Watchtower LAYIBULALI YAHAINTANETI
Watchtower
LAYIBULALI YAHAINTANETI
Lunda
  • BAYIBOLU
  • NYIKANDA
  • KUPOMPA
  • lv kapetulu 11 mafu 121-132
  • “Kusumbula Kwikali Kwalema”

Vidiyo yimwatonda hosi.

Atwanakeniku mwani, vidiyo yakañanya kwenzunuka.

  • “Kusumbula Kwikali Kwalema”
  • ‘Shakamenu Mukukeña kwaNzambi’
  • Tunyitu Twanyanya
  • Nsañu Yinadifwani
  • KUKUNDAMA KWAKWIHI NANZAMBI NIKUDI MUKWENU WAMUMALUWI
  • KUMUKEÑA YEHOVA CHIKUPU DIKWAYISAÑUMUNAÑA
  • LEKENU NHOSHELU NIYILILU YASAWULAÑA MALUWI
  • ‘KADIDI KAMALUWI KEKALI KAJILA’
  • CHAKUKOLESHA MPANDA YAMALUWI ENU
  • Hanyima yachawija
    Chakushakama Mukukeña KwaNzambi
  • Neyi Maluwi Anakukeña Kumana
    Chakwikala naMuzañalu muChisaka
  • Monenu Maluwi Adi Muwufwinda Nenu Anateli Kukola
    2012 Kaposhi Kakutalila Kanakubidika Wanta wa Yehova
  • Ikalenu naMuzañalu muMaluwi Enu
    2008 Kaposhi Kakutalila Kanakubidika Wanta wa Yehova
Talenu nsañu yikwawu
‘Shakamenu Mukukeña kwaNzambi’
lv kapetulu 11 mafu 121-132

Kapetulu 11

“Kusumbula Kwikali Kwalema”

“Luñaku nañodeyi wakuwukwenzi weyi.”—YISHIMU 5:18.

1, 2. Lwihwinyi lutukudiza, nawa muloñadi?

MWASUMBULA tahindi mwasumbuka? Neyi mwasumbula hela mwasumbuka, komana mumaluwi enu mudi muzañalu tahindi munakumona kukala kweneni? Komana wulunda wenu namwinikwenu wunakunowa? Tahindi munakuumika kukala kwamumaluwi ilaña himunakudiluñishaku? Neyi mudi kukala, dikwila nawu munakuneña muloña muzañalu wumwatiyileña hakusambila wunamani dehi. Hakwikala akwaKristu, mwafwilaña nenu maluwi enu amulemesheña Yehova, Nzambi yimwakeña. Dichi yuma yimunakumona yinakuyineñesha chikupu. Hela chochu bayi mutoñojoka nenu kukala kumunakumona hikwakamanaku.

2 Makonu, tukweti akwaKristu adisumbula omikili mumaluwi chakubula wulunda wawuwahi namwinikwawu. Ilaña, aweni njila yakukoleshelamu wulunda wawu. Anenu nawa munateli kuwana muzañalu mumaluwi enu. Munjilanyi?

KUKUNDAMA KWAKWIHI NANZAMBI NIKUDI MUKWENU WAMUMALUWI

3, 4. Muloñadi adisumbula chatela kudikundilawu neyi afwila kukundama kwakwihi naNzambi? Hanenu chakutalilahu.

3 Enu nimwinikwenu mukudikunda neyi mufwila kukundama kwakwihi naNzambi. Muloñadi? Toñojokenu hanichi chakutalilahu: Fwikijenu mpidi yasoñoloka kwiwulu nawa yeneni kwishina. Iyala nemeni mwishina kukabadi kamusela mumbanda nemeni kabadi kekwawu, mwishina kumujika. Wejima wawu hiyakukandama mpidi. Neyi wejima wawu achidi mwishina dampidi, hekalaña iluña deneni hakwila adiwani. Ilaña chikwila wejima wawu anashiki dehi kwakwihi nansa, iluña didi hakachi kawu dakehaña chikupu. Komana munamoni chuma chalema chitukudizila kunichi chakutalilahu?

4 Ñovu yimwazatishaña hakumukalakela Yehova chikupu yikwesekana nañovu yimukuzatisha hakukandama mpidi. Chineli mwamukeña Yehova, dikwila nawu muna kukandama mpidi. Ilaña, neyi himwatiyashanaña namwinikwenuku, chidi neyi munakukandamina kutubadi twashiyashana twampidi. Chumanyi chikumwekana neyi mukandamaña hohu? Eña, hakusambila hakwikala iluña deneni. Hela chochu, neyi muzata nañovu yakukundama kwakwihi naNzambi, kukandama hewulu chikupu, mukusweja kudikunda namwinikwenu. Eña, kukundama kwakwihi naNzambi diyi njila yakukundaminamu kwakwihi namwinikwenu. Hanu dinu munateli kwila ñahi mwenimu?

5. (a) Njilanyi yimu yakukundaminamu kwakwihi naYehova nimwinikwenu? (b) Indi Yehova wamonaña ñahi maluwi?

5 Njila yimu yalema yakukandama, yinashindameni hachimwovwahilaña kufumba kutalisha hamaluwi kwekala Mwiizu daNzambi. (Masamu 25:4; Isaya 48:17, 18) Hela chochu, talenu chikuma chimu chakufumba chahosheliyi kapostolu Pawulu. Wahosheli nindi: “Kusumbula kwikali kwalema kudi antu ejima.” (Aheberu 13:4) Awa mazu atalisha mudihi? Izu dakwila nawu ‘kulema’ dalumbuluka nawu chuma anachituumbakeshi nawa chawuseya. Ichi dichamonañayi Yehova maluwi, wayilemesha chikupu.

KUMUKEÑA YEHOVA CHIKUPU DIKWAYISAÑUMUNAÑA

6. Indi mazu akufumba kwaPawulu amwekeshañadi kutalisha hamaluwi, nawa kwiluka chumichi kwalemenadi?

6 Hela chochu, hakwikala ambuña aNzambi, enu nimwinikwenu mweluka dehi nenu maluwi alema nawa ajila. Yehova yomweni diyi watachikili maluwi. (Matewu 19:4-6) Ilaña neyi munakumona kukala chakatataka mumaluwi, kwiluka hohu nenu maluwi alema hichatela kuyisañumuna nimwinikwenu kudihemba nakalemesha nikukeñaku. Hanu dinu chumanyi chatela kuyikwashaku? Shinshikenu chahosheliyi Pawulu hansañu yakudilemesha. Hahosheli nindi, ‘kusumbula kwalemaku’; ilaña wahosheli nindi ‘kusumbula kwikali kwalema.’ Pawulu hahosheleña hachuma chamweniyuku; wadiña nakukonkomwena.a Neyi mwiluka chikupu nenu Pawulu hahosheleña hachuma chamweniyuku, ilaña wadiñi nakukonkomwena, chikuyikwashaku kutachika kulemesha mwinikwenu. Muloñadi chitunahosheli mwenimu?

7. (a) Kukonkomwenanyi kwamuNsona kutwovwahilaña, nawa muloñadi? (b) Yumanyi yayiwahi yafumaña mukwovwahila?

7 Toñojokenu chimwamonaña nshimbi jikwawu jamuNsona, jidi neyi mudimu wakwilisha atumbanji hela lushimbi lwakupompa hamu nakudifukula. (Matewu 28:19; Aheberu 10:24, 25) Eña, mpinji jikwawu chakalaña kwovwahila iji nshimbi. Hadaha antu yimwashimwinaña hiyetejañaku, indi kwiji mudimu wakumujimba yimwazataña wayizeyeshaña chakwila mwakañanyaña kuwanika kukupompa kwawakwaKristu. Ilaña, mwatwalekañahu kushimwina chakadi kuleka nawa mwawanikaña kukupompa kwawakwaKristu. Kwosi watela kuyilekeshaku, chili Satana. Muloñadi? Muloña wakusweja kumukeña Yehova kwayisañumunaña kwovwahila nshimbi jindi. (1 Yowanu 5:3) Yumanyi yafumañamu? Kuzata mumudimu wakushimwina nikupompa kwayiletelaña kuwunda nimuzañalu chikupu muloña mweluka nenu munakwila mwaya kukeña kwaNzambi. Hamuloña wakuwunda nikuzañalala, twakoleshewaña. (Nehemiya 8:10) Chumanyi chitwatela kudizilaku?

8, 9. (a) Chumanyi chikutuleñela kwovwahila kukonkomwena kwakulemesha mawulu, nawa muloñadi? (b) Yikumanyi yiyedi yitukuhanjekahu?

8 Neyi chikwayisañumunaña kukeña kumwasweja kumukeña Nzambi kwovwahila nshimbi yakushimwina nikuwanika kukupompa hichikweti muloña nekañeshaku, kumukeña Yehova kukuyileñela kwovwahila kukonkomwena kwamuNsona ‘kwakulemesha wulu wenu,’ chili chakala kwila mwenimu. (Aheberu 13:4; Masamu 18:29; Mukwakutaŋisha 5:4) Kubombelahu, neyi chakiswilañayi Nzambi chikupu ñovu jenu jakushimwina nikuwanika kukupompa, dichakakiswilayi Yehova ñovu jenu jakulemesha wulu wenu.—1 Atesalonika 1:3; Aheberu 6:10.

9 Hanu dinu, munateli kulemesha ñahi maluwi enu? Mwatela kutondolwela yililu yinateli kuluwañesha maluwi enu. Kubombelahu, mwatela kuzata yuma yinateli kukolesha mpanda yamaluwi enu.

LEKENU NHOSHELU NIYILILU YASAWULAÑA MALUWI

10, 11. (a) Yililwinyi yasawulaña maluwi? (b) Lwihwinyi lutwatela kudihula namwinikwetu?

10 MukwaKristu wumu wamumbanda wahosheli nindi: “Nalombaña kudi Yehova kulonda nuumiki.” Kuumikadi? Walumbulwili nindi: “Nfumwami wantukolaña. Hinikweti yilonda yahanzuku, ilaña muloña wakunhoshola chatama nindi, ‘Wankabishaña!’ nawa nindi ‘Wudi wamukunkulwayi!’ yumiyi yankatishaña muchima.” Iwu mumbanda nashimuni chuma cheneni chaleñelaña kwakamena, kasawuntu mumaluwi.

11 Chawushona nankashi neyi adisumbula mwitala dawakwaKristu adihosholaña chatama, nakuleñela kuneña kwabulaña kumana swayi. Chakadi kujina, maluwi akudihoshola hiyalemaku. Indi maluwi enu adi ñahi? Njila yimu yakwilukilamu nhoshelu yenu yidi yakwihula mwinikwenu nenu, “Indi nhoshelu yami yakutiyishaña ñahi?” Neyi mwinikwenu yahosha nindi kakavulu nhoshelu yenu yamuneñeshaña, mwatela kuhimpa yililu yenu chikupu.—Aŋalija 5:15; Aefwesesa 4:31.

12. Indi kudifukula kwamuntu kunateli kwikala ñahi kwamukunkulwayi kumesu aNzambi?

12 Ilukenu chikupu nenu njila yimwazatishilañamu idimi denu mumaluwi yakwashaña hela kuluwañesha wulunda wenu naYehova. Bayibolu yahosha nawu: “Muntu wadimonaña nindi nahembaña yijila, iku kufumba idimi dindi nehi, wudi nakudidimba mumuchima, yijila yayeniwu muntu yamukunkulwayi.” (Yakoba 1:26) Nhoshelu yenu yendelaña hamu nakudifukula kwenu. Bayibolu hiyeteja yitoñojoka yakwila nawu chuma chejima chazatikaña hetala hichalemaku chakala hohu muntu nakuhosha nindi wamukalakelaña Nzambi. Mwani bayi mudidimbaku. Iyi hinsañu yeneni. (1 Petulu 3:7) Munateli kwikala nawuswa wakwila yuma, ilaña neyi muneñeshaña mwinikwenu mumushikila nanhoshelu yatama, munakusawula maluwi nawa Nzambi nateli kumona kudifukula kwenu nindi kwamukunkulwayi.

13. Indi adisumbula anateli kudineñesha ñahi?

13 Adisumbula atela kubabala kuchina kuneñesha mwinikwawu muyililu yawu. Shinshikenu yakutalilahu yiyedi: Mama yawantu mujiki wavula kutemeshela nshiña mukwaKristu wasumbula kulonda yamulejuku mwakwilila, ahoshaña mpinji yeneni; mana kwetu mukwaKristu mujiki wazataña mpinji yeneni mulungu nimulungu mumudimu wakushimwina namukwaKristu wasumbuka. Muniyi yakutalilahu, asumbula hela asumbuka anateli kwikala nayitoñojoka yayiwahi; hanu dinu, yililu yawu yikuletesha ayawu kutiya ñahi? Mumbanda wamonaña kukala kwamuchidiwu wahosheli nindi: “Hakumona nfumwami nakuumba mpinji yeneni nakuhanjeka namuhela wumu muchipompelu channeñeshaña. Chanleñelaña kutoñojoka nami nidi wamukunkulwayi.”

14. (a) Lushimbinyi lwamaluwi lwashimunawu haKutachika 2:24? (b) Lwihwinyi lutwatela kudihula?

14 Chakadi nikujina iwu mumbanda niamakwawu amonaña kukala kwamuchidiwu aneñaña. Enikwawu adiwulaña nshimbi jaNzambi jalema jahosha hamaluwi nawu: ‘Iyala wakashiya tata yindi nimama yindi nakumukakela iñodindi.’ (Kutachika 2:24) Eña, ejima eñilaña mumaluwi atwalekañahu kulemesha anvwali jawu; ilaña, ntanjikilu yaNzambi yakonkomwena hakulemesha ayawu chikupu. Chochimu, akwaKristu akeña chikupu akwawu akwakwitiya; ilaña atela kusweja kukeña ayawu. Dichi neyi akwaKristu adisumbula akuhanjekaña mpinji yeneni hela akusweja kudinjilila nawakwawu akwakwitiya, sweje-e namuntu weyala hela wamumbanda, chumichi chikuleta wufwinda mumaluwi. Komana iku dikukala kunakuleta wufwinda mumaluwi enu? Dihulenu nenu, ‘Komana nekalaña nampinji yakuhanjeka namwinikwami, nikumwakamena nikukeña kunatela kumumwekeshela?’

15. Kwesekeja naMatewu 5:28, muloñadi mukwaKristu wudi mumaluwi chikutondolwelayi kusweja kudinjilila namana kwetu hela muhela?

15 Kubombelahu, akwaKristu asumbula hela asumbuka akunda kudinjilila nawana kwetu hela ahela abula kwikala ayawu anakudwokwela makala akesi. Chawushona, akwaKristu amakwawu adi mumaluwi akeñaña antu adinjilili nawu chikupu. (Matewu 5:28) Chafumañamu, yitoñojoka yamuchidiwu yaleteshaña antu kwila yililu yasawulaña maluwi nankashi. Talenu chahosheliyi kapostolu Pawulu haniyi nsañu.

‘KADIDI KAMALUWI KEKALI KAJILA’

16. Nshimbinyi yahanayi Pawulu kutalisha hamaluwi?

16 Chelili Pawulu nakonkomweni dehi nindi “kusumbula kwikali kwalema,” wasoñamishili cheñi nindi: ‘Nikadidi kamaluwi kekali kajila; muloña Nzambi wakasompesha akwakubajama niayivumbi.’ (Aheberu 13:4) Pawulu wazatishili mazu akwila nawu ‘kadidi kamaluwi’ kutalisha hakuhumañana kweyala namumbanda. Kuhumañana kwamuchidiwu ‘kwajila,’ neyi chakwila kunakuzatika hohu mumaluwi. Dichi akwaKristu ovwahilaña mazu onenawu akwila nawu: “Luñaku nañodeyi wakuwukwenzi weyi.”—Yishimu 5:18.

17. (a) Muloñadi akwaKristu chatela kubulilawu kuluwankana nayitoñojoka yamukaayi kutalisha hawuvumbi? (b) Tunateli kulondela ñahi chakutalilahu chemikiliyi Yoba?

17 Antu ahumañanaña namuntu wabula kwikala mwinikwindi adiwulaña nshimbi jaNzambi chikupu. Chalala, antu amavulu makonu amonaña wuvumbi nawu wawuwahi. Hela chochu, akwaKristu hiyatela kuluwankana nayitoñojoka yawantu amakwawu kutalisha hawuvumbuku. AkwaKristu eluka nawu hakukuma kwakanu kaayi, ‘Nzambi diyi wakasompesha akwakubajama niayivumbi,’ bayi antuku. (Aheberu 10:31; 12:29) Dichi akwaKristu alala ovwahilaña nshimbi jaYehova kutalisha haniyi nsañu. (Aroma 12:9) Anukenu nenu nkakulula Yoba wahosheli nindi: “Natiyañana dehi namesu ami.” (Yoba 31:1) Eña, hakwila nawu atondolweli njila yikuyileñela kwila wuvumbi, akwaKristu alala ayulaña mesu awu nakubula kukomoka muntu weyala hela wamumbanda wabula kwikala mwinikwawu.—Talenu Apendikisi hamafu 219-21.

18. (a) Indi wuvumbi watama ñahi kumesu aYehova? (b) Indi wuvumbi nakupesha kwadifwana munjilanyi?

18 Indi wuvumbi watama ñahi kumesu aYehova? Nshimbi jamwinkeluwu Mosi jatwikwashaña kwiluka chatiyañayi Yehova hansañu yawuvumbi. MuIsarela, antu elileña wuvumbi nikupesha ayijahileña. (Alevi 20:2, 10) Komana munamoni kufwanañana kudi hakachi kawuvumbi nakupesha? Neyi kaIsarela yapesha mukishi, wafumpileña chitiyañenu chindi naYehova. Hohamu, neyi kaIsarela yela wuvumbi wafumpileña chitiyañenu chindi namwinikwindi. Ejima wawu akoñeleña chuma chatama. (Kwidika 19:5, 6; Kuhituluka 5:9; Malaki 2:14) Dichi wejima wawu adiña namuloña kumesu aYehova, Nzambi wakashinshi.—Masamu 33:4.

19. Chumanyi chinateli kukwasha muntu kubula kwila wuvumbi, nawa muloñadi?

19 Hela chochu, akwaKristu hiyalondelaña Nshimbi jamwinkeluwu Mosuku. Ilaña, kwiluka netu muIsarela wakushankulu wuvumbi awimweneña nawu hinshidi yeneni chikupu chinateli kukolesha akwaKristu kubula kwila wuvumbi. Muloñadi? Talenu ichi chakutalilahu: Komana munateli kwiñila mucheechi mufukama nikufukama nakutachika kudifukula kumukishi? Mukuhosha nenu, ‘chinjila!’ Indi neyi ayinka mali amavulu, munateli kupesha? Mukwakula nenu ‘Kwakulehi chikupu!’ Chalala, kutoñojoka hakumufutalela Yehova kuhitila mukupesha mukishi hichishimashima kudi mukwaKristu walala. Munjila yoyimu, akwaKristu atela kukaana yitoñojoka yamuneñeshaña Nzambi yawu, Yehova, nimwinikwawu kuhitila mukwila wuvumbi, hela chakwila akwikala nampwila yamuchidinyi yakwila wuvumbi. (Masamu 51:1, 4; Akolose 3:5) Bayi twila chuma chinateli kumuzañalesha Satana ilaña chikuleta kasawuntu kudi Yehova nikuloñesha kwajila kwamaluwuku.

CHAKUKOLESHA MPANDA YAMALUWI ENU

20. Yumanyi yamwekanaña mumaluwi amakwawu? Hanenu chakutalilahu.

20 Kubombela hakutondolwela yililu yasawulaña maluwi, yumanyi yimwatela kwila kulonda mutachiki cheñi kulemesha mwinikwenu? Hakwakula ilu lwihu, toñojokenu hantanjikilu yamaluwi hamu neyi itala. Cheñi, toñojokenu hamazu amawahi, yililu yayiwahi ninjila jikwawu mwadilemeshelañawu adisumbula neyi yuma yawahishaña nachu itala kulonda dikali dalubanji. Neyi mudikunda namwinikwenu, maluwi enu akwikala neyi itala dinawahishuwu nawulombu kulonda dimwekaneña chiwahi. Neyi kukeña kwenu kujimukila, mukuhita kwamafuku lubanji lwamanaña, nakuleñela maluwi enu kwikala neyi itala dakadi wulombu. Chineli mwakeñaña kwovwahila lushimbi lwaNzambi lwakwila nawu “kusumbula kwikali kwalema,” chikuyisañumuna kuwahisha maluwi enu. Kafwampi chuma chalema wuseya nawa chalemeshewa chatelela kuchiwahisha. Munateli kwila ñahi mwenimu? Izu daNzambi dahosha nawu: “Itala kudituña adituñaña namaana; kudikolesha adikoleshaña nakashinshi; kwinzesha mutupeka twadu maheta ejima alema amawahi enzeshañamu nakwiluka.” (Yishimu 24:3, 4) Talenu chatela kuzatika awa mazu mumaluwi.

21. Tunateli kukolesha ñahi chovu-chovu maluwi etu? (Talenu cheñi chikasha chidi hefu 131.)

21 Hakachi ‘kamaheta alema’ enzeshaña itala namuzañalu hekala yililu yidi neyi kukeña, kwakama Nzambi nichikuhwelelu chakola. (Yishimu 15:16, 17; 1 Petulu 1:7) Yakoleshaña maluwi. Hanu dinu muneluki chaleteshaña tupeka twamuchishimu chinasonekuwu hewulu kwinzala namaheta alema? “Nakwiluka.” Eña, neyi mukwizatisha, kwiluka kwamuBayibolu kukweti ñovu yakubalumuna yitoñojoka yawantu nikuyisañumuna kudikeña cheñi wumu namukwawu. (Aroma 12:2; Afwilipi 1:9) Dichi neyi munashakami hamu namwinikwenu nakuhanjeka nikuhosha mumesu awunda hansañu yamuBayibolu, chidi neyi nsona yefuku, hela chibaba chashindamena haBayibolu muKaposhi Kakutalila hela Awake! chinakuhosha hamaluwi, chidi neyi munakushinshika hachuma chalubanji chinateli kuwahisha itala denu. Neyi kukeña kumwamukeña Yehova kuyisañumuna kuzatisha mumaluwi enu kufumba kumunatañi, chidi neyi munakuleta lubanji ‘mukachi katupeka.’ Chikafumamu, yuma yimwadiña nakudiluñisha mumaluwi enu yinateli kufunta.

22. Muzañalwinyi wutukuwana neyi tufwila kuzata mudimu wetu hakukolesha maluwi etu?

22 Hela chochu, twatela kwikala nampinji yeneni nikuzata nañovu hakwila nawu tufuntishi yuma yayiwahi. Neyi mufwila kuzata mudimu wenu, mukwikala namuzañalu waweni muloña muneluki nenu munakwovwahila nshimbi yamuBayibolu yahosha nawu: “Itejenu mwinenu abadiki kulema.” (Aroma 12:10; Masamu 147:11) Sweje-e dinu, neyi mufwila kulemesha maluwi enu chikayileñela kushakama mukukeña kwaNzambi.

[Tumazu twaheshina]

a Nsañu yejima yamwekeshaña nawu kufumba kwaPawulu kutalisha hamaluwi yekala hakachi kakukonkomwena.—Aheberu 13:1-5.

[Chikasha/Mwevulu wudi hefu 131]

MUNJILANYI MUNATELA KUWAHISHILA MALUWI AMI?

Lushimbi: “Ninenu ejima, keñenu añodi jenu, iwu nakukeña windi, iwu nakukeña windi, neyi chimwadikeñaña enu aweni; nimumbanda aakamaña nfumwindi.”—Aefwesesa 5:33.

Malwihu yimwatela kudihula

▪ Yililwinyi yayiwahi yikwetiyi mwinikwami, nawa nukumwekesha ñahi nami namulemesha nawa namutiyaña kuwaha?—Yishimu 14:1; 31:29; 1 Petulu 3:1, 6; 4:8.

▪ Komana namulemesha mwinikwami kuhitila mukufwila kwiluka yitoñojoka yindi?—Afwilipi 2:4.

▪ Komana nafwilaña kudiwula yiluwa yamwinikwami?—Matewu 6:14, 15.

▪ Mpinjinyi yinahosheli mazu akumwekesha kukeña kudi mwinikwami?—Kamina kaSolomoni 2:9-14.

▪ Yikonkwanyinyi yakuspiritu yitunakuzatilahu?—Matewu 6:33, 34; 1 Akorinda 9:24-27.

▪ Njilanyi yinatela kuzatisha kulonda nikwashuku mwinikwami kutañilaña hamu Bayibolu ninsona yefuku?

[Mwevulu wudi hefu 122]

Kwiluka kwamuBayibolu kukweti ñovu yakukolesha maluwi enu neyi mukwizatisha

    Lunda Publications (2006-2025)
    Fumenumu
    Iñulenu
    • Lunda
    • Inkenuhu akwenu
    • Hakusetiñila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nshimbi Jakulondela
    • Nshimbi Jakujinda
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Iñulenu
    Inkenuhu akwenu