Tabo Hakalo Ki ya ba ba Ishuwa!

“Mbuyoti ki ya ba ba ishuwa, kakuli ba ka ca sanda sa lifasi.”—MATEU 5:5.

1. Buishuwo bwa na bulezi Jesu fa Ngambolo ya hae ya fa Lilundu ki nto mañi?

MWA Ngambolo ya hae ya fa Lilundu, Jesu Kreste na bulezi kuli: “Mbuyoti ki ya ba ba ishuwa, kakuli ba ka ca sanda sa lifasi.” (Mateu 5:5) Ona ku ishuwa k’o, kamba ku ipeya kwatasi, haki nto ya fahalimu fela ya bunolo bwa buipi, mi haki kalemeno fela ka butu ka sipepo. Ka ku fapahana, ki buishuwo bo bu buniti bwa mwahali ni ku ba ni kozo ze boniswa ka mutomo wa makalelo mwa k’u nga muhato fa tato ya Jehova Mulimu ni ketelelo. Ka buniti fela batu ba ba ishuwa ba na ni kutwisiso ye tuna ya ku itinga ku Mulimu ili ye boniswa ki muzamao wa ku ishuwa kwa neku la batu ba bañwi.—Maroma 12:17-19; Tite 3:1, 2.

2. Ki kabakalañi Jesu ha na zibahalize kuli batu ba ba ishuwa ba na ni mbuyoti?

² Jesu na zibahalize ba ba ishuwa kuli ba na ni mbuyoti kakuli ba ka yola lifasi-mubu. Sina Mwan’a Mulimu ya ishuwa ka nzila ye petehile, Jesu ki yena Muyoli yo Mutuna wa lifasi-mubu. (Samu 2:8; Mateu 11:29; Maheberu 1:1, 2; 2:5-9) Kono ka ku ba “mwan’a mutu” wa Bumesiya, n’a na ni ku ba ni babusi ba ba swalisana ni yena mwa Mubuso wa hae wa kwa lihalimu. (Daniele 7:13, 14, 22, 27) Ka ku ba ba ba “ka ca sanda” ni Kreste, bona bao ba ba tozizwe ili ba ba ishuwa ba ka abana mwa ku yola kwa hae lifasi. (Maroma 8:17) Batu ba bañwi ba ba ishuwa, ili ba ba swana sina lingu, ba ka ikola bupilo bwa ku ya ku ile mwa Paradaisi mwa liluko la lifasi-mubu la Mubuso. (Mateu 25:33, 34, 46; Luka 23:43) Ka buniti yona tibelelo yeo i ba eza ba ba tabile.

3. Mulimu ni Kreste ba file mutala ufi ka za buishuwo?

³ Muyoli yo Mutuna ili ya ishuwa u amuhela lifasi-mubu ku zwelela ku Ndat’ahe, Jehova, y’o a li mutala o mutuna wa buishuwo. Ki hañata hakalo Mañolo a bulela kuli Mulimu ha “akufi ku halifa, ya tezi sishemo”! (Exoda 34:6; Nehemia 9:17; Samu 86:15) U na ni m’ata a matuna kono ki ya bonisa buishuwo kuli mane balapeli ba hae ba kona ku mu atumela ku si na sabo. (Maheberu 4:16; 10:19-22) Mwan’a Mulimu, ili y’o n’a na ni “musa ni pilu ye bunolo,” na lutile balutiwa ba hae ku ba ni buishuwo. (Mateu 11:29; Luka 6:27-29) Ka mukwa o swana, bona batanga bao ba ba ishuwa ba Mulimu ni Mwan’a hae ne ba likanyisize ni ku ñola ka za “musa ni . . . mukekecima wa Kreste.”—2 Makorinte 10:1; Maroma 1:1; Jakobo 1:1, 2; 2 Pitrosi 1:1.

4. (a) Ka ku ya ka Makolose 3:12, ki nto mañi ye se ezizwe ki bao luli ba ba ishuwa? (b) Ki lipuzo mañi ze tokwa tatubisiso ya luna?

⁴ Kacenu, Bakreste ba ba tozizwe hamohocwalo ni balikani ba bona ba fa lifasi ba tokwa ku ba ba ba ishuwa. Ka ku tuhela bumaswe bufi ni bufi, bupumi, buipi, sitoyo, ni lusebo, se ba tusizwe ki moya o kenile wa Mulimu ku fita fa ku ba ba banca mwa “mihupulo ya lipilu za [bona].” (Maefese 4:22-24; 1 Pitrosi 2:1, 2) Ki ba ba susuezwa ku ikapesa ili bona ka “maikuto a na ni makeke, ni musa, ni buikokobezo, ni bunolo, ni pilu-telele.” (Makolose 3:12) Kono ka ku utwahala buishuwo bu talusañi? Ki kabakalañi hakuli ko ku tusa ku ba ya ishuwa? Mi ona kalemeno kao ka kona ku ekeza cwañi kwa tabo ya luna?

Tatubisiso ye Tuna fa Buishuwo

5. Buishuwo ne bu kana bwa taluswa cwañi?

⁵ Mutu ka buñwi ya ishuwa ki ya na ni mayemo ni mukwa o bunolo. Mwa litoloko ze ñwi za Bibele, linzwi le li talusa mo si inezi sika la pra·ysʹ li tolokilwe “ku ipeya kwatasi,” “ku ishuwa,” “ba ba ishuwa,” ni “ya bunolo.” Mwa Sigerike sa sizo, linzwi le li talusa mo si inezi sika la pra·ysʹ li kona ku ama kwa moya o fuka hanyinyani kamba linzwi le li bunolo. Hape li kona ku talusa mutu ya na ni sishemo. C’aziba yo muñwi W. E. Vine u talusa kuli: “Mi itusisezo yeo ya [linzwi le li talusa libizo la sika la pra·yʹtes] sihulu i libiswa ku Mulimu pili. Ki ka ona muinelo wo wa moya ilif’o lu amuhela ku sebelisana kwa Hae ni luna sina nto ye nde, mi kacwalo ku si na ku kanana kamba ku hana; li swalisana ni linzwi la tapeinophrosunē [buikokobezo].”

6. Ki kabakalañi ha ku konwa ku bulelwa kuli buishuwo haki bufokoli?

⁶ Buishuwo haki bufokoli. “Ku na ni bunolo mwa praus,” ko na mwa na ñolezi c’aziba yo muñwi William Barclay, “kono kwamulaho wa bunolo ku na ni m’ata a swana sina sipi.” Ku ba ni buishuwo ku tokwa m’ata. Sina ka mutala, m’ata a tokwahala mwa ku ba ni buishuwo mwatas’a shemaeto kamba ha lu li mwa nyandiso. Mwan’a Mulimu ya ishuwa, Jesu Kreste, na beile mutala o munde ku sona seo. “Niha n’a tapaulwa, n’a sa kutisi matapa; niha n’a utwiswa butuku n’a sa fumbeli; kono n’a sepa [Jehova Mulimu] Yena ya atula ka ku luka.” (1 Pitrosi 2:23) Ka ku ba ni buishuwo sina Jesu, lwa kona ku ba ni buikolwiso bwa kuli Mulimu u ka talimana ni ba ba lu sheununa ni ku lu nyandisa. (1 Makorinte 4:12, 13) Lwa kona ku ba ni mombocima, sina mwa na ezelize Setefani ha na nyandiswa, ka ku ziba kuli haiba lu ba ba sepahala, Jehova u ka lu tiisa mi ha na ku lumeleza nto ye ñwi ku lu holofaza ku ya ku ile.—Samu 145:14; Likezo 6:15; Mafilipi 4:6, 7, 13.

7. Liproverbia 25:28 i bonisañi ka za mutu ka buñwi ya si na buishuwo?

⁷ Jesu na li ya ishuwa, niteñi na bonisize m’ata a ku yemela ka ku tiya se si lukile. (Mateu 21:5; 23:13-39) Ufi ni ufi ya na ni “muhupulo wa Kreste” u ka ba sina yena ka ku tala. (1 Makorinte 2:16) Haiba mutu ha na buishuwo, haki ya swana sina Kreste. Ka ku fapahana, u swanelwa ki manzwi a: “Mutu ya palelwa ku busa pilu ya hae, U swana sina munzi o wisizwe makwakwa, o sinyehile.” (Liproverbia 25:28) Mutu ka buñwi ya cwalo u hapwa ka bunolo ki mihupulo ye fosahalile ili ye kona ku mu susueza k’u nga muhato ka linzila ze sa swaneli. Hailif’o Mukreste ya li ya ishuwa haki ya fokola, niteñi u ziba kuli “kalabo ye bunolo i kuyula buhali; Kono linzwi le li utwisa butuku li zusa buhali.”—Liproverbia 15:1.

8. Ki kabakalañi ha ku si ko ku bunolo ku ba ya ishuwa?

⁸ Hasi ko ku bunolo ku ba ni buishuwo, kakuli lu hozize ku sa petahala ni sibi. (Maroma 5:12) Haiba lu batanga ba Jehova, ni luna hape lu na ni ndwa ya ku lwanisa mioya ye maswe ye ne kana ya lika buishuwo bwa luna ka nyandiso. (Maefese 6:12) Mi buñata bwa luna lu beleka mwahal’a bao ba ba na ni moya wa buhali wa lifasi le li mwatas’a tamaiso ya Diabulosi. (1 Joani 5:19) Kacwalo lu kona ku hulisa cwañi buishuwo?

Ka Mo ku Hulisezwa Buishuwo

9. Ki ufi mubonelo o munde o ka lu tusa ku hulisa buishuwo?

⁹ Buikolwiso bo bu tomile mwa Bibele bwa kuli lu tokwiwa ku bonisa buishuwo bu ka lu tusa ku hulisa kalemeno kao. Ka zazi ni zazi lu lukela ku sebeleza fa ku bonisa buishuwo. Hakusicwalo, lu ka ba sina batu ba b’a nga buishuwo ku ba sina bufokoli ni ku nahana kuli ku kondisa ku taha ka ku ba likang’ate, ya t’ata, mane ni ya situhu. Nihakulicwalo, Linzwi la Mulimu li nyaza muipo, mi lishitanguti le li butali li bulela kuli: “Mutu wa mukekecima u pilisa moya wa hae hande; Kono ya situhu u utwisa mubili wa hae butuku.” (Liproverbia 11:17; 16:18) Mutu ya maswe, ya si na musa u sil’okwa ki batu, nihaike kuli ba eza cwalo ili ku pima ku holofazwa ki situhu sa hae ni ku tokwa buishuwo kwa hae.

10. Kuli lu be ni buishuwo, ki kwa sikamañi ko lu lukela ku ipeya?

¹⁰ Ku ba ni buishuwo, lu lukela ku ipeya kwa susuezo ya moya o kenile wa Mulimu, kamba m’ata a sebeza. Sina Jehova ha konisize lifasi ku tahisa licalo, kacwalo u konisa batanga ba hae ku tahisa miselo ya moya wa hae, ku kopanyeleza cwalo ni buishuwo. Paulusi na ñozi kuli: “Kono muselo wa Moya ki lilato, ni tabo, ni kozo, ki pilu-telele, ni musa, ni bunde, ki busepahali, ni ku ishuwa, ni buiswalo; ha ku na mulao o hana ze cwalo.” (Magalata 5:22, 23) Ee, buishuwo ki muselo o muñwi wa moya wa Mulimu o boniswa ki bao ba ba mu tabisa. (Samu 51:9, 10) Mi ki licinceho hakalo ze tiswa ki buishuwo! Ka ku fa mutala: Ne ku na ni sinata wa libizo la Tony ya na li mulwani, na uzweza batu, na nd’undisa milyani ye kola ku zwa mwa naha ye ñwi, na etelezi sikwata sa masholi ba fa mitututu, mi na lengilwe mwa tolongo mwahal’a nako ye ñwi. Niteñi, ka ku fumana zibo ya Bibele ni ka tuso ya moya wa Mulimu, na cincize ni ku ba mutanga wa Jehova ya ishuwa. Likande la Tony haki le li sienyi. Ki sifi, cwale, seo mutu a kona ku eza haiba ku tokwa buishuwo ku se ku bile muinelo o mutuna wa butu bwa hae?

11. Tapelo i na ni kalulo mañi, mwa ku hulisa buishuwo?

¹¹ Tapelo ye zwelela kwa pilu ya ku kupa moya wa Mulimu ni muselo wa ona wa buishuwo i ka lu tusa ku bonisa kalemeno kao. Ne lu kana lwa tokwa ku ‘zwelapili ku kupa,’ sina mwa n’a taluselize Jesu, mi Jehova Mulimu u ka utwa kupo ya luna. Hamulaho wa ku bonisa kuli bondate ba butu ba fa bana ba bona lika ze nde, Jesu na bulezi kuli: “Mbali mina ba ba na ni [sibi mi kacwalo ni ku ba ni] lunya, mu ziba ku fa bana ba mina lika ze nde, Ndate ya kwa lihalimu u ka mi fita hahulu mwa ku fa Moya o Kenile ku ba ba u kupa ku yena.” (Luka 11:9-13) Tapelo i kona ku tusa ku ezisa buishuwo ku ba muinelo wa kamita kwa mayemo a luna—kalemeno ka ka ekeza kwa tabo ya luna ni ya balikani ba luna.

12. Ki kabakalañi ku beya mwa munahano kuli mufuta wa mutu ha u si ka petahala ha ku lu tusa ku ba ni buishuwo?

¹² Ka ku beya mwa munahano kuli mufuta wa mutu ha u si ka petahala ku kona ku lu tusa ku ba ni buishuwo. (Samu 51:5) Ha lu koni ku nahana kamba ku nga muhato ka ku petahala, ku fita mo ba kona ku ezeza batu ba bañwi, ka buniti fela lu swanela ku ba ni makeke ni ku ba eza sina mo ne lu ka batela kuli ba lu eze. (Mateu 7:12) Ku itemuhela kuli kaufel’a luna lu eza lifoso ku swanela ku lu ezisa ku swalela ni ku ba ni buishuwo mwa ku sebelisana ni ba bañwi. (Mateu 6:12-15; 18:21, 22) Hailif’o, kana ha lu ba ba itumela kuli Mulimu u bonisa lilato ni buishuwo kwa neku la luna?—Samu 103:10-14.

13. Lu kona ku tusiwa ku bonisa buishuwo kamukwaufi haiba lu lumela kuli Mulimu u file libupiwa za butu muzamao wa tukuluho?

¹³ Ku lumela kuli Mulimu u ezize batu ku ba libupiwa ze na ni muzamao o lukuluhile ku kona hape ku lu tusa ku bonisa buishuwo. Seo haki se si lumeleza ufi kamba ufi ku keshebisa milao ya Jehova ka ku sa libelela koto, kono si lumeleza ku fapahana-fapahana kwa licisehelo, ze tabelwa, ni ze sa tabelwi mwahal’a batu ba hae. Kacwalo lu lumele kuli ha ku na ya li mwa tamo ya ku zamaya ka seo lu si hupula kuli ki sona se sinde ka ku fitisisa. Moya wo u ka lu tusa ku ba ni buishuwo.

14. Ka ku ama kwa buishuwo, tundamo ya luna i swanela ku ba ifi?

¹⁴ Tundamo ya ku sa fulalela buishuwo i kona ku lu tusa ku bonisa kalemeno kao. Ku ipeya kwa susuezo ya moya wa Jehova ku tisize cinceho mwa ku nahana kwa luna. (Maroma 12:2) Moya wa ku ishuwa, o swana sina wa Kreste cwale u ka lu tusa ku pima ku ikenya mwa “buhule ni ka litakazo, ni ka butahwa, ka ku ca maswe ni ku nwa maswe, ni ka sebelezo ye masila ya milimu ya buhata.” Ni kamuta ha lu lukeli ku fulalela buishuwo kabakala za mali, za ku itabisa, kamba ka mabaka a mañwi kamba kabakala kuli batu ba lu sheununa bakeñisa muinelo wa luna wa bumulimu. (1 Pitrosi 4:3-5) Ha lu lukeli ku tuhelela nto ifi kamba ifi ku lu kenya mwa “misebezi ya nama,” ilikuli lu latehelwe ki buishuwo bwa luna ni ku palelwa ku yola Mubuso wa Mulimu kamba ku ikola limbuyoti za ona. (Magalata 5:19-21) Haike ka nako kaufela lu be ba ba lata luli tohonolo ya ku ba batu ba Mulimu ba ba ishuwa, ku si na taba ni kuli lu ba ba tozizwe ba bupilo bwa kwa lihalimu kamba lu ba ba na ni sepo ya fa lifasi-mubu. Kwa neku la seo, ha lu nyakisise lituso ze ñwi za buishuwo.

Lituso za Buishuwo

15. Ka ku ya ka Liproverbia 14:30, ki kabakalañi ha ku li ko ku butali ku ba ya ishuwa?

¹⁵ Mutu ya ishuwa u na ni pilu ye kuzize, munahano, ni kwa mubili. Seo si cwalo kakuli haki ya ikenya mwa lifapahano, ku halifiswa ki likezo za ba bañwi, kamba ku i tukufaza ili yena ka takazo ye sa kuyuki. Buishuwo bu mu tusa ku nyinyafaza maikuto a hae, mi seo ki sa butokwa mwa munahano ni kwa mubili. Lishitanguti li talusa kuli: “Pilu ye sweu i pilisa mubili.” (Liproverbia 14:30) Ku tokwa buishuwo ne ku kana kwa etelela kwa ku halifa ko ku kona ku tahisa kuli pilu i nate hahulu kamba ku tisa butata kwa lico ze mwa mba, asthma, matuku a meto, ni butata bo buñwi cwalo. Mukreste ya ishuwa u ikola lituso ze fapahana-fapahana, ku kopanyeleza cwalo ni “kozo ya Mulimu” ili ye bukeleza pilu ya hae ni m’ata a ku nahana. (Mafilipi 4:6, 7) Ki ko ku butali hakalo ku ba ya ishuwa!

16-18. Buishuwo bu na ni kalulo mañi mwa swalisano ya luna ni ba bañwi?

¹⁶ Kalemeno ka buishuwo ka zusezapili swalisano ya luna ni ba bañwi. Mwendi ne lu kile lwa ba ni mukwa wa ku sineneketa taba ku fitela lu fumana se lu bata. Batu ne ba kana ba fitile fa ku halifiswa ki luna bakeñisa ku tokwa kwa luna buikokobezo ni buishuwo. Mwatas’a miinelo ye cwalo, ha ku swaneli ku lu komokisa haiba lu fita fa ku ipumana mwa kananisano hamulaho wa ye ñwi. Nihakulicwalo, lishitanguti li bulela kuli: “Mulilo u tima ka ku tokwa likota, Mi ni lindwa li cwalo, ha ku si na musebi. Mashala a mansu a tusa ku eza mashala a’ tuka, Likota li tusa ku tumbula mulilo, Ku cwalo ni mutu wa likomano, u zusa likañi.” (Liproverbia 26:20, 21) Haiba lu ba ba ishuwa, ku fita ku ‘koteza likota fa mulilo’ ni ku shemaeta ba bañwi, lu ka ba ni swalisano ye nde ni bona.

¹⁷ Mutu ya ishuwa ka mo ku inezi fela u ka ba ni balikani ba bande. Batu ba ikola ku swalisana ni yena kakuli u na ni mubonelo o buniti, mi manzwi a hae a wetulusa mi a munati sina linosi. (Liproverbia 16:24) Seo ne si bile sa niti ku Jesu, ya na kona ku bulela kuli: “Mu itwese coko ya ka, mi mu itute ku na; kakuli ni na ni musa ni pilu ye bunolo, ni mu ka fumanela mioya ya mina pumulo. Kakuli coko ya ka i bubebe, mi mulwalo wa ka ha u na bukiti.” (Mateu 11:29, 30) Jesu na si na buhali, mi coko ya hae n’e si ye hatelela. Bao ba ne ba taha ku yena ne ba eziwa hande ni ku wetuluswa kwa moya. Muinelo ki o swana ha lu swalisana ni mulikani wa Sikreste ya li ya ishuwa.

¹⁸ Buishuwo bu lu ezisa ku lata balumeli ba ba swana sina luna. Ku si na ku kakanya, Bakreste ba bañata ba mwa Korinte ne ba hohezwi ku Paulusi kakuli n’a ba ezize ka “musa ni ka mukekecima wa Kreste.” (2 Makorinte 10:1) Ba mwa Tesalonika ka buniti fela ne ba lukela ku nga muhato, bakeñisa kuli muapositola na li muluti ya ishuwa, ni ya bunolo. (1 Matesalonika 2:5-8) Ha ku na puzo ka za kuli maeluda ba mwa Efese ne ba itutile ze ñata ku zwelela ku Paulusi ni kuli ne ba mu lata hahulu. (Likezo 20:20, 21, 37, 38) Kana mwa bonisa buishuwo bo bu mi ezisa kuli mu latiwe ki ba bañwi?

19. Buishuwo bu tusa cwañi batu ba Mulimu ku buluka sibaka sa bona mwa kopano ya hae?

¹⁹ Ku ishuwa ku tusa batu ba Jehova ku ipeya ni ku buluka sibaka sa bona mwa kopano ya hae. (Mafilipi 2:5-8, 12-14; Maheberu 13:17) Buishuwo bu lu tibela ku sa bata kanya, ili ye tomile fa muipo ni ye sa tabisi ku Mulimu. (Liproverbia 16:5) Mutu ya ishuwa haki ya ipala ku ba ya pahami kwa balumeli ba ba swana sina yena, mi haki ya lika ku pahamela ku bona. (Mateu 23:11, 12) Ka ku fapahana, u lemuha muinelo wa hae wa ku sa petahala ni butokwi bwa hae bwa tukiso ya Mulimu ya tiululo.

Buishuwo bu Hulisa Tabo

20. Buishuwo bu na ni kalulo mañi kwa bupilo bwa lubasi?

²⁰ Batanga ba Mulimu kaufela ba swanela ku hupula kuli buishuwo ki muselo wa moya wa hae o hulisa tabo. Sina ka mutala, bakeñisa kuli batu ba Jehova ba bonisa tulemeno to tu cwale ka lilato ni buishuwo, se ba bile ni mabasi a tabile. Muta munna ni musali ba sebelisana ka nzila ya buishuwo, bana ba bona ba hulisezwa mwa muinelo o munde, isi lubasi mo ku tezi manzwi ni likezo za buhali. Sina ndate ha fa bana ba hae kelezo ka buishuwo, seo si na ni kalulo ye nde mwa minahano ya bona ye sa li ye minyinyani, mi ka mo ku bonahalela moya wa buishuwo u ka fita fa ku ba kalulo ya butu bwa bona. (Maefese 6:1-4) Buishuwo bu tusa banna ku zwelapili ku lata basali ba bona. Bu tusa basali ku ipeya kwatas’a banna ba bona mi bu susueza bana ku utwa bashemi ba bona. Buishuwo hape bu ezisa lilama za lubasi ku ba ni moya wa ku swalela ili o ekeza kwa tabo ya bona.—Makolose 3:13, 18-21.

21. Sa butokwa hahulu, ki kelezo mañi ya na file muapositola Paulusi kwa Maefese 4:1-3?

²¹ Mabasi a ishuwa ni batu ka buñwi ba hulisa tabo mwa liputeho ze ba swalisana ni zona. Kacwalo he, batu ba Jehova ba tokwa ku eza ka buikatazo bo butuna mwa ku ba ni buishuwo. Kana mwa eza cwalo? Muapositola Paulusi na susuelize Bakreste ba ba tozizwe ba ba swana sina yena ku zamaya ka ku swaneleha ni pizo ya bona ya kwa lihalimu, ku eza cwalo ka “ku ishuwa kaufela, mwa ku ba ni musa ni pilu-telele, inze mu swalelana ka lilato. Mu tundamene mwa ku buluka buñwi bwa moya ka tamo ya kozo.” (Maefese 4:1-3) Bakreste ba ba na ni sepo ya fa lifasi-mubu ba lukela hape ku bonisa buishuwo ni tulemeno to tuñwi twa bumulimu. Seo ki sona sikuka se si tisa tabo ya niti. Kaniti luli tabo hakalo ki ya ba ba ishuwa!

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

◻ Ki kabakalañi batu ba ba ishuwa ha ba na ni tabo?

◻ Ku ba ya ishuwa ku talusañi?

◻ Buishuwo bu konwa ku huliswa cwañi?

◻ Ki lifi lituso ze ñwi za buishuwo?