NSAÑU YAYIWAHI YASHIMWINIYI LUKA
1 Antu amavulu anakeñakeñi dehi nikusoneka nsañu yayuma yejima yamwekeni, yitwakuhwelela ninetu.+ 2 Amakwawu niwena amweniku+ nawa akwakushimwina nsañu yaNzambi diwu atulejeli yumiyi.+ 3 Dichi, eyi Tiyofwilu+ wasweja kulema, nakeñakeñi chiwahi yuma yejimiyi kufuma tuhu kukutachika, ninami nafuukulihu kukusonekela yumiyi mundonda. 4 Nakusonekeli yuma yejimiyi kulonda wiluki chikupu neyi yuma yejima yiwadiza, yalala.+
5 Mumafuku aHerodi,*+ mwanta waYudeya, kwadiña kapristu ateneneñawu nawu Zekariya wamwizanvu daAbiya.+ Ñodindi wafumini muchisaka chawanyana kaAroni awambanda nawa ijina dindi wadiña Elizabeta. 6 Ejima wawu ayedi adiña aloña kumesu aNzambi, endeleña mukuloña kwesekeja nanshimbi niyuma yejima yakeñañayi Yehova.* 7 Ilaña hiyadiñahu namwanaku, muloña Elizabeta wadiña nshinta nawa wejima wawu ayedi akulili chikupu.
8 Dichi hazatileñayi neyi kapristu kumesu aNzambi mwizanvu dindi,+ 9 kwesekeja nachaaku* chelileñawu atupristu mpinji yejima, mpinji yindi yakwocha insensi+ yashikili heñililiyi mwiluña dajila daYehova.*+ 10 Nawa izaza dawantu dejima dadiña nakulomba hanji hakwocha insensi. 11 Kañelu kaYehova* wamwekeni kudi yena nawa wemeni kukabadi kachidiilu kakameña kakwochela insensi. 12 Ilaña Zekariya chamumweniyi wakameneni nankashi nawa watiyili woma. 13 Ilaña, kañelu wamulejeli nindi: “Zekariya, bayi wutiya womaku, muloña kulomba kweyi anakutiyi, dichi ñodeyi Elizabeta wakakuvwela mwana weyala, wakamutuumba neyi Yowanu.+ 14 Wakazañalala nikutiya kuwaha nankashi nawa antu amavulu akazañalala chakavwalikayi,+ 15 muloña wakekala muneni kumesu aYehova.*+ Ilaña hatela kunwa vinyu hela walwaku+ nawa wakenzala naspiritu yajila henohu kanda avwaliki,*+ 16 nawa wakabalumuna anyana kaIsarela amavulu kwinza kudi Yehova* Nzambi yawu.+ 17 Cheñi, wakayañahu dehi hambidi yindi hamu naspiritu niñovu yaElija+ kulonda yakabalumuni nyichima yawatata jawantu yakekali neyi yawanyana+ nikukojeja antu adikañaña akekali namaana awakakuloña. Wakela mwenimu kulonda yakayilishi akekali antu amutelela Yehova.”*+
18 Zekariya wamulejeli kañelu nindi: “Nateli kukuhwelela ñahi chumichi? Muloña ami nakuli dehi niñodami niyena nakuli dehi.” 19 Kañelu wamulejeli nindi: “Yami Gabireli+ wemanaña kumesu aNzambi,+ anantemeshi nakuhosha naneyi nikukuleja iyi nsañu yayiwahi. 20 Ilaña tiyaña, wukwikala kamama kushika niifuku dakamwekana yumiyi, muloña hiwunakuhweleli mazu ami akashikijewa hampinji yayitoñwelawuku.” 21 Ilaña antu atwalekelihu nakumuhembelela Zekariya nawa ahayamini nanochu chashimbwiliyi nankashi mwiluña dajila. 22 Chedikiliyi hanji, hatwesheli kuhosha nawuku, dichi antu elukili nawu namoni chuma chakuhayamisha* mwiluña dajila. Wahosheleña nawu nayinjikijilu muloña hatwesheleña kuhoshaku. 23 Chamanini mafuku akuzatilamu mudimu windi wajila, wafuntili kwitala dindi.
24 Chimwahitili mafuku, ñodindi Elizabeta wabaabili ivumu nawa hadi tukweji tutanu hafumineña hetalaku, wahosheleña nindi: 25 “Ichi dichinañiliyi Yehova* munanu mafuku. Nañanuki kulonda anfumishi nsonyi kumesu awantu.”+
26 Chashikijiliyi tukweji 6, kañelu Gabireli+ amutemesheli kudi Nzambi kumusumba wamuÑaliliya wateneneñawu nawu Nazareta, 27 kudi mujiki*+ oteliwu* kudi iyala wejina daYosefu wamwitala daDavidi nawa ijina danowu mujiki wadiña Mariya.+ 28 Nawa kañelu cheñililiyi, wamwimushili nindi: “Kolaku, eyi anatiyiwu kuwaha chikupu, Yehova* wudi naneyi.” 29 Ilaña waluwankeni nankashi namazu ahosheliyi kañelu nawa wafwilili kwiluka mwatalishili iku kwimusha. 30 Dichi kañelu wamulejeli nindi: “Bayi wutiya womaku, Mariya, muloña Nzambi nakutiyi kuwaha. 31 Nawa tiyaña! wakemita nawa wakavwala mwana weyala,+ wakamutuumba neyi Yesu.+ 32 Owu mwana wakekala muneni,+ akamutena nawu Mwana kaMukakubadika Chikupu,+ nawa Yehova* Nzambi wakamwinka itanda datata yindi Davidi,+ 33 nawa wakayuula neyi Mwanta haya nyaaka mwitala daYakoba nawa Wanta windi hiwamba kakumaku.”+
34 Ilaña Mariya wamwihwili kañelu nindi: “Chumichi chakamwekana ñahi, chineli ami hinnakukaama neyalaku?”+ 35 Kañelu wamwakwili nindi: “Spiritu yajila yakenza hadi eyi+ nawa ñovu yaMukakubadika Chikupu yakakubuta. Hamuloña wachumichi, owu wakavwalika akamutena nawu wajila,+ Mwana kaNzambi.+ 36 Nawa tiyaña! Elizabeta ntaña yeyi elukawu nawu hinshinta, niyena nabaabi mwana weyala muwushinakaji nawa kanu dikakweji kamu 6; 37 muloña kwosi chuma chahoshañayi Nzambi chabulaña kushikijayiku.”+ 38 Kuhiñahu Mariya wahosheli nindi: “Talaña, ami nduñu yaYehova* wamumbanda! Lekaku chimwekani kudi ami kwesekeja nachiwunahoshi.” Hohenohu kañelu wamushiyili.
39 Dichi mumafuku wenowu, Mariya wanyamukili nakuya swayi-swayi kwituña damapidi, mumusumba waYuda, 40 weñilili mwitala daZekariya nawa wamwimushili Elizabeta. 41 Elizabeta chatiyiliyi kwimusha kwaMariya, mukeki wadiña mwivumu dindi watuntokeli, hohenohu Elizabeta wenzeli naspiritu yajila 42 nawa wabidikili nañovu nindi: “Eyi wakiswilewa hakachi kawambanda nawa mwana iwukavwala wakiswilewa! 43 Indi ami nekali ñahi naniku kukooleka chakwila mama yaMwanta wami enzi kudi ami? 44 Muloña tiyaña! chinatiya hohu kwimusha kweyi, mukeki wudi mwivumu dami watuntoka namuzañalu. 45 Nawa mumbanda wakuhwelela yumiyi, ekali namuzañalu, muloña yuma yejima yinamulejiwu kudi Yehova,* yakashikijewa.”
46 Mariya wahosheli nindi: “Wumi wami* wunamutuumbakeshi Yehova,*+ 47 nawa muchima wami wunakuzañalala nankashi naNzambi Chamwinu chami,+ 48 muloña namushinshiki nduñu yindi wamumbanda wakehelamu.+ Muloña tiyaña, kufuma dalelu makiñu ejima akantena nawu nidi namuzañalu,+ 49 muloña Mukañovu nankoñeli nyidimu yamaneni nawa ijina dindi dajila,+ 50 luwi lwindi lwekalaña hadi antu amutiyaña woma kufuma kwikiñu dimu nakushika kwikiñu dikwawu.+ 51 Nakoñi yuma yañovu nachikasa chindi; napalañeshi antu adivwimbaña munyichima yawu nayuma yafwilañawu.+ 52 Nafumishi akañovu hamatanda+ nawa natoheshi adikehesha;+ 53 antu adi nanzala nayikutishi chikupu nayuma yayiwahi,+ nawa antu adi namaheta nayihañi makasakasa. 54 Namukwashi kambuñindi Isarela, nakwanuka luwi lwindi,+ 55 neyi chahosheliyi nawankakulula jetu, Abarahama nianyanindi,*+ haya nyaaka.” 56 Mariya washakamini naElizabeta kwakwihi natukweji tusatu, kuhiñahu wafuntili kumukala wawu.
57 Mpinji yakusampuluka Elizabeta yashikili, nawa wavweli mwana weyala. 58 Nawa antuñi nindi niantaña jindi atiyili nawu Yehova* namutiyili luwi, dichi azañaleli hamu nayena.+ 59 Hefuku damu 8 enjili nakumwalamisha mwana wanyanya+ nawa amutuumbili nawu Zekariya, ijina datata yindi. 60 Ilaña mama yindi wahosheli nindi: “Inehi! tukumutenaña netu Yowanu.” 61 Chatiyiliwu mwenimu, amulejeli nawu: “Hakachi kawantaña jeyi hosi niwumu wukweti idi ijinaku.” 62 Kuhiñahu, amwihwili tata yindi ijina dakeñeleñayi nindi amutuumbi kuzatisha yinjikijilu. 63 Dichi walombeli nindi amwinki ilola dawubasa nawa wasonekelihu nindi: “Ijina dindi diyi Yowanu.”+ Antu ejima ahayamini. 64 Hohenohu kanwa kindi kenzunukili niidimi dindi dakasunukili nawa watachikili kuhosha+ nakumushimeka Nzambi. 65 Antu ejima amuchituñilu atiyili woma nawa yuma yejimiyi atachikili kuyihoshahu mwituña damapidi daYudeya dejima. 66 Antu ejima atiyili iyi nsañu ahosheleña munyichima yawu nawu: “Indi iwu mukeki wakekala muntu wamuchidinyi?” Muloña chikasa chaYehova* chadiña nayena chikupu.
67 Kuhiñahu, tata yindi Zekariya wenzeli naspiritu yajila nawa waprofweteli nakuhosha nindi: 68 “Yehova* Nzambi yaIsarela+ amushimeki, muloña naanuki antu jindi nawa nayikuuli.+ 69 Nawa natunyamwini dehi luseñu lwawamwinu*+ mwitala dakambuñindi Davidi.+ 70 Chumichi chinesekani namazu ahosheliyi kuhitila mutunwa twawatuprofwetu indi ajila akushankulu.+ 71 Wahosheli hakutwamwina kudi ayilumbu jetu nikumakasa awantu atuhela.+ 72 Nawa wakashikija izu dindi dahosheliyi nawankakulula jetu nikuyimwekeshela luwi nakwanuka chitiyañenu chindi chajila,+ 73 chasanyikiliyi kudi nkakulula yetu Abarahama,+ 74 hanyima yakutupulwisha mumakasa awayilumbu, wakatwinka kukooleka kwakumuzatila mudimu wajila chakadi woma 75 nakashinshi nikuloña kumesu indi mafuku etu ejima. 76 Hakwila eyi mwana wanyanya, akakutena nawu kaprofwetu kaMukakubadika Chikupu, muloña wakayañahu dehi hambidi yaYehova* kulonda wakamuloñesheli njila jindi,+ 77 nikuleja antu jindi nsañu yawamwinu nakuyanakena nshidi jawu,+ 78 hamuloña waluwi lwaNzambi yetu. Ilu luwi lwakufuma mwiwulu lwakatoñekela hadi etu neyi chejeji chetena dinakusela, 79 nakutoñekela antu adi mumwidima nimumwidima wakufwa+ nikulombola nyendu yetu munjila yakuwunda.”
80 Iwu mwana wanyanya wapamini kumujimba nikuspiritu nawa watwalekelihu kushakama muchinkalampata kushika nihefuku dadimwekesheliyi hatooka kudi Isarela.
2 Mumafuku wenowu, Kesari Agusitusi wahanini lushimbi lwakwila nawu antu ejima ashakamaña hamaseki ayisoneki. 2 (Iku kusonekesha kwatachi kwadiñaku hadiñayi Kerini nguvulu waSiriya.) 3 Dichi antu ejima ayili nakudisonekesha, muntu-himuntu kumusumba windi. 4 Yosefu+ niyena wafumini muÑaliliya mumusumba waNazareta nakuya muYudeya mumusumba waDavidi watenañawu nawu Betelemi,+ muloña wadiña wamwitala nawa wamuchisaka chaDavidi. 5 Wayili nakudisonekesha naMariya asumbwiliyi neyi chamukaniniyi+ nawa wadiña kwakwihi nakusampuluka.+ 6 Henohu achidi kwenoku, mpinji yakusampuluka yashikili. 7 Dichi wavweli mwana weyala wawedi+ nawa wamuvuñekeli mumahina nakumukaamika mwadiilaña yimuna,*+ muloña mwitala mwakukaama enyi himwadiña kapeka mwakukaama wenaku.
8 Kunodu iluña kwadiña cheñi atubiña ashakamineña mwisaña nakuhemba nyikanka yawayimuna nawufuku. 9 Hohenohu kañelu kaYehova* wamwekeni kudi wena nawa kulema kwaYehova* kwayitoñekeleli chejeji heluña hadiñawu, dichi atiyili woma nankashi. 10 Ilaña kañelu wayilejeli nindi: “Bayi mutiya womaku, tiyenu, inakuyileja nsañu yayiwahi yamuzañalu wasweja wakekala nawantu ejima. 11 Muloña dalelu mumusumba waDavidi+ munavwaliki chamwinu+ chenu, diyi Kristu Mwanta.+ 12 Ichi dichinjikijilu chimukumwilukilaku; mukuwana mukeki anavuñekeliwu mumahina nawa anamukaamiki mwadiilaña yimuna.”* 13 Hohenohu kwenjili cheñi izaza dawañelu,*+ nawa amushimekeli Nzambi hamu nanowu kañelu nawu: 14 “Kulema kwiikali kudi Nzambi mwiwulu nawa hamaseki hekali kuwunda hakachi kawantu atiyañayi kuwaha.”
15 Chelili anayishiyi dehi kudi añelu nakuya mwiwulu, atubiña atachikili kuhanjeka mulwawu nawu: “Tuyenu chochichi kuBetelemi tukamoni yuma yinamwekani, yinatulejiyi Yehova.”* 16 Dichi ayili swayi-swayi, amuwanini Mariya niYosefu nimukeki anamukaamiki mwadiilaña yimuna.* 17 Chamweniwu chumichi, ashimwini nsañu yayilejeliwu haniwu mwana wanyanya. 18 Nawa ejima atiyili nsañu yayilejeliwu kudi atubiña ahayamini nankashi, 19 ilaña Mariya watachikili kuhemba iyi nsañu yejima, nakutoñojoka mumuchima windi mwatalishili iyi nsañu.+ 20 Kuhiñahu, atubiña afuntili iku anakumulemesha nikumushimeka Nzambi hayuma yejima yatiyiliwu nikumona, neyi chayilejeliwu.
21 Chimwahitili mafuku 8, chashikili mpinji yakumwalamisha,+ amutuumbili nawu Yesu, ijina dashimwiniyi kañelu henohu kanda amubaabi.+
22 Cheñi, chiyashikili mpinji yakutookesha kwesekeja naNshimbi jaMosi,+ aMariya naYosefu amuleteli Yesu kuYerusalema kulonda amuhani kudi Yehova,* 23 neyi chasonekawu muNshimbi jaYehova* nawu: “Mwana weyala wejima wawedi,* atela kumutena nawu wajila waYehova.”*+ 24 Nawa alambwili mulambu kwesekeja nachahosha Nshimbi jaYehova* nawu: “tuteela tuyedi hela anyana katupompa* ayedi.”+
25 Tiyenu! muYerusalema mwadiña muntu wumu ateneneñawu nawu Simiyoni, iwu iyala wadiña waloña nawa wamwakama Nzambi, watalilileña mpinji yakakoleshayi+ Nzambi Isarela nawa spiritu yajila yadiña hadi yena. 26 Cheñi, Nzambi wamulejeli kuzatisha spiritu yajila nindi hakafwaku, sampu namoni Kristu waYehova.* 27 Chamulombweliwu kudi spiritu, weñilili mutembeli, nawa anvwali chamuleteliwu Yesu mwana wanyanya kulonda amwili kwesekeja nachahosha Nshimbi,+ 28 wamutambwili mwana mumakasa indi nakumushimeka Nzambi nawa wahosheli nindi: 29 “Ichi eyi Mwanta Wabadika wunakumwiteja nduñu yeyi ayi mukuwunda+ neyi chiwahosheli, 30 muloña mesu ami anamoni njila yeyi yawamwinu+ 31 yiwunaloñeshi dehi nawa yinamoniwu antu ejima,+ 32 chejeji+ chakufumisha nachu chuma chakañeshaña mesu awantu akunyuza+ kumona nawa hikulema kwawantu jeyi aIsarela.” 33 Dichi tata yaniwu mwana nimama yindi atwalekelihu kuhayama namazu ahosheleñayi hadi iwu mwana. 34 Cheñi, Simiyoni wayikiswilili, wamulejeli Mariya mama yamwana nindi: “Tiyaña! Nzambi namutondi iwu mwana nawa muloña wayena amakwawu muIsarela+ akadimbuka,+ amakwawu akanyamuka hela chakwila Nzambi wakayimwekeshela antu yinjikijilu yakamwekeshaña nawu wudi nayena, antu amavulu akamusawulaña+ 35 (eña, mpoku yakabali yakahanuka mudi eyi*),+ kulonda yuma yinakutoñojokawu antu amavulu munyichima yikasoloki.”
36 Dichi kwadiña kaprofwetu wamumbanda, Ana mwana kaFwanuweli wakumuchidi waAsheri. Iwu mumbanda wakulili chikupu, washakamini muwulu* nanfumwindi hadi yaaka 7, 37 nawa wekalili ntuluwa hadiñayi nayaaka 84. Mpinji yejima wawanikileña hatembeli nakuzata mudimu wajila mwaana niwufuku, washakamineña chakadi kuda nawa walombeleña. 38 Hayoyenoyu mpinji, wenjili kwakwihi nawa watachikili kumusakilila Nzambi nakuhosha hadi mwana kudi antu ejima adiña nakutalila mpinji yakakuulawu Yerusalema.+
39 Dichi chamanishiliwu kwila yuma yejima kwesekeja naNshimbi jaYehova,*+ afuntili muÑaliliya kumusumba wawu waNazareta.+ 40 Iwu mwana wanyanya watwalekelihu kukula nikukola nikwikala namaana nawa Nzambi wamutiyileña kuwaha.+
41 Anvwali jindi ayileña mpinji yejima kuYerusalema kuchawija chaChipandakenu hachaaka-hachaaka.+ 42 Nawa chashikijiliyi yaaka 12, anyamukili nakuya kuchawija kwesekeja nachiyelileñawu mpinji yejima.+ 43 Chelili mafuku achawija anamani nawa hiyakufunta, kansi weyala Yesu washalili muYerusalema nawa anvwali jindi hiyelukiliku. 44 Chineli atoñojokeli nawu wudi hezanvu dawantu afuntileña hamu nawu, endeli lwendu lwefuku dimu nawa atachikili kumukeñakeña hadi antaña jawu nihadi enimbu. 45 Chineli hiyamuwaniniku, afuntili cheñi kuYerusalema nakumukeñakeña chikupu. 46 Ilaña chimwahitili mafuku asatu, amuwanini mutembeli nashakami hakachi kawantañishi nakuyitiyilila nikuyihujola malwihu. 47 Antu ejima adiña nakumutiyilila ahayamini nankashi nañakwilu yindi nikashinshi kakutiyishisha yuma chiwahi.+ 48 Anvwali jindi chamumweniwu, ahayamini nankashi nawa mama yindi wamulejeli nindi: “Eyi mwana, wunatukabishilidi? Ami nitata yeyi tunakukeñakeñi chikupu.” 49 Ilaña yena wayilili nindi: “Mwankeñelañadi? Komana himweluka nenu natela kwikala mwitala daTata yamiku?”+ 50 Ilaña wena hiyelukili mwatalishili mazu ayilejeliyiku.
51 Dichi wakunkumukili nakufunta hamu nawu kuNazareta nawa watwalekelihu kuyovwahila.+ Mama yindi wahembeli cheñi awa mazu ejima kumuchima windi.+ 52 Yesu watwalekelihu kukula namaana nikukula muchiiminu nawa amutiyileña kuwaha kudi Nzambi nikudi antu.
3 Muchaaka chamu 15 chachiyuulu chaTiberusi Kesari, hadiñayi Pontusi Pilatu nguvulu waYudeya, Herodi*+ wadiña nyuuli wankambi yaÑaliliya, manakwindi Fwilipu wadiña nyuuli wankambi yaItureya niTarakonita nawa Lisaniyasi wadiña nyuuli waAbileni, 2 mumafuku aKayafwasi+ niamukulumpi wawatupristu Anasi, izu daNzambi denjili kudi Yowanu+ mwana kaZekariya mwisaña.+
3 Dichi wayili munyikala yejima yamuYodani, nakushimwina nsañu yachipapatishu nakwikala chinjikijilu chakumwekesha nawu muntu nabalumuki mumuchima kulonda amwanakeni nshidi jindi,+ 4 neyi chasonekawu mumukanda wakaprofwetu Isaya nawu: “Kudi izu damuntu wunakubidika mwisaña nindi: ‘Loñeshenu njila yaYehova!* Ololenu nyikwakwa yindi.+ 5 Yinekineki yejima atela kuyishikila namaseki, nawa mpidi jejima nitupidi twejima atela kutushikumuna; njila jakonda atela kujolola, njila jamankulokela atela kujiwahisha; 6 nawa antu ejima akamona wamwinu waNzambi.’”*+
7 Yowanu watachikili kuleja mazaza awantu enjileña kulonda ayipapatishi kudi yena nindi: “Enu anyana katubandayuula, hinyi wunayisoñamishi nindi mutemuki kuzuwa kunakwinza?+ 8 Dichi, soñenu nyikaabu yinakumwekesha nawu munabalumuki munyichima. Bayi mutachika kuhosha nenu, ‘Tukweti tata yetu Abarahamaku.’ Muloña inakuyileja nami Nzambi nateli kumufumishila Abarahama anyana munawa malola. 9 Chalala, chizembi chidi dehi kunyiji yanyitondu. Dichi, mutondu wejima wabulaña kusoña nyikaabu yayiwahi akawutema nakuwunatila mukesi.”+
10 Nawa mazaza awantu amwihwileña nawu: “Hanu dinu, chumanyi chitwatela kwila?” 11 Wayakwileña nindi: “Muntu wukweti yakuvwala yiyedi,* amwinkihu wunabuli nawa wukweti yakuda niyena amwinkihu wunabuli.”+ 12 Akakutambula nyisonku niwena enjili nakuyipapatisha,+ dichi amwihwili nawu: “Ntañishi, chumanyi chitwatela kwila?” 13 Wayakwili nindi: “Bayi mutambulaña nyisonku yinabadiki hayatoñolawuku.”+ 14 Mashidika niwena amwihwileña nawu: “Chumanyi chitwatela kwila?” Wayakwileña nindi: “Bayi mukabisha* muntu hela kwinka muntu muloña wakutwambaku,+ ilaña zañalalenuña nawufwetu wenu.”
15 Chineli antu adiña nakutalila Kristu, ejima wawu atachikili kutoñojoka munyichima yawu hadi Yowanu nawu, “Iwu dinu diyi Kristu, tahindi?”+ 16 Yowanu wayakwili ejima wawu nindi: “Ami, nayipapatishaña namenji, ilaña wukweti wuswa chikupu kubadika ami nakwinza nawa ami nashikilimu wanyi kukasununa nyiya yankwabilu jindi.+ Yena wakayipapatisha naspiritu yajila ninakesi.+ 17 Fosholu yindi yakupepa nachu* yidi muchikasa chindi kulonda yatookeshi chikupu heluña hakuhulila nikupompesha tidiku munkalaña yindi, ilaña wakwocha muzuñu nakesi kakubula kutwesha kujima.”
18 Wahosheli cheñi mazu amakwawu akukolesha nawa watwalekelihu kushimwina nsañu yayiwahi kudi antu. 19 Dichi Herodi nyuuli wankambi, muloña wakumuhoshamu kudi Yowanu hamuloña waHerodiya ñoda manakwindi nihayuma yatama yejima yakoñeliyi Herodi, 20 wakoñelelihu cheñi chumichi chikwawu: Wamushili Yowanu mukaleya.+
21 Chelili antu ejima anapapatishewi dehi, Yesu niyena amupapatishili.+ Chalombeleñayi, iwulu denzunukili,+ 22 nawa spiritu yajila yamwekeneña neyi kapompa* yenjili nakuwila hadi yena, mwiwulu mwafumini izu nawu: “Yeyi Mwanami, inakeña; inatiyaña kuwaha.”+
23 Yesu+ chatachikiliyi mudimu windi, wadiña nayaaka 30,+ wadiña mwana kaYosefu neyi chamwilukiliwu antu,
Yosefu,+
mwana kaHeli,
24 mwana kaMatati,
mwana kaLevi,
mwana kaMeliki,
mwana kaYanayi,
mwana kaYosefu,
25 mwana kaMatatiyasi,
mwana kaAmosa,
mwana kaNahumi,
mwana kaEseli,
mwana kaNañayi,
26 mwana kaMayata,
mwana kaMatatiyasi,
mwana kaSemeni,
mwana kaYoseki,
mwana kaYoda,
27 mwana kaYowanani,
mwana kaResa,
mwana kaZerubabeli,+
mwana kaSheyalitiyeli,+
mwana kaNeri,
28 mwana kaMeliki,
mwana kaAdi,
mwana kaKosamu,
mwana kaElimadama,
mwana kaEri,
29 mwana kaYesu,
mwana kaEliyezeri,
mwana kaYorimi,
mwana kaMatati,
mwana kaLevi,
30 mwana kaSimeyona,
mwana kaYudasi,
mwana kaYosefu,
mwana kaYonama,
mwana kaEliyakimu,
31 mwana kaMeleya,
mwana kaMena,
mwana kaMatata,
mwana kaNatani,+
mwana kaDavidi,+
mwana kaObedi,+
mwana kaBowazi,+
mwana kaSalimoni,+
mwana kaNashoni,+
33 mwana kaAminadabi,
mwana kaArama (Ani),
mwana kaHezeroni,
mwana kaPerezi,+
mwana kaYuda,+
mwana kaIsaka,+
mwana kaAbarahama,+
mwana kaTera,+
mwana kaNahori,+
mwana kaRewu,+
mwana kaPeleka,+
mwana kaEberi,+
mwana kaShela,+
36 mwana kaKanani,
mwana kaArapakishadi,+
mwana kaShemi,+
mwana kaNowa,+
mwana kaLameki,+
mwana kaEnoki,
mwana kaYaredi,+
mwana kaMahaleli,+
mwana kaKanani,+
mwana kaSeti,+
mwana kaAdama,+
mwana kaNzambi.
4 Kuhiñahu, Yesu chenzeliyi naspiritu yajila, wafumini kuYodani nawa spiritu yamutwalili mwisaña+ 2 mafuku 40 nakumweseka kudi Diyabolu.+ Nawa munowu mafuku hadiilihu yakudaku, chamanini owu mafuku, watiyili nzala. 3 Hohenohu Diyabolu wamwilili nindi: “Neyi wudi mwana kaNzambi, lejaku idi ilola dibalumuki dinkendi.” 4 Ilaña Yesu wamwakwili nindi: “Chasonekewa nawu, ‘Muntu hatela kuhanda namankendi hohuku.’”+
5 Dichi wamukandamishili hewulu nakumuleja mawanta ejima ahamaseki mukapinji kantesha.+ 6 Kuhiñahu Diyabolu wamulejeli nindi: “Nukukwinka wuswa hamawanta ejima awa nikulema kwawu, muloña anayinyinkiwu+ nawa nenkaña muntu wejima innakeñi. 7 Neyi wukudifukula kudi ami kamu hohu, yuma yejimiyi yikwikala yeyi.” 8 Yesu wamulejeli nindi: “Chasonekewa nawu, ‘Watela kudifukula kudi Yehova* Nzambi yeyi nawa yena hohu diyi iwatela kukalakela mudimu wajila.’”+
9 Kuhiñahu, wamutwalili muYerusalema nakumwimika hewulu dambañu yatembeli* nawa wamulejeli nindi: “Neyi wudi mwana kaNzambi, fumaku hanu wudinatili heseki,+ 10 muloña chasonekewa nawu, ‘Wakaleja añelu jindi hadi eyi kulonda akakukiñi,’ 11 nawa, ‘Akakusendela mumakasa awu, kulonda mwendu weyi wakabuli kuhuma kwilola.’”+ 12 Yesu wamwakwili nindi: “Ahosha nawu, ‘Bayi wumweseka Yehova* Nzambi yeyiku.’”+ 13 Dichi, Diyabolu chamanishiliyi kumweseka, wamushiyili sampu nimpinji yikwawu yatelela.+
14 Dichi Yesu wafuntili kuÑaliliya+ nawa spiritu yadiña hadi yena. Niyuma yayiwahi yashimwineñawu antu hadi yena yatiyakeni mumaluña ejima anyeñumukiliku. 15 Cheñi, watachikili kushimwina mumasinagogi awu nawa antu ejima amulemesheleña.
16 Kuhiñahu wayili kuNazareta,+ kwakulililiyi, weñilili musinagogi+ nawa wemeni nakutaña Nsona neyi chochelileñayi hefuku daSabata. 17 Dichi amwinkeli muvuñilu wakaprofwetu Isaya, wavuñulwili muvuñilu nawa wawanini hasonekeliwu nawu: 18 “Spiritu yaYehova* yidi hadi ami, muloña wanwayishili kulonda nishimuni nsañu yayiwahi kudi atuzweñi. Wantemesheli nakubidika kudi ankoli nsañu yakuyisubula nikutonesha amputamesu nikuumbaku antu akabishañawu.+ 19 Wantemesheli cheñi kulonda niyileji mpinji yakayikiswilawu cheñi kudi Yehova.”*+ 20 Chamanishiliyi kutaña muvuñilu, wawuvuñili nakumufuntishila nhembi nawa washakamini; dichi antu ejima adiña musinagogi amushinshikili chikupu. 21 Kuhiñahu, watachikili kuyileja nindi: “Dalelu, iyi nsona yimunatiyi yinashikijewi.”+
22 Nawa wejima wawu atachikili kushimuna wunsahu wawuwahi hadi yena nikuhayama namazu amawahi afumineña mukanwa kindi,+ dichi ahosheleña nawu: “Iwu himwana kaYosefu, netu?”+ 23 Hohenohu wayilejeli nindi: “Chakadi nikujina awa mazu mukuyikunjika kudi ami nenu, ‘Ndotolu, duuki eyi aweni. Koñaku nimunu mumukala weyi yuma yitwatiyili yiwakoñeli muKaperinamu.’”+ 24 Kuhiñahu, wahosheli nindi: “Inakuyileja chalala nami, kaprofwetu hiyamwitejaña mumukala wawuku.+ 25 Chakutalilahu, inakuyileja chalala nami: Kwadiña ambanda amavulu antuluwa muIsarela mumafuku aElija helili iwulu adenzeli hadi yaaka yisatu natukweji 6 nawa mwaholokeli nzala yakapwelendendi mwituña dejima.+ 26 Hela chochu Elija hiyamutemesheli kuya kudi awa ambandaku, ilaña amutemesheli hohu kuya kudi mumbanda ntuluwa muZarefwati mwituña daSidoni.+ 27 Cheñi, muIsarela mwadiña akambumba amavulu mumafuku akaprofwetu Elisha; ilaña hakachi kawu hosi niwumu atookesheliwuku,* chiña Nayamani hohu wakuSiriya.”+ 28 Dichi antu ejima adiña musinagogi chatiyiliwu iyi nsañu, azuwili nankashi,+ 29 nawa anyamukili nakumutwala hanji yamusumba swayi-swayi nawa amutwalili kumukumu wampidi* kwatuñililiwu musumba wawu kulonda amukunwiniku.* 30 Ilaña yena wahitili hakachi kawu nakudiyila kwindi.+
31 Kuhiñahu wakunkumukilili kuKaperinamu, musumba wamuÑaliliya. Nawa watañishileña antu haSabata,+ 32 dichi antu ahayamini chikupu nantañishilu yindi,+ muloña wahosheleña nawuswa. 33 Musinagogi mwadiña muntu wadiña nandemoni wazonda nawa wabidikili nezu datiyakana nindi:+ 34 “Aha-a! Chumanyi chiwunakukeña kudi etu eyi Yesu wakuNazareta?+ Wunenzi nakutujilumuna tahindi? Nakwiluki chiwahi, yeyi Wajila waNzambi.”+ 35 Ilaña Yesu wamuzuwilili owu spiritu wazonda nindi: “Mwena, fumaku mudi iwu muntu.” Dichi owu ndemoni chamudimbwishiliyi owu iyala mukachi kawu, wafumini mudi yena chakadi kumukatisha. 36 Hohenohu antu ejima ahayamini nankashi nawa atachikili kuhosha mulwawu nawu: “Indi iyi hinhoshelu yamuchidinyi? Muloña walejaña andemoni azonda nawuswa niñovu nawa afumaña!” 37 Dichi mpuhu yindi yatiyakeneña mumaluña ejima anyeñumukiliku.
38 Chafuminiyi musinagogi, weñilili mwitala daShimona. Muku waShimona wamumbanda wadiña wakata mashika, antu amulejeli Yesu nawu amuuki.+ 39 Dichi wemeni kwadiña owu mumbanda nakuzuwila mashika nawa amumanini. Hohenohu wahindukili nakutachika kuyiloñeshela yakuda.
40 Ilaña itena chidayileña nakuhuma, antu ejima adiña nawantu akata yikatu yeñi-nayeñi ayileteli kudi yena. Wayinañikili makasa nakuyuuka wejima wawu.+ 41 Andemoni niwena afumini mudi antu amavulu nakubidika nawu: “Eyi wudi Mwana kaNzambi.”+ Ilaña chayizuwililiyi, hayitejeli kuhoshaku,+ muloña amwilukili nawu hiKristu.+
42 Hela chochu, chikwelili mwaana, wayili kwakankawindi.+ Ilaña mazaza awantu atachikili kumukeñakeña nawa enjili kwadiñayi, nawa esekeli kumukañesha nawu abuli kuyishiya. 43 Ilaña yena wayilejeli nindi: “Natela cheñi kushimwina nsañu yayiwahi yaWanta waNzambi kunyisumba yikwawu, muloña ichi dichantemesheleliwu.”+ 44 Dichi watwalekelihu kushimwina mumasinagogi amuYudeya.
5 Mpinji yimu Yesu chemeniyi kuchikumu chejiya daGenesareta,*+ izaza dawantu damuwuñileña nakutiyilila chatañishileñayi izu daNzambi. 2 Dichi wamweni maatu ayedi anayikuñiki kuchikumu chejiya, ilaña ayibinda anshi afuminimu, adiña nakukosa tuleñi twawu.+ 3 Chakandaminiyi muwatu wumu wadiña waShimona, wamulejeli nindi awuswijiku hahalehi chanti nachikumu. Kuhiñahu washakamini, nawa watachikili kutañisha mazaza awantu iku wudi muwatu. 4 Chalekeliyi kuhosha, wamulejeli Shimona nindi: “Twalaku watu kwakunama nawa mulalumwinihu tuleñi twenu kulonda mukwati inshi.” 5 Ilaña Shimona wamwakwili nindi: “Ntañishi, tunakabakani wufuku wejima nawa hitunakwatihu inshiku,+ ilaña chineli wunanleji, nukulalumwinahu tuleñi.” 6 Chalalumwiniwu tuleñi, akwatili inshi jajivulu nankashi. Nawa tuleñi twawu twatachikili kutaboka.+ 7 Dichi atambikili* akwawu adiña muwatu wukwawu kulonda enzi nakuyikwasha, enjili nawa enzesheli maatu ejima ayedi chakwila atachikili kujiya. 8 Chamweniyi chumichi, Shimona Petulu wadimbukilili kumanuñu aYesu nakumwila nindi: “Mwanta, fumaku kudi ami, muloña ami nidi mukanshidi.” 9 Muloña Shimona niakwawu ahayamini nankashi chakwatiliwu inshi, 10 Yakoba niYowanu anyana kaZebedewu awamayala,+ azatilileña hamu naShimona niwena ahayamini. Ilaña Yesu wamulejeli Shimona nindi: “Lekaku kutiya woma. Kufuma lelu wukukwataña antu amomi.”+ 11 Dichi afuntishili maatu kuchikumu nawa ashiyili yuma yejima nakumulondela.+
12 Mpinji yikwawu hadiñayi mumusumba wumu, kwadiña iyala wadiña nambumba. Chamumweniyi Yesu, wadinatili chamesu heseki nakumulembelela nindi: “Mwanta, neyi wunakeñi, ntookeshi.”*+ 13 Dichi, cholweliyi chikasa chindi, wamukwatili nakuhosha nindi: “Nakeñi! Tookaku.” Hohenohu mbumba yamufumini.+ 14 Kuhiñahu wamulejeli iwu iyala kubula kulejaku muntu. Wamulejeli nindi: “Ilaña yaña wakadimwekeshi kudi kapristu nawa wulambuli mulambu muloña wanochu chiwunatooki, neyi chayilejeliyi Mosi+ kulonda wakekali wunsahu kudi wena.”+ 15 Mpuhu yindi yatwalekelihu kutiyakana kwejima nawa mazaza amaneni awantu adipompesheleña hamu nakutiyilila nawa ayuukileña yikatu yawu.+ 16 Hela chochu, kakavulu wayileña kumaluña kwabula antu nakulomba.
17 Ifuku dimu munowu mafuku hampinji yatañishileñayi, aFwarisi niantañishi aNshimbi afumini munyikala yejima yamuÑaliliya niyamuYudeya niyamuYerusalema niwena ashakamini kwenoku; nawa ñovu yaYehova* yadiña nayena kulonda yokeña.+ 18 Hohenohu, kwenjili amayala asendeli iyala wakata kalepa akaamikiliwu hachileyi* nawa afwilileña kumwiñija mukachi kulonda amushi kumbidi yaYesu.+ 19 Chakañenyiwu kuwana hakumwiñijila muloña wawantu avulili, akandamini hewulu detala amuzenzumwinini hachileyi* mwipwata mwalamwiniwu nakumushikejela hadi antu emeni kumbidi yaYesu. 20 Chamweniyi chikuhwelelu chawu, wahosheli nindi: “Eyi iyala, anakwanakeni nshidi jeyi.”+ 21 Kuhiñahu, ansoneki nawaFwarisi atachikili kudihoshesha nawu: “Hinyi yeniwu wunakuhosha mazu akasawuntu? Komana Nzambi hidiyi hohu wunateli kwanakena nshidiku?”+ 22 Ilaña Yesu chelukiliyi yitoñojoka yawu, wayakwili nindi: “Munakutoñojokadi munyichima yenu? 23 Chaswayi chidihi, kuhosha nami, ‘Anakwanakeni nshidi jeyi,’ tahindi kuhosha nami, ‘Nyamukaku wendi’? 24 Ilaña hakwila mwiluki nenu Mwana kamuntu wukweti wuswa wakwanakena nshidi hamaseki,” wamulejeli iyala wakata kalepa nindi: “Inakukuleja nami, Nyamukaku, sendaku chileyi* cheyi wuyi kwitala.”+ 25 Hohenohu wanyamukili iku antu anakumonaku namesu kapu, wasendeli chileyi* hakaamineñayi, wayili kwitala iku nakumulemesha Nzambi. 26 Dichi wejima wawu ahayamini nankashi nawa atachikili kumulemesha Nzambi. Chineli atiyili woma niwena ahosheli nawu: “Tunamoni yuma yakuhayamisha dalelu!”
27 Hanyima yachumichi, wayili nawa wamweni mukakutambula nyisonku wejina daLevi nashakami mukasanji mwakutambwila nyisonku, nawa wamulejeli nindi: “Ikalaku mukakunlondela.”+ 28 Dichi, chashiyiliyi yuma yejima, wanyamukili nakutachika kumulondela. 29 Kuhiñahu, Levi wamuloñesheleli Yesu chawija cheneni mwitala dindi, mwadiña niizaza deneni dawakakutambula nyisonku niantu amakwawu adiileñayi* nawu hamu.+ 30 Muloña wachumichi, aFwarisi niansoneki jawu atachikili kutoobela atumbanji twindi nawu: “Muloñadi chimwadiilaña nikunwa hamu nawakakutambula nyisonku niakanshidi?”+ 31 Yesu wayakwili nindi: “Antu akola hiyakeñaña ndotoluku, chiña akata.+ 32 Ami nenzi nakutambika akanshidi kulonda abalumuki munyichima yawu, bayi aloñaku.”+
33 Wena amulejeli nawu: “Atumbanji twaYowanu ashakamaña chakadi kuda nawa alombaña nakulemba, atumbanji twawaFwarisi niwena dichelañawu, ilaña atumbanji tweyi adaña nikunwa.”+ 34 Yesu wayihwili nindi: “Komana munateli kwilisha amabwambu jakalemba kushakama chakadi kuda henohu kalemba wudi nawu? 35 Ilaña mpinji yakashika yakamusendawu kalemba+ kufuma hakachi kawu nawa diyi mpinji yakashakamawu chakadi kuda munowu mafuku.”+
36 Wayilejeli cheñi chakutalilahu nindi: “Kwosi muntu watabulaña chikamba* kuchakuvwala chahewulu chachiha nakuchichimina hachakuvwala chachikuluku. Neyi achichiminahu, chikamba chachiha chikutabula chakuvwala chachikulu nawa chikamba chinafumi kuchakuvwala chachiha chikwambuka nachakuvwala chachikulu.+ 37 Cheñi nawa, kwosi muntu waloñaña vinyu yayiha mumapakumuna amakulu ayitembi avinyuku. Neyi aloñamu, vinyu yayiha yikubusa mapakumuna ayitembi avinyu, dichi vinyu yikumwañika nawa mapakumuna ayitembi avinyu akukisika. 38 Ilaña vinyu yayiha atela kuyiloña mumapakumuna amaha ayitembi avinyu. 39 Kwosi muntu welaña neyi anwa vinyu yayikulu hakukeña yayihaku, muloña wahoshaña nindi, ‘Vinyu yayikulu yayiwahi.’”
6 Dichi hasabata wahitileña mumaha atidiku nawa atumbanji twindi akotweleña nyitu yatidiku+ nakuyichikita mumakasa awu+ nikuyiida. 2 Dichi, aFwarisi amakwawu ahosheli nawu: “Muloñadi chimunakwilila chuma chakaanishawu munshimbi kwila haSabata?”+ 3 Ilaña Yesu wayakwili nindi: “Komana kanda mutañeñahu dehi chuma chakoñeliyi Davidi helili yena niamayala adiñayi nawu atiyi nzala?+ 4 Nicheñililiyi mwitala daNzambi nakutambula mankendi akutenteka kumesu aNzambi nakuyiida nawa wayinkelihu amayala adiñayi nawu mankendi amakwawu, mankendi akaanishiliwu munshimbi muntu kuyiida, chiña hohu atupristuku?”+ 5 Kuhiñahu wayilejeli nindi: “Mwana kamuntu diyi Mwanta waSabata.”+
6 Hasabata yikwawu,+ weñilili musinagogi nakutachika kuyitañisha. Nawa mwenomu mwadiña iyala walepa chikasa chachidiilu.+ 7 Ansoneki niaFwarisi adiña nakumutala chikupu Yesu amoni neyi wukuuka haSabata kulonda awani njila yakumwinkelamu muloña. 8 Hela chochu, yena welukili yitoñojoka yawu,+ dichi wamulejeli owu iyala walepa chikasa nindi: “Nyamukaku wimani hakachi.” Hohenohu wanyamukili nakwimana hakachi. 9 Kuhiñahu Yesu wayilili nindi: “Enu antu lekenu niyihuliku, komana nshimbi yeteja kwila chuma chachiwahi haSabata tahindi kwila chuma chatama, kwamwina wumi tahindi kuwujilumuna?”+ 10 Hanyima yakuyitala wejima wawu, wamulejeli ona iyala nindi: “Ololaku chikasa cheyi.” Welili mwamulejeliwu, nawa chikasa chindi chakoleli. 11 Ilaña wena ahilili nankashi nawa atachikili kuhanjekahu mulwawu chuma chatela kumwilawu Yesu.
12 Ifuku dimu wayili kumpidi nakulomba,+ nawa walombeli kudi Nzambi wufuku wejima.+ 13 Chikwachili, watambikili atumbanji twindi nawa hakachi kawu watondelihu antu 12 atuumbiliyi cheñi nindi apostolu:+ 14 Shimona watuumbiliyi cheñi nindi Petulu nimanakwindi Anderi, Yakoba, Yowanu, Fwilipu,+ Batolomewu, 15 Matewu, Tomasi,+ Yakoba mwana kaAlafwewu, Shimona ateneneñawu nawu “wadikita,” 16 Yudasi mwana kaYakoba, niYudasi Isakaroti owu wamufukejeleli.
17 Dichi, wakunkumukili nawu nakwimana heluña hesekana nawa kwadiña izaza deneni dawatumbanji twindi niantu amavulu nankashi afuminini kumaluña ejima amuYudeya niamuYerusalema niakuchikumu chaTira niSidoni, enjili nakutiyilila kudi yena nikuyuuka yikatu yawu. 18 Niantu akabishileñawu kudi aspiritu azonda niwena ayuukili. 19 Nawa izaza dawantu dejima dafwilileña kumukwata, muloña ñovu yafumineña mudi yena+ nakuyuuka wejima wawu.
20 Dichi wayitalili atumbanji twindi, nawa watachikili kuhosha nindi:
“Mudi namuzañalu enu atuzweñi, muloña Wanta waNzambi wenu.+
21 “Mudi namuzañalu enu munakutiya nzala makonu, muloña akayikutisha.+
“Mudi namuzañalu enu munakudila makonu, muloña kumbidi mwakazañalala.+
22 “Mudi namuzañalu neyi antu ayihela,+ neyi ayihaña hakachi kawu,+ ayihosha kasawuntu nikuyitena kutama kukoola Mwana kamuntu. 23 Mwakazañalali nikutiya kuwaha hanodu ifuku, muloña wufwetu wenu weneni mwiwulu, yumiyi diyi yelileñawu niankakulula jawu kudi atuprofwetu.+
24 “Ilaña oyihuñu yimwakamona enu mwaheta,+ muloña munakutambwila chadimu wufwetu wenu wejima.+
25 “Oyihuñu yimwakamona enu munakwikuta makonu, muloña mwakatiya nzala.
“Oyihuñu yimwakamona enu munakuzañalala makonu, muloña mwakaneña nikudila.+
26 “Oyihuñu yimwakamona enu neyi antu ayihameka,+ muloña niankakulula jawu dicheliliwu kudi atuprofwetu akutwamba.
27 “Ilaña enu munakutiyilila, ami inakuyileja nami: Twalekenuhu kukeña ayilumbu jenu, kwilila yuma yayiwahi antu ayihela,+ 28 kukiswila anakuyishiña, nikulombelaku anakuyituka.+ 29 Muntu wunakweti kwibuta dimu, mushetumwini nikudikwawu nawa; nimuntu wukukutambula chakuvwala cheyi chahewulu, mwinki nichakuvwala cheyi chamukachi.+ 30 Muntu wunakukulomba mwinki,+ nimuntu wunakukutambula yuma yeyi, bayi wumuleja neyi akufuntishiliku.
31 “Cheñi, yuma yimunakukeña nenu antu ayilili, ninenu nawa yililenu mwomumu.+
32 “Neyi mukukeña hohu antu ayikeña, mukuwaninamu mwodi? Muloña akanshidi niwena akeñaña antu ayikeña.+ 33 Nawa neyi mwilila yuma yayiwahi antu ayililaña yuma yayiwahi, mukuwaninamu mwodi? Muloña akanshidi niwena dichelañawu. 34 Cheñi nawa, neyi mwakongweshaña* hohu antu imuneluki nenu akuyifuntishila, mukuwaninamu mwodi?+ Muloña akanshidi niwena akongweshaña* akwawu akanshidi kulonda atambuli kwesekeja nachinahaniwu. 35 Ilaña enu, keñenuña ayilumbu jenu nikwila yuma yayiwahi nikukongwesha* chakadi kukuhwelela kutambula chuma chidi chejima;+ wufwetu wumukatambula weneni nankashi nawa mwakekala anyana kaMukakubadika Chikupu, muloña antu atama niabulaña kusakilila yena wayililaña yuma yayiwahi.+ 36 Twalekenuhu kwikala naluwi neyi Tata yenu chekalayi naluwi.+
37 “Cheñi, lekenu kusompesha akwenu kulonda ninenu akabuli kuyisompesha;+ nawa lekenu kwinka akwenu nyiloña kulonda ninenu akabuli kuyinka nyiloña. Anakenenuña akwenu kulonda ninenu akayanakeni.+ 38 Hanenuña, ninenu antu akuyinkaña.+ Akahuñunwina muyisweku yenu chesekelu chachiwahi, chakushikija, chakunyikumuna nawa chinakusumpoka. Muloña chipimu chimunakupiminaku akwenu, dichakayipiminawu nachu ninenu.”
39 Wayilejeli cheñi chakutalilahu nindi: “Komana mputamesu nateli kulombola mukwawu mputamesu? Komana wejima wawu ayedi hiyakuholokela mwibukuku?+ 40 Kadizi* habadika ntañishi yindiku, ilaña kadizi wejima anadizishiwu chiwahi wakekala neyi ntañishi yindi. 41 Muloñadi chiwatalilaña kachibalabala kadi mudisu damanakweyi ilaña isokelu didi mudisu deyi kudimona nehi?+ 42 Wunateli kuleja ñahi manakweyi neyi, ‘Manakwami tutali nukufumishi kachibalabala kadi mudisu deyi,’ hakwila eyi isokelu didi mudisu deyi hiwunakudimonaku? Eyi nfwikiji! Sambilaku kufumisha isokelu didi mudisu deyi, kuhiñahu wukumona chiwahi chiwatela kufumisha kachibalabala kadi mudisu damanakweyi.
43 “Muloña kwosi mutondu wawuwahi wasoñaña nyikaabu yatamaku, nawa kwosi mutondu watama wasoñaña nyikaabu yayiwahiku.+ 44 Muloña mutondu wejima awilukilaña kunyikaabu yawu.+ Chakutalilahu, antu hiyakumunaña nyikuyu kunyiñaku, hela kukumuna nyivinyu kuchiputa chanyiñaku. 45 Muntu wamuwahi wahoshaña yuma yayiwahi yidi mumuchima windi, ilaña muntu watama wahoshaña yuma yatama yidi mumuchima windi; muloña yuma yayivulu yidi mumuchima wamuntu, diyahoshaña kanwa kindi.+
46 “Hanu dinu, mwantenenañadi nenu ‘Mwanta! Mwanta!’ henohu himwelaña yuma yinahoshañaku?+ 47 Muntu wejima wenzaña kudi ami nikutiya mazu ami nakwilamu, nukuyileja muntu wafwanayi:+ 48 Wudi neyi muntu welili hakutuña itala asambila kupunda chakunama nakwaala chikuku chetala helola. Dibaji chidenjili, cheji cheteli hanodu itala, ilaña hichatwesheli kunyinkesha odu italaku, muloña adituñili chiwahi.+ 49 Ilaña muntu wejima watiyaña mazu ami nakubula kwilamu,+ wudi neyi muntu watuñilili itala heseki chakadi kwaala chikuku. Cheji cheteli hanodu itala, nawa hohenohu dahumukili nakukisika chikupu.”
7 Chamanishiliyi kuhosha mazu akeñeleña kulejayi antu, weñilili muKaperinamu. 2 Dichi mukulumpi wamashidika wadiña nanduñu akeñeliyi nankashi, nawa iwu nduñu wakatili chikupu chakwila kwashalili hanti nakufwa.+ 3 Chatiyiliyi mpuhu yaYesu, watemesheli akulumpi jawaYudeya awamayala kuya nakumutambika enzi nakumuukila nduñu yindi. 4 Enjili kudi Yesu nawa atachikili kumulembelela chikupu nawu: “Iwu muntu nateleli eyi kumwilila chumichi, 5 muloña wakeña muza wetu nawa diyi watuñili nisinagogi yetu.” 6 Dichi Yesu wayili hamu nawu. Ilaña chashikiliyi kwakwihi netala, mukulumpi wamashidika wadiña watemesha dehi amabwambu jindi kuya nakumuleja Yesu nawu: “Mukulumpi, bayi wudikabishaku, muloña ami hinnateleli kukutambwila mwitala damiku.+ 7 Dichaletesha nibuli kwinza kudi eyi. Ilaña kuminaku dakuhosha izu nawa lekaku ñamba yami akoli. 8 Muloña ninami hela chakwila nidi nawantu akweti wuswa hadi ami, ilaña nikweti mashidika inatalaña, nalejaña iwu nami, ‘Yaña!’ hakuya, mukwawu nami, ‘Twaya!’ hakwinza, nawa nduñu yami nami, ‘Ilaku ichi!’ hakuchiila.” 9 Yesu chatiyiliyi yumiyi, wamuhayamini nankashi, wabalumukili nakutala izaza damulondeleleña, nakuhosha nindi: “Inakuyileja nami, nimuIsarela mwamweni kanda niwaneñahu dehi muntu wudi nachikuhwelelu cheneni neyi ichiku.”+ 10 Dichi ana atemesheliwu chafuntiliwu kwitala, awanini ñamba wakola dehi.+
11 Hashimbwili wanyi, wayili kumusumba atenañawu nawu Nena, hamu nawatumbanji twindi niizaza deneni dawantu. 12 Chashikiliyi kwakwihi nachiisu chamusumba, wamweni antu anasendi mufu, wadiña mwana weyala wumu hohu*+ wamumbanda ntuluwa. Izaza deneni dawantu dafumini mumusumba nidena dadiña hamu naniwu mumbanda. 13 Mwanta chamumweniyi iwu mumbanda, wamutiyilili wushona+ nakumwila nindi: “Lekaku kudila.”+ 14 Kuhiñahu waswinini kwakwihi nakukwata kumutembu* nawa antu atembekeli emeni kuka-a. Dichi wahosheli nindi: “Eyi kansi weyala, inakukuleja nami, hindukaku!”+ 15 Dichi muntu wafwili washakamini nawa watachikili kuhosha, kuhiñahu Yesu wamuhanini kudi mama yindi.+ 16 Dichi wejima wawu atiyili woma, atachikili kumulemesha Nzambi, nakuhosha nawu: “Kaprofwetu muneni namwekani mukachi ketu”+ nawa “Nzambi naanuki antu jindi.”+ 17 Nawa nsañu iyi kutalisha hadi yena yatiyakeni muYudeya mwejima nimumaluña ejima anyeñumukiliku.
18 Dichi atumbanji twaYowanu amulejeli Yowanu yuma yejimiyi.+ 19 Yowanu watambikili atumbanji twindi ayedi nawa wayitemesheli kudi Mwanta nakumwihula nawu: “Komana yeyi Owu Wunakwinza+ tahindi twatela kutalila wacheñi?” 20 Chenjiliwu kudi yena, ahosheli nawu: “Yowanu Mpapatishi natutemeshi kudi eyi nakukwihula nawu, ‘Komana yeyi Owu Wunakwinza tahindi twatela kutalila wacheñi?’” 21 Hayoyenoyu mpinji, wokili antu amavulu adiña nayikatu,+ nyisoñu yasweja nikufumisha aspiritu azonda nawa watonesheli amputamesu amavulu. 22 Yena wayakwili nindi: “Yenu mwakamuleji Yowanu yuma yimunamoni nikutiya, nenu: Amputamesu anakumona,+ ayifwayi anakwenda, akambumba anakuyitookesha, anjika matu anakutiya,+ afu anakuyisañula nawa atuzweñi anakuyishimwina nsañu yayiwahi.+ 23 Wudi namuzañalu yowu muntu wabulaña kuwana chuma chakuhukesha mudi ami.”+
24 Chelili antemesha jaYowanu anayi dehi, Yesu watachikili kuleja mazaza awantu nsañu yaYowanu nindi: “Chumanyi chimwaya nakutala mumasaña? Iteti dinakuleluka nampepela tahindi?+ 25 Chumanyi dinu chimwaya nakutala? Muntu wunavwali yakuvwala yayiwahi tahindi?+ Muloña antu avwalaña yakuvwala yalubanji nawa anakuhanda chachiwahi adi mumatala awanyanta. 26 Hanu dinu, mwaya nakutaladi? Kaprofwetu tahindi? Inakuyileja nami, hikaprofwetu, nawa wabadika kaprofwetu.+ 27 Iwu diyi ona asonekawu hadi yena nawu: ‘Tiyaña! Ami nukutemeshañahu dehi ntemesha yami kuwunakuya* wakakuloñeshelañahu dehi njila yeyi.’+ 28 Inakuyileja nami, hadi antu avwalika kudi ambanda, hosi muntu wamubadika Yowanuku, ilaña muntu wakehelamu muWanta waNzambi diyi wamubadika.”+ 29 (Dichi antu ejima niakakutambula nyisonku chatiyiliwu awa mazu, ahosheli nawu Nzambi waloña, muloña ayipapatishili nachipapatishu chaYowanu.+ 30 Ilaña aFwarisi niantu elukili Nshimbi chikupu akaanini kulondela mwayilejeliyi Nzambi,+ muloña hiyayipapatishili kudi yenaku.)
31 “Indi awa antu amunidi ikiñu nukuyesekeja kudanyi nawa afwananyi?+ 32 Adi neyi anyana anyanya anashakami hayisankanu anakubidika akwawu nawu: ‘Twayimbila mapeleli, ilaña enu mwahañana wanyi; twadila makumbu, ilaña enu mwadila wanyi.’ 33 Munjila yoyimu, Yowanu Mpapatishi nenzi, hanakuda mankendi hela kunwa vinyuku,+ ilaña munakuhosha nenu: ‘Wudi nandemoni.’ 34 Mwana kamuntu nenzi, nakuda nikunwa, ilaña munakuhosha nenu: ‘Talenu! Muntu wafwa hakuda nawa wanwaña vinyu, ibwambu dawakakutambula nyisonku niakanshidi!’+ 35 Chochimu, maana amwekenaña kuloña mudi anyanawu ejima.”*+
36 Kuhiñahu, kaFwarisi wumu watwalekelihu kumwila nindi adiili hamu nindi yakuda. Dichi weñilili mwitala dakaFwarisi nawa washakamini kumesa nakuda. 37 Hohenohu, mumbanda welukiliwu mumusumba nawu himukanshidi chelukiliyi nindi Yesu wudi mwitala dakaFwarisi nakuda,* waleteli ibotolu* mwadiña manji evumba dadiwahi.+ 38 Chafukaminiyi kunyendu yindi, wadilili nawa watachikili kuzowesha nyendu yaYesu namadilu nawa wayikombweleli nansuki jakumutu windi. Cheñi, wamufufwili kunyendu nakumuhuñunwinaku manji evumba dadiwahi. 39 KaFwarisi wamutambikili Yesu chamweniyi chumichi, wadihoshesheli nindi: “Neyi iwu iyala mwamweni wadiña kaprofwetu, wadi kwiluka nindi iwu mumbanda wunakumukwata himukanshidi.”+ 40 Ilaña Yesu wamulejeli nindi: “Shimona, kudi chuma chinnakukeña kukuleja.” Yena wamwilili nindi: “Ntañishi, nleji!”
41 “Kwadiña amayala ayedi adiña namukudi kudi mukakukongwesha;* wumu wadiña namukudi wamadenari* 500, ilaña mukwawu 50. 42 Chakañenyiwu kumufuntishila mukudi windi, wayanakeneni wejima wawu ayedi. Hanu dinu, hinyi wukumukeña nankashi hadi awa ayedi?” 43 Shimona wamwakwili nindi: “Natoñojoki nami ona anakeneniwu mukudi weneni.” Yesu wamulejeli nindi: “Wunahoshi mwalala.” 44 Dichi wabalumukili nakutala mumbanda nawa wamulejeli Shimona nindi: “Wunamumoni iwu mumbanda? Neñila mwitala deyi; eyi hiwanyinka menji akuwela kunyendu yamiku. Ilaña iwu mumbanda wazowesha nyendu yami namadilu indi nikuyikombwela nansuki jindi. 45 Eyi hiwanfufwaku, ilaña iwu mumbanda kufuma tuhu mpinji yineñila munu, waleka wanyi kufufwa kunyendu yami. 46 Hiwanhuñunwina manji kumutu wamiku, ilaña iwu mumbanda wanhuñunwina manji evumba dadiwahi kunyendu yami. 47 Hamuloña wachumichi, inakukuleja nami, hela chakwila nshidi jindi jajivulu,* anajanakeni,+ muloña namwekeshi kukeña chikupu. Ilaña muntu ananakeniwu chantesha, nikukeña kwindi kwantesha.” 48 Kuhiñahu wamulejeli iwu mumbanda nindi: “Anakwanakeni nshidi jeyi.”+ 49 Antu adiileñayi nawu kumesa atachikili kudihoshesha mulwawu nawu: “Indi iwu muntu hinyi wanakenaña ninshidi?”+ 50 Ilaña wamulejeli mumbanda nindi: “Chikuhwelelu cheyi chinakwamwini;+ yaña mukuwunda.”
8 Chihaleheli chanti wayili kumusumba nimusumba nikumukala nimukala, nakushimwina nsañu yayiwahi yaWanta waNzambi.+ Nawa wadiña hamu nawapostolu 12, 2 niambanda amakwawu okiliwu yikatu nikuyifumisha aspiritu atama: Mariya ateneneñawu nawu Mandaleni, owu afumishiliwu andemoni 7; 3 Yowana+ ñoda Chuza, iyala wadiña kapitawu mwitala daHerodi; Suzana; niambanda amakwawu amavulu azatishileña yuma yawu kuyikalakela.+
4 Chelili izaza deneni dawantu dinapompi dehi hamu nanowu ayili kudi Yesu afumini kumusumba nimusumba, wahosheli nawu kuzatisha yakutalilahu+ nindi: 5 “Mukakukuwa wayili nakukuwa mbutu yindi. Chakuwileñayi, mbutu jimu jaholokeleli kunsa yanjila nawa ajidatoleli, niatuda amuluzwizu ajidiili.+ 6 Mbutu jikwawu jaholokeleli hamalola nawa chijameneni, joomini muloña hijadiña namenjiku.+ 7 Jikwawu jaholokeleli munyiña, nyiña yakulilileña hamu nanoju mbutu yajikañesheli kukula.+ 8 Ilaña jikwawu jaholokeleli hamaseki amawahi nawa chijameneni, jasoñeli nyikaabu 100.”+ Chahosheleñayi yumiyi, wabidikili nindi: “Dichi muntu wukweti matu akutiya, atiyi.”+
9 Ilaña atumbanji twindi amwihwili mwatalishili ichi chakutalilahu.+ 10 Yena wayilejeli nindi: “Enu anayinki kashinshi kakwiluka yuma yajila yakujinda yaWanta waNzambi, ilaña amakwawu ayilejaña nayakutalilahu,+ muloña hela chakwila akutala, hiyakumonaku, hela chakwila akutiya, hiyakwiluka muchatalishaku.+ 11 Imu dimwatalisha ichi chakutalilahu: Mbutu hiizu daNzambi.+ 12 Mbutu jaholokeleli kunsa yanjila, diwu antu atiyaña izu, kuhiñahu Diyabolu wenzaña nakufumishamu odu izu munyichima yawu kulonda abuli kukuhwelela hakwila ayamwini.+ 13 Mbutu jaholokeleli hamalola, diwu antu elaña chatiyawu izu, aditambwilaña namuzañalu, ilaña hiyekalaña nanyijiku. Akuhwelelaña hohu hakapinji kantesha, chamonawu lukadi, ashikenaña dakuleka kukuhwelela.+ 14 Hakwila mbutu jaholokeleli munyiña, diwu atiyaña izu, ilaña hamuloña wakwakama kwanshakaminu, maheta+ niyuma yawumi wunu yakuzañalesha,+ jakañeshaña chikupu izu nawa alekaña kusoña nyikaabu.+ 15 Ilaña jaholokeleli hamaseki amawahi, diwu antu elaña chatiyawu izu namuchima wawuwahi,+ ayihembaña nawa asoñaña nyikaabu nakuumika.+
16 “Kwosi muntu welaña chabutulayi inoñu hakudibutila mwibañu hela kuditenteka mwishina dakadidiku, ilaña waditentekaña hatentekañawu inoñu kulonda antu anakwiñila amoni chejeji.+ 17 Muloña kwosi chuma chaswama chakabula kumonawuku, hela chuma chaswekawu chikupu chakabula kwilukawu nikuchimwekesha hatookaku.+ 18 Dichi, mwatela kutiyilila nakanañachima, muloña muntu wejima wukweti akamwinkelahu jikwawu,+ ilaña muntu wejima wunabuli, nichuma chatoñojokañayi nindi wukweti, akamutambulachu.”+
19 Dichi mama yindi nianakwindi+ enjili kudi yena, ilaña akañenyi kushika kwakwihi nayena muloña wezaza dawantu.+ 20 Dichi amulejeli Yesu nawu: “Mama yeyi nianakweyi anemani hanji, anakukeña kukumona.” 21 Yena wayakwili nindi: “Mama yami nianakwami diwu awa atiyaña izu daNzambi nikwilamu.”+
22 Ifuku dimu, yena niatumbanji twindi akandamini muwatu nawa wayilejeli nindi: “Tuzambukilenu kwishinadi dejiya.” Dichi atachikili kuzambuka.+ 23 Ilaña chazambukileñawu, Yesu wakaamini mutulu. Dichi kwenjili mpepela yeneni hejiya, watu watachikili kwinzala namenji nawa wakeñeleña kujiya.+ 24 Dichi ayili nawa amuhindwishili nakumuleja nawu: “Ntañishi, Ntañishi, keña tufwi!” Hohenohu wahindukili nakuzuwila mpepela nimenji adiña nakubwankañila, dichi alekeli nawa hawundili chikupu.+ 25 Kuhiñahu, wayihwili nindi: “Indi chikuhwelelu chenu chidi kudihi?” Ilaña atiyili woma nankashi nawa ahayamini nakudihoshesha mulwawu nawu: “Yeniwu hinyi? Muloña walejaña nimpepela nimenji nawa jamwovwahilaña.”+
26 Dichi ashikili kuchikumu chamwiluña dawaGerasa,+ chatalañana naÑaliliya. 27 Yesu chafuminiyi muwatu, wadibulakeni neyala wadiña nawandemoni wafumineña mumusumba. Hadi mpinji yayilehi, iwu iyala havwalileña yakuvwala hela kushakama mwitalaku, ilaña washakamineña kumajamu.*+ 28 Chamumweniyi Yesu, wakalukili nakudibuka heseki kumesu indi, nawa wahosheli nezu dahewulu nindi: “Eyi Yesu, Mwana kaNzambi Mukakubadika Chikupu, wunakukeñadi kudi ami? Nakulembeleli bayi wunkabishaku.”+ 29 (Muloña Yesu walejeleña spiritu wazonda nindi afumi mudi owu iyala. Kakavulu,* iwu spiritu wamukabishileña+ nawa iwu iyala avulileña kumuhata mumpompa nikumukasa maleñi hakumuhemba, ilaña wadiña nakujiketola nawa ndemoni wamutwalileña kumaluña kwakankawindi.) 30 Yesu wamwihwili nindi: “Ijina deyi yeyinyi?” Yena wamwakwili nindi: “Yami Izaza,” muloña mudi yena mweñilili andemoni amavulu. 31 Nawa atwalekelihu kumulembelela nawu abuli kuyitwala mwikela.+ 32 Kwenoku kwadiña mukanka wawangulu*+ adiileña hampidi, dichi amulembeleli Yesu nawu ayiteji eñili mudi angulu* nawa wayitejeli.+ 33 Hohenohu andemoni afumini mudi owu iyala nakwiñila mudi angulu,* dichi mukanka wejima wandukili nakuya kuchikumu chakunkumuka nankashi, wadumbilili mwijiya nawa afwili. 34 Ilaña atubiña chamweniwu chuma chamwekeni, atemukili nakuya nakushimuna mumusumba nimumaluña amukamwihi.
35 Kuhiñahu antu ayili nakutala chuma chamwekeni. Enjili kudi Yesu nawa awanini iyala afumishiliwu andemoni nashakami kunyendu yaYesu navwali chiwahi nawa nakoli, dichi atiyili woma nankashi. 36 Antu amweni chuma chamwekeni alejeliku akwawu chamuukiliwu owu iyala wadiña nawandemoni. 37 Antu amavulu afumini mwiluña dawaGerasa, amwilili Yesu nawu afumi kudi wena, muloña atiyili woma nankashi. Dichi wakandamini muwatu kulonda afumiku. 38 Hela chochu, iyala afumishiliwu andemoni watwalekelihu kumulembelela nindi ayi nindi, ilaña yena wamufuntishilimu nakumwila nindi:+ 39 “Funtaku kwitala, nawa wutwalekihu kushimuna yuma yinakukoñeliyi Nzambi.” Dichi wayili nakushimuna mwahita musumba wejima yuma yamwilililiyi Yesu.
40 Yesu chafuntiliyi, izaza dawantu damutambwilili chachiwahi, muloña wejima wawu adiña nakumutalila.+ 41 Kukasumuka hikukwinza iyala wejina daJayirusa; iwu iyala wadiña ntwamina wasinagogi. Dichi wadinatilili kunyendu yaYesu nawa watachikili kumulembelela nindi ayi kwitala dindi,+ 42 muloña mwanindi wamumbanda wumu hohu* wadiña nayaaka 12, wadiña kwakwihi nakufwa.
Yesu chayileñayi, mazaza awantu amuwuñili. 43 Kwadiña mumbanda wapwekeli mashi+ hadi yaaka 12 nawa kwosi muntu watwesheli kumuukaku.+ 44 Wenjilili kunyima yindi nakukwata kunzombu yachakuvwala chindi chahewulu,+ nawa hohenohu mashi apwekeleña alekeli. 45 Dichi Yesu wahosheli nindi: “Hinyi wunankwati?” Chelili wejima wawu akaani, Petulu wahosheli nindi: “Ntañishi, mazaza awantu anakukunyeñumuka nikukuwuña.”+ 46 Ilaña Yesu wahosheli nindi: “Kudi wankwata, muloña natiya ñovu+ yafuma mudi ami.” 47 Owu mumbanda chelukiliyi nindi anamwiluki, wenjili nakudimbuka heseki kudi Yesu iku nakuzaala nawa washimwini hatooka kudi antu chuma chaletesheli yamukwati nichashikeneniyi kuukewa. 48 Ilaña yena wamulejeli mumbanda nindi: “Mwanami, chikuhwelelu cheyi chinakukoleshi. Yaña mukuwunda.”+
49 Henohu wuchidi kuhosha, kwenjili ñimeni wafumini kudi nlomboli wasinagogi, wahosheli nindi: “Mwaneyi wamumbanda nafwi dehi; bayi wumukabisha Ntañishiku.”+ 50 Yesu chatiyiliyi chumichi, wamulejeli nindi: “Bayi wakamaku, ikalaku hohu nachikuhwelelu, mwaneyi wukuhanda.”+ 51 Chashikiliyi kwitala, Yesu hetejeli antu amakwawu kwiñila nindi mukachiku, chiña hohu Petulu, Yowanu, Yakoba nitata yanowu mwana wamumbanda nimama yindi. 52 Ilaña antu ejima adiña nakudila nikuneña muloña waniwu mwana wamumbanda wafwili. Dichi yena wayilili nindi: “Lekenu kudila,+ muloña nafwi wanyi ilaña nakaami.”+ 53 Chatiyiliwu awa mazu, atachikili kumuseha nikumusupisha, muloña wena elukili nawu nafwi. 54 Ilaña yena wamukwatili kuchikasa nakumutambika nindi: “Eyi mwana, hindukaku!”+ 55 Dichi spiritu yindi+ yafuntili,* nawa hohenohu washikeneni dakuhinduka,+ kuhiñahu Yesu wayilejeli nindi amwinki owu mwana yakuda adii. 56 Anvwali jindi azañaleli nankashi, ilaña yena wayilejeli nindi bayi alejaku muntu hela wumu chuma chamwekeniku.+
9 Kuhiñahu, watambikili apostolu 12 hamu nawa wayinkeli ñovu niwuswa hadi andemoni ejima+ nikuuka nyisoñu.+ 2 Nawa wayitemesheli nakushimwina Wanta waNzambi nikuuka, 3 dichi wayilejeli nindi: “Kusenda chuma hela chimu halwendu nehi, chili mukombu hela ipakumuna dayakuda hela dinkendi hela mali;* hela yakuvwala yiyedi.*+ 4 Ilaña mwitala dejima mumukwiñila, shakamenu mwenomu nawa mwakafumini mwenomu.+ 5 Nawa kwejima kukubula kuyitambwilawu kudi antu, hakufuma munowu musumba, totomonenu lunkuñu kunyendu yenu kulonda kwakayilili wunsahu.”+ 6 Dichi chanyamukiliwu, ayili kumukala nimukala nakushimwina nsañu yayiwahi nikuuka antu kumaluña ejima.+
7 Dichi Herodi* nyuuli wankambi watiyili yuma yejima yamwekeneña nawa wakamini nankashi muloña antu amakwawu ahosheleña nawu Yowanu anamusañuli mudi afu,+ 8 ilaña amakwawu ahosheleña nawu Elija namwekani, amakwawu niwena nawu kaprofwetu wumu hadi atuprofwetu akushankulu diyi wunasañuki.+ 9 Herodi wahosheli nindi: “Yowanu namuketula dehi mutu.+ Hanu dinu, hinyi yeniwu wunakukoña yuma yinnakutiya?” Dichi wafwilileña kumumona.+
10 Apostolu chafuntiliwu, amulejeli Yesu yuma yejima yakoñeliwu.+ Dichi yena wayisendeli nakuya kwakankawawu mumusumba watenañawu nawu Beteseda.+ 11 Ilaña mazaza awantu chelukiliwu chumichi, amulondeleli. Dichi wayitambwilili chachiwahi nakutachika kuyileja haWanta waNzambi nawa wokili antu ejima akeñeleña kuyuuka.+ 12 Chelili itena hidikuya nakuhuma, apostolu 12 enjili nakumwila nawu: “Lejaku izaza dawantu diyi munyikala yamukamwihi nimumaluña amukamwihi kulonda awani hakukaama niyakuda, muloña kudinu iluña kutudi hikwashakamaña antuku.”+ 13 Ilaña yena wayilejeli nindi: “Yowenenu yinkenu yakuda.”+ Wena amwilili nawu: “Etu tukweti hohu mankendi atanu niinshi jiyedi, chiña neyi etu tuyi nakulanda yakuda yawantu ejima awa.” 14 Kafwampi, adiña amayala kwakwihi na 5,000. Ilaña walejeli atumbanji twindi nindi: “Yilejenu ashakami mumazanvu, antu 50 mwizanvu hiizanvu.” 15 Dichi elili mwenomu nawa alejeli antu ejima kushakama. 16 Chanoneliyi owu mankendi atanu niinshi jiyedi, watalili mwiwulu nawa wajikiswilili. Kuhiñahu, wayihumwini nakuyinka atumbanji kulonda enki izaza dawantu. 17 Dichi wejima wawu adiili nawa anoneli yikunku yayakuda yashalilihu nakuyisha muyimpaaya* 12, nawa yenzeli to-o.+
18 Chimwahitili mpinji, iku Yesu nakulomba kankawindi, atumbanji enjili kudi yena nawa wayihwili nindi: “Indi mazaza awantu anakuhoshaña nawu yaminyi?”+ 19 Wena hakwakula ahosheli nawu: “Yowanu Mpapatishi, amakwawu anakuhoshaña nawu Elija, amakwawu niwena nawu kaprofwetu wumu hadi atuprofwetu akushankulu diyi wunasañuki.”+ 20 Kuhiñahu, yena wayihwili atumbanji nindi: “Indi enu mwahoshaña nenu yaminyi?” Petulu waakwili nindi: “Kristu waNzambi.”+ 21 Dichi mumpanji yahanjekeleñawu, wayikonkomweneni chikupu nindi bayi alejaku muntu niwumu+ iyi nsañuku, 22 ilaña wahosheli nindi: “Mwana kamuntu watela kuhita mumakabi amavulu nakumukaana kudi akulumpi niakulumpi jawatupristu niansoneki nikumujaha+ nawa hefuku damuchisatu akamusañula.”+
23 Kuhiñahu, watwalekelihu kuyileja wejima wawu nindi: “Neyi muntu nakukeña kunlondela, adibondi yomweni+ nakusenda mutondu windi wakuyandishila* hefuku-hefuku nawa atwalekihu kunlondela.+ 24 Muloña muntu wejima wakeñaña kupulwisha wumi windi, wakawujimbesha, ilaña muntu wejima wukujimbesha wumi windi kukoola ami, wakawamwina.+ 25 Mwamweni, chumanyi chikuwaninamu muntu neyi aheta kaayi kejima ilaña ajimbesha wumi windi hela kuwukisañana?+ 26 Muloña muntu wejima watiyaña nsonyi kwikala kambanji kami nawa wabulaña kukuhwelela mazu ami, Mwana kamuntu niyena hampinji yakenzayi mukulema kwindi nikwaTata yindi nikwawañelu ajila, wakamutiya nsonyi.+ 27 Ilaña inakuyileja chalala nami, kudi amakwawu anemani hanu, akabula kutompa kufwa sampu anamoni Wanta waNzambi.”+
28 Chalala, chimwahitili mafuku 8 hanyima yakuhosha awa mazu, wasendeli Petulu, Yowanu niYakoba nakukanduka nawu hampidi kulonda alombi.+ 29 Nawa halombeleñayi, kumesu indi kwahimpikili nawa yakuvwala yindi yatookeli to-o nikukekema. 30 Kukasumuka, amweni amayala ayedi anakuhanjeka nindi; adiña Mosi naElija. 31 Awa amayala amwekeni nalubanji lwakulema nawa atachikili kuhanjeka hakuya kwindi, oku kwadi kushikijewela kuYerusalema.+ 32 Dichi Petulu ninowu adiñayi nawu anoñokeleña, ilaña chahindukiliwu, amweni lubanji lwakulema kwindi+ niantu ayedi anemani hamu nindi. 33 Nawa awa amayala chafumineñawu kudi yena, Petulu wamulejeli Yesu nindi: “Ntañishi, chidi hohu chiwahi etu kushakama. Dichi tulemenu matenti asatu, dimu deyi, dikwawu daMosi nawa dikwawu daElija.” Petulu helukili yuma yahosheleñayiku. 34 Ilaña chahosheleñayi yumiyi, kwenjili ivu nawa datachikili kuyibuta. Cheñililiwu mwivu, atiyili woma. 35 Kuhiñahu, atiyili izu+ dafumini munodu ivu nawu: “Iwu diyi Mwanami, innatondi.+ Mutiyililenu.”+ 36 Izu chidahosheleña, Yesu washalili nkawindi. Ilaña wena amweneni nawa hiyalejelihu muntu niwumu munowu mafuku yuma yejima yamweniwuku.+
37 Ifuku dalondelelihu hakunkumukiliwu hampidi, izaza deneni dawantu damubulakeni.+ 38 Hohenohu, iyala wumu wadiña mwizaza wabidikili nindi: “Ntañishi, nakulembeleli mutali mwanami weyala, muloña diyi mwanami wumu hohu.+ 39 Tiyaña! amukwataña kudi ndemoni, nawa washikenaña kukaluka, nawa wamukonyeshaña nakwila kafulolu kukanwa, nihanyima yakwila namukatishi dehi, hakeñaña kumufumaku. 40 Nayilembelela atumbanji tweyi nami amufumishi, ilaña akañanya.” 41 Yesu waakwili nindi: “Enu ikiñu dabula chikuhwelelu nawa datama,+ nakatwalekahu kushakama nanenu nikudiwula yilwilu yenu kushika mpinjinyi? Muleti mwaneyi kunu.”+ 42 Ilaña nihaswinineñayi kwakwihi naYesu, ndemoni wamudimbwishili heseki nakumukonyesha. Hela chochu, Yesu wamuzuwilili spiritu wazonda nawa wamuukili kansi weyala nakumuhana kudi tata yindi. 43 Dichi antu ejima ahayamini nankashi hañovu yaNzambi yabadika.
Iku antu ejima achidi kuhayama hayuma yejima yelileñayi, wayilejeli atumbanji twindi nindi: 44 “Tiyililenu nakanañachima nawa mwanukeña awa mazu, muloña Mwana kamuntu akumuhana mumakasa awantu.”+ 45 Ilaña hiyelukili mwatalishili mazu ahosheliyiku. Kafwampi, mazu wenawa ayijindiliwu kulonda abuli kwiluka mwatalishawu, nawa atiyili woma kumwihula mwatalishiliyi.
46 Kuhiñahu atachikili kuditaadikisha mulwawu kulonda eluki wabadika chikupu hakachi kawu.+ 47 Yesu chelukiliyi yitoñojoka yadiña munyichima yawu, wasendeli mwana wanyanya nakumwimika kwakwihi nayena, 48 nawa wayilejeli nindi: “Muntu wejima wukutambwila iwu mwana wanyanya muloña wejina dami, dikwila nawu nantambwili ninami nawa; nimuntu wejima wukuntambwila ami, natambwili niWantemesheli.+ Muloña muntu wukudikehesha hakachi kenu, diyi wabadika.”+
49 Yowanu wahosheli nindi: “Ntañishi, twamona muntu wafumishaña andemoni mwijina deyi, tweseka kumukaanisha muloña hanakukulondela eyi hamu nanetuku.”+ 50 Ilaña Yesu wamulejeli nindi: “Bayi mweseka kumukaanishaku, muloña muntu wejima wabulaña kuyimakena wudi kukabadi kenu.”
51 Mafuku indi akuya mwiwulu chaswinineñawu kwakwihi,*+ wadikasili mumuchima nindi chiña ayi kuYerusalema. 52 Dichi, watemesheleñahu dehi antemesha. Ayili nawa eñilili mumukala wawaSamariya kulonda aloñeshi kwinza kwindi. 53 Ilaña hiyamutambwililiku,+ muloña wadikasili mumuchima nindi chiña ayi kuYerusalema. 54 Atumbanji twindi aYakoba naYowanu+ chamweniwu chumichi, ahosheli nawu: “Mwanta, wunakukeña tutambiki kesi mwiwulu kayijilumuni?”+ 55 Ilaña yena wabalumukili nawa wayizuwilili. 56 Dichi ayili kumukala wacheñi.
57 Hayileñawu munjila, muntu wumu wamulejeli nindi: “Nukukulondela kwejima kuwukuya.” 58 Ilaña Yesu wamulejeli nindi: “Anyumbu ekala nameena nawa atuda amuluzwizu ekala nayisakala, hakwila Mwana kamuntu hakweti nihakushachila mutu windiku.”+ 59 Kuhiñahu walejeli mukwawu nindi: “Ikalaku mukakunlondela.” Iwu iyala wahosheli nindi: “Mwanta, ñiiteji nisambili kuya nakujiika tata yami.”+ 60 Ilaña yena wamulejeli nindi: “Lekaku afu+ ajiiki afu awu, ilaña eyi yaña nakushimwina Wanta waNzambi kwituña dacheñi.”+ 61 Mukwawu niyena wahosheli nindi: “Mwanta, nukukulondela, ilaña ñiiteji nisambili kuya nakushiika amwitala dami.” 62 Yesu wamulejeli nindi: “Muntu welaña iku nakwati kupulawu* hakutala cheñi kuyuma yidi kunyima,+ hatelela Wanta waNzambiku.”+
10 Hanyima yayumiyi Mwanta watondeli atumbanji amakwawu 70, nawa wayitemesheleñahu dehi ayedi-ayedi+ munyisumba yejima nimumaluña mwadi kuyayi. 2 Kuhiñahu wayilejeli nindi: “Chalala, mudimu wakwaañula weneni, ilaña akakukalakala anakehi. Dichi mulombenu Mwini mudimu wakwaañula kulonda atemeshi akakukalakala kumudimu windi wakwaañula.+ 3 Yenu! Tiyenu! Inakuyitemesha neyi anyikoku mukachi kawatuñwidi.+ 4 Bayi musenda chikwama chamali hela ipakumuna dayakuda hela nkwabiluku,+ nawa bayi mwimusha muntu wudi wejima* munjilaku. 5 Itala dejima mumukwiñila, sambilenu kuhosha nenu: ‘Kuwunda kwiikali mudinu itala.’+ 6 Neyi mudi muntu wakeña kuwunda, kuwunda kwenu kukwikala hadi yena. Ilaña neyi mwosi, kukufunta kudi enu. 7 Dichi shakamenu munodu itala,+ denuña nikunwa yuma yikuyiloñeshelawu,+ muloña mukakukalakala watelela kumwinka wufwetu windi.+ Bayi mutuntujokeña kufuma mwitala dimu nakuya mwitala dikwawuku.
8 “Cheñi nawa, neyi mwiñila mumusumba wudi wejima nawa ayitambwila, denu yakuda yinayiloñesheliwu 9 nawa akata adimu yuukenu nakuyileja nenu: ‘Wanta waNzambi wunenzi kwakwihi nanenu.’+ 10 Ilaña neyi mwiñila mumusumba wudi wejima nawa kuyitambwila nehi, yenu munyikwakwa yamaneni yanowu musumba nawa hoshenu nenu: 11 ‘Tunayitotomweni nilunkuñu lwamumusumba wenu lwalamata kunyendu yetu.+ Hela chochu, ilukenu nenu, Wanta waNzambi wunenzi kwakwihi.’ 12 Inakuyileja nami hanodu ifuku, chakamukalila nankashi iwu musumba kubadika ituña daSodoma.+
13 “Oyihuñu yiwakamona eyi Korazini! Oyihuñu yiwakamona eyi Beteseda! muloña neyi nyidimu yañovu yinakoñeliwu mudi enu ayikoñela muTira nimuSidoni, mutenowu adi kubalumuka munyichima yawu nakuvwala yisasa nikushakama mumawuti.+ 14 Dichi hampinji yakusompesha, chakayikalila nankashi enu kubadika musumba waTira niwaSidoni. 15 Nawa eyi Kaperinamu, komana amba kakutuumbakesha nakushika mwiwulu tahindi? Wakakunkumukila Mwijamu!*
16 “Muntu wejima wukuyitiyilila, nantiyilili ninami.+ Nawa muntu wejima wukuyidiwula, nandiwuli ninami. Cheñi, muntu wejima wukundiwula, nadiwuli niNowu wantemesheli.”+
17 Dichi atumbanji 70 afuntili namuzañalu, nakuhosha nawu: “Mwanta, niandemoni anakutwovwahila muloña wakuzatisha ijina deyi.”+ 18 Hohenohu wayilejeli nindi: “Namumoni dehi Satana naholoki+ neyi nzaji yinafumi mwiwulu. 19 Tiyenu! Nayinki wuswa wakudata tupela nitunjimbu niwakwimika mushindu ñovu yejima yachilumbu,+ nawa kwosi chuma chikayikatishaku. 20 Hela chochu, bayi muzañalala muloña wakwila anakuyovwahila kudi aspirituku, ilaña zañalalenu muloña majina enu anayisoneki mumawulu.”+ 21 Hayoyenoyu mpinji, spiritu yajila yamuleñeleli kuzañalala nankashi nakuhosha nindi: “Tata, Mwanta wewulu niiseki, nakuhameki hamesu awantu, muloña wunayijindi chikupu yumiyi akamaana niantu adiza+ ilaña wunayisololi kudi anyana anyanya. Eyi Tata, mwamweni ichi dichiwakeñeleña.+ 22 Tata yami nanyinki yuma yejima nawa kwosi muntu wamwiluka Mwanaku, chiña Tata, nawa kwosi muntu wamwiluka Tataku, chiña Mwana,+ ninowu akukeña kulumbulwilayi Mwana chekalayi Tata.”+
23 Hohenohu wabalumukilili kudi atumbanji nakuyileja kwakankawawu nindi: “Adi namuzañalu wowu mesu amonaña yuma yimunakumona enu.+ 24 Muloña inakuyileja nami, atuprofwetu amavulu nianyanta afwilileña kumona yuma yimunakumona enu, ilaña hiyayimweniku,+ nawa afwilileña kutiya yuma yimunakutiya enu, ilaña hiyayitiyiliku.”
25 Hohenohu, iyala welukili Nshimbi chikupu wanyamukili nakumweseka nindi: “Ntañishi, chumanyi chinatela kwila hakwila nakekali nawumi wahaya nyaaka?”+ 26 Yena wamwihwili nindi: “MuNshimbi asonekamu nawudi? Watañañamu neyidi?” 27 Yena wamwakwili nindi: “‘Watela kukeña Yehova* Nzambi yeyi namuchima weyi wejima, nawumi* weyi wejima, nañovu jeyi jejima ninayitoñojoka yeyi yejima’+ nawa ‘keñaku mukwenu neyi chiwadikeña eyi aweni.’”+ 28 Yesu wamulejeli nindi: “Wunaakuli mwalala; twalekakuhu kwila mwenimu nawa wakekala nawumi.”+
29 Ilaña hakukeña kudimwekesha nindi waloña,+ iwu iyala wamwihwili Yesu nindi: “Indi mukwetu hinyi?” 30 Hakumwakula, Yesu wahosheli nindi: “Kwadiña iyala wumu wakunkumukileña kufuma kuYerusalema nakuya kuYeriku nawa amulukukili kudi atupondu, amuvuulili, amweteli, nawa ayili, nakumushiya kwakwihi nakufwa. 31 Dichi kukasumuka, muyoyenoyu njila mwadiña kapristu wahitileña, ilaña chamumweniyi, wamutondolweleleli. 32 KaLevi niyena dicheliliyi, chashikiliyi hanodu iluña nawa chamumweniyi, wamutondolweleli. 33 Ilaña kaSamariya+ wumu wahitileña muyoyenoyu njila, chashikiliyi hadiñayi nawa chamumweniyi, wamutiyilili wushona. 34 Dichi wayili hadiñayi nawa wamukasekeli hayilonda yindi, nakuhuñunwinahu manji nivinyu. Kuhiñahu, wamukandamishili hakanyama kindi nakumutwala kwitala kwashikenaña enyi nakumuhembelaku. 35 Hefuku dalondelelihu, wanoneli madenari* ayedi nakwinka nhembi wetala mwashikenaña enyi, nakumuleja nindi: ‘Wumuhembi chiwahi nawa mali ejima iwukuzatisha akubadika hanawa innakwinki, nakakufuntishila neyi nafunti.’ 36 Hadi awa antu asatu, hinyi iwunamoni neyi diyi wadiña mukwawu+ kudi iwu muntu alukukiliwu kudi atupondu?” 37 Yena wahosheli nindi: “Ona wamutiyilili luwi.”+ Kuhiñahu Yesu wamulejeli nindi: “Nineyi yaña wileña mwomumu.”+
38 Dichi hayileñawu, weñilili mumukala wumu. Mwenomu, mumbanda wejina daMata+ wamutambwilili mwitala dindi. 39 Wadiña cheñi namwanyikindi ateneneñawu nawu Mariya, owu washakamini kunyendu yaMwanta nakutwalekahu kutiyilila chahosheleñayi.* 40 Ilaña Mata, wakasikili nanyidimu yayivulu. Dichi wenjili kudi yena nakuhosha nindi: “Mwanta, komana hiwunamoni Mariya chinanlekeliyi nyidimu nkawamiku? Muleji enzi ankwashiku.” 41 Hakumwakula, Mwanta wamulejeli nindi: “Mata, Mata, wunaakami nawa wunaluwankani nayuma yayivulu. 42 Kunakukeñeka hohu yuma yantesha, hela chimu. Ilaña Mariya, natondihu iseka dadiwahi*+ nawa kwosi wakamutambuladu.”
11 Dichi hadiñayi kwiluña dimu nakulomba nawa chakumishiliyi, kambanji kindi wumu wamulejeli nindi: “Mwanta, tudizishi chakulomba, neyi Yowanu chadizishiliyi atumbanji twindi.”
2 Dichi wayilejeli nindi: “Neyi himukulomba, hoshenuña nenu: ‘Tata, ijina deyi diikali dajila.*+ Wanta weyi winzi.+ 3 Twinkeña hefuku-hefuku yakuda* yetu kwesekeja nayuma yitunakaankili hanodu ifuku.+ 4 Nawa twanakeni nshidi jetu,+ muloña ninetu twanakenaña ejima adi nanyikudi yetu;*+ nawa bayi wututwala mukwesekaku.’”+
5 Kuhiñahu wayilejeli nindi: “Tuhoshi netu wumu hakachi kenu wudi nebwambu nawa aya kudi yena hakachi kawufuku nakumwila nindi, ‘Ibwambu, nkongweshiku mankendi asatu, 6 muloña natambwili ibwambu dami nafumi kwakulehi nawa hinikweti yakuda yakumwinkaku.’ 7 Ilaña yena hakwakula mwitala nindi: ‘Lekaku kunkabisha. Kuchiisu kwakukiya nawa ami nianyanami anyanya tudi dehi mukadidi. Hinukutwesha kuhinduka nakukwinka chumaku.’ 8 Inakuyileja nami, muloña wanyikoyu yindi,*+ iwu muntu wukuhinduka nakumwinka chuma chejima chinakukeñayi, bayi neyi muloña wakwila hiibwambu dindiku. 9 Dichi inakuyileja nami, lombenuña,+ akayinka; keñakeñenuña, mwakawana; dondomwenenuña, akayenzunwinaku.+ 10 Muloña muntu wejima walombaña, watambwilaña,+ muntu wejima wakeñakeñaña, wawanaña, nimuntu wejima wadondomwenaña, amwenzunwinañaku. 11 Mwamweni, tata yawantwinyi wukwila neyi mwanindi namulombi inshi, yena hakumwinka kapela chatela amwinki inshi?+ 12 Hela neyi amulomba cheñi iteta, yena hakumwinka kanjimbu? 13 Dichi, hela chakwila enu mwatama, ilaña mweluka kwinka anyanenu yawaana yayiwahi, dikwila nawu Tata yenu wekala mwiwulu wakasweja kuyinka antu amulombaña spiritu yajila.”+
14 Chimwahitili mpinji, wafumishili ndemoni wakañeshaña kuhosha.*+ Ndemoni chafuminiyi, kamama watachikili kuhosha nawa mazaza awantu ahayamini.+ 15 Ilaña amu hakachi kawu ahosheli nawu: “Wafumishaña andemoni nañovu yaBelezebubi,* nyuuli wawandemoni.”+ 16 Nawa amakwawu, hakwila amweseki, atachikili kumwila nawu yayimwekesheli chinjikijilu+ kufuma mwiwulu. 17 Chelukiliyi yitoñojoka yawu,+ wayilejeli nindi: “Wanta wejima wadaambulaña waweni wakisikaña, nawa itala dadaambulaña dadeni dahumukaña. 18 Munjila yoyimu, neyi Satana niyena adaambula yomweni, indi wanta windi wukukola ñahi? Muloña mwahoshaña nenu nafumishaña andemoni nañovu yaBelezebubi. 19 Neyi nafumishaña andemoni nañovu yaBelezebubi, indi anyanenu afumishaña nañovu janyi? Ichi dichikaletesha akekali ansompeshi jenu. 20 Ilaña neyi nafumishaña andemoni namunu waNzambi,+ dikwila nawu Wanta waNzambi chalala wunayishintakeshi.+ 21 Neyi muntu wukweti ñovu wunadimanyeki chiwahi yitwa, ahemba chipañu chindi, yuma yindi yikwikala yakiñewa. 22 Ilaña neyi amulukuka kudi muntu wamubadika ñovu nawa amushinda, iwu iyala wukumutambula yitwa yindi yanjita yejima mwakuhwelelayi, nawa wukwanzañana nawakwawu yuma yamutambulayi. 23 Wejima wunabuli kwikala kukabadi kami, nakudikaña nanami, nawa wejima wabulaña kupompesha hamu nanami, wapalañeshaña.+
24 “Spiritu wazonda neyi nafumi mudi muntu, wahitañanaña mumaluña akadi menji nakukeñakeña iluña dakunookela, nawa neyi kudiwana nehi, wahoshaña nindi, ‘Nukufunta mwitala dami munafumini.’+ 25 Nawa neyi nashiki, wukuwana mwitala anakombimu nikuwahishamu chiwahi. 26 Kuhiñahu, wukuya nakusenda akwawu aspiritu 7 atama chikupu kubadika yena, neyi aneñilimu dehi, akushakama mwenomu. Dichi chihandilu chanowu muntu chakukuminina chikutama nankashi kubadika chatachi.”
27 Dichi hahosheleñayi yumiyi, mumbanda wumu wadiña munodu izaza dawantu wabidikili nindi: “Wudi namuzañalu yowu mumbanda wakusendeli mwivumu dindi nawa wakwamwishili kumayeli indi!”+ 28 Ilaña yena wahosheli nindi: “Inehi, adi namuzañalu wowu antu atiyaña izu daNzambi nikudihemba!”+
29 Mazaza awantu chadipompesheleñawu hamu, watachikili kuhosha nindi: “Idi ikiñu hiikiñu datama; dakeñaña chinjikijilu, ilaña kwosi chinjikijilu chakadimwekeshelawu idi ikiñuku, chiña chinjikijilu chaYona hohu.+ 30 Neyi chekaliliyi Yona+ chinjikijilu kudi aNiniva, niMwana kamuntu dichakekalayi kunidi ikiñu. 31 Mwanta wamumbanda wakukabeta kakuchidiilu+ wakasañuka hamu nanawa antu amunidi ikiñu hakusompesha nawa wakayifwisha namuloña, muloña yena wafumini kwakulehi chikupu nakwinza nakutiya maana aSolomoni. Ilaña tiyenu! muntu wabadika Solomoni wudi hanu.+ 32 Antu amuNiniva akasañuka hamu nanidi ikiñu hakusompesha nawa idi ikiñu akadifwisha namuloña, muloña abalumukili munyichima nansañu yashimwininiyi Yona.+ Ilaña tiyenu! muntu wabadika Yona wudi hanu. 33 Muntu neyi nabutuli inoñu, haditentekaña mwiluña mwaswamanyika hela mwibañuku,* ilaña waditentekaña hatentekañawu inoñu+ kulonda antu anakwiñila amoni chejeji. 34 Inoñu damujimba hidisu deyi. Neyi disu deyi datala mumu hohu,* nimujimba weyi wejima niwena watoñeka;* ilaña neyi didi nalwisu,* nimujimba weyi wejima niwena himwidima.+ 35 Dichi, babalaku kulonda chejeji chidi mudi eyi chibuli kwikala mwidima. 36 Muloña, neyi mujimba weyi wejima wukutoñekaña chakadi nihamu hadi mwidima, dikwila nawu mujimba weyi wukutoñekaña to-o neyi inoñu chidayitoñekelaña chejeji.”
37 Chahosheliyi awa mazu, kaFwarisi wamutambikili nindi adiili hamu yakuda. Dichi weñilili mwitala nawa washakamini kaheña kumesa. 38 Hela chochu, kaFwarisi wahayamini chamweniyi nakuda chakadi kwisuka.*+ 39 Ilaña Mwanta wamulejeli nindi: “Enu aFwarisi, mwatookeshaña hanji yakaapu* nicheña, ilaña mukachi kenu mwenzala ntuuya* nikutama.+ 40 Enu antu abula maana! Komana owu waleñeli mukachi hidiyi waleñeli nihanjiku? 41 Ilaña hanenuña yawaana yaluwi* yidi munyichima yenu, nawa tiyenu! yuma yejima kudi enu yakekala yitooka. 42 Ilaña, oyihuñu yimwakamona enu aFwarisi, muloña mwahanaña yamwikumi yalweñi,* nipeganoni* nimafu ejima evumba dadiwahi amumatempa,+ ilaña mwadiwulaña wuñanji nikumukeña Nzambi! Yumiyi mwateleleli kuyila, ilaña bayi kudiwula oyu yuma yikwawuku.*+ 43 Oyihuñu yimwakamona enu aFwarisi, muloña mwakeña kushakama hayitwamu yakumbidi* mumasinagogi nikukeña nenu ayimusheña muyisankanu!+ 44 Oyihuñu yimwakamona enu, muloña mudi neyi majamu* abulaña kumwekana,*+ nawa antu endujolañahu chakadi kwiluka nawu hadi majamu!”
45 Muntu wumu hakachi kanowu elukili chikupu Nshimbi wamulejeli nindi: “Ntañishi, owu mazu iwunahoshi, wunatutuki ninetu.” 46 Yena wahosheli nindi: “Oyihuñu yimwakamona ninenu mweluka chikupu Nshimbi, muloña mwatwikaña akwenu yiteli yalema yakala kusenda, ilaña enu aweni himwatweshaña kukunka oyu yiteli hela namunu wenu wumuku!+
47 “Oyihuñu yimwakamona enu, muloña mwatuñaña majamu* awatuprofwetu henohu ankakulula jenu diwu ayijahili!+ 48 Mwamweni mweluka nyidimu yawankakulula jenu, ilaña mwayitiyaña kuwaha, muloña wena ajahili atuprofwetu,+ ilaña enu munakutuña majamu awu. 49 Dichaletesheli maana aNzambi niwena ahoshi nawu: ‘Nakayitemeshela atuprofwetu niapostolu nawa amakwawu hakachi kawu akayijaha nikuyikabisha, 50 kulonda idi ikiñu diikali namuloña wamashi awatuprofwetu ejima apwekeli kufuma haaliliwu chikuku chakaayi,+ 51 kutachikila kumashi aAbeli+ kushika nikumashi aZekariya ajahililiwu hakachi kakameña netala.’*+ Inakuyileja chalala nami, idi ikiñu dikekala namuloña wamashi.
52 “Oyihuñu yimwakamona enu mweluka chikupu Nshimbi, muloña mwasendeli nsapi yakwiluka.* Enu aweni himweñililimuku, nawa mwakañeshaña antu anakwiñilamu!”+
53 Dichi chafuminiyi kwenoku, ansoneki niaFwarisi atachikili kumukabisha nankashi nakumwihula malwihu amavulu, 54 kulonda amudii kwizu amoni hakumwinkela muloña namazu akuhoshayi.+
12 Hanoyu mpinji, chelili izaza dawantu amavulu dinapompi hamu chakwila adidatoleleña mulwawu, Yesu wasambilili kuleja atumbanji twindi nindi: “Babalenu neluñi dawaFwarisi, dikwila nawu wunfwikiji.+ 2 Muloña kwosi chuma chaswekawu chikupu chakabula kusololawuku, nawa kwosi chuma chakujinda chakabula kwilukawuku.+ 3 Dichi, yuma yejima yimukuhoshela mumwidima, yakatiyakena muchejeji, niyuma yimukushawutila mutupeka kwakankawenu, akayishimwina hatooka kudi antu ejima. 4 Kubombelahu, enu amabwambu jami+ inakuyileja cheñi nami, bayi mutiya woma antu ajahaña mujimbaku, muloña neyi anayijahi dehi, kwosi chuma chikwawu chikuyilawuku.+ 5 Ilaña nukuyileja imwatela kutiya woma: Tiyenu woma Owu welaña neyi najahi dehi muntu, wukweti wuswa wakumunatila muGehena.*+ Mwamweni, inakuyileja nami, Iwu diyi imwatela kutiya woma.+ 6 Komana anzwimba* atanu hiyayilandishaña natumawayawaya tuyedi twabula kulema wuseyaku?* Ilaña kwosi niwumu avulamenañawu* kudi Nzambiku.+ 7 Ilaña ninsuki jakumutu wenu jejima ajichinda.+ Bayi mutiya womaku; muloña enu mwalema kubadika anzwimba amavulu.+
8 “Inakuyileja nami, muntu wejima wahoshaña hamesu awantu+ nindi hikambanji kami, Mwana kamuntu niyena wakahosha hamesu awañelu jaNzambi+ nindi hikambanji kindi. 9 Ilaña muntu wejima wukunkaana hamesu awantu, niyena nakamukaana hamesu awañelu jaNzambi.+ 10 Nawa muntu wejima wasawulaña Mwana kamuntu, akamwanakena, ilaña muntu wejima wukusupisha spiritu yajila, akamwanakena wanyi.+ 11 Neyi ayitwala hanapompi antu amavulu,* hadi akanfulumendi nihadi akawuswa, bayi mwakakama chimwakahosha hakudaamwina hela yuma yimwakahoshaku,+ 12 muloña hanoyu mpinji, spiritu yajila yakayileja yuma yimwakahosha.”+
13 Kuhiñahu muntu wadiña mwizaza wamulejeli nindi: “Ntañishi, muleji manakwami twanzañani wuswana.” 14 Yena wamulejeli nindi: “Eyi iyala, hinyi wantondeli kwikala nsompeshi yenu hela ihaku hakachi kenu?” 15 Kufumahu, wayilejeli nindi: “Tonenuña nawa tondolwelenuña lwisu* lwejima,+ muloña hela chakwila muntu wukweti yuma yayivulu nankashi, wumi windi hiwashindamena hayuma yahetayiku.”+ 16 Kuhiñahu wayilejeli chakutalilahu nindi: “Iha dasamaheta wumu dasoñeli nankashi. 17 Nawa watachikili kudihoshesha nindi, ‘Nukwila ñahi chineli hinikweti hakusha yakuda yamiku?’ 18 Dichi wahosheli nindi, ‘Nukwila ñana:+ Nukusanda nkalaña jami kulonda nituñi jamaneni, mwenomu dimunukusha mbutu yami niyuma yami yejima, 19 nawa nukudihoshesha ami awenami* nami: “Wudi* nayuma yayiwahi yayivulu yiwunalumbiki yakuzatisha hadi yaaka yayivulu; dinookeleña kweyi, daña, nwaña, diluñisheña.”’ 20 Ilaña Nzambi wamulejeli nindi, ‘Eyi wabula maana, lelu nawufuku akukutambula wumi weyi. Hanu dinu, hinyi wukushala nayuma yeyi yiwunalumbiki?’+ 21 Dichichekala nikudi muntu wadilumbikilaña maheta henohu hikazweñi kumesu aNzambi.”+
22 Kuhiñahu, wayilejeli atumbanji twindi nindi: “Dichinnakuyilejela nami, lekenu kwakama hawumi wenu kutalisha hayuma yimukuda, hela kwakama hanyijimba yenu kutalisha hayuma yimukuvwala.+ 23 Muloña wumi walema kubadika yakuda nawa mujimba walema kubadika yakuvwala. 24 Toñojokenu hadi makololu: Hiyakuwaña mbutu hela kumunaku; hiyakweti nkalaña hela itala mwakuhembelaku; ilaña Nzambi wayidiishaña.+ Komana enu himwalema chikupu kubadika atudaku?+ 25 Hinyi hakachi kenu wunateli kunuñaku kyubiti* kuwumi windi muloña wakwakama? 26 Dichi, neyi himukutwesha kwila aka kachuma kanyanyaku, mukwakaminadi hayuma yikwawu yinashaliku?+ 27 Toñojokenu hankenu chiyakulaña: Hiyakabakanaña hela kuchima yakuvwalaku; ilaña inakuyileja nami niSolomoni yomweni mukulema kwindi kwejima, havwalilihu yakuvwala yidi neyi iyi nkenu hela yimuku.+ 28 Dichi neyi Nzambi dichavwikañayi yuma yamenaña mwisaña, yelaña lelu yidikwoku, kumadiki ayinatila mukesi, komana wukukañanya kuyivwika enu chakubadikahu, enu mukweti chikuhwelelu chantesha? 29 Dichi lekenu kufwila yuma yimukuda niyimukunwa, nawa lekenu kusweja kwakama;+ 30 muloña yuma yejimiyi diyinakufwila chikupu nyuza yamukaayi, ilaña Tata yenu weluka nindi mwakeñaña yumiyi.+ 31 Dichi, keñenuña Wanta windi, nawa yumiyi akayishilahu.+
32 “Bayi mutiya womaku, enu mukanka wanyanya wanyikoku,+ muloña Tata yenu neteji kuyinka Wanta.+ 33 Landishenu yuma yenu yimukweti kulonda muhani yawaana yaluwi.*+ Ikalenu nayikwama yamali yabulaña kukisika, iheta dabulaña kumana mwiwulu,+ mwabulañayi ikombi kuswina kwakwihi nawa mwabula tububu twakisañanaña. 34 Muloña kudi maheta enu, dikukwikala ninyichima yenu.
35 “Vwalenu nikudiloñeshela chadimu*+ nawa manoñu enu abutukeña,+ 36 nawa mwatela kwikala neyi antu anakutalila nkaaka yawu wunakufuma+ kuchawija chawulu,+ kulonda neyi nashiki nawa yadondomwena, wejima wawu akushikena dakumwenzunwinaku. 37 Adi namuzañalu wowu anduñu akawanawu anakutona hampinji yakenzayi nkaaka yawu! Inakuyileja chalala nami, wakavwala* yakuvwala yanyidimu nawa wakayishakamisha kumesa, wakenza kudi wena nakuyikalakela. 38 Neyi yenza hachilu chamuchiyedi* hela chamuchisatu,* nawa yayiwana anadiloñesheli chadimu, owu anduñu adi namuzañalu! 39 Hela chochu, ilukenu chumichi, neyi mwini itala welukili mpinji yikwinzayi ikombi, mutenowu hadi kumwiteja kulokola nakwiñila mwitala dindiku.+ 40 Ninenu nawa, diloñeshelenu chadimu, muloña Mwana kamuntu wakenza hampinji yimwakabula kumukuhwelela nenu nakwinza.”+
41 Kuhiñahu Petulu wamwilili nindi: “Mwanta, wunakuleja hohu etu ichi chakutalilahu tahindi ejima?” 42 Nawa Mwanta wahosheli nindi: “Indi ñamba washinshika,* wamaana, akatondawu kudi nkaaka yindi kumuhembela ambuña amwitala dindi nakutwalekahu kuyinka yakuda yawu yashikila hampinji yatelela, hinyi?+ 43 Wudi namuzañalu yowu nduñu akawanawu kudi nkaaka yindi nakwila mwenimu! 44 Inakuyileja chalala nami, wakamutonda kumuhembela yuma yindi yejima. 45 Ilaña neyi owu nduñu wakadihoshesha mumuchima windi nindi, ‘Nkaaka yami nashimbuli kwinza,’ nawa atachika kweta ambuña awamayala niawambanda nikuda nikunwa nakusheta,+ 46 nkaaka yanowu nduñu wakenza hefuku dinabuli kumukuhwelelayi nindi nakwinza niora yinabuli kwilukayi, nawa wakamubabesha nankashi nakumusha hamu nawantu abula kushinshika. 47 Kuhiñahu ona nduñu welukili nkeñelu yankaaka yindi ilaña wabulili kudiloñeshela chadimu hela kwila chuma chamulejeliwu,* akamuvupola yikoti yayivulu.+ 48 Ilaña ona wabulili kwiluka nawa wakoñeli yuma yateleleli kumuvupolilahu yikoti, akamuvupola yikoti yantesha. Mwamweni, muntu wejima enkeliwu yayivulu, kudi yena nawa akakeñelaku yayivulu, nimuntu wejima enkeliwu kuhemba yuma yayivulu, kudi yena nawa akakeñelaku yayivulu nankashi.+
49 “Nenjili nakubutula kesi hamaseki, chineli kabutuka dehi, chumanyi chikwawu chinukukeña? 50 Mwamweni, nikweti chipapatishu chatela kumpapatishawu nachu, nawa nukutwalekahu kuneña sampu chinahiti!+ 51 Munakutoñojoka nenu nenjili nakuleta kuwunda hamaseki? Inehi, ilaña inakuyileja nami, nenjili nakuleta chaambu.+ 52 Muloña kufuma dalelu hakekala chaambu hakachi kawantu atanu adi mwitala dimu, asatu akadaambula naayedi, nawa ayedi akadaambula naasatu. 53 Hakekala chaambu hakachi katata yawantu namwanindi weyala, mwana weyala natata yindi, mama yawantu namwanindi wamumbanda, mwana wamumbanda namama yindi, muku wamumbanda namumbanda wesumbu, mumbanda wesumbu namuku wamumbanda.”+
54 Kuhiñahu walejeli mazaza awantu nindi: “Neyi mumona ivu dinakusela kumujika, mwahoshaña nenu, ‘kunakwinza nvula yampepela,’ nawa yanokaña. 55 Nawa neyi mumona nenu mpepela yakukabeta kakuchidiilu yinakukunka, mwahoshaña nenu, ‘Kukwikala nkanza yasweja,’ nawa yekalañaku. 56 Anfwikiji, mweluka kulumbulula chinakumwekana iseki niiwulu, hanu dinu, mwabulilañadi kwiluka chakulumbulula yinu mpinji?+ 57 Muloñadi chimwabulilaña kwiluka enu aweni yuma yaloña? 58 Chakutalilahu, neyi wunakuya kudi nyuuli namukwenu wunakuholokeli kuchota chanyiloña hampinji yinakukutwalayi kuchota, manishaku kukala nanowu mukwenu kulonda abuli kukuhana kudi nsompeshi, nsompeshi niyena abuli kukuhana kudi kapasu kulonda akushi mukaleya.+ 59 Inakukuleja nami, hiwakedika mwokuku, sampu wunafweti mali ejima.”*
13 Hayina mpinji, antu amakwawu adiñahu amulejeli nsañu yawaÑaliliya ajahiliyi Pilatu hampinji yahanineñawu nyilambu* yawu. 2 Yena wayilejeli nindi: “Munakutoñojoka nenu ana aÑaliliya ajahiliwu adiña akanshidi nankashi kubadika aÑaliliya ejima? 3 Inehi, inakuyileja nami; neyi mukubula kubalumuka munyichima, ninenu akayijilumuna wejima wenu.+ 4 Hela ana antu 18 aholokeleliwu kudi kaposhi muSilowami nakuyijaha—munakutoñojoka nenu adiña nanshidi jasweja kubadika antu ejima ashakamaña muYerusalema? 5 Inehi, inakuyileja nami; neyi mukubula kubalumuka munyichima, akayijilumuna wejima wenu neyi chayijilumwiniwu wena.”
6 Kuhiñahu wahanini ichi chakutalilahu nindi: “Iyala wumu watumbili mutondu wachikuyu mwitempa dindi danyivinyu, nawa wayili nindi akumuniku nyikaabu, ilaña wawanini kwosi.+ 7 Dichi, walejeli mukakukalakala mwitempa danyivinyu nindi, ‘Chinu dichaaka chamuchisatu chinnenzi nakukeña nyikaabu kuniwu mutondu wachikuyu, ilaña nawanaña kwosi. Wutemi! Muloñadi chiwukukisañenaña iseki?’ 8 Yena wamwakwili nindi, ‘Nkaaka, wuleki cheñi hadi chaaka chimu, nichipachipiku nakushaku wushi. 9 Neyi wakasoña nyikaabu kumbidi, chikawaha; ilaña neyi wakasoña wanyi, wakawutemi.’”+
10 Dichi ifuku dimu watañishileña musinagogi yimu haSabata. 11 Cheliliyi nindi atali, wamweni mumbanda wadiña naspiritu wawufwayi hadi yaaka 18; iwu mumbanda wendeleña nakubandañila nawa hatwesheleña kwinukaku.* 12 Yesu chamumweniyi, wamulejeli nindi: “Eyi mumbanda, wufwayi weyi wunamani.”+ 13 Wamunañikili makasa, nawa hohenohu wenukili* nakutachika kumulemesha Nzambi. 14 Ilaña mukulumpi wasinagogi wahilili nankashi muloña Yesu wokili haSabata, dichi walejeli izaza dawantu nindi: “Kwekala mafuku 6 akuzatilamu nyidimu;+ dichi mwinzeña ayuukeña munawa mafuku, bayi hefuku daSabataku.”+ 15 Hela chochu, Mwanta wamwakwili nindi: “Enu anfwikiji,+ komana enu muntu-himuntu hakasununaña chizamba chindi chañombi hela chimbuulu mwitaña haSabata nakumutwala kulonda ayi nakumwinka menjiku?+ 16 Komana iwu mumbanda, mwana kaAbarahama akasiliwu kudi Satana hadi yaaka 18, hanateleli kumufumisha muniwu wuduñu hefuku daSabataku?” 17 Chahosheliyi awa mazu, antu ejima adikañileña nindi atachikili kutiya nsonyi, ilaña izaza dawantu dejima dazañaleli hayuma yalema yejima yakoñeliyi.+
18 Dichi watwalekelihu kuhosha nindi: “Wanta waNzambi wudi neyi chumanyi, nawa nateli kuwesekeja nachumanyi? 19 Wudi neyi luchacha lwamositadi* lwatumbiliyi muntu mwitempa dindi, nawa lwakulili nakwikala mutondu nawa atuda amuluzwizu enjili nakutuñila yisakala kunyitayi yawu.”+
20 Wahosheli cheñi nindi: “Wanta waNzambi nateli kuwesekeja nachumanyi? 21 Wudi neyi iluñi danoneliyi mumbanda nakudibomba namabañu amaneni asatu* awuña walembuluka sampu nichavuvumukili chikanka chejima.”+
22 Nawa wayili kumusumba nimusumba, nikumukala nimukala, nakutañisha nikutwalekahu nalwendu lwindi lwakuya kuYerusalema. 23 Dichi muntu wumu wamwihwili nindi: “Mwanta, komana antu antesha hohu diwu akamwinawu?” Yena wayilejeli nindi: 24 “Zatenu nañovu chikupu mwiñilili muchiisu chanyanya,+ muloña inakuyileja nami, amavulu akafwilaña kwiñila, ilaña hiyakatweshaku. 25 Neyi mwini itala neñili dehi nawa yakiya* kuchiisu, mwakemana hanji nakudondomwena kuchiisu nenu, ‘Mwanta, twenzunwiniku.’+ Ilaña hakuyakula wakayileja nindi: ‘Neluki kumunafumini wanyi.’ 26 Kuhiñahu, mwakatachika kuhosha nenu, ‘Twadiileña nikunwina hamesu eyi, nawa eyi watañishileña munyikwakwa yetu yamaneni.’+ 27 Ilaña yena wakayileja nindi, ‘Neluki kumunafumini wanyi. Fumenu kudi ami, enu ejima mwakoñaña yuma yabula kuloña!’ 28 Kwenoku dikumwakadililaña nikudisumona kumazewu, chimwakamona Abarahama, Isaka, Yakoba, niatuprofwetu ejima adi muWanta waNzambi, ilaña enu anayinatili hanji.+ 29 Kubombelahu, antu akenza kufuma kumusela nikumujika nikukabeta kakuchimunswa nikukabeta kakuchidiilu, nawa akashakama kaheña kumesa muWanta waNzambi. 30 Nawa tiyenu! kudi antu anakumininiku akekala akusambila, nawa kudi antu anasambiliku akekala akukumininaku.”+
31 Hayoyina mpinji, aFwarisi amakwawu enjili nakumuleja nawu: “Fumaku hanu wuyeña, muloña Herodi nakukeña kukujaha.” 32 Hakwila yena wayilejeli nindi: “Yenu mwakamuleji owu mumbu nenu, ‘Tiyaña! Inakufumisha andemoni nikuuka antu dalelu nikumadiki, nawa hefuku damuchisatu dihinakamanisha.’ 33 Hela chochu, natela kutwalekahu nalwendu lwami dalelu nikumadiki niifuku dikalondelahu, muloña hichatelela kaprofwetu kumujahila hanji yaYerusalemaku.+ 34 Yerusalema, Yerusalema, mukakujaha atuprofwetu nawa mukakwasa malola antu anamutemesheliwu!+ Owu mapampa kuvula inakeñeleña kukuñwija anyaneyi hamu neyi chakuñwijañayi chaadi anyanindi mumpuula jindi! Ilaña enu himwakeñeleñaku.+ 35 Talenu! Itala denu anayishilidu.+ Inakuyileja nami, mwakammonahu cheñi wanyi sampu nichimwakahosha nenu: ‘Wakiswilewa yowu muntu wenjilaña mwijina daYehova!’”*+
14 Mpinji yimu, Yesu wayili nakuda yakuda haSabata mwitala danlomboli wumu wawaFwarisi, nawa antu adiña munodu itala amushinshikileña chikupu. 2 Kukasumuka, iyala wadiña namusoñu wandondu* wadiña hambidi yindi. 3 Dichi Yesu wehwili antu elukili Nshimbi chikupu niaFwarisi nindi: “Komana nshimbi yeteja kuuka haSabata tahindi nehi?”+ 4 Ilaña wena amweneni kwanzo-o. Kuhiñahu wamukwatili owu iyala nakumuuka, nawa wamulejeli nindi ayi. 5 Dichi wayihwili nindi: “Hinyi hakachi kenu wukwila neyi mwanindi weyala hela chizamba chindi chañombi aholokela mwishima,+ wukubula kushikena kumuzambulamu hefuku daSabata?”+ 6 Wena hiyatwesheli kumwakulaku.
7 Kuhiñahu, chamweniyi antu atambikiliwu anakuditondela maluña alema,+ wayilejeli chakutalilahu nindi: 8 “Neyi akutambika kudi muntu kuchawija chawulu, bayi wushakama mwiluña dalema nankashiku.+ Hadaha muntu walema kubadika eyi niyena anamutambiki. 9 Dichi muntu wunayitambiki wejima wenu ayedi wukwinza nakukuleja nindi, ‘Fumaku ohu kulonda iwu muntu ashakamihu.’ Nawa wukutiya nsonyi kushakama habula kulema. 10 Ilaña neyi anakutambiki, yaku wushakami mwiluña dabula kulema, kulonda neyi muntu wunakutambiki enza, wukukuleja nindi, ‘Eyi ibwambu dami, yaku wushakami hana halema.’ Dichi wukwikala walema kumesu awakwenu enyi ejima anatambikiwu.+ 11 Muloña muntu wejima waditoheshaña, akamuzozesha, nawa muntu wejima wadizozaña, akamutohesha.”+
12 Kuhiñahu walejeli muntu wamutambikili nindi: “Neyi wuloñesha kuda kwamwaana hela kwamelela, bayi wutambika amabwambu jeyi hela anakweyi hela antaña jeyi hela antuñi neyi ahetaku. Neyi nehi keña akakutambiki nineyi, nawa wukwikala hiwufwetu weyi. 13 Ilaña neyi wuloñesha chawija, tambikaku atuzweñi, ayifwayi, akakubalakata, amputamesu;+ 14 nawa eyi wakekala namuzañalu, muloña wena hiyakweti chuma chakukwinkaku. Muloña eyi akakufweta hakasañulawu+ antu aloña.”
15 Chatiyiliyi iyi nsañu, muntu wumu hakachi kawenyi atambikiliwu wahosheli nindi: “Wudi namuzañalu yowu muntu wadaña* muWanta waNzambi.”
16 Yesu wamulejeli nindi: “Kwadiña muntu waloñesheli chawija cheneni,*+ nawa watambikili antu amavulu. 17 Watemesheli nduñu yindi hampinji yakuda kwamelela kulonda aleji antu atambikiliwu nindi, ‘Inzenu, muloña yuma yejima anayiloñeshi dehi.’ 18 Ilaña wejima wawu atachikili kuleyaleya.+ Watachi wahosheli nindi, ‘Ñanakeniku, nalandi iha; dichi inakukeña niyi nakaditali.’ 19 Nawa mukwawu wahosheli nindi, ‘Ñanakeniku, nalanda añombi 10 akumpaanda; dichi inakukeña niyi nakayeseki.’+ 20 Mukwawu niyena wahosheli nindi, ‘Nafumi tuhu nakusumbula, muloña wachumichi nukutwesha kwinza wanyi.’ 21 Dichi nduñu wafuntili nakushimuna kudi nkaaka yindi yuma yejimiyi. Kuhiñahu, mwanta wetala wahilili nakumuleja nduñu yindi nindi, ‘Yaña swayi-swayi munyikwakwa yamaneni nimunjila jamumusumba, kulonda wuleti atuzweñi, ayifwayi, amputamesu niakakubalakata.’ 22 Chihahitili mpinji, owu nduñu wahosheli nindi, ‘Mwanta, neli dehi muwanleja, ilaña iluña dichidi kwoku.’ 23 Dichi owu nduñu amulejeli kudi nkaaka yindi nindi, ‘Yaña munyikwakwa nimumajila wushinjili antu enzi eñili kulonda itala dami dinzali.+ 24 Muloña inakukuleja nami, ana antu ejima inatambika, hosi niwumu wukuda kuda kwami kwamelelaku.’”+
25 Mazaza amaneni awantu ayileña hamu nindi, dichi yena wabalumukili nakuyileja nindi: 26 “Neyi muntu enza kudi ami nawa abula kuhela* tata yindi hela mama yindi hela ñodindi hela anyanindi hela amanakwindi hela ahelindi hela wumi windi,+ hanateleli kwikala kambanji kamiku.+ 27 Muntu wejima wabulaña kusenda mutondu windi wakuyandishila* nakunlondela, hanateleli kwikala kambanji kamiku.+ 28 Chakutalilahu, hinyi hakachi kenu wukwila neyi nakukeña kutuña kaposhi wukubula kusambila kushakama hamaseki nakuchinda yuma yikuzatishayi kulonda eluki neyi wukweti yashikila yakukimanisha nachu? 29 Neyi nehi, wukukumina dakwaala chikuku ilaña kumanisha nehi, nawa ejima anakumonaku akutachika kumuseha, 30 nakuhosha nawu: ‘Iwu iyala watachikili kutuña ilaña wakañenyi kumanisha.’ 31 Indi kwiji mwantanyi wukweti mashidika 10,000 wukubula kusambila kushakama hamaseki kulonda amoni neyi wukutwesha kuzuña njita namukwawu mwanta wukweti mashidika 20,000? 32 Kafwampi, neyi hakutwesha kwila mwenimuku, wukutemesha izanvu dawañimeni atiyañani kulonda aleti kuwunda hachidiyi mukwawu kwakulehi. 33 Chochimu, mwatela kwiluka nenu kwosi niwumu hakachi kenu wunateli kwikala kambanji kami neyi abula kushiya* yuma yindi yejimaku.+
34 “Kuhosha hohu chalala, muñwa wawuwahi. Ilaña neyi muñwa wusamunuka, akuwutoweja nankahi?+ 35 Hiwunateleli kuwisha kumaseki hela kuwushiku. Antu awumwañaña. Dichi muntu wukweti matu akutiya, atiyi.”+
15 Dichi akakutambula nyisonku niakanshidi adiña nakupompa kudi Yesu kulonda atiyi chahosheleñayi.+ 2 AFwarisi niansoneki atwalekelihu kunyinyinta nawu: “Iwu iyala watambwilaña akanshidi nikudiila hamu nawu.” 3 Dichi wayilejeli ichi chakutalilahu nindi: 4 “Iyalanyi hakachi kenu wukweti anyikoku 100 nawa hajimbala wumu, wukubula kushiya anyikoku 99 mwisaña nakuya nakukeñakeña owu mukoku wunajimbali?+ 5 Nawa neyi namuwani, wamushaña hamafwiji indi nawa wazañalalaña. 6 Chashikayi kwitala, wapompeshaña amabwambu jindi niantuñi nindi nakuyileja nindi, ‘Zañalalenu hamu nanami, muloña nawani mukoku wami wajimbeli.’+ 7 Chochimu nawa, inakuyileja nami, mwiwulu nimwena mwekalaña muzañalu neyi mukanshidi wumu abalumuka mumuchima+ kubadika akakuloña 99 anakubula kukeñeka kubalumuka munyichima.
8 “Hela mumbandanyi wukweti mali amawayawaya amadirakima* 10 nawa ajimbeshahu dirakima yimu, wukubula kwaambula inoñu nikukomba mwitala dindi nakukeñakeña chiwahi sampu nadiwani? 9 Nawa neyi nadiwani, wapompeshaña amabwambu jindi* niantuñi nindi nakuyileja nindi, ‘Zañalalenu hamu nanami, muloña nawani dali dewayawaya dadirakima* dajimbala.’ 10 Chochimu nawa, inakuyileja nami, añelu jaNzambi azañalalaña hadi mukanshidi wumu wunabalumuki mumuchima.”+
11 Kuhiñahu wahosheli nindi: “Iyala wumu wadiña nawanyana ayedi awamayala. 12 Mwana wakansi wamulejeli tata yindi nindi, ‘Tata, nyinkihu iseka dayuma yinatela kutambula.’ Dichi wayanzañeneni yuma yindi. 13 Chimwahitili mafuku antesha, mwana wakansi wapompesheli yuma yindi yejima nakuya kwituña dakwakulehi, nawa kwenoku wakisañeni yuma yindi yejima kuhitila mukushakama chihandilu chakubajama.* 14 Chakisañeniyi yuma yindi yejima, munodu ituña dejima mwaholokeli nzala yakapwelendendi nawa washalili makasakasa. 15 Dichi wayili nakudikunda namwenimbu wumu wamunodu ituña, owu wamutemesheli mumpata yindi nakubiña angulu.*+ 16 Wafwilileña tuhu nikuda mafulu adiileñawu angulu,* ilaña kwosi niwumu wamwinkelihu chuma chidi chejimaku.
17 “Chatachikiliyi kutoñojoka cheñi chiwahi, wahosheli nindi, ‘Akakukalakala atata yami amavulu akweti yakuda yayivulu nankashi, ilaña ami kunu inakufwa nanzala. 18 Nukunyamuka nakuya kudi tata yami nawa nukumuleja nami: “Tata, namuvulumuni Nzambi mwiwulu nineyi. 19 Hinnateleli cheñi kuntena nawu mwaneyiku. Ñilishi niikali neyi akakukalakala eyi.”’ 20 Dichi wanyamukili nakuya kudi tata yindi. Henohu wuchidi hahalehi, tata yindi wamumweni nawa wamutiyilili wushona, wamukinkililili nawa wamukumbatili* nakumufufwa. 21 Kuhiñahu, mwana wamulejeli nindi, ‘Tata, namuvulumuni Nzambi mwiwulu nineyi.+ Hinnateleli cheñi kuntena nawu mwaneyiku.’ 22 Ilaña tata yindi walejeli anduñu jindi nindi, ‘Nyakalenu! letenu munkukumba wawuwahi nankashi mumuvwiki, nawa mumuvwiki nikazeya kumunu windi ninkwabilu kunyendu yindi. 23 Letenu nimwana kañombi wanuna, mumujahi kulonda tudii nawa tuzañalali, 24 muloña iwu mwanami wafwili ilaña nekali cheñi nawumi;+ wajimbeli ilaña namwekani.’ Nawa atachikili kudiluñisha.
25 “Ilaña mwanindi wamukulumpi wadiña mwiha, chafuntiliyi nawa chashikiliyi kwakwihi netala, watiyili antu anakuvumisha tumina nikuhañana. 26 Dichi watambikili ñamba wumu nakumwihula chuma chamwekeneña. 27 Ñamba wamulejeli nindi, ‘Manakweyi nenzi nawa tata yeyi najahi mwana kañombi wanuna muloña nafunti wakola kumujimba.’* 28 Ilaña yena wahilili nawa wakaanini kwiñila mukachi. Dichi tata yindi wedikili hanji nakutachika kumulembelela. 29 Yena wamulejeli tata yindi nindi, ‘Tiyaña! Ami nakuzatili yaaka yayivulu nawa kanda nidikañeñahu dehi nanshimbi jeyi, ilaña kanda wunyinkeñahu dehi mwana kampembi kulonda nidiluñishi nawamabwambu jami. 30 Ilaña chashikayi hohu iwu mwaneyi wakisañeni* yuma yeyi nawayivumbi, wamujahila mwana kañombi wanuna.’ 31 Dichi tata yindi wamulejeli nindi, ‘Mwanami, eyi wekalaña nanami mpinji yejima, nawa yuma yami yejima yeyeyi nawa. 32 Chidi hohu chiwahi kuzañalala nikudiluñisha, muloña manakweyi wafwili, ilaña nekali cheñi nawumi; wajimbeli ilaña namwekani.’”
16 Dichi walejeli cheñi atumbanji nindi: “Samaheta wumu wadiña nañamba yindi* ashimwiniwu nawu nakukisañana yuma yindi. 2 Dichi wamutambikili nakumuleja nindi, ‘Nsañu yinnakutiya hadi eyi yayiwahi wanyi. Letaku chileji chamali iwazatishaña, muloña hiwukutwesha cheñi kuhemba itala damiku.’ 3 Dichi ñamba wadihoshesheli nindi, ‘Nukwila ñahi, chineli nkaaka yami nakunhaña mudimu wawuñamba? Hinekala nañovu yakudimaku, nawa natiyaña nsonyi kulombalomba. 4 Oo-o! Neluki chinukwila, kulonda neyi anhaña mudimu wawuñamba, antu akantambwili mumatala awu.’ 5 Dichi watambikili ejima adiña nanyikudi yankaaka yindi, wamulejeli watachi nindi, ‘Wakongweli chiñahi kudi nkaaka yami?’ 6 Yena wamwakwili nindi, ‘Yesekelu* 100 yamanji amuolivi.’ Wamulejeli nindi, ‘Tambulaku mukanda weyi wachitiyañenu, nawa shakamaku heseki wusonekihu swayi-swayi 50.’ 7 Kuhiñahu, walejeli mukwawu nindi, ‘Indi eyi, wakongweli chiñahi?’ Wahosheli nindi, ‘Yesekelu yamaneni 100* yatidiku.’ Yena wamulejeli nindi, ‘Tambulaku mukanda weyi wachitiyañenu, wusonekuhu 80.’ 8 Dichi hela chakwila ñamba hadiña waloñaku, nkaaka yindi wamuhamekeli muloña welili mwamaana;* muloña anyana anshakaminu yamakonu* akweti maana hakuzata nekiñu dawu kubadika anyana achejeji.+
9 “Inakuyileja cheñi nami: Kwatenu amabwambu kuzatisha maheta abula kuloña,+ kulonda neyi amana, akayitambwili mumaluña akushakamamu ahaya nyaaka.+ 10 Muntu washinshika muyuma yantesha, washinshika nimuyuma yayivulu, nawa muntu wabula kuloña muyuma yantesha, haloña nimuyuma yayivuluku. 11 Dichi, neyi himunamwekeshi kushinshika namaheta abula kuloñaku, hinyi wakayinka maheta alala? 12 Nawa neyi himunamwekeshi kushinshika nayuma yawakwenuku, hinyi wakayinka yuma yikekala yenu?+ 13 Kwosi muntu wunateli kwikala ñamba yawanyanta ayediku, muloña wukuhelahu wumu nakukeñahu mukwawu, hela wukukakelahu wumu nakusekeshahu mukwawu. Himunateli kwikala anduñu jaNzambi niMahetaku.”+
14 Dichi aFwarisi, aswejeli kukeñesha mali, adiña nakutiyilila kuyuma yejimiyi nawa atachikili kumudiwula.+ 15 Dichi yena wayilili nindi: “Enu yenu mwadishimunaña kudi antu nenu mwaloña,+ ilaña Nzambi weluka nyichima yenu.+ Muloña chuma chamonañawu antu nawu chalema, kumesu aNzambi chawuzondu.+
16 “Nshimbi niaTuprofwetu jadiñaku kushika nimpinji yaYowanu. Kufuma hohenohu, Wanta waNzambi anakuwushimuna nawu nsañu yayiwahi, nawa antu akunyichidi yejima anakuzata nañovu kulonda eñilimu.+ 17 Chalala, chaswayi iwulu niiseki kuhita kubadika kamufunda kansona kamuNshimbi kuhita chakadi kushikijewa.+
18 “Muntu wejima wukuseña ñodindi nakusumbula wacheñi, neli wujila, nimuntu wukusumbula owu mumbanda anaseñiwu kudi nfumwindi, neli wujila.+
19 “Kwadiña iyala wumu samaheta wavwalileña mahina awusombu awuseya, nawa wadiluñishileña hefuku-hefuku chihandilu chawuhandu. 20 Ilaña mukakulombalomba wumu wejina daLazaru wadiña nayilonda mujimba wejima amusendeleña nakumusha hachiisu chindi 21 nawa wafwilileña kuda yakuda yaholokeleña hamesa yasamaheta. Niatuwa enjileña nakulasha hayilonda yindi. 22 Chimwahitili mpinji, mukakulombalomba wafwili nawa añelu amusendeli nakumutwala kukabadi kaAbarahama.*
“Samaheta niyena wafwili nawa amujiikili. 23 Nawa Mwijamu* mwadiñayi wakabakeneña nankashi, chafumbwiliyi mesu indi, wamweni Abarahama hahalehi wudi naLazaru kukabadi kindi.* 24 Dichi wabidikili nakuhosha nindi, ‘Tata Abarahama, ntiyili luwi, nawa temeshaku Lazaru atumpiki insa yamunu windi mumenji kulonda atuutishi idimi dami, muloña inakukabakana nankashi munaka kesi kanakubidima.’ 25 Ilaña Abarahama wahosheli nindi, ‘Eyi mwanami, anukaku neyi wadiluñishileña yuma yayiwahi muchihandilu cheyi, ilaña Lazaru watambwilileña yuma yatama. Ichi dinu, yena nakukundejewa, ilaña eyi wunakukabakana. 26 Kubombela hayumiyi, hakachi kenu nanetu hadi ikela deneni nankashi kulonda antu anakukeña kufuma kunu nawu enzi kudi enu, akañanyi, hela antu anakukeña kufuma oku nawu enzi kudi etu, akañanyi.’ 27 Kuhiñahu wahosheli nindi, ‘Neyi chidi mwenomu, tata inakukulomba nami wumutemeshi ayi kwitala datata yami, 28 muloña nikweti amanakwami atanu, kulonda yayishimwini wunsahu chikupu niwena akabuli kwinza mudinu iluña damakabi.’ 29 Ilaña Abarahama wahosheli nindi, ‘Akweti Mosi niAtuprofwetu; ayitiyilili wenawa.’+ 30 Yena wahosheli nindi, ‘Inehi eyi tata Abarahama, muloña neyi muntu wunafumi mudi afu aya kudi wena, akubalumuka munyichima.’ 31 Ilaña yena wamulejeli nindi, ‘Neyi akaana kutiyilila kudi Mosi+ niAtuprofwetu, nimuntu wunasañuki mudi afu, hiyakumutiyililaku.’”
17 Kuhiñahu, walejeli atumbanji twindi nindi: “Chakadi nikujina, yuma yakahukesha antu yakenza. Hela chochu, oyihuñu yakamonayi muntu muyakenjila! 2 Chikuwaha owu muntu kumukasila ilola dakuhalilaku munshiñu nakumunatila hakaluñalwiji, kubadika yena kuhukesha wumu hadi awa akehelamu.+ 3 Dichi babalenu. Neyi manakweyi nakoñi nshidi, muzuwili,+ nawa neyi nabalumuki mumuchima, mwanakeni.+ 4 Hela chakwila yakuvulumuna mapampa 7 hefuku, nawa enza kudi eyi mapampa 7 nakuhosha nindi, ‘Nabalumuki mumuchima,’ watela kumwanakena.”+
5 Dichi apostolu amulejeli Mwanta nawu: “Tuvulishili chikuhwelelu.”*+ 6 Kuhiñahu Mwanta wayilejeli nindi: “Neyi mwadiña nachikuhwelelu chesekana naluchacha lwamositadi,* mwadi kuleja iwu mutondu wamalubeni nenu, ‘Bwitikaku wuditumbi mukaluñalwiji!’ niwena wadi kuyovwahila.+
7 “Hinyi hakachi kenu wukweti nduñu wunakudima nañombi hela wunakubiña wukwila neyi owu nduñu nafumi kumaha, yena hakumuleja nindi, ‘Twaya kunu swayi-swayi wudii yakuda kumesa’? 8 Komana, hakumuleja nindi, ‘Nloñesheli kuda kwamelela, vwalaku ihina kulonda wunyinki yakuda sampu namanishi kuda nikunwa, kuhiñahu dinu nineyi wudi nikunwaku’? 9 Komana yena wukumuhameka iwu nduñu hamuloña wakwila nazati mudimu wamwinkayi tahindi? 10 Chochimu ninenu nawa, neyi muzata nyidimu yinayinkiwu, hoshenu nenu: ‘Tudi hohu anduñu amukunkulwayi. Chuma chituneli dichitwatela kwila.’”+
11 Chayileñayi kuYerusalema, wahitili hakachi kaSamariya naÑaliliya. 12 Nawa cheñilileñayi mumukala, amayala 10 adiña nambumba amubulakeni, ilaña emeneni hahalehi.+ 13 Nawa abileleli nawu: “Yesu, Ntañishi, tutiyili luwi!” 14 Chayimweniyi, wayilejeli nindi: “Yenu mwakadimwekeshi kudi atupristu.”+ Dichi chayileñawu, mbumba yamanini.+ 15 Wumu hakachi kawu, chamweniyi nindi anamuuki, wafuntili nakumulemesha Nzambi nezu datiyakana. 16 Nawa wadibukili chamesu heseki kunyendu yaYesu nakumusakilila. Kubombelahu iwu muntu wadiña kaSamariya.+ 17 Yesu wamwihwili nindi: “Komana antu ejima 10 hidiwu otookeshewaku? Hanu dinu amakwawu 9 adi kudihi? 18 Komana kwosi muntu wunafunti nakumulemesha Nzambi chiña hohu iwu iyala wakumuza wacheñi tahindi?” 19 Kuhiñahu wamulejeli nindi: “Nyamukaku wuyeña; chikuhwelelu cheyi chinakukoleshi.”+
20 AFwarisi chamwihwiliwu mpinji yakenza Wanta waNzambi,+ yena wayakwili nindi: “Wanta waNzambi hiwunakwinza munjila yinelukiwu antu ejimaku; 21 hela antu hiyakahosha nawu, ‘Talenu hanu!’ hela, ‘Hanaku!’ Muloña tiyenu! Wanta waNzambi wudi mukachi kenu.”*+
22 Kuhiñahu wayilejeli atumbanji nindi: “Mafuku akenza himwakafwilaña kumona ifuku dimu hanowu mafuku aMwana kamuntu, ilaña himwakadimonaku. 23 Nawa antu akayilejaña enu nawu, ‘Talenu hana!’ hela, ‘Talenu hanu!’ Bayi mwakaya hela kuyilondelaku.+ 24 Neyi chakenaña nzaji kukabadi kamu kewulu nakushika kukabadi kakwawu kewulu, dichakekalayi niMwana kamuntu+ mwifuku dindi.+ 25 Hela chochu, watela kusambila kuhita mumakabi amavulu nikumukaana kudi idi ikiñu.+ 26 Neyi chichadiña mumafuku aNowa,+ dichichakekala nimumafuku aMwana kamuntu:+ 27 adiileña, anwineña, amayala asumbwileña, ambanda ayisumbwishileña kushika nihanodu ifuku deñililiyi Nowa muwatu,+ nawa Dibaji denjili nakuyijilumuna wejima wawu.+ 28 Chochimu nawa, neyi chichadiña mumafuku aLoti:+ adiileña, anwineña, alandileña, alandishileña, atumbileña mbutu, atuñileña. 29 Ilaña hefuku dafuminiyi Loti muSodoma, kwanokeli nvula yakesi nisawufa* nawa ayijilumwini wejima wawu.+ 30 Dichichakekala nihanodu ifuku neyi Mwana kamuntu anamusololi.+
31 “Hanodu ifuku, muntu wakekala hewulu detala ilaña yuma yindi yidi mwitala, bayi akasuluka nakuyisendaku, chochimu nawa, nimuntu wakekala mwiha, bayi akafunta nakusenda yuma yakashiyayi kunyimaku. 32 Anukenu ñoda Loti.+ 33 Muntu wejima wunakukeña kupulwisha wumi windi, wakawujimbesha, ilaña muntu wejima wukujimbesha wumi windi, wakawupulwisha.+ 34 Inakuyileja nami, hawuna wufuku, antu ayedi akekala hakadidi kamu; wumu akamusenda, ilaña mukwawu akamushiya.+ 35 Kwakekala ambanda ayedi akahalilaña helola dimu; wumu akamusenda, ilaña mukwawu akamushiya.” 36* —— 37 Dichi, hakumwakula amwihwili nawu: “Mwanta, kudihi kwenoku?” Yena wayakwili nindi: “Kunafwili chuma, kwenoku dikukuhwila niambuulu.”*+
18 Kuhiñahu wayilejeli chakutalilahu chamwekesheleña nawu atela kulombaña mpinji yejima chakadi kuleka,+ 2 nindi: “Mumusumba wumu mwadiña nsompeshi wabulileña kumutiya Nzambi woma nawa halemesheleña muntuku. 3 Munowu musumba mwadiña cheñi mumbanda ntuluwa wayileña kudi yena nakuhosha nindi, ‘Nkwashi niyiñi namuloña kudi mukwetu wunanholokeli kuchota chanyiloña.’ 4 Hatachi wakaanineña, ilaña chimwahitili mpinji wadihoshesheli nindi, ‘Hela chakwila hinamutiyaña Nzambi woma hela kulemesha muntuku, 5 nukumukwasha iwu ntuluwa ayiñi namuloña kulonda aleki kwinza nakunkabisha,* muloña natwalekihu kunkabisha.’”+ 6 Dichi Mwanta wahosheli nindi: “Tiyenu chahosheliyi nsompeshi hela chakwila hadiña waloñaku! 7 Mwamweni, komana Nzambi hakayiñisha namuloña antu jindi atondewa amudililaña mwaana niwufuku,+ hela chakwila wuchidi wadiwunjika nawenaku?+ 8 Inakuyileja nami, wakanyakala kuyiyiñisha namuloña. Hela chochu, neyi Mwana kamuntu nashiki, komana wakawana ichi chikuhwelelu* hanu hamaseki?”
9 Antu adimweneña nawu aloña nawa amweneña akwawu nawu amukunkulwayi, wayilejeli cheñi ichi chakutalilahu nindi: 10 “Amayala ayedi ayili nakulomba mutembeli, wumu wadiña kaFwarisi, mukwawu wadiña mukakutambula nyisonku. 11 KaFwarisi wemeni nakutachika kulomba mumuchima windi nindi, ‘Eyi Nzambi, nakusakilili muloña hinidi neyi antu ejimaku, adi neyi atupondu, abula kuloña, akawujila, hela neyi iwu mukakutambula nyisonku. 12 Nashakamaña kayedi mumulungu chakadi kuda; nahanaña yamwikumi yayuma yejima yinekalaña nayu.’+ 13 Ilaña mukakutambula nyisonku wemeneni hahalehi chanti, hakeñeleña nikufumbula mesu indi nakutalisha mwiwuluku, ilaña weteleña hantulu nakuhosha nindi, ‘Eyi Nzambi, ntiyili luwi, ami mukanshidi.’+ 14 Inakuyileja nami, iwu iyala wayili kwitala dindi waloña chikupu kubadika ona kaFwarisi.+ Muloña muntu wejima waditoheshaña, akamusawula, ilaña muntu wejima wadizozaña, akamutohesha.”+
15 Dichi antu amuleteleleña cheñi nianyanawu anyikeki kulonda yena ayikwati, ilaña atumbanji chamweniwu chumichi, atachikili kuyizuwila.+ 16 Ilaña Yesu watambikili anyikeki, nawa wahosheli nindi: “Yilekenu anyana anyanya enzi kudi ami, nawa bayi muyikaanishaku, muloña Wanta waNzambi wawantu adi neyi awa.+ 17 Inakuyileja chalala nami, muntu wejima wabulaña kwiteja Wanta waNzambi neyi mwana wanyanya hamba keñilamuku.”+
18 Nlomboli wumu wawaYudeya wamwihwili nindi: “Ntañishi Muwahi, chumanyi chinatela kwila hakwila nakekali nawumi wahaya nyaaka?”+ 19 Yesu wamulejeli nindi: “Muloñadi chiwunanteneni neyi muwahi? Kwosi muntu muwahiku, chiña Nzambi hohu.+ 20 Weluka nshimbi jahosha nawu: ‘Bayi wila wujilaku,+ bayi wujaha muntuku,+ bayi wiyaku,+ bayi wushimuna wunsahu wakutwambaku,+ lemeshaku tata yeyi nimama yeyi.’”+ 21 Yena wahosheli nindi: “Yuma yejimiyi nayihembaña kufuma tuhu kuwansi wami.” 22 Yesu chatiyiliyi awa mazu, wamulejeli nindi, “Kudi chuma chimu chiwunabuli kwila: Landishaku yuma yejima yiwukweti nawa wuyanzañeni atuzweñi mali, nawa wukwikala neheta mumawulu; kufumahu dinu winzi wiikali mukakunlondela.”+ 23 Chatiyiliyi awa mazu, waneñeli chikupu muloña wadiña waheta nankashi.+
24 Yesu wamutalili nakuhosha nindi: “Antu akweti mali chakayikalila kwiñila muWanta waNzambi.+ 25 Kafwampi, chaswayi ngameli kuhanuka mudisu dandoñu yakuchimisha kubadika samaheta kwiñila muWanta waNzambi.”+ 26 Antu atiyili awa mazu ahosheli nawu: “Komana dinu hinyi anateli kwamwinawu?”+ 27 Yena wahosheli nindi: “Yuma yikubula kutwesheka kudi antu, kudi Nzambi yikutwesheka.”+ 28 Ilaña Petulu wahosheli nindi: “Talaña! Tunashiyi yuma yitwadiña nayu nakukulondela.”+ 29 Yena wayilejeli nindi: “Inakuyileja chalala nami, kwosi muntu wunashiyi itala hela ñodindi hela amanakwindi hela anvwali jindi hela anyanindi kukoola Wanta waNzambi+ 30 wakabula kutambwila yuma yayivulu nankashi makonu nawa munshakaminu yinakwinza,* wumi wahaya nyaakaku.”+
31 Kuhiñahu, watambikili apostolu 12 hambadi nakuyileja nindi: “Tiyenu! Tunakukanduka nakuya kuYerusalema nawa yuma yejima yasonekeliwu kuhitila mudi atuprofwetu nawu yikamumwekena Mwana kamuntu, yikushikijewa.*+ 32 Chakutalilahu, akumuhana kudi antu akunyuza+ nawa akumusupisha, kumusawula+ nikumufwijila mazeñi.+ 33 Nawa hanyima yakumuvupola yikoti, akumujaha,+ ilaña hefuku damuchisatu wakasañuka.”+ 34 Hela chochu, hiyatiyishishili mwatalishili yumiyiku, muloña awa mazu ayijindiliwu, nawa hiyelukili mwatalishili yuma yahosheleñayiku.
35 Yesu chashikiliyi kwakwihi naYeriku, kwadiña iyala mputamesu washakamini kunsa yanjila nakulombalomba.+ 36 Chineli watiyili izaza dawantu dahitileña, watachikili kwihula chuma chamwekeneña. 37 Dichi amulejeli nawu: “Yesu wakuNazareta nakuhita!” 38 Hohenohu wabidikili nindi: “Yesu, Mwana kaDavidi, ntiyili luwi!” 39 Nawa antu adiña hambidi atachikili kumuzuwila nakumwila nawu amwenihu, ilaña yena waswejeli kubilela nindi: “Mwana kaDavidi, ntiyili luwi!” 40 Dichi Yesu wemeni nawa walejeli antu nindi amuleti kudi yena. Chenjiliyi kwakwihi, Yesu wamwihwili nindi: 41 “Chumanyi chiwunakukeña nikwilili?” Yena wahosheli nindi: “Mwanta, toneshaku mesu ami.” 42 Dichi Yesu wamulejeli nindi: “Tonaku; chikuhwelelu cheyi chinakukoleshi.”+ 43 Hohenohu watachikili kumona nawa watachikili kumulondela Yesu+ iku nakumulemesha Nzambi. Nawa antu ejima chamweniwu chumichi, atachikili kumushimeka Nzambi.+
19 Kuhiñahu, weñilili muYeriku nawa wahitileña mumusumba. 2 Dichi iyala wejina daZakewu wadiña mwenomu; wadiña mukulumpi wawakakutambula nyisonku nawa wadiña waheta. 3 Wafwilileña kumumona Yesu, ilaña hatwesheli kumumonaku, muloña wezaza dawantu, chineli wadiña wamwihi. 4 Dichi watemukilili kumbidi nakukandama kumutondu wamusikamo* kulonda amumoni, muloña wadiña kwakwihi nakuhita munoyu njila. 5 Yesu chashikiliyi hanodu iluña, watalili kwiwulu nawa wamulejeli nindi: “Zakewu, sulukaku swayi-swayi, muloña dalelu nukushakama mwitala deyi.” 6 Chatiyiliyi mwenimu, wasulukili swayi-swayi nawa wamutambwilili namuzañalu mwitala dindi. 7 Chamweniwu chumichi, wejima wawu adiña nakunyinyinta nawu: “Nayi nakwikala mwenyi mwitala damuntu mukanshidi.”+ 8 Ilaña Zakewu wemeni nakumuleja Mwanta nindi: “Mwanta, talaña! Chibalu chayuma yami, inakwinka atuzweñi, nawa chuma chejima chinatambwili kudi muntu munjila yawupwapoki, nukumufuntishila mapampa awana ayuma.”+ 9 Yesu chatiyiliyi awa mazu, wamulejeli nindi: “Dalelu wamwinu wunenzi mudinu itala, chineli niyena himwana kaAbarahama. 10 Muloña Mwana kamuntu wenjili nakukeñakeña nikwamwina antu ajimbala.”+
11 Chadiña nakutiyililawu kuyumiyi, wayilejeli chakutalilahu chikwawu, muloña wadiña kwakwihi naYerusalema nawa atoñojokeleña nawu Wanta waNzambi wukushikena dakumwekana.+ 12 Dichi Yesu wahosheli nindi: “Muntu wumu wamuchisaka chawanta wayili kwituña dakwakulehi+ nakutambula ñovu jawanta kulonda akafunti cheñi. 13 Chatambikiliyi anduñu jindi 10, wayinkeli mamina* 10 nakuyileja nindi, ‘Yizatishenuña mumudimu wakulanda nakulandulula sampu nichinakenza.’+ 14 Ilaña antu jindi amuheleli nawa atemesheli izanvu dawañimeni kudi yena nakumuleja nawu, ‘Hitunakukeña iwu muntu kwikala mwanta wetuku.’
15 “Chafuntiliyi hanyima yakutambula ñovu jawanta,* watambikili anduñu owu enkeliyi mali kulonda amoni mali* awanininihu mumudimu wawu wakulanda nakulandulula.+ 16 Dichi watachi wenjili hambidi nawa wahosheli nindi, ‘Mwanta, mina yeyi yinasemunwinihu mamina 10.’+ 17 Yena wamulejeli nindi, ‘Wuzataña, eyi nduñu wamuwahi! Chineli wunamwekeshi kushinshika muyuma yantesha, yuulaña nyisumba 10.’+ 18 Dichi wamuchiyedi wenjili nakuhosha nindi, ‘Mina yeyi Mwanta, yinasemunwinihu mamina atanu.’+ 19 Wamulejeli niyena nindi, ‘Nineyi yuulaña nyisumba yitanu.’ 20 Ilaña mukwawu wenjili nakuhosha nindi, ‘Mwanta, mina yeyi iyi yinaswekeli mwihina. 21 Tiyaña, nakutiyili woma, muloña wudi muntu wakalisha; wasendaña mali iwabulili kusha mubanki,* nawa wamunaña yiwabulili kukuwa.’+ 22 Yena wamulejeli nindi, ‘Nakusompeshi namazu eyi, eyi nduñu watama. Welukili neyi ami nidi muntu wakalisha, nasendaña mali inabulili kusha mubanki* nawa namunaña yinabulili kukuwa, netu?+ 23 Hanu dinu wabulililidi kusha mali* ami mubanki?* Ichi chinnenzi nadi kuwana ananshilihu ngalanyi.’
24 “Hamuloña wachumichi, walejeli antu emeni kwakwihi nindi, ‘Mutambulenu mina mwinki owu wukweti mamina 10.’+ 25 Ilaña wena amulejeli nawu, ‘Mwanta, wudi namamina 10!’— 26 ‘Inakuyileja nami, muntu wejima wukweti, akamwinkelahu jikwawu, ilaña muntu wunabuli, nichikwetiyi akachitambula.+ 27 Kubombelahu, yiletenu kunu awa ayilumbu jami abulili kukeña ami kwikala mwanta wawu nawa muyijahili hamesu ami.’”
28 Chamanishiliyi kuhosha yumiyi, watwalekelihu kukanduka nakuya kuYerusalema. 29 Nawa chashikiliyi kwakwihi naBetefwaji niBetani hampidi yatenañawu nawu Mpidi yaNyiolivi,+ watemesheli atumbanji ayedi,+ 30 nakuyileja nindi: “Yenu mumukala wudi hambidi, chimukwiñila, mukuwana mwana kachimbuulu wakukasa, hadi owu chimbuulu kanda hashakameñahu dehi muntu. Mumukasununi nawa mumuleti kunu. 31 Ilaña neyi ayihula kudi muntu wudi wejima nindi, ‘Munakumukasunwinadi?’ mwatela kumuleja nenu, ‘Mwanta nakumukeña.’” 32 Dichi owu atemesheliyi, ayili nawa awanini mwana kachimbuulu kwesekeja nachayilejeliyi.+ 33 Ilaña chakasunwineñawu mwana kachimbuulu, eni chimbuulu ayihwili nawu: “Munakumukasunwinadi mwana kachimbuulu?” 34 Ahosheli nawu: “Mwanta nakumukeña.” 35 Nawa aleteli mwana kachimbuulu kudi Yesu, ashili yakuvwala yawu yahewulu hamwana kachimbuulu nawa amushakamishilihu Yesu.+
36 Chendeleñayi hachimbuulu, antu aalileña yakuvwala yawu yahewulu mumukwakwa.+ 37 Chashikiliyi kwakwihi namukwakwa wakunkumuka kufuma kuMpidi yaNyiolivi, izaza dawatumbanji dejima datachikili kuzañalala nikumushimeka Nzambi nezu datiyakana muloña wanyidimu yejima yañovu yamweniwu, 38 nawu: “Wakiswilewa yowu Mwanta wenjilaña mwijina daYehova!* Mwiwulu mwiikali kuwunda nawa kulema kwiikali kudi eyi wekala mwiwulu mwamweni!”+ 39 Hela chochu, aFwarisi amakwawu adiña mwizaza amulejeli nawu: “Ntañishi, yizuwili atumbanji tweyi.”+ 40 Ilaña yena wayilili nindi: “Inakuyileja nami, neyi awa amwenahu, malola akukaluka nyitetu.”
41 Chashikiliyi kwakwihi, wamweni musumba nawa wawudilili,+ 42 nindi: “Neyi eyi, eña yoweneyi, weluka hefuku dalelu yuma yinateli kuleta kuwunda—ilaña dinu anayijindi kumesu eyi.+ 43 Muloña mafuku akenza hadi eyi hakatuñawu ayilumbu jeyi mpwembu yanyitondu yasoñoloka nakukunyeñumuka nikukukuchika* kumbadi jejima.+ 44 Akakunata heseki hamu nawanyaneyi adi mudi eyi,+ nawa hiyakashiya ilola nidimu hewulu delola dikwawu mudi eyiku,+ muloña hiwelukili mpinji yakukuhempulaku.”
45 Kuhiñahu, weñilili mutembeli nawa watachikili kuhañamu antu alandishileña,+ 46 nakuyileja nindi: “Chasonekewa nawu, ‘Itala dami dakekala itala dakulombelamu,’+ ilaña enu munadibalumuni diikali iyeñu dawatupondu.”+
47 Watwalekelihu nakutañisha mutembeli hefuku-hefuku. Dichi akulumpi jawatupristu niansoneki nianlomboli jawantu afwilileña kumujaha;+ 48 ilaña, hiyawanini njila yakumujahilamuku, muloña antu ejima amushiyileña wanyi nanochu chatiyileñawu kuwaha kutiyilila chatañishileñayi.+
20 Ifuku dimu hatañishileñayi antu mutembeli nikushimwina nsañu yayiwahi, akulumpi jawatupristu niansoneki hamu niakulumpi enjili 2 nawa amwihwili nawu: “Tuleji, yuma yejimiyi wayikoñaña nañovu janyi? Hela hinyi wakwinkeli iyi ñovu?”+ 3 Yena wayakwili nindi: “Ninami nawa nukuyihulaku lwihu, nawa munleji: 4 Komana ñovu yaYowanu yakupapatisha, yafumini mwiwulu tahindi kudi antu?” 5 Wena akunkulwili mulwawu nawu: “Neyi tuhoshi netu, ‘Mwiwulu,’ wukuhosha nindi, ‘Muloñadi chimwabulilili kumukuhwelela?’ 6 Cheñi neyi tuhoshi netu, ‘Wayifumishili kudi antu,’ antu ejima akutwasa malola, muloña eluka chikupu nawu Yowanu wadiña kaprofwetu.”+ 7 Dichi amwakwili nawu elukili wanyi kwafumishiliyi ñovu. 8 Yesu niyena wayilejeli nindi: “Ninami nawa nukuyileja wanyi kunafumishaña ñovu yinakoñaña nachu yumiyi.”
9 Kuhiñahu, watachikili kuyileja antu ichi chakutalilahu nindi: “Iyala wumu wadimini itempa danyivinyu,+ wadishiyili mumakasa awakakudima nawa yena wayili kwituña dacheñi hampinji yayilehi.+ 10 Chilaaka chakwaañula chichashikili, watemesheli nduñu kudi akakudima kulonda amwinkihu nyikaabu yamwitempa danyivinyu. Ilaña akakudima amweteli nawa amufuntishili makasakasa.+ 11 Ilaña watemesheli cheñi nduñu mukwawu. Iwu niyena amweteli nakumusawula* nawa amufuntishilimu makasakasa. 12 Watemesheliku cheñi wamuchisatu; iwu niyena amukatishili nawa amuhañili. 13 Dichi mwini itempa danyivinyu wahosheli nindi, ‘Nukwila ñahi? Nukutemeshaku mwanami, inakeña.+ Hadaha yena akumulemesha.’ 14 Akakudima chamumweniwu, ahosheli mulwawu nawu, ‘Iwu diyi nswana. Tumujahenu kulonda wuswana wiikali wetu.’ 15 Dichi amunatilili hanji yetempa danyivinyu nawa amujahili.+ Hanu dinu, chumanyi chakayilayi mwini itempa danyivinyu? 16 Wakenza nawa wakayijaha ana akakudima nawa itempa danyivinyu wakadihana kudi acheñi.”
Chatiyiliwu chumichi, ahosheli nawu: “Chumochu bayi chimwekanaku!” 17 Ilaña wayishinshikili nakuhosha nindi: “Indi awa mazu atalisha mudihi asonekawu nawu: ‘Ilola dadiwiliwu akakutuña, dinekali dehi ilola dalema damwiwombu dahewulu’?*+ 18 Muntu wejima wakaholokela hanodu ilola, wakadikatisha chikupu.+ Nawa muntu wejima akaholokelawu kudi odu ilola, dikamuchika.”
19 Dichi hayoyenoyu mpinji, ansoneki niakulumpi jawatupristu akeñeleña nawu amukwati, ilaña atiyili woma wawantu, muloña elukili nawu wateneneña wena munichi chakutalilahu.+ 20 Nawa chelili anamushinshiki dehi chikupu, atemesheli amayala enkeliwu mudimu mukuswamujoka kulonda adimwekeshi neyi aloña hakwila amukwati munhoshelu yindi,+ kulonda amuhani kunfulumendi nikudi nguvulu. 21 Nawa amwihwili nawu: “Ntañishi, tweluka netu wahoshaña nikutañisha mwalala nawa hiwamwekeshaña chaambuku, ilaña watañishaña njila yaNzambi muchalala: 22 Komana nshimbi yeteja* etu kuhana nyisonku kudi Kesari tahindi nehi?” 23 Ilaña welukili kafuta kawu nawa wayilejeli nindi: 24 “Tutalenu denari.* Indi iwu mutu ninsona jidi aha, janyi?” Wena amwakwili nawu: “JaKesari.” 25 Yena wayilejeli nindi: “Yuma yaKesari, mwinkenu Kesari+ nawa yuma yaNzambi, mwinkenu Nzambi.”+ 26 Dichi akañenyi kumulawula munhoshelu yindi hamesu awantu, ilaña ahayamini nachayakwiliyi nawa amweneni kwanzo-o.
27 Hela chochu, aSadusi amakwawu, owu ahoshaña nawu hikwekala kusañukaku,+ enjili nawa amwihwili nawu:+ 28 “Ntañishi, Mosi watusonekeleli nindi, ‘Neyi mana kwamuntu afwa nawa ashiya mumbanda chakadi kuvwalilamu mwana, manakwindi watela kumusumbula owu mumbanda nakumuvwalilamu manakwindi anyana.’+ 29 Dichi kwadiña amayala 7 evumu dimu. Watachi wasumbwili mumbanda, ilaña owu iyala wafwili chakadi kuvwalilamu mwana. 30 Niwamuchiyedi chochimu 31 nawa wamuchisatu wamusumbwili. Dichichadiña kudi wejima wawu 7, afwili nawa hiyashiyilihu anyanaku. 32 Nkumininaku, owu mumbanda niyena wafwili. 33 Hanu dinu hakusañuka, wakekala ñodanyi? Muloña wejima wawu 7 amusumbwilihu.”
34 Yesu wayilejeli nindi: “Anyana amunshakaminu yamakonu* asumbulaña nikusumbuka, 35 ilaña antu afuukwilawu kuswana nshakaminu yanyaaka yinakwinza nikusañuka mudi afu, hiyakasumbulaña hela kusumbukaku.+ 36 Kafwampi, hiyakafwañaku, muloña akekala neyi chekalawu añelu nawa akekala anyana kaNzambi hakayisañulawu. 37 Ilaña nsañu yakwila nawu afu akasañuka, Mosi niyena wahoshelihu munsañu yahosha hachiputa, mwamuteneniyi Yehova* nindi ‘Nzambi yaAbarahama, Nzambi yaIsaka nawa Nzambi yaYakoba.’+ 38 Yena hiNzambi yawantu amomi, bayi afwaku, muloña kudi yena* ejima wawu amomi.”+ 39 Ansoneki amakwawu amwilili nawu: “Ntañishi, wunahoshi chiwahi.” 40 Muloña hiyatwesheli cheñi kuhamuka nakumwihula lwihu hela lumuku.
41 Dichi niyena wayihwili nindi: “Hanu dinu, muloñadi chahoshelañawu nawu Kristu himwana kaDavidi?+ 42 Muloña Davidi yomweni wahosha mumukanda waMasamu nindi, ‘Yehova* wamulejeli Mwanta wami nindi: “Shakamaku kuchikasa chami chachidiilu 43 sampu nelishi dehi ayilumbu jeyi kwikala chitwamu hakudata nyendu yeyi.”’+ 44 Dichi, Davidi wamutenaña nindi Mwanta; hanu dinu, wekala ñahi mwanindi?”
45 Kuhiñahu, walejeli atumbanji twindi iku antu ejima anakutiyilila, nindi: 46 “Babalenu nawansoneki akeña kwendujola iku anavwali nyinkukumba nawa akeñaña nawu ayimusheña muyisankanu, mumasinagogi nimwena akeñaña kushakama hayitwamu yakumbidi* nimumaluña alema hakuda yakuda yamelela,+ 47 nawa adaña maheta awambanda antuluwa nawa alombaña lombe-e kulonda ayimoni kudi antu. Awa antu akayibabesha chikupu.”
21 Dichi chafumbwiliyi mesu indi, wamweni antu aheta anakuumbila yawaana yawu muyikasha yamali.+ 2 Kuhiñahu wamweni mumbanda ntuluwa wakaankila nakuumbilamu tumawayawaya twanyanya tuyedi twapela wuseya nankashi,*+ 3 nawa wahosheli nindi: “Inakuyileja chalala nami iwu mumbanda ntuluwa kazweñi nombilimu mali amavulu kubadika ejima.+ 4 Muloña awa antu ejima anombilimu yawaana yinafumishiwu hamaheta awu, ilaña iwu mumbanda hela chakwila hikazweñi, nombilimu mali ejima adiñayi nawu akuhandilamu.”+
5 Nkumininaku, antu amakwawu chahosheleñawu hatembeli chayiwahishiliwu namalola amawahi niyawaana yamwinkeliwu Nzambi,+ 6 wahosheli nindi: “Hakwila iyi yuma yimunakumona, mafuku akenza hakela kwosi ilola nidimu dakashala hewulu delola dikwawu dakabula kwalumunawuku.”+ 7 Kuhiñahu, amwihwili nawu: “Ntañishi, mpinjinyi yakamwekana yumiyi, nawa chinjikijilwinyi chikamwekesha nawu yuma yejimiyi keña yimwekani?”+ 8 Yena waakwili nindi: “Babalenu kulonda abuli kuyiluwañesha,+ muloña antu amavulu akenjila mwijina dami, nakuhosha nawu, ‘Diyi ami,’ cheñi nawu, ‘Mpinji yinashiki dehi kwakwihi.’ Bayi mwakayilondelaku.+ 9 Cheñi nawa, chimwakatiya nsañu jamajita nimapumba,* bayi mwakafwa mutentuku. Muloña yumiyi yatela kumwekanañahu dehi, ilaña kukuma hikwakenza hohenohuku.”+
10 Kuhiñahu wayilejeli nindi: “Muza wakanyamuka nakuzuña namuza wukwawu,+ wanta niwena wakanyamuka nakuzuña nawanta wukwawu.+ 11 Kwakekala nyitentanshi yamaneni nankashi, nawa mumaluña ashiyashana mwakakeha yakuda nawa mwakekala yipupu;+ kwakamwekana yuma yakutiyisha woma nawa mwiwulu mwakafuma yinjikijilu yamaneni.
12 “Ilaña henohu yuma yejimiyi kanda yimwekani, antu akayikwata enu nikuyikabisha,+ nawa akayitwala mumasinagogi nimutuleya. Akayitwala kudi anyanta nikudi anguvulu kukoola ijina dami.+ 13 Chumichi chakaletesha mwakayishimwini wunsahu. 14 Dichi, dikasenu munyichima yenu kubula kutoñojokela chadimu chimwakahosha hakudihakwilaku,+ 15 muloña ami nakayinka mazu nimaana owu akakañanyawu kukañesha hela kukaana kudi akakudikaña nenu ejima.+ 16 Kubombelahu, akayitwala* kuyota yanyiloña kudi anvwali jenu, amanakwenu, antaña jenu niamabwambu jenu nawa enu amakwawu akayijaha,+ 17 nawa akayihela kudi antu ejima muloña wejina dami.+ 18 Ilaña kwosi lusuki nilumu lwakunyitu yenu lwakakisikaku.+ 19 Neyi mwakomika, mwakapulwisha mawumi enu.*+
20 “Hela chochu, chimwakamona amashidika anatuñi yilombu nakumunyeñumuka Yerusalema,+ mwakeluki nenu kujilumuka kwindi kunaswini dehi kwakwihi.+ 21 Kuhiñahu antu akekala muYudeya akatachiki kutemukila kumapidi,+ antu akekala mukachi kindi akafumimu, nawa antu akekala mumaluña amukamwihi bayi akeñila mudi yenaku, 22 muloña wenawa akekala mafuku awunsompeshi* kulonda yuma yejima yasonekeliwu yikashikijewi. 23 Oyihuñu yakamonawu ambanda akekala namavumu niambanda akamwishaña anyana mumafuku wenowu!+ Muloña mwituña mwakekala lukadi lweneni nikuzuwa kwakenza hadi awa antu. 24 Akafwa kuwumwemu wampoku yakabali nakuyitwala muwunkoli kunyuza yejima;+ nawa Yerusalema akamudatola kudi akanyuza* sampu mpinji yatoñolawu yawakanyuza* yinashikijewi dehi.+
25 “Cheñi, kwitena, kukakweji nikututumbwa+ kwakekala yinjikijilu nawa hamaseki nyuza yakekala muyihuñu, hiyakeluka mwakwililaku muloña wakutuuma kwakaluñalwiji nimankanda aku. 26 Antu akahwidijela muloña wawoma niyuma yikatalilañawu yakamwekena iseki hashakamaña antu, muloña yuma yamumawulu yasweja ñovu yakakanka. 27 Kuhiñahu, akamona Mwana kamuntu+ nakwinza mwivu nañovu nikulema kwasweja.+ 28 Ilaña chikatachika kumwekana yumiyi, mwakemani zululu-u nakwinuna nyitu yenu kwiwulu, muloña wamwinu wenu wunakuswina kwakwihi.”
29 Hamuloña wachumichi, wayilejeli chakutalilahu nindi: “Toñojokenu hamutondu wachikuyu ninyitondu yikwawu yejima.+ 30 Neyi yinakusapuka, mwayimonaña nawa mwelukaña nenu mayinza adi kwakwihi. 31 Munjila yoyimu, chimwakamona yumiyi, mwakeluki nenu Wanta waNzambi wudi kwakwihi. 32 Inakuyileja chalala nami, idi ikiñu dikahita wanyi, sampu yuma yejima yinamwekani.+ 33 Iwulu niiseki jakahita, ilaña mazu ami hiyamba kahitaku.+
34 “Ilaña dihembenuña enu aweni kulonda nyichima yenu yibuli kulema nakusweja kuda, kusweja kunwa+ nikwakama kwamuwumi,+ kulonda ifuku odu dakabuli kuyishikena mukukasumwisha 35 neyi muhetu.+ Muloña dakashikena antu ejima ashakama hamaseki hejima. 36 Dichi tonenuña,+ lombenuña nakulemba mpinji yejima+ kulonda mwakatweshi kupuluka kuyuma yejimiyi yakamwekana nikutwesha kwimana kumesu aMwana kamuntu.”+
37 Dichi namwaana watañishileña mutembeli, ilaña nawufuku wayileña nakukaama kumpidi yateneneñawu nawu Mpidi yaNyiolivi. 38 Nawa antu ejima enjileña kudi yena nabudidi nankashi nakutiyilila kudi yena mutembeli.
22 Dichi Chawija chaMankendi Akadi Iluñi chatenañawu nawu Chipandakenu,+ chaswinineña kwakwihi.+ 2 Nawa akulumpi jawatupristu niansoneki akeñeleña njila yayiwahi yakumukwatilamu Yesu,+ muloña atiyileña antu woma.+ 3 Kuhiñahu, Satana weñilili mudi Yudasi, atenañawu nawu Isakaroti, owu wadiña hakachi kawapostolu 12,+ 4 nawa wayili nakuhosha nawakulumpi jawatupristu niatupitawu amutembeli chatela kumufukejelayi kudi wena.+ 5 Atiyili kuwaha nankashi nachumichi nawa atiyañeni kumwinka mali asiliva.+ 6 Dichi, wetejeli nawa watachikili kukeñakeña mpinji yayiwahi yakumufukejelamu kudi wena chakadi izaza dawantu kwikalahu.
7 Ifuku datachi daChawija chaMankendi Akadi Iluñi, hateleleliwu kulambula mulambu waChipandakenu, dashikili;+ 8 dichi Yesu watemesheli Petulu niYowanu, nakuyileja nindi: “Yenu mwakaloñeshi Chipandakenu kulonda tudii.”+ 9 Wena amwihwili nawu: “Kudihi kuwunakukeña tuloñesheliku Chipandakenu?” 10 Yena wayilejeli nindi: “Tiyenu! Chimukwiñila mumusumba, mukudibulakana neyala wunasendi nsaba yewumba yamenji. Mumulondeli ndo-o nimwitala mukwiñilayi.+ 11 Mumuleji mwini itala nenu, ‘Ntañishi nahoshi kudi eyi nindi: “Indi kapeka mwakukaama enyi munukudiila Chipandakenu nawatumbanji twami kadi kudihi?”’ 12 Nawa owu iyala wukuyileja kapeka keneni kadi hewulu, kakuwahisha dehi. Muloñesheli Chipandakenu mwenomu.” 13 Dichi ayili nawa awanini neyi chayilejeliyi nawa aloñesheli jaChipandakenu.
14 Dichi mpinji chiyashikili, washakamini kaheña kumesa hamu nawapostolu indi.+ 15 Nawa wayilejeli nindi: “Inakufwila chikupu kudiila hamu nanenu ichi Chipandakenu henohu kanda nikabakani; 16 muloña inakuyileja nami, hinamba kachiida cheñiku, sampu yuma yejima yinashikijewi muWanta waNzambi.” 17 Nawa chatambwiliyi kaapu,* wasakililili nakuhosha nindi: “Tambulenu aka kaapu nawa kihitishenumu kulonda munwimu wejima wenu, 18 muloña inakuyileja nami, kufuma dalelu, hinamba kanwa cheñi vinyuku, sampu Wanta waNzambi wunenzi.”
19 Cheñi, wanoneli dinkendi,+ wasakililili, wadihumwini nakuyinka, nindi: “Dinakwimenaku mujimba wami,+ wukuhanewa kukoola enu.+ Ilenuña mwenimu hakuñanuka.”+ 20 Dicheliliyi ninakaapu,* chamanishiliwu kuda kwamelela, wahosheli nindi: “Aka kaapu kanakwimenaku chitiyañenu chachiha+ chamashi ami+ akupweka kukoola enu.+
21 “Ilaña talenu! chikasa chamukakunfukejela chidi nanami hamesa.+ 22 Muloña chalala, Mwana kamuntu nakuya kwesekeja nachafuukulawu dehi;+ hela chochu, oyihuñu yikumonayi owu wukumufukejela!”+ 23 Dichi atachikili kuhanjeka mulwawu kulonda eluki wukwila mwenimu.+
24 Hela chochu, atachikili cheñi kuditaadikisha mulwawu kulonda eluki wabadika chikupu hakachi kawu.+ 25 Ilaña yena wayilejeli nindi: “Anyanta akunyuza, akabishaña antu jawu, nawa ana ekala nawuswa hadi wena, ayitenaña nawu Akakukwasha Akwawu.+ 26 Ilaña enu, bayi mwikala neyi wenaku.+ Ilaña muntu wabadika chikupu hakachi kenu, ekali kansi hadi enu ejima,+ nawa wunakulombola, ekali neyi mukakukalakela akwawu. 27 Komana wabadika hinyi, ona wunakuda* tahindi ona wunakumuzatila?* Komana wunakuda* hidiyi wabadikaku? Ilaña ami nidi hakachi kenu hamu neyi ona wunakuyizatila.*+
28 “Hela chochu, enu yenu munatwalekihu kwikala nanami+ mukweseka kwami;+ 29 nawa ami natiyañani nanenu kuyuula muwanta, neyi Tata yami chatiyañeniyi nanami,+ 30 kulonda mwakadi nikunwa kumesa yami muWanta wami,+ nikushakama hamatanda+ nakusompesha nyichidi 12 yaIsarela.+
31 “Shimona, Shimona, tiyaña! Satana nalombi kulonda ayipepi wejima wenu neyi tidiku.+ 32 Ilaña nayilombeliku nakulemba nami chikuhwelelu chenu chibuli kuzeya;+ nawa enu neyi munafunti, mwakakoleshi amanakwenu.”+ 33 Dichi yena wamulejeli nindi: “Mwanta, ami nadiloñeshi kuya neyi mukaleya nimukufwa.”+ 34 Ilaña yena wamulejeli nindi: “Inakukuleja Petulu nami, dalelu, henohu ikombu kanda eteli, wukunkaana kasatu neyi hiwañilukaku.”+
35 Wayilejeli cheñi nindi: “Chinayitemesheli kuya chakadi chikwama chamali, ipakumuna dayakuda hela nkwabilu,+ komana kudihu chuma chimwakaankilili?” Wena ahosheli nawu: “Inehi.” 36 Dichi wayilejeli nindi: “Ichi dinu muntu wukweti chikwama chamali, asendi, niwukweti ipakumuna dayakuda, asendi, nawa muntu wunabuli mpoku yakabali alandishi chakuvwala chindi chahewulu alandimu mpoku. 37 Muloña inakuyileja nami mazu asonekawu hadi ami atela kushikijewa, akwila nawu, ‘Amuchindilili hamu nawantu akoñaña yuma yatama.’+ Nawa awa mazu anakushikijewa kutalisha hadi ami.”+ 38 Dichi ahosheli nawu: “Mwanta, talaña! tukweti mpoku jatubali jiyedi.” Yena wayilejeli nindi: “Jojenoju jinawanini.”
39 Chafuminiyi kwenoku, wayili kuMpidi yaNyiolivi neyi chelileñayi diikalu, nawa atumbanji niwena amulondeleli.+ 40 Chashikiliyi hanodu iluña, wayilejeli nindi: “Lombenuña kulonda mubuli kwiñila mukweseka.”+ 41 Nawa wafumini kudi wena nakuya hahalehi chantesha,* nawa wafukamini nakutachika kulomba, 42 nindi: “Tata, neyi wunakeñi, fumishaku aka kaapu* kudi ami. Hela chochu, itejaku nkeñelu yeyi yishikijewi, bayi yamiku.”+ 43 Kuhiñahu kañelu wafumini mwiwulu wenjili kudi yena nawa wamukolesheli.+ 44 Ilaña Yesu wakabakeni nankashi nachikela chakwila watwalekelihu kulomba chikupu;+ nawa masulwila indi ekalili neyi mashi anakusotokela heseki. 45 Chamanishiliyi kulomba nakuya kudi atumbanji twindi, wayiwanini adi mutulu, muloña azeyeli nachineñi.+ 46 Yena wayihwili nindi: “Munakaaminidi? Nyamukenu nawa lombenuña kulonda mubuli kwiñila mukweseka.”+
47 Iku wuchidi kuhosha, kutala! izaza dawantu niiyala ateneneñawu nawu Yudasi, wumu hadi apostolu 12, wayilombweleña, nawa wayili kudi Yesu nakumufufwa.+ 48 Ilaña Yesu wamwihwili nindi: “Yudasi, wunakumufukejela Mwana kamuntu nakumufufwa?” 49 Antu adiña nayena chamweniwu yuma yadiña kwakwihi nakumwekana, ahosheli nawu: “Mwanta, tuyitapi nampoku yakabali tahindi?” 50 Wumu hakachi kawu, watapili ninduñu yakapristu muneni nakumuketula itu dindi dakuchidiilu.+ 51 Ilaña Yesu wahosheli nindi: “Kunahu.” Dichi wakwatili itu nakumuuka. 52 Kuhiñahu, Yesu walejeli akulumpi jawatupristu, atupitawu amutembeli niakulumpi enjili nakumukwata nindi: “Munenzi nampoku jatubali nitubama neyi kwiji munakukwata kapondu, tahindi?+ 53 Chinadiña nanenu mutembeli hefuku-hefuku,+ himwashili makasa enu hadi amiku.+ Ilaña iyi himpinji yenu nawa ñovu yamwidima.”+
54 Dichi amukasili nawa amusendeli+ nakumutwala mwitala dakapristu muneni; ilaña Petulu wadiña nakulondela hahalehi chantesha.+ 55 Chabutwiliwu kesi hakachi kalubanza nakushakama hamu, Petulu niyena washakamini hakachi kawu.+ 56 Ilaña ñamba wamumbanda wakansi chamumweniyi nashakami kukesi, wamushinshikili chikupu nakuhosha nindi: “Iwu iyala niyena wadiña hamu nindi.” 57 Ilaña yena wakaanini nakuhosha nindi: “Eyi mumbanda, ami kwami namwiluki wanyi.” 58 Chihahitili kapinji, muntu mukwawu wamumweni nakumwila nindi: “Nineyi wudi hakachi kawu.” Ilaña Petulu wahosheli nindi: “Eyi iyala, hinidi hakachi kawuku.”+ 59 Nawa chelili hanahiti dehi mpinji kwakwihi naora yimu, iyala mukwawu watachikili kukolelahu nindi: “Chalala iwu iyala niyena wadiña hamu nindi, muloña niyena himwini Ñaliliya!” 60 Ilaña Petulu wahosheli nindi: “Eyi iyala, neluki wanyi jiwunakuhosha.” Iku wuchidi kuhosha, ikombu etela nikwitela. 61 Muloña wachumichi, Mwanta wabalumukili nakumushinshika Petulu, nawa Petulu wanukili mazu amulejeliwu kudi Mwanta nindi: “Henohu ikombu kanda eteli dalelu, wukunkaana kasatu.”+ 62 Dichi wayili hanji nawa wadilili nankashi.
63 Dichi amayala amukwatili Yesu atachikili kumusupisha,+ kumweta;+ 64 nawa hanyima yakumubuta hamesu, atwalekelihu kwihula nawu: “Profwetaku! Hinyi wunakweti?” 65 Nawa ahosheli yuma yikwawu yayivulu yakumusawula.
66 Nawa chikwachili, izanvu dawakulumpi jawantu, akulumpi jawatupristu niansoneki apompeli hamu,+ nawa amutwalili muchota chawu chaSanihedirini* nakuhosha nawu: 67 “Tuleji, neyi yeyi Kristu.”+ Ilaña yena wayilejeli nindi: “Hela chakwila nukuyileja, mukwiteja wanyi. 68 Cheñi nawa, neyi niyihula, mukwakula wanyi. 69 Hela chochu, kufuma dalelu Mwana kamuntu+ akamushakamisha kuchikasa chaNzambi chachidiilu chañovu.”+ 70 Chatiyiliwu mwenimu, wejima wawu amwihwili nawu: “Komana eyi, wudi Mwana kaNzambi?” Yena wayakwili nindi: “Enu aweni munahoshi nenu yami.” 71 Wena ahosheli nawu: “Tukukeñeladi wunsahu wukwawu? Muloña etu aweni tunaditiyili mukanwa kindi.”+
23 Dichi izaza deneni dawantu dejima danyamukili nakumutwala kudi Pilatu.+ 2 Kuhiñahu, atachikili kumwinka nyiloña+ nawu: “Iwu muntu twamuwana nakuluwañesha muza wetu nikukaanisha antu kufweta nyisonku kudi Kesari,+ nawa waditenaña nindi diyi Kristu mwanta.”+ 3 Dichi Pilatu wamwihwili nindi: “Yeyi Mwanta wawaYudeya?” Yena wamwakwili nindi: “Eyi aweni wunadihosheli.”+ 4 Dichi Pilatu walejeli akulumpi jawatupristu nimazaza awantu nindi: “Iwu muntu hinnamuwani namuloñaku.”+ 5 Ilaña wena akolelelihu nawu: “Wasañumunaña antu kudikaña kuhitila mukutañisha muYudeya mwejima, kutachikila kuÑaliliya kushika nikunu.” 6 Pilatu chatiyiliyi mwenimu, wehwili neyi chakwila Yesu wadiña mwini Ñaliliya. 7 Chelukiliyi nindi wafumini mumpata yaHerodi,+ wamutemesheli kudi Herodi, owu wadiña niyena muYerusalema mumafuku wenowu.
8 Herodi chamumweniyi Yesu, wazañaleli nankashi. Muloña hadi mpinji yayilehi, wafwilileña kumumona Yesu muloña wampuhu yatiyiliyi hadi yena,+ nawa wakuhweleleli kumona chinjikijilu chadi kukoñayi. 9 Dichi watachikili kumwihula malwihu amavulu, ilaña yena hamwakwiliku.+ 10 Hela chochu, akulumpi jawatupristu niansoneki atwalekelihu kwimana nakukolelahu kumwinka nyiloña. 11 Kufumahu, Herodi hamu niamashidika indi amusawili+ nikumuseha+ kuhitila mukumuvwika chakuvwala chalubanji, kuhiñahu amufuntishili cheñi kudi Pilatu. 12 Herodi naPilatu ekalili amabwambu kufuma hadodenodu ifuku, muloña hakusambila adiña adihembela nkunyi.
13 Dichi Pilatu wapompesheli hamu akulumpi jawatupristu, anyuuli niantu 14 nakuyileja nindi: “Mwaleta iwu muntu kudi ami nenu nakuleja antu kudikaña. Ilaña tiyenu! Namwihujola hamesu enu, ilaña hinnamuwani nayiluwa yimunakumwinkelahu nyiloñaku.+ 15 Kafwampi, Herodi niyena hamuwanahu namuloñaku, muloña wamufuntisha cheñi kudi etu, tiyenu! hanakoñihu chuma chatelela kufwilahuku. 16 Dichi ami nukumubabesha hohu+ nawa nimuumbiku.” 17* —— 18 Ilaña izaza dejima dabidikili nawu: “Iwu muntu mujahi,* nawa tuumbiliku Baraba!”+ 19 (Iwu iyala amushili mukaleya muloña wakudikaña nanfulumendi kwamwekeni munowu musumba nihamuloña wakujahañana.) 20 Pilatu wayibidikili cheñi, muloña yena wakeñeleña kumuumbaku Yesu.+ 21 Dichi atachikili kubidika nawu: “Mujahilenu hamutondu! Mujahilenu hamutondu!”+ 22 Wahosheli nawu kamuchisatu nindi: “Muloñadi? Chumanyi chatama chinakoñiyi iwu muntu? Hinnamuwani namuloña watelela kufwilahuku; Dichi ami nukumubabesha hohu nawa nimuumbiku.” 23 Chatiyiliwu chumichi antu akolelelihu, nakuhosha namazu atiyakana nawu amujahi,* nawa mazu awu amuzeyesheli.+ 24 Dichi Pilatu wafuukwili kwila mwakeñeleñawu antu. 25 Wombiliku iyala akeñeleñawu, akasiliwu mukaleya muloña wakudikaña nanfulumendi nikujahañana, ilaña wamuhanini Yesu kulonda amwili mwakeñeleñawu.
26 Dichi chamutwalileñawu, akwatili iyala wumu wejina daShimona wakuKireni wafumineña mwiluña damukamwihi, nawa amusendesheli mutondu wakuyandishila* nakumulondela Yesu hanyima.+ 27 Antu amavulu nankashi adiña nakumulondela, kubombelahu niambanda atwalekelihu kudishona nikumudila makumbu. 28 Yesu wabalumukilili kudi ambanda nakuhosha nindi: “Enu anyana kaYerusalema awambanda, lekenu kundila. Ilaña didilenu enu aweni nianyanenu;+ 29 muloña tiyenu! mafuku anakwinza hakahoshawu antu nawu, ‘Adi namuzañalu wowu ambanda anshinta, nimavumu abulili kuvwala anyana nimayeli abulili kwamwisha!’+ 30 Kuhiñahu akatachika kuleja mapidi nawu, ‘Tuholokelenu!’ nitupidi nawu, ‘Tubutenu!’+ 31 Neyi elaña yumiyi henohu mutondu wuchidi wutuuta, hanu dinu, chumanyi chakamwekana neyi wunoomi dehi?”
32 Amayala ayedi, atupondu, niwena ayitwalileña nakuyijahila hamu nayena.+ 33 Chashikiliwu kwiluña datenañawu nawu Chaañu,+ amupopeleli hamutondu hamu nanowu atupondu, wumu kuchidiilu chindi, mukwawu kuchimunswa chindi.+ 34 Ilaña Yesu wahosheleña nindi: “Tata, yanakeni, muloña hiyaneluki chuma chinakwilawuku.” Kubombelahu, asakwili nachinjikijilu hakudanzañena yakuvwala yindi.+ 35 Nawa antu emeni nakutalaku. Ilaña, anyuuli amusupishileña nakuhosha nawu: “Wamwinineña akwawu; mulekenu adaamwini yomweni neyi diyi Kristu waNzambi, Watondewa.”+ 36 Mashidika niwena adiña nakumusupisha, enjileña kwadiñayi nakumwinka vinyu yabatuka+ 37 nakuhosha nawu: “Neyi wudi Mwanta wawaYudeya, daamwini eyi aweni.” 38 Nawa hewulu damutu windi asonekelihu nawu: “Iwu diyi Mwanta wawaYudeya.”+
39 Kuhiñahu, kapondu wumu akudikiliwu kwenoku watachikili kumusupisha+ nindi: “Iyeyi Kristu, hidimuku? Daamwini eyi aweni ninetu kumu!” 40 Kuhiñahu kapondu mukwawu wamuzuwilili nakumwila nindi: “Komana eyi niwoma wakumutiya Nzambi kwosi, kutoña nineyi anakukubabeshela hamu naniwu muntu? 41 Etu tunateleli kutubabesha, muloña tunakutambula wufwetu wayuma yitwakoñeli; ilaña iwu muntu hanakoñihu chuma chatamaku.” 42 Kuhiñahu wamwilili nindi: “Yesu, wakañanukaña neyi wuneñili dehi muWanta weyi.”+ 43 Yena wamulejeli nindi: “Inakukuleja chalala dalelu nami, wakekala nanami muParadisa.”+
44 Hanoyu mpinji kwadiña kwakwihi naora yamu 6,* ilaña kwelili mwidima munodu iluña dejima kushika nihaora yamu 9,*+ 45 muloña itena dalekeli kutoñeka; kuhiñahu ihina dakujika mwiluña dajila+ databukili hakachi kufuma kwiwulu nakushika kwishina.+ 46 Dichi Yesu wabidikili nezu datiyakana nindi: “Tata, nashi spiritu yami mumakasa eyi.”+ Hanyima yakuhosha awa mazu, wafwili.*+ 47 Mukulumpi wamashidika chamweniyi chuma chamwekeni, watachikili kumulemesha Nzambi, nakuhosha nindi: “Chalala, iwu muntu wadiña waloña.”+ 48 Nawa mazaza awantu ejima apompeli kwenoku nakutala chumichi, chamweniwu yuma yamwekeni, afuntili kumatala awu iku anakweta hantulu jawu. 49 Niantu ejima amwilukili emeneni hahalehi chanti. Kwenoku, kwadiña cheñi ambanda enjili hamu nindi kufuma kuÑaliliya nawa niwena amweni yumiyi.+
50 Dichi kwadiña iyala wejina daYosefu, muntu alemesheliwu muchota, wadiña wamuwahi nawa waloña.+ 51 (Iwu iyala hetejeli mpuña yakasiliwu akwawu niyuma yeliliwuku.) Wafumini kuAramateya musumba wawaYudeya, nawa wadiña nakutalila Wanta waNzambi. 52 Iwu iyala wayili kudi Pilatu nawa walombeli mujimba waYesu. 53 Yosefu wafumishili mujimba hamutondu+ nakuwuvuñila hehina dadiwahi, nawa wawukaamikili mwijamu* dapokweliwu mwilola,+ omu mwadiñi kanda akaamikeñamu dehi mufu hela wumu. 54 Dichi dadiña ifuku daKuloñeshelamu*+ Sabata,+ nawa yadiña kwakwihi nakutachika. 55 Ilaña ambanda enjili hamu nindi kufuma kuÑaliliya niwena alondeleli munyima, amweni odu ijamu* nichawukaamikiliwu mujimba windi,+ 56 nawa ayili nakuloñesha yuma yevumba dadiwahi nimanji evumba dadiwahi. Hela chochu, anookeli hefuku daSabata+ kwesekeja nanshimbi.
24 Ilaña hefuku datachi mumulungu, ayili nantetemena yayeni kwijamu,* aleteli yuma yevumba dadiwahi yaloñesheliwu.+ 2 Ilaña awanini ilola anadilañumuniku kwijamu,*+ 3 nawa cheñililiwu, awanini mujimba waMwanta Yesu mwosi.+ 4 Henohu achidi kuhayama chumichi, amweni amayala ayedi avwalili yakuvwala yatoñeka anemani kwakwihi nawena. 5 Owu ambanda atiyili woma nawa anoñamini chamesu heseki, dichi owu amayala ayilejeli nawu: “Muloñadi chimunakukeñela muntu wamumi mudi afu?+ 6 Wudi munu wanyi, anamusañuli dehi. Anukenu chayilejeliyi hadiñayi muÑaliliya, 7 nindi Mwana kamuntu atela kumuhana mumakasa awakanshidi nakumujahila hamutondu nawa hefuku damuchisatu akamusañula.”+ 8 Dichi anukili mazu indi,+ 9 nawa afuntili kufuma kwijamu* nawa alejeli atumbanji 11 niakwawu ejima yuma yejimiyi.+ 10 Adiña Mariya Mandaleni, Yowana niMariya mama yaYakoba. Niambanda amakwawu adiñawu nawu alejeleña apostolu yumiyi. 11 Hela chochu, awa mazu amwekeni neyi amukunkulwayi kudi wena, nawa hiyayikuhweleleli owu ambandaku.
12 Ilaña Petulu wanyamukili nakuya lufuchi kwijamu,* wabandamini nakutalamu, wamweni hohu mahina. Dichi wafuminiku iku nahayamini nankashi hayuma yamwekeni.
13 Dichi hadodenodu ifuku, atumbanji ayedi ayileña mumukala wateneneñawu nawu Emawusi, hadiña mamayilu kwakwihi na 7* kufuma kuYerusalema, 14 nawa ahanjekeleña mulwawu hayuma yejimiyi yamwekeni.
15 Chahanjekeleñawu nikuhosha hayumiyi, Yesu wayiwanini nawa watachikili kwendela hamu nawu, 16 ilaña wena amwilukili wanyi.+ 17 Dichi yena wayihwili nindi: “Nsañwinyi yimunakuhanjeka enu ayedi munjila?” Wena emeni kuka-a iku anadihombi. 18 Dichi Kilopa wamwakwili nindi: “Komana eyi wudi mwenyi nkaweyi wunakushakama muYerusalema wunabuli kwiluka* yuma yinamwekani mumusumba munanu mafuku tahindi?” 19 Yena wayihwili nindi: “Yumanyi yenoyu?” Wena amwakwili nawu: “Hiyuma yinakundami kudi Yesu wakuNazareta,+ owu wadiña kaprofwetu wañovu muyuma yelileñayi niyahosheleñayi kumesu aNzambi nikudi antu ejima;+ 20 nichamuhaniniwu kudi akulumpi jetu jawatupristu nianyuuli nawu amujahi,+ nawa amupopeleli hamutondu. 21 Ilaña twakuhwelelaña netu iwu muntu diyi wadi kwamwina Isarela.+ Kubombela hayumiyi, dalelu dinekali ifuku damuchisatu kufuma hamwekeni yumiyi. 22 Kubombelahu, ambanda amakwawu hakachi ketu niwena atuhayamisha, muloña amenekela kwijamu* budidi nankashi+ 23 nawa chawanawu mujimba windi mwosi, enza nakushimuna nawu amona cheñi chuma chakuhayamisha, amona añelu ayileja nawu Yesu wamumi. 24 Kuhiñahu amakwawu adiña nanetu aya kwijamu,*+ nawa awana neyi chahosha owu ambanda, ilaña hiyamumonaku.”
25 Dichi yena wayilejeli nindi: “Enu antu abula maana nawa abulaña kwiteja swayi munyichima yuma yejima yahosheli atuprofwetu! 26 Komana Kristu hateleleli kukabakana nayumiyi+ nikwiñila mukulema kwindiku?”+ 27 Nawa wayilumbulwilili yuma yahoshawu hadi yena muNsona jejima kutachikila kumazu aMosi nimazu awaTuprofwetu ejima.+
28 Nkumininaku, ashikili kwakwihi namukala kwayileñawu, nawa yena welili neyi kwiji nakukeña kupandakana. 29 Ilaña wena amulembeleli kubula kuya, nakumwila nawu: “Shakamaku nanetu, muloña kuneli dehi melela nawa itena keña dihumi.” Chatiyiliyi mwenimu, weñilili mwitala nawa washakamini nawu. 30 Nawa hadiileñayi nawu,* wanoneli dinkendi, wadikiswilili, nawa wadihumwini nakutachika kuyinka.+ 31 Hohenohu mesu awu atoneni chikupu nawa amwilukili; ilaña yena wajimañeni kumesu awu.+ 32 Nawa adihoshesheli mulwawu nawu: “Komana nyichima yetu mukachi hiyatatashanaña chahoshañayi nanetu munjila nichatubakwilañayi* chikupu Nsonaku?” 33 Dichi hohenohu anyamukili nakufunta kuYerusalema, nawa awanini atumbanji 11 ninowu apompeli hamu nawu, 34 owu ahosheli nawu: “Chalala Mwanta amusañula, nawa wamwekana kudi Shimona!”+ 35 Kuhiñahu, ashimwini yuma yamwekeni munjila ninochu chamwilukiliwu hahumwiniyi dinkendi.+
36 Hadiñawu nakushimuna yumiyi, yena yomweni wemeni mukachi kawu nakuyila nindi: “Kuwunda kwiikali nanenu.”+ 37 Ilaña muloña wakwila atiyili woma nimutentu, atoñojokeli nawu amweneña spiritu. 38 Dichi yena wayilili nindi: “Munaakamidi, nawa munakujinokeladi munyichima yenu? 39 Talenu makasa ami ninyendu yami, kulonda mwiluki nenu yami; nkwatenu muntiyi, muloña spiritu hekala namusunyi nimafwaha jinikweti ami neyi chimunammoniku.” 40 Nawa chahosheliyi mwenomu, wayitalishili makasa indi ninyendu yindi. 41 Ilaña hachidiñawu kanda eteji chumichi muloña wamuzañalu wasweja nikuhayama, wayihwili nindi: “Mukwetihu yakuda kunu?” 42 Dichi amwinkeli chiketu chanshi wakwocha, 43 wachinoneli nawa wachidiilili hamesu awu.
44 Kuhiñahu wayilejeli nindi: “Awa diwu mazu ami inayilejeli hinachidiña nanenu,+ nami yuma yejima yasonekawu hadi ami muNshimbi jaMosi, mumazu awaTuprofwetu nimuMasamu yatela kushikijewa.”+ 45 Dichi wenzunwini chikupu yitoñojoka yawu kulonda atiyishishi mwalumbulukila Nsona,+ 46 nawa wayilejeli nindi, “Ichi dichasonekawu: nawu Kristu wakakabakana nawa wakasañuka mudi afu hefuku damuchisatu,+ 47 nawa kushindamena hejina dindi, nsañu yakwila nawu antu atela kubalumuka munyichima kulonda ayanakeni nshidi+ jawu akayishimwina mwahita nyuza yejima+—kutachikila muYerusalema.+ 48 Enu mwakekala ayinsahu ayumiyi.+ 49 Nawa tiyenu! ami inakuyitemeshela chuma chankaniniyi Tata. Dichi enu, shakamenuña mumusumba sampu anayivwiki ñovu kufuma mwiwulu.”+
50 Kufumahu, wayilombweli ndo-o nikuBetani, nawa wolweli makasa indi nakuyikiswila. 51 Hadiña nakuyikiswilayi, amwambwili kudi wena nawa amutwalili mwiwulu.+ 52 Dichi adifukwili* kudi yena nawa afuntili kuYerusalema iku anazañalali chikupu.+ 53 Nawa atwalekelihu kumushimeka Nzambi mutembeli.+
Talenu Kulumbulula.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “kashidikilu.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “hanafumiyi hohu mwivumu damama yindi.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “chimwenu.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Iwu himumbanda wabula kukaamahu dehi neyala.
Hela “ehwiliwu.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Kulumbulula.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
MuchiGiriki, “mbutu.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “chamwinu wañovu.” Talenu Kulumbulula, “Luseñu.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Imu bayi neyi himwisañaku, ilaña hichuma mwadiilaña yimuna.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Imu bayi neyi himwisañaku, ilaña hichuma mwadiilaña yimuna.
MuchiGiriki, “mashidika amwiwulu.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Imu bayi neyi himwisañaku, ilaña hichuma mwadiilaña yimuna.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
MuchiGiriki, “wejima washinkulaña mwivumu.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “tunkudimba.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
MuchiGiriki, “wumi weyi eyi.”
MuchiGiriki, “kufuma hadiñayi kanda yakaameñahu dehi neyala.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Dikwila nawu, Herodi Antipasi. Talenu Kulumbulula.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “njila yaNzambi yakwamwinamu.”
Hela “chakuvwala chikwawu.”
Hela “mukanjikija.”
Hela “Chozelu chindi chakupepa nachu.”
Hela “kankudimba.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “ikoli datembeli; hahalehi nankashi.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “okiliwu.”
Hela “kwakumina mpidi.”
Hela “amushinjikiliku.”
Dikwila nawu, Kaluñalwiji kaÑaliliya.
Hela “akwobweli.”
Hela “ñuuki.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Aka hikadidi kanyanya hasendelañawu muyeji.
Aka hikadidi kanyanya hasendelañawu muyeji.
Aka hikadidi kanyanya hasendelañawu muyeji.
Aka hikadidi kanyanya hasendelañawu muyeji.
Hela “kushakama kaheña kumesa.”
Hela “chilaaka.”
Dikwila nawu, chakadi kushilahu hakufuntisha.
Hela “asondamishaña.”
Hela “nikusondamisha.”
Hela “Kambanji.”
MuchiGiriki, “wavwalikili kankawindi.”
Hela “chileyi chakusendelahu mufu.”
MuchiGiriki, “kumesu eyi.”
Hela “muyuma yafumañamu.”
Hela “nashakami kaheña kumesa.”
Hela “chipunda chelola dalubanji.”
Hela “mukakusondamisha.”
Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Hela “jamaneni.”
Hela “majamu achanukishu.”
Hela hekwawu, “Iwu ndemoni wamukabishili hadi mpinji yayilehi.”
Hela “añulu.”
Hela “añulu.”
Hela “añulu.”
MuchiGiriki, “wavwalikili kankawindi.”
Hela “ñovu yawumi.”
MuchiGiriki, “siliva.”
Hela “chakuvwala chikwawuku.”
Dikwila nawu, Herodi Antipasi. Talenu Kulumbulula.
Hela “mumabasiketi.”
Talenu Kulumbulula.
MuchiGiriki, “chayileñawu nakumana.”
Hiitemwa dakokañawu añombi.
Hela “kukumbata muntu wudi wejima hakumwimusha.”
Hela “Hedesi,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Talenu Kulumbulula.
Talenu Nsañu Jikwawu B14.
MuchiGiriki, “izu dindi.”
Hela “dasweja kuwaha.”
Hela “adijiliki.”
MuchiGiriki, “dinkendi.”
Hela “nshidi jetu.”
Hela “walukakela lwindi.”
Hela “ndemoni wawumama.”
Ijina dinakundami kudi Satana.
Hela “ibañu dakupiminamu.”
Hela “diweni.”
Hela “wukwikala nachejeji chikupu.”
MuchiGiriki, “kutama.”
Dikwila nawu, kashidikilu kakuditookesha yomweni.
Hela “lupasa.”
Hela “kupuupa.”
Hela “yawaana yakwinka atuzweñi.” Talenu Kulumbulula.
Hela “minti.”
MuchiGiriki, peganoni. Himutondu wazatishañawu kuyitumbu nikusha muyakuda kulonda yitiyakani chiwahi.
Dikwila nawu, wuñanji nikumukeña Nzambi.
Hela “yayiwahi nankashi.”
Hela “majamu achanukishu.”
Hela “majamu akadi yinjikijilu.”
Hela “majamu achanukishu.”
Hela “natembeli.”
Hela “kii.”
Talenu Kulumbulula.
Hela “machochu.”
MuchiGiriki, “maasariyoni ayedi.” Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Hela “adiwulañawu.”
Hela hekwawu, “mumasinagogi.”
Hela “ntuuya.”
Hela “wumi wami.”
Hela “Wumi, wudi.”
Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Hela “yawaana yakwinka atuzweñi.” Talenu Kulumbulula.
MuchiGiriki, “Dimanyekenu mumbunda jenu.”
Hela “wakadimanyeka.”
Kufuma kuma 21:00 nakushika hakachi kawufuku.
Kufuma hakachi kawufuku nakushika kuma 03:00.
Hela “mukakuhemba itala.”
Hela “kuzata kwesekeja nankeñelu yankaaka yindi.”
MuchiGiriki, “leputoni yakukumishaku.” Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Dikwila nawu, nyilambu yayimuna.
Hela “kwoloka.”
Hela “wabandukili.”
Kanchacha kanyanya kawanikaña muPalesitini. Kanateli kukula nakushika kwakwihi namamita awana nawa kekalaña nanyitayi.
MuchiGiriki, “yesekelu yasiya.” Siya yimu yesekeni namalita 7.33. Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Hela “yapata.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “waedema,” chikatu chakwikala namenji amavulu mumujimba.
MuchiGiriki, “wadaña dinkendi.”
MuchiGiriki, “kuda kwamelela.”
Hela “kukeña hohu chanti.”
Talenu Kulumbulula.
Hela “kuleka.”
Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Hela “amabwambu jindi awambanda.”
Talenu Nsañu Jikwawu B15.
Hela “chalukisa; chakubula kwakamena.”
Hela “añulu.”
Hela “añulu.”
MuchiGiriki, “kudimbukila hanshiñu yindi.”
Hela “wamumi.”
MuchiGiriki, “wadiili.”
Hela “namukulumpi windi wakuhemba itala.”
Hela “Nyilondu.” Mulondu wumu wesekeni namalita 22 (magaloni 5.81). Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Hela “Yipimu yansaba 100.” Chipimu chimu chansaba chesekeni namalita 220 (makwati 200 oma). Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Hela “wazatili mukubabala.”
Hela “nyaaka yinu.” Talenu Kulumbulula.
MuchiGiriki, “muntulu yaAbarahama.”
Hela “Hedesi,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.
MuchiGiriki, “muntulu yindi.”
MuchiGiriki, “Twinki chikuhwelelu chachivulu.”
Kanchacha kanyanya kawanikaña muPalesitini. Kanateli kukula nakushika kwakwihi namamita awana nawa kekalaña nanyitayi.
Hela “wudi mukachi kenu.”
Iyi sawufa yinateniwu haniyi vasi himalola abutukaña kesi.
Hela hekwawu, “makubi.”
Hela “nakunzeyesha.”
Hela “chikuhwelelu chamuchidiwu.” MuchiGiriki, “chikuhwelelu.”
Hela “nimunyaaka yinakwinza.” Talenu Kulumbulula.
Hela “yakamana.”
“Ijina dachiGiriki damwekeshaña mutondu wachikuyu wudi namafu adifwana namutondu wamalubeni.”
Mina yimu yachiGiriki yalemeni magiramu 340, nawa yesekeni namadirakima 100. Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Hela “wanta.”
MuchiGiriki, “siliva.”
Hela “munyambawulu.”
Hela “munyambawulu.”
MuchiGiriki, “siliva.”
Hela “munyambawulu.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “nikukukabisha.”
Hela “kumutiyisha nsonyi.”
MuchiGiriki, “mutu wewombu.”
Hela “chaloña.”
Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Hela “nyaaka yinu.” Talenu Kulumbulula.
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “kumesu indi.”
Talenu Nsañu Jikwawu A5.
Hela “yayiwahi nankashi.”
MuchiGiriki, “malepita ayedi.” Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Hela “yikonkojola.”
Hela “akayifukejela.”
Hela “mwakaheta mawumi enu.”
Hela “mafuku akutenda.”
Hela “Akamatuña.”
Hela “Akamatuña.”
Hela “lupasa.”
Hela “lupasa.”
Hela “wunashakami kaheña kumesa.”
Hela “wunakumukalakela.”
Hela “wunashakami kaheña kumesa tahindi.”
Hela “wunakuyikalakela.”
Hela “chintampu hanateli kuholokela ilola neyi adizukumuna.”
Hela “lupasa.”
Hela “muChota Cheneni chawaYudeya.”
MuchiGiriki, “Iwu muntu mufumishihu.”
Hela “amujahili hamutondu.”
Talenu Kulumbulula.
Dikwila nawu, kwakwihi na 12:00.
Dikwila nawu, kwakwihi na 15:00.
Hela “woneni kakukumishaku.”
Hela “mwijamu dachanukishu.”
Dikwila nawu, haChitanu.
Hela “ijamu dachanukishu.”
Hela “kwijamu dachanukishu.”
Hela “kwijamu dachanukishu.”
Hela “kwijamu dachanukishu.”
Hela “kwijamu dachanukishu.”
Kwakwihi namakilomita 11. MuchiGiriki, “mabulu 60.” Ibulu dimu dadiña namamita 185. Talenu Nsañu Jikwawu B14.
Hela hekwawu, “Komana yeyi hohu mwenyi muYerusalema wunabuli kwiluka?”
Hela “kwijamu dachanukishu.”
Hela “kwijamu dachanukishu.”
Hela “Hashakaminiyi nawu kaheña kumesa.”
Hela “nichatulumbulwilayi.”
Hela “adibukili.”