Ku Itusisa Hande Lipuzo

BAKEÑISA kuli lipuzo li tokwa likalabo, ni zona li kenya bateelezi mwa ngambolo—ibe kuli likalabo zeo ki za ku bulela kamba za mwa pilu. Lipuzo li kona ku mi tusa ku kalisa lipuhisano ni ku ikola ku ambolisana hande. Ka ku ba mubuleli ni muluti, mu kona ku itusisa lipuzo kuli mu lakazise mutu ku teeleza, ku mu tusa ku alakanya taba, kamba ku koñomeka ze mu bulela. Ha mu itusisa hande lipuzo, mu susueza ba bañwi ku nahanisisa lika ku fita ku teeleza fela ku si na ku amiwa ki zona. Mu be ni mulelo mwa munahano, mi mu buze lipuzo za mina ka mukwa o ka mi tusa ku u peta.

Kuli Mu Ezise Batu ku Ambola. Ha mu li mwa bukombwa bwa mwa simu, mu tonele linako za ku kupa batu ku bulela maikuto a bona haiba ba tabela ku eza cwalo.

Lipaki ba bañata ba kalisanga lipuhisano ze tabisa ka ku buza fela kuli, “Kana mu kile mwa ipuza kuli . . . ?” Ha ba keta puzo ye mwa minahano luli ya batu ba bañata, u zibe luli ba ka ikola bukombwa bwa mwa simu. Niha ne ku ka ba kuli mutu y’o a li ku ba a ipuze puzo yeo, a kana a lakaza ku ziba ze ñwi ka za yona. Litaba ze ñata-ñata za kona ku tahiswa ka lipulelo ze cwale ka “Mu bona cwañi . . . ?,” “Mu ikutwa cwañi ka za . . . ?,” ni “Kana mwa lumela kuli . . . ?”

Filipi mubuleli wa evangeli ha n’a atumezi sikombwa sa Muetopia ya n’a bala bupolofita bwa Isaya ka ku tumusa, Filipi n’a buzize fela kuli: “Kana u utwisisa s’o bala?” (Lik. 8:30) Puzo yeo ne i file Filipi kolo ya ku talusa litaba za niti ka za Jesu Kreste. Ka ku itusisa puzo ye swana, Lipaki ba bañwi ba mwa miteñi ye ba fumani batu be ne ba bata hahulu ku utwisisa hande-nde niti ye mwa Bibele.

Batu ba bañata ha ba fiwa sibaka sa ku bulela mo ba bonela sika, ba ka tabela hahulu ku mi teeleza. Ha se mu buzize puzo, mu teeleze ka tokomelo. Mu bonise ka sishemo kuli mu utwisisize kalabo ya mutu ku fita ku mu nyaza. Mu mu babaze ha mu kona ku eza cwalo ka buniti. Muta o muñwi, muñoli yo muñwi ha s’a “alabile ka kutwisiso,” Jesu a mu babaza, a li: “Ha u kwahule ni Mubuso wa Mulimu.” (Mare. 12:34) Niha neikaba kuli ha mu lumelelani ni mutu, mwa kona ku itumela ku yena kwa ku bulela maikuto a hae. Z’a bulezi li kona ku mi tusa ku ziba mubonelo o mu tokwa ku hupula ha mu nze mu mu taluseza niti ye mwa Bibele.

Kuli Mu Tahise Litaba za Butokwa. Ha mu ambolisa sikwata kamba mutu a li muñwi, mu like ku buza lipuzo ze libisa kwa litaba za butokwa. Mu bone teñi kuli lipuzo za mina ki za litaba ze ama luli bateelezi ba mina. Hape mwa kona ku buza lipuzo ze hoha mamelelo kakuli kalabo ha i bonahali ku ba ye bunolo. Haiba mu kutumana hanyinyani ha se mu buzize puzo, bateelezi ba mina ba ka swana ba teeleza ze latelela ka cisehelo ye ekezehile.

Muta o muñwi, mupolofita Mika n’a buzize lipuzo li sikai. Ha s’a buzize zeo Mulimu a tokwa ku ba ba mu lapela, mupolofita y’o a buza lipuzo ze ñwi z’e ne, ye ñwi ni ye ñwi ya zona ne i kona ku ba ni kalabo. Lipuzo zeo kaufela li tusa babali ku libelela kalabo ye butali ya n’a felize ka yona kalulo yeo ya puhisano ya hae. (Mika 6:6-8) Kana mwa kona ku eza nto ye swana ha mu luta ba bañwi? Mu like.

Kuli Mu Alakanye Taba. Lipuzo za kona ku itusiswa kwa ku tusa ba bañwi ku utwisisa litaluso za taba. Jehova n’a ezize cwalo ha n’a file Isilaele zibiso ya butokwa hahulu, ka mo ku boniselizwe kwa Malaki 1:2-10. Pili n’a ba bulelezi kuli: “Ni mi latile.” Ne ba si ka itebuha lilato leo, kacwalo a ba buza kuli: “Ha ni li, Isau ne li mwanahabo Jakobo?” Ku tuha f’o Jehova a talusa kuli ku shandauka kwa Edomo ne li bupaki bwa kuli Mulimu n’a si ka lata sicaba sa Edomo kabakala bumaswe bwa sona. Ku tuha f’o a fa mitala inze a buza ni lipuzo kuli a koñomeke kuli Maisilaele ha ba si ka itebuha lilato la hae. Ze ñwi za lipuzo zeo li buzizwe inge kuli ki baprisita ba ba sa sepahali bao be ne ba li buza. Ze ñwi ki lipuzo zeo Jehova n’a buzize baprisita. Ngambolo yeo i zusulusa maikuto mi ya hoha mamelelo ya luna; litaluso ze filwe ha li konwi ku hanyezwa; kelezo ya zona ha i konwi ku libalwa.

Babuleli ba bañwi ba itusisanga hande lipuzo ka nzila ye swana. Nihaike kuli ha ku na kalabo ya ka mulomo ye libelelwa, bateelezi ba kena mwa ngambolo ka pilu, inge kuli ba abana mwa likande.

Ha lu zamaisa lituto za Bibele, mulutelo wa luna u tokwa kuli muituti a abane teñi. Ki niti, ku tusa hahulu haiba muituti h’a bali fela likalabo ze mwa hatiso. Ka ku bulela ka sishemo, mu buze lipuzo za fahalimu kuli mu tuse muituti ku nahanisisa taba. Kwa lisupo ze tuna, mu mu susueze ku toma likalabo za hae fa Bibele. Mu kana hape mwa buza kuli: “Se lu ambola fa si swalisana cwañi ni sisupo se siñwi se, se lu itutile? Ki kabakalañi ha si li sa butokwa? Si swanela ku ama cwañi bupilo bwa luna?” Muezezo o cwalo u tusa hahulu ku fita ku bulela litumelo za mina ze tiile kamba kuli mina ka sibili mu taluse lika ka butungi. Kamukwaocwalo, mu tusa muituti ku lapela Mulimu ka ‘m’ata a hae a ku nahana.’—Maro. 12:1, NW.

Muituti h’a sa swali muhupulo o muñwi, mu be ni pilu-telele. Mwendi libaka kikuli u sweli ku lika ku bapanya ze mu bulela ni za s’a lumezi ka lilimo-limo. Ku talusa taba ka muatumelo u sili kwa kona ku tusa. Kono fokuñwi ku tokwahalanga litaluso ze bunolo-nolo. Mu itusise hahulu Mañolo. Mu itusise mitala. Hamoho ni zeo, mu buze lipuzo ze bunolo ze mema mutu ku nahanisisa bupaki.

Kuli Mu Shitule Maikuto A mwa Pilu. Batu ha ba alaba lipuzo, haki kamita ba patulula mo ba ikutwela luli. Ba kana ba fa fela likalabo ze ba nahana kuli ki zona ze mu bata. Temuho ya tokwahala. (Liprov. 20:5) Sina mwa n’a ezelize Jesu, mwa kona ku buza kuli: “Kana u lumela cwalo?”—Joa. 11:26.

Ba bañata kwa balutiwa ba Jesu ha ne ba nyemisizwe ki za n’a bulezi mi ba mu siya, Jesu a kupa baapositola ba hae ku bulela mo ne ba ikutwela. N’a buzize kuli: “Mina bo, kikuli ha mu lati ku ikela ni mina?” Pitrosi a bulela mo ne ba ikutwela, a li: “Mulena, lu ka ya ku mañi? U na ni manzwi a bupilo bo bu sa feli, mi luna lu lumezi mi lu zibile kuli ki Wena Kreste, Ya-Kenile wa Mulimu.” (Joa. 6:67-69) Muta o muñwi hape, Jesu n’a buzize balutiwa ba hae kuli: ‘Batu ba li, ki na mañi, na, ni li Mwan’a mutu?’ Ku tuha f’o a buza puzo ya ku ba kupa ku bulela ze n’e shitami mwa lipilu za bona, kuli: ‘Mina, mu li ki na mañi?’ Pitrosi a alaba kuli: “Ki wena Kreste, Mwan’a Mulimu Ya-Pila.”—Mat. 16:13-16.

Ha mu zamaisa tuto ya Bibele, ku kana kwa tusa ha mu talusa litaba ze ñwi ka mukwa o swana. Mu kona ku buza kuli: “Be mu kena ni bona sikolo (kamba be mu sebeza ni bona) ba nga cwañi taba ye?” Kihona mu ka buza kuli: “Mina bo mu ikutwa cwañi ka za yona?” Ha mu ziba maikuto luli a mutu, mina ka ku ba bo muluti mwa kona ku mu tusa hahulu.

Kuli Mu Koñomeke. Lipuzo hape za kona ku itusiswa kwa ku koñomeka mihupulo. Muapositola Paulusi n’a ezize cwalo, ka mo ku ñolezwi kwa Maroma 8:31, 32, kuli: “Mulimu h’a lu yemela, ki mañi ya ka lu lwanisa? Yena ya si ka katwa Mwan’a hae tota, kono a lu fa yena, kaufel’a luna, u ka eza cwañi, kana a si ke a lu fa ni linto kaufela hamoho ni yena?” Mu lemuhe kuli, fa mubuzezo ni mubuzezo, puzo i liñwi i ekeza kwa taba ye sa z’o bulelwa.

Mupolofita Isaya, ha s’a ñozi katulo ya Jehova ya mulena wa Babilona, n’a bonahalize buikolwiso bo butuna ka ku ekeza kuli: “[Muñ’a] Bupilo wa limpi u lelile; ya ka hana ki mañi? Lizoho la hae li otolohile; ya ka li puta ki mañi?” (Isa. 14:27) Ka ze iputezi mwateñi luli, lipuzo ze cwalo li bonisa kuli taba ye bulezwi ha i konwi ku haniwa. Ha ku na kalabo ye tokwahala.

Kuli Mu Beye fa Nalela Munahanelo O Fosahezi. Lipuzo ze nahanisisizwe hande hape li m’ata kwa ku beya fa nalela munahanelo o fosahezi. A si ka folisa kale munna cwana, Jesu n’a buzize Bafalisi ni bocaziba ba bañwi ba za Mulao kuli: “Kana kwa lukela ku folisa mutu ka la Pumulo, kamba ha ku lukeli?” Ha s’a mu folisize, a buza puzo ye ñwi hape, a li: “Ki mañi ku mina, mbongolo ya hae kamba komu ya hae ha i wezi mwa musima, ya si ka akufela ku i zwisa mwateñi ka lizazi la Pumulo?” (Luka 14:1-6) Ne ku sa libelelwi kalabo f’o, mi ne i si ka fiwa. Lipuzo zeo ne li beile munahanelo wa bona o fosahezi fa nalela.

Fokuñwi, niheba Bakreste ba niti ba kona ku ba ni munahanelo o fosahezi. Ba bañwi mwa Korinte ya mwa lilimo za mwanda wa pili ne ba isa mizwale ba bona kwa kuta ku y’o tatulula butata bo ne bu ka be bu tatuluzwi mwahal’a bona fela. Muapositola Paulusi n’a tatuluzi cwañi taba yeo? N’a buzize lipuzo ze nongile kuli a hakulule munahanelo wa bona.—1 Makor. 6:1-8.

Ha mu itwaeza, mwa kona ku ituta ku sebelisa hande lipuzo. Kono mu hupule ku eza ka likute, sihulu ha mu bulela ni ba bahulu ku mina, batu be mu sa zibi hande, ni ba tamaiso. Mu itusise lipuzo mwa ku talusa niti ye mwa Bibele ka mukwa o hoha.