoova ira katinaode dhowanave samalela baliuo. Mbwenye atu enango anodhiomba landu namwasa oi vahora inango atoonga madhu oi tatom’sukwali-a mutu unosamalela aliwa. Vyongo vyevi vinooda iri-a ira ta-asangalalenga. (Yak. 3:2) Thitho enango anodhivwela tangaranaga taona ira baliwa unoimwanana irana pama vyongo vyairecha liye ndulimu. Rongola mwinango dhinalee Barbara aongile ira: “Imbo-i mwa vyongo vinondisukwali-a maningi kuona mutu unosamalela miyo, marendee awenjedheleyanga dambo na dambo.”

8. Muonge ifwanafwani-o ya mwemwo munodhivwela mutu unosamalela mutu oulula venango obulela asimbiwa.

⁸ Atu enao anosamalela obulela venango oulula anodhiona ira katinosimbiwa. Mwasiwa ngwan’ni? Namwasa oi atu anjinji katinowasimba vabasa ilukhulu inolaba aliwa thitho dhivelela wiwa. Mutu unosangalala asimbiwa masiki namadhu oyeva. (1 At. 5:18) Rongola mwinango dhinalee Melissa aongile ira: “Hora dhinango ndinolecha namwasa ochenyela thitho sukwala, mbwenye atu anowasamalela miyo tandiwandela ira ‘Ninosimba maningi namwasa wa vyothene vinondiirelawe,’ ndinosangalala. Madhu enala anondilimbi-a ira Bebe-inimwee ndivenyathi okozeya thitho ofunechecha asamalela.” Bali mwinango dhinalee Ahmadu atoonga moda munovwela liye mutu mwinango am’simba. Liye na i-yanee anosamalela dhuliwa wenuo unokala naaliwa vambo-i thitho unobulela marenda ainjilenjile aongile ira: “Angalive ira mwanula kanavwecheche vyothene vyevyo vinoira i-yo vom’samalela ndinokala waimwerumweru rimani aonga madhu othonyi-edha ira unonisimba venango alemba madhu oi ‘ndinoudhiveliwanani.’”

VYONGO VINAIRE NYO IRA MUDHOWENAVE KHALA OSANAGALALA

9. N’nga mutu unosamalela atu oulula venango obulela unaire a-vi ira a-airenga vyongo vyevyo vya-anaode liye?

⁹ Muirenga vyongo vinaode nyo. (San. 11:2) Kavali mutu unokaana hora thitho kopolo dhokwakwanela dhoirela iliyothene inofuna liye. Ee-no muidhiwenga vyongo vinaode nyo na vya-anaode nyo irana. Hora dhinango mukhondenga irana vyongo vinango thitho kavanokala yorucha irana vyevi. Vyevi vinothonyi-edha ira munoidhiwa vyongo vinaode nyo na vya-anaode nyo irana. Akala atu enango atodhivelela ira taukami-eni murumelenga mosangalala. Bali mwinango dhinalee Jay aongile ira: “I-yo atu ninoodecha irana vyongo vyoyeva baa-i. Idhiwa vyongo vinaode nyo na vyongo vya-anaode nyo irana, unooda ukami-ani ira mudhowenave kala osangalala.”

10. Mwasiwa ngwan’ni atu enao anosamalela atu oulula venango obulela tanofwanela kala ozindiyela? (Sanganiko 19:11)

¹⁰ Mukalenga ozindiyela. (Muleri Sanganiko 19:11.) Mwakala ozindiyela vinokala vyo-orucha kala opwaseya atu enango taonga venango irana vyongo vyousukwali-ani. Mutu ozindiyela unodhilimbi-edha vwechecha vyeyvo vinoiri-a mutu irana vyongo mundhila inangwee, thitho marenda tadimbela maningi anoiri-a ira mutu airengana vyongo vyoi kaafwanela viirana. (Nam. 7:7) Mwaifwanafwani-o, mutu waudhivela thitho othuulela enango unooda roma dhiveliwana vyokangana thitho nyanyuwa. Venango unooda roma kala orucha, o-orucha thakaleliwa venango kalelanga dandaula va iliyothene. Akala munosamalela mutu unobulela marenda malukhulu vinooda ukami-ani akala munoidhiwa vya marendao. Idhiwa vinjinji vyokhuza marendao vinoukami-ani vwechecha ira vinoira liyevyo ndi mwasa wa urenda a-kala ira ndi modee oira vyongo.—San. 14:29.

11. N’nga atu enao anosamalela atu oulula venango obulela anofwanela kaana hora yoirela vyongo viivi vyofuneya maningi dambo n’lilothene? (Sal. 132:4, 5)

¹¹ Mukaengana hora yolimbi-a uxwamwalinyu na Yohova. Hora ndinango munongofuneela i-yachi vyongo vinango naifunelo yoi muirengana vyongo “vyofuneya maningi.” (Afl. 1:10) Imbo-i mwa vyongo vyofuneya maningi kulimbi-a uxamwalinyu na Yohova. Mwene Davide anoona ira lambela Yohova ndi yongo yofuneya maningi kwaranya iliyothene vaingumiyee. (Muleri Salimo 132:4, 5.) Mofwanafwana na vyevi, nyo thitho munoira pama vadambo sakula hora yoi muleringa Bibilya nolobela wa Yohova. Rongola mwinango dhinalee Elisha aongile ira: “Ndinooda kala osangalala namwasa oi ndinolobela thitho thuulela modi-a makhundo olimbi-a amu bukhu la Masalimo. Lobela wa Yohova unondikami-a maningi. Ndinolobela moweli-edhaweli-edha wa Yohova vadambo ira rimanga ukaatheye.”

12. Mwasiwa ngwan’ni atu enao anosamalela atu oulula venango obulela anofwanela kaana hora yosamalela manungwiwa?

¹² Mukaengana hora yosamalela manungwinyu. Atu enao anokala opingeya ninga enao anosamalela atu obulela venango oulula, vinooda kala vyorucha udya yodya yapama namwasa oi anokaana hora yoyeva yogula yodya yapama. Udya yodya yapama thitho irana vyongo vyolimbi-a manungo hora dhothene kofuneya maningi ira mukaena manungo apama thitho ira mwa-adhikhumbanyedhenga. Ee-no mu-indi-edhenga basa hora yoyeva inokaana nyo vodya yodya yapama noirana vyongo vyolimbi-a manungo. (Aef. 5:15, 16) Wenjedhela vevo, mudhilimbi-edhenga gona mokwakwanela. (Nam. 4:6) Mabukhu enango anothonyi-edha ira gona mokwakwanela unokhumi-a vyothakala muugogoni. Mwasa unango unoonga vyaingumi wa muru oi, “Mmene Kugona Kumachepetsera Nkhawa” waongile ira: “Mutu agonanga mokwakwanela unoyevi-a vyokhumbanyedha vyee thitho unokala okozeya limbanana vyosukwali-a.” Nyo thitho munofwanela kaangana hora yoirela vyongo vyosangalali-a. (Nam. 8:15) Mutu mwinango wenuo unosamalela atu obulela venango oulula atoonga vyevyo vyakami-idhe ira asangalalenga. Liye aongile ira: “Undhe wakala pama ndinokhumecha vandhe masangalala nootela dhuwa thitho fendo imbo-i va mwedi ndinoira vyosangalali-a miyo nafwanga.”

13. Mwasiwa ngwan’ni theya kokami-a? (Sanganiko 17:22)

¹³ Muongenga vyongo vyothei-a vang’ono. (Muleri Sanganiko 17:22; Nam. 3:1, 4) Theya unonikami-a ira nikaena manungo apama thitho ira na-adhikhumbanyedha. Mwasamalelanga mutu mwinango kaiira hora dhothene vyongo vinongowenda pama ninga munofunela nyo. Mbwenye akala munodhilimbi-edha fwanya yongo inangoyee yothei-a va vyongo viireilevyo vinooda ukami-ani ira mwa-asukwale maningi. Thitho mwatheyanga na mutu unom’samalela nyo, vinooda ukami-ani ira muvwelanenga maningi.

14. N’nga wandela fwinyu wavarimani moda munodhivwela nyo unaukami-eni a-vi?

¹⁴ Mum’mwandelenga fwinyu wavarimani vinoukhumbanyi-ani. Angalive ira munodhilimbi-edha ira musangalalenga, hora dhinango munooda dhikhumbanyedha. Vahora ninga yenio, munooda m’mwandela fwinyu wavarimani moda munodhivwela nyo wenuo unauvwechecheni malo moutongani. (San. 17:17) Fwinyuo unooda uvuruwanani thitho uwandelani madhu olimbi-a enao anaukami-eni ira mudhowenave kala osangalala.—San. 12:25.

15. N’nga thuulela vyongo vinodedi-edhela i-yo sogolou unoda ukami-ani avi ira musangalalenga?

¹⁵ Muthuulelenga vyongo vinofunanyo dhairela vambo-i mu Paradaizo. Muthuulelenga ira basa linolaba nyo vosamalela atu enango njahora yoyeva thitho kaali ifunelo ya Nlungu ira i-yo atu nilabenga basa leli. (2 Ak. 4:16-18) “Ingumi yaimbarimbari” inaaudha sogolou. (1 Ti. 6:19) Munooda kala osangalala maningi mwatapanyanga na mutu unosamalela nyo vyongo vinofunanyo dhairela vambo-i mu Paradaizo. (Esa. 33:24; 65:21) Mutu mwinango dhinalee Heather aongile ira: “Hora dhinjinji ndinom’mwandelecha mutu unosamalela miyo ira vachineneeva ninodha sonanga vambo-i vyowara, tamanga vambo-i, thitho gwela njinga vambo-i. Ninodha saka-edhanga mapau thitho phiya yodya yoi abali-u anofuna dhavenyathi-iwa muukwa tadhadye. Ninosimba Yohova namwasa oniva-a idedi-edho yen’na.”

MWEMO ATU ENANGO MUNAUKAMI-EDHELENI ALIWA

16. N’nga ninakami-e a-vi mutu wenuo unosamalela mutu oulula venango obulela pingoni mwi-u? (Muone thitho iruthiruthi.)

¹⁶ Mukami-enga atu anosamalela atu obulela venango oulula ira tairenga vyongo vinango. I-yo othene pingoni ninooda dhivelela ira nisamalele mutu unobulela malo mwa mutu unom’samalelecha hora dhothene. Vyevyo vinowakami-a ira takaena hora yoi tavume thitho ira tairena vyongo vinango. (Agl. 6:2) Abali naarongola enango anosaka-edha thandha va sumana n’lilothene ira taodenga irana vyevi. Rongola mwinango dhinaleee Natalia, unosamalela man’nee wenuo unobulela urenda okwa vyano, aongile ira: “Bali mwinango wa pingoni mwi-u unodhecha fendo imbo-i venango fendo mbili vasumana ira awaredhe na man’nanga. Anodhowecha muurumiwini vambo-i, waredha thitho onela ma filime. Hora yen’na inokalecha yosangalali-a maningi wa man’nanga thitho inondiva-a hora ira ndivume thitho irana vyongo ninga dhongola mendo.” Hora dhinango munooda dhivelela ira mumasamalele obuleluo nama-iyu naifunelo yoi mutu unom’samaleluo akaena hora yokwakwanela ira agone.

17. N’nga ninakami-e a-vi atu enao anosamalela atu oulula venango obulela vahora ya migumano?

¹⁷ Mukami-enga atu enao anosamalela atu obulela venango oulula vahora yamigumano ya pingo. Atu enao anosamalela atu obulela venango oulula, katinoganyali mokwakwanela na migumano ya pingo, yaisa, na yagawo namwasa oi anokalecha opingeya nokami-a atu anoasamalela aliwa. Abali naarongola pingoni anooda dhivelela ira takale vaduzi na mutu obuleluo vahora yamigumano venango va vikhundu vinango vyagumanuo. Akala mutu obuleluo venango oulula kanooda khuma vandhe, munooda dhivelela ira mudhowe nyumbaniweo maligari na telefoninyu naifunelo yoi mutu unom’samaleluo aode onela migumanwiyo.

18. N’nga ndi vyongo viivi vinango vinaairele i-yo atu enao anosamalela atu oulula venango obulela?

¹⁸ Musimbenga atu enao anosamalela obulela venango oulula thitho mwaalobelelenga. Andimuwa apingoni tanooda ira pama ira tawendelenga atu enao anosamalela atu oulula venango obulela hora dhothene. (San. 27:23) Akala vyongo vili a-vi vaingumii-u, i-yo othene pingoni ninooda simba abali enao anosamalela atu oulula venango obulela hora dhothene. Ninooda alobelela thitho ira Yohova adhowenave ava-a kopolo thitho noakami-a ira tadhowenave kala osangalala.—2 Ak. 1:11.

19. N’nga ninodedi-edhela vyongo vyoi a-vi?

¹⁹ Vo-odembuwava Yohova unodha mali-a vyopha vyothene thitho unodha puputa mi-odi yothene muthoni mwaatu othene, marenda thitho wukwa kavinodha kalao okoka. (Apk. 21:3, 4) “Mutu orangala unodha lupha ninga munoirela mbala.” (Esa. 35:5, 6) Nyarwa dhinogumanana i-yo namwasa oulula thitho upha unovwa i-yo namwasa osamalela bali-u unobulela vinodhakala “vyongo vyawale thitho kavinodha thuuleliwave okoka.” (Esa. 65:17) Masiki va-eni vahora inodedi-edhela i-yo kwakwaneli-edha wa vyolanyedha vyevi, Yohova kanodha ni-iya. Nadhowanganave m’nyindela ira aniva-e kopolo liye unodha nikami-a ira “niode vilela vyongo vyothene moleva rima na mosangalala.”—Ako. 1:11.