Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu Mukanda waKupompa
JULY 2-8
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | LUKA 6-7
“Zatishenu Chiwahi Chesekelu Chenu”
(Luka 6:37) “Cheñi, lekenu kusompesha akwenu kulonda ninenu akabuli kuyisompesha; nawa lekenu kwinka akwenu nyiloña kulonda ninenu akabuli kuyinka nyiloña. Anakenenuña akwenu kulonda ninenu akayanakeni.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 6:37
Anakenenuña akwenu kulonda ninenu akayanakeni: Hela “Twalekenuhu kuyumbaku kulonda ninenu akayumbiku.” Izu dachiGiriki dakwila nawu “Kwanakena” datalisha mukwila nawu “kukasununa; kuleka; nikumba (chakutalilahu kayili).” Muniwu mukuku wamazu, neyi ayizatisha hakusompesha muntu, amwekeshaña kuyiñisha hela kwanakena muntu hela chakwila watelela kumubabesha.
w08 5/15 9-10 ¶13-14
Twalekenuhu Kwila Kakawahi
Nsañu Yayiwahi yaMatewu yahosha mazu ahosheliyi Yesu nawu: ‘Lekenu kusompesha akwenu, kulonda abuli kuyisompesha ninenu.’ (Matewu 7:1) Kwesekeja nachasonekeliyi Luka, Yesu wahosheli nindi: ‘Lekenu kusompeshaña akwenu, kulonda ninenu akabuli kuyisompesha. Bayi mutanyishaña akwenuku, kulonda ninenu nawa akabuli kuyitanyisha. Anakenenuña akwenu, kulonda akayanakeni ninenu nawa.’ (Luka 6:37) Afwarisi amuyaaka nkulakaji yakusambila asompesheleña antu chatama, kushindamena hatushidikilu twabula kwitejewa munsona. Ejima amutiyilileña Yesu nawa asompesheleña akwawu, ateleli ‘kuleka kusompesha’ akwawu. Dichi ateleleli kutwalekahu ‘kwanakena akwawu,’ dikwila nawu, kwanakena yiluwa yawantu. Kapostolu Pawulu niyena waheni kufumba kwokumu kutalisha hakwanakena.
Kuhitila mukwanakena antu, atumbanji twaYesu adi kukojeja antu kutachika kwanakena akwawu. Yesu wahosheli nindi: “Muloña kusompesha kumukusompesha akwenu diku kwakayisompeshawu nachu ninenu; chesekelu chimukuyesekela akwenu dichi chakayesekelawu ninenu.” (Matewu 7:2) Neyi tuyilaña antu kakawahi, twakaañula yitunakuwi.—Ñal 6:7.
(Luka 6:38) Hanenuña, ninenu antu akuyinkaña. Akahuñunwina muyisweku yenu chesekelu chachiwahi, chakushikija, chakunyikumuna nawa chinakusumpoka. Muloña chesekelu chimunakwesekelaku nachu akwenu, dichi chakayesekelawu nachu ninenu nawa.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 6:38
Hanenuña: Hela “kutwalekahu kuhana.” Izu dachiGiriki dinazatishiwu hanu anateli kuditena nawu “kuhana” dikwila nawu kutwalekahu.
(Luka 6:38) Hanenuña, ninenu antu akuyinkaña. Akahuñunwina muyisweku yenu chesekelu chachiwahi, chakushikija, chakunyikumuna nawa chinakusumpoka. Muloña chesekelu chimunakwesekelaku nachu akwenu, dichi chakayesekelawu nachu ninenu nawa.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 6:38
muyisweku yenu: Izu dadeni dachiGiriki datalisha mukwila nawu “muntulu yenu,” ilaña muniwu mukuku wamazu dinateli kutalisha kudi muntu wunadikasi mushipi mumbunda nawa wunavuñi chakuvwala chindi nakutuña chisweku. Kuhuñunwina muyisweku kwatalisha kudi muntu wunenzeshi yuma yinalandiyi hachakuvwala (hela muchisweku) chindi neyi chelileñawu kunyima.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Luka 6:12, 13) Hefuku dimu munowu mafuku wayili kumpidi nakulomba, dichi walombeli kudi Nzambi wufuku wejima. 13 Chikwachili, watambikili atumbanji twindi nawa hakachi kawu watondelihu adi 12 atumbiliyi cheñi nindi apostolu:
WuSpiritu Walala—Munateli Kwikala Ñahi AwuSpiritu?
Kakavulu Yesu wadiñi nakulomba mpinji yeneni. (Yowanu 17:1-26) Chakutalilahu, henohu Yesu kanda yatondi amayala 12 ekalili apostolu jindi, Yesu ‘hakuya hampidi nakulomba, hakuchiisha nakulomba kudi Nzambi wufuku wejima.’ (Luka 6:12) Hela chakwila hiyachiishaña wufuku wejima nakulomba kudi Nzambuku, antu akweti yitoñojoka yawuspiritu walala alondelaña chakutalilahu chaYesu. Henohu kanda afuukuluhu hayuma yalema muwumi wawu, ekalañaku nampinji yeneni yakulomba kudi Nzambi kulonda kukeña wunlomboli waspiritu yajila hakusakulahu kunateli kutwala wuspiritu wawu hambidi.
(Luka 7:35) Hela chochu, yuma yaloña yelañayi muntu, diyamwekeshaña nawu wukweti maana.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 7:35
yelañayi muntu: Hela “yafumañamu.” Hanu maana anayesekeji nawa anayilumbululi nawu amwekenaña muyuma yelañayi muntu. Nsañu yadifwanaku nayekala haMat 11:19, maana ayesekeja “nanyidimu” yazatañayi muntu. Maana amuntu hela nyidimu yakoñañayi diyi yamwekeshaña nawu wukweti maana, dichi yuma yeliliyi Yowanu mpapatishu niYesu yamwekesheleña nawu nyiloña yayitwikileñawu yadiña yakutwamba. Yesu nakuhosha nindi: ‘Talenu hanyidimu niyilwilu yaloña, nawa dihu himukwiluka nenu mazu amuhoshañawu akutwamba.’
Kutaña Bayibolu
(Luka 7:36-50) Ilaña kaFwarisi wumu watwalekelihu nakumwila nindi yadiili hamu nindi yakuda. Dichi weñilili mwitala danowu kaFwarisi nawa washakamini kumesa nakuda. 37 Hohenohu, mumbanda welukiliwu mumusumba nawu himukwanshidi chelukiliyi nindi Yesu wudi mwitala dakaFwarisi nakuda, waleteli ibotolu mwadiña manji evumba dadiwahi. 38 Chafukaminiyi kunyendu yindi, wadilili nawa watachikili kuzowesha nyendu yaYesu namadilu nawa wayikombweleli nansuki jakumutu windi. Cheñi, wamufufwili kunyendu nakumuhuñunwina manji evumba dadiwahi kunyendu. 39 KaFwarisi wamutambikili Yesu chamweniyi chumichi, wadihoshesheli nindi: “Neyi iwu iyala wadiña kaprofwetu, kachi neluki chidi iwu mumbanda wunakumukwata nindi himukwanshidi.” 40 Ilaña Yesu wamulejeli nindi: “Shimona, kudi chuma chinnakukeña kukuleja.” Yena wamwilili nindi: “Ntañishi, nleji!” 41 “Kwadiña amayala ayedi akongweli mali kudi mukwakukongwesha; wumu wakongweli madenari 500, mukwawu niyena 50. 42 Chakañenyiwu chuma chakumufuntishila, wayanakeneni wejima wawu ayedi. Hela chochu, hadi awa ayedi, wumu yodihi wukumukeña nankashi?” 43 Shimona wamwakwili nindi: “Natoñojoki nami ona anakeneniyi mukudi weneni.” Yesu wamulejeli nindi: “Wunahoshi mwalala.” 44 Dichi washetumukili nakutala owu mumbanda nawa wamwilili Shimona nindi: “Wunamumoni iwu mumbanda? Neñila mwitala deyi; eyi hiwanyinka menji akuwela kunyendu yamiku. Ilaña iwu mumbanda wazowesha nyendu yami namadilu indi nikuyikombwela nansuki jindi. 45 Eyi hiwanfufwaku, ilaña iwu mumbanda kufuma tuhu hampinji yineñila munu, haleka kufufwa kunyendu yamiku. 46 Cheñi nawa, eyi hiwanhuñunwina manji kumutu wamiku, ilaña iwu mumbanda wanhuñunwina manji evumba dadiwahi kunyendu yami. 47 Hamuloña wachumichi, inakukuleja nami, nshidi jindi hela jajivulu ñahi, anajanakeni, muloña kukeña kwindi kwasweja. Ilaña muntu ananakeniwu chantesha, nikukeña kwindi kwantesha.” 48 Kuhiñahu, wamulejeli iwu mumbanda nindi: “Nshidi jeyi anakwanakeniju.” 49 Antu adiileñayi nawu hamu kumesa atachikili kudileja mulwawu nawu: “Indi iwu muntu hinyi wunakwanakena ninshidi?” 50 Hela chochu, wamulejeli iwu mumbanda nindi: “Chikuhwelelu cheyi chinakwamwini; yaña mukuwunda.”
JULY 9-15
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | LUKA 8-9
“Twatela Kwiladi Hakwikala Akwakumulondela?”
(Luka 9:57, 58) Chayileñawu munjila, muntu wumu wamwilili nindi: “Nukukulondela kwejima kuwukuya.” 58 Ilaña Yesu wamulejeli nindi: “Anyumbu ekala namena nawa atuda amuluzwizu ekala nayisakala, hakwila Mwana kamuntu hakweti nihakushachila mutu windiku.”
it-2 494
Chisakala
Nsoneki wumu chamulejeliyi Yesu nindi: “Ntañishi, nukukulondela kwejima kuwukuya,” Yesu wamulejeli nindi: “Anyumbu ekala namena nawa atuda amuluzwizu ekala nayisakala, hakwila Mwana kamuntu hakweti nihakushachila mutu windiku.” (Mat 8:19, 20; Luk 9:57, 58) Yesu wahosheleña nindi iwu iyala yekali mukwakumulondela hatela kufwila chihandilu chachiwahiku, ilaña watela kumukuhwelela chikupu Yehova. Ichi dichikuma chadizishiliyi atumbanji twindi mukulomba kwachitalilu: “Twinki yakuda yitunakukeña yefuku dalelu;” nawa walumbulwili nindi: “mwatela kwiluka nenu hosi muntu niwumu hakachi kenu wunateli kwikala kambanji kami neyi yabula kushiya yuma yindi yejima.”—Mat 6:11; Luk 14:33.
(Luka 9:59, 60) Kuhiñahu, walejeli muntu mukwawu nindi: “Ikalaku mukwakunlondela.” Owu iyala wahosheli nindi: “Mwanta, ñiteji nisambili kuya nakujiika tata yami.” 60 Ilaña yena wamulejeli nindi: “Lekaku afu ajiiki afu awu aweni, ilaña eyi yaña wakashimwini Wanta waNzambi kwejima.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 9:59, 60
nakujiika tata yami: Awa mazu hiyatalisha mukwila nawu iwu iyala wafwishili tata yindiku nawa nakumulomba hohu nindi yaloñeshi jachipenji. Neyi dimu, hadi kuya nakuhanjeka naYesuku. KuMiddle East wakushankulu, neyi muntu nafwi ajikileña hadodina ifuku dinafwiyi. Dichi tata yaniwu iyala watela wadiña wakata hela kashinakaji, bayi neyi wafwiliku. Yesu hamulejeleña nindi yashiyi tata yindi wakata kankawindiku, dichi kwatela kwadiña antaña jindi adi kumuhemba. (Mak 7:9-13) Komana iwu iyala wahosheleña nindi; ‘nakakulondela hohu neyi tata yami nafwi. Hembelelaku tata yami yafwi nawa nimujiiki.’ Hela chochu, Yesu welukili nindi iwu iyala wakañenyi kutwamijaku Wanta waNzambi muchihandilu chindi.—Luk 9:60, 62.
Lekaku afu ajiiki afu awu aweni: Neyi chinahoshi nsañu yakudiza yidi haLuk 9:59, tata yaniwu iyala wateneneñayi Yesu watela wadiña wakata hela kashinakaji, bayi neyi wafwiliku. Dichi, Yesu wahosheleña nindi ‘Lekaku afu kuspiritu ajiiki akwawu afu,’ dikwila nawu iwu iyala wateleleli kushila antaña jindi mudimu wakuhemba tata yindi kushika nikukufwa. Neyi yamulondela Yesu, iwu iyala wadi kwikala nakukooleka kwakutambula wumi wahaya nyaaka bayi kwikala hakachi kawantu amonañayi Nzambi nindi afwa kuspiritu. Yesu chakwiliyi, wamwekesheli nindi kutwamijaku Wanta waNzambi muchihandilu chetu nakuwishimwina kwejima kwatukwashaña kwikala atona kuspiritu.
(Luka 9:61, 62) Muntu mukwawu niyena wahosheli nindi: “Mwanta, nukukulondela, ilaña ñiteji nisambili kuya nakushalisha amwitala dami.” 62 Yesu wamulejeli nindi: “Muntu welaña iku nakwati kupulawu hakutala cheñi kuyuma yidi kunyima, hatelela Wanta waNzambiku.”
nwtsty intaneti
Kudima
Kudima napulawu kakavulu akwizatishileña mumpinji yanvula neyi iseki dakoleli nankanza dinovwahi dehi chiwahi. (Talenu sgd chibalu 19) Mapulawu amakwawu adiña akutuña namutondu hela chikuñu kwakukasila kanyama wumu hela amavulu. Neyi anamanishi dehi kudima napulawu, atumbileña mbutu. MuNsona jachiHeberu, mudimu wakudima napulawu kakavulu awuzatishileña hakushimuna yakutalilahu. (Ans 14:18; Isa 2:4; Yer 4:3; Mik 4:3) Yesu niyena kakavulu wazatishileña yuma yazatishañawu andimi hakulumbulula kulema kwayuma yatañishileñayi. Chakutalilahu, wazatishili mudimu wakudima napulawu hakukonkomwena hakulema kwakwikala kambanji wadihana namuchima wejima. (Luk 9:62) Neyi ndimi wunakuzatisha pulawu yaluwankana nakutala hanyima wukuleñela nyifolu kuheña. Munjila yoyimu, neyi kambanji kaKristu yaluwankana nakutala hanyima nawa yashiya mudimu windi hanateleli kwikala muWanta waNzambiku.
Mukuhwelelenu Yehova Namuchima Wejima
Hakwila twiluki chikupu yuma yitwatela kudizila kuchishimu chaYesu chachihi, tubombelenuhu nsañu yikwawu. Ndimi nashi muchima hakudima. Hampinji yinakudimayi, wukutwalekahu kutoñojoka nindi neyi wadiña kwitala wadi kwikala nachisaka chindi, nawamabwambu jindi nikudya, kutiyilila kutumina, nakuseha nikunooka muwulelu. Wukutachika kutoñojoka jakufunta. Chadimaku mukaba weneni, ndimi wukutachika kutoñojoka chikupu hayuma yashiyayi kwitala nawa wukubalumuka ‘nakutala yuma yakunyima.’ Hela chakwila watela kuzata nañovu henohu kanda yamanishi chituunta, iwu ndimi wukukañanya kumanisha mudimu windi. Nkaka yindi chenzayi wukuneña hakumona wukopi wandimi yindi.
Ichi dinu tutalenu hachuma chamuchidiwu chinakumwekana makonu. Ndimi nakwimenaku mukwaKristu wejima wunakumwekana neyi nakudishaku ilaña wudi muwubanji wakuspiritu. Hakwila tutiyi chikupu, tufwikijenu manakwetu wadikitaña nankashi mumudimu wakushimwina. Hela chakwila, wapompaña nikushimwina, ilaña washa maanindi hayuma yakwituña yamutiyishaña kuwaha. Wayifwilaña chikupu mumuchima windi. Mukuhita kwampinji, hanyima yakushimwina hadi yaaka yayivulu, mpwila yakufwila yuma yadinu ituña hiyikusweja kutanda mumuchima windi chakwila hakubalumuka nakutala ‘hayuma yakunyima.’ Hela chakwila mudimu wakushimwina wuchidi, yena kwindi ‘hanakukwatisha kumazu awumuku,’ nawa hakuleka kuzata nyidimu yakuspirituku. (Fwi. 2:16) Yehova, ‘Mwanta wakwañula,’ waneñaña neyi tubula kuumika.—Luka 10:2.
Tunadiziluku yuma yayivulu. Chikuwaha neyi tukwikala namuchima wakuzataku nyidimu yayiwahi nawa yakuzañalesha yidi neyi kuya nakupompa nikuya mwiha. Ilaña kudi yuma yayivulu yakeñekaña hakwila tumukalakeli Yehova namuchima wejima. (2 Kushi. 25:1, 2, 27) Neyi mukwaKristu wudi nantuya yakukeña ‘yuma yakunyima,’ chidi neyi yuma yikwawu yamudinu ituña, wudi dehi muwubanji wakuluwañesha wubwambu windi naNzambi. (Luka 17:32) ‘Tunateli kwiñila muwanta waNzambi’ hohu neyi ‘tutiya kutama nayuma yatama nakukakela kuyuma yayiwahi.’ (Rom. 12:9; Luka 9:62) Wonsu wetu twatela kwanuka netu kwosi chuma chidi chejima mwituña daSatana, hela chinakumwekana neyi chatela kutukwasha hela chachiwahi, kanda chitukañesha kuzata nyidimu yaWanta namuchima wetu wejimaku.—2 Kor. 11:14; tañenu Afwilipi 3:13, 14.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Luka 8:3) Yowana ñoda Chuza, iyala wadiña kapitawu mwitala daHerodi; Suzana; niambanda amakwawu amavulu adiña nakuzatisha yuma yawu hakuyikalakela.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 8:3
kuyikalakela: Hela “kuyikwasha (kuyiloñeshela).” Izu dachiGiriki di·a·ko·neʹo dinateli kutalisha kukuhemba antu amakwawu, kushakama nawu, kuyitelekela, kuyiloñeshela yakuda niyuma yikwawu. Adizatisha cheñi munjila yoyimu haLuk 10:40 (‘nanyidimu’), Luk 12:37 (‘kuyiloñeshela’), Luk 17:8 (kwinka’), nawa Yil 6:2 (‘kwanzañana yakuda’), ilaña dinateli cheñi kutalisha kunyidimu yikwawu yejima yazatañayi muntu. Hanu idi izu dinakulumbulula chiwahi ambanda atenawu muvasi 2 nivasi 3 chamukwashiliwu Yesu niatumbanji twindi kukalakala mudimu wayinkeliwu kudi Nzambi. Cheliliwu mwenimu, awa ambanda amulemesheli Nzambi, wamwekesheli kusakilila kuhitila mukuhemba chakutalilahu chawu chakwikala nachisambu nawa wachisonekeli muBayibolu kulonda antu ejima akatañeña. (Yis 19:17;Heb 6:10) Izu dodimu dachiGiriki adizatisha cheñi hakutena ambanda haMat 27:55; nihaMak 15:41.
(Luka 9:49, 50) Yowanu wamwilili nindi: “Ntañishi, twamona muntu wafumishaña andemoni mwijina deyi, tweseka kumukaanisha muloña hatulondelañaku.” 50 Ilaña Yesu wamulejeli nindi: “Bayi mweseka kumukaanishaku, muloña muntu wejima wabulaña kuyimakena wudi kukabadi kenu.”
w08 3/15 31 ¶2
Yikuma Yamaneni Kufuma Mumukanda waLuka
9:49, 50—Muloñadi Yesu chabuliliyi kumulekesha muntu wafumishileña andemoni, hela chakwila ona muntu hadiña nakumulondaku? Yesu hamukañesheli ona muntuku, muloña chipompelu chawiniKristu chadiña kanda achituñi. Dichi, hichakeñekeleña nawu ona iyala yamulondeleña Yesu kulonda yakuhweleli mwijina Yesu nikufumisha andemonuku.—Maku 9:38-40.
Kutaña Bayibolu
(Luka 8:1-15) Chihahitili kapinji kantesha, wayili kumusumba nimusumba nikumukala nimukala, nakushimwina nsañu yayiwahi yaWanta waNzambi. Nawa wadiña hamu nawapostolu 12, 2 niambanda amakwawu afumishiliwu andemoni nikuyuuka yikatu: Mariya ateneneñawu nawu Mandaleni, owu afumishiliwu andemoni 7; 3 Yowana ñoda Chuza, iyala wadiña kapitawu mwitala daHerodi; Suzana; niambanda amakwawu amavulu adiña nakuzatisha yuma yawu hakuyikalakela. 4 Chelili izaza deneni dawantu dinapompi dehi hamu nanowu antu ayili kudi Yesu afumini kumusumba nimusumba, wahosheli nawu nayakutalilahu nindi: 5 “Mukwakukuwa wayili nakukuwa mbutu yindi. Chakuwileñayi, mbutu jimu jaholokeleli kunsa yanjila nawa ajidatoleli, kuhiñahu atuda amuluzwizu ajidiili. 6 Mbutu jikwawu jaholokeleli hamalola nawa chijameneni, jomini muloña hijadiña namenjiku. 7 Mbutu jikwawu jaholokeleli munyiña, nyiña yakulilileña hamu nanoju mbutu yakañesheli oju mbutu kukula. 8 Ilaña mbutu jikwawu jaholokeleli hamaseki amawahi nawa chijameneni, jasoñeli nyikabu 100.” Chahosheleñayi yumiyi, wabidikili nindi: “Dichi muntu wukweti matu akutiya, yatiyi.” 9 Dichi atumbanji twindi amwihwili mwatalishili ichi chakutalilahu. 10 Yena wayilejeli nindi: “Enu anayinki kashinshi kakwiluka yuma yajila yakujinda yaWanta waNzambi, ilaña antu amakwawu ayilejaña nayakutalilahu, kutala atalaña, ilaña hiyamonañaku, kutiya atiyaña, ilaña hiyelukaña muchatalishaku. 11 Imu dimwatalisha ichi chakutalilahu: Mbutu hiizu daNzambi. 12 Mbutu jaholokeleli kunsa yanjila, diwu antu atiyaña mazu, ilaña Diyabolu wenzaña nakufumishamu owu mazu munyichima yawu kulonda abuli kukuhwelela hakwila nawu ayamwini. 13 Mbutu jaholokeleli hamalola, diwu antu elaña chatiyawu mazu, ayitambwilaña namuzañalu, ilaña hiyekalaña nanyijiku. Akuhwelelaña hohu hakapinji kantesha, chamonawu lukadi, ashikenaña dakuleka kukuhwelela. 14 Hakwila mbutu jaholokeleli munyiña, diwu antu atiyaña mazu, ilaña hamuloña wakwakama kwanshakaminu, maheta niyuma yawumi wunu yakuzañalesha, jakañeshaña chikupu mazu nawa alekaña kusoña nyikabu. 15 Ilaña mbutu jaholokeleli hamaseki amawahi, diwu antu elaña chatiyawu mazu namuchima wawuwahi, ayihembaña nawa asoñaña nyikabu nakuumika.
JULY 16-22
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | LUKA 10-11
“Chishimu chakaSamariya”
(Luka 10:29-32) Ilaña hakufwila kudimwekesha nindi waloña, iwu iyala wamwihwili Yesu nindi: “Indi mukwetu hinyi?” 30 Yesu wamwakwili nindi: “Kwadiña muntu wakunkumukileña kufuma kuYerusalema nakuya kuYeriku nawa amulukukili kudi atupondu, amuvuulili nikumweta, nkumininaku, ayili nawa amushiyili kwakwihi nakufwa. 31 Kukashimuka, muyoyenoyu njila mwadiña kapristu wahitileña, ilaña chamumweniyi iwu iyala, wamutondolweleli. 32 KaLevi niyena welili mwomumu, chashikiliyi hanodu iluña nawa chamumweniyi, wamutondolweleli.
nwtsty intaneti
Njila Yafuma kuYerusalema Nakuya kuYeriku
Njila (1) yinamwekeshiwu muniyi vidiyo yayihi yadifwana nanjila yakushankulu yafumini kuYerusalema nakuya kuYeriku. Yina njila yadiña yayilehi makilomita 20 nawa yadiña namunkukumuki wawulehi wakushika kukilomita yimu kufuma kuYerusalema nakushika kuYeriku. Munichi chinkalampata mwadiña atupondu amavulu chakwila amashidika ayili nakukiña antu adiña nakwenda muniyi njila. Njila yafuma kuRoma nakuya kuYeriku (2) niyena yadiña munichi chinkalampata chaYudeya. Musumba waYeriku wakushankulu wadiña kwakwihi namakilomita ayedi kufuma kumusumba waRoma.
w02 9/1 16-17 ¶14-15
“Chakadi Yishimu Hadi Kuyilumbwilwilaku”
Chamuchiyedi, anukenu chishimu chakaSamariya. Yesu watachikili kuhitila mukuhosha nindi: “Kwadiña muntu wakunkumukileña kufuma kuYerusalema nakuya kuYeriku nawa amulukukili kudi atupondu, amuvuulili nikumweta, nkumininaku, ayili nawa amushiyili kwakwihi nakufwa.” (Luka 10:30) Chuma chalema, Yesu wazatishili njila ‘yafuma kuYerusalema nakuya kuYeriku’ hakulumbulula chikuma. Washimwineña ichi chishimu hampinji yadiñayi kuYudeya kwakwihi naYerusalema; dichi antiyilili jindi atela elukili njila yadiña nakutenayi. Iyi njila yadiña yafwana chikupu sweje neyi muntu nakwenda nkawindi. Nawa awa maluña adiña hahita mwakombankana nawa dimwavulileñawu kuswama amakombi.
Yuma yikwawu yalema kutalisha hanjila yateneniyi Yesu yafumini “kuYerusalema nakuya kuYeriku.” Kwesekeja nanichi chishimu, kapristu diyi wadiña watachi kuhiñahu nikaLevi niyena wayileña muyina njila hela chakwila hemeni nakukwasha muntu akatishiliwuku. (Luka 10:31, 32) Atupristu azatilileña hatembeli muYerusalema nawa aLevi ayikwashileñaku. Atupristu amavulu niaLevi ashakamineña kuYeriku neyi anakuzata hatembeli wanyi, chineli Yeriku naYerusalema hadiña hohu makilomita 23. Chakadi nikujina, chadiña chaswayi kwenda muyina njila. Atupristu niaLevi endeleña muyina njila ‘yafuma kuYerusalema’ hela netu yafuma kutembeli. Dichi kwosi nimuntu niwumu wateleli kuhosha nindi ‘Atondolweli muntu akatishiliwu muloña wamwekeneña neyi nafwi, nawa kukwata chibimbi kwadi kuyileñela kwikala amajilu nikubula kushikilamu kukalakela hatembeli. (Alevi 21:1; Kuchinda 19:11, 16) Komana chumichi ichi namwekeshi hatooka nawu chishimu chaYesu chahosheleña hayuma yelukawu antiyilili jindiku?
(Luka 10:33-35) Ilaña kaSamariya wumu wahitileña muyoyenoyu njila, chashikiliyi hadiña owu iyala nawa chamumweniyi, wamutiyilili wushona. 34 Dichi waswinini kudi owu iyala nakumukasakasa hayilonda, wahuñunwininihu manji nivinyu. Kuhiñahu, wamukandamishili hakanyama kindi nakumutwala kwitala kwashikenaña enyi nakumuhembelaku. 35 Hefuku dalondelelihu, wanoneli madenari ayedi nakwinka nhembi wetala mwashikenaña enyi, nakumuleja nindi: ‘Wumuhembi chiwahi nawa mali ejima iwukuzatisha akubadika hanawa innakwinki, nakakufuntishilawu neyi nafunti.’
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 10:33, 34
kaSamariya wumu: A Yudeya amweneña aSamariya nawu hiyantu amukunkulwayi nawa atiyañeneña wanyi. (Ywn 4:9) A Yudeya amakwawu azatishileña izu dakwila nawu “kaSamariya” hakuhosha nawu owu muntu washiñewa. (Ywn 8:48) Rabi wumu wahosheli mazu ekala mumukanda waMishna akwila nawu “Muntu wadaña dinkendi dawaSamariya wudi neyi muntu wadaña mbiji yawandemoni.” (Shebith 8:10) A Yudeya amavulu etejeleña wanyi nsañu yatañishileñawu aSamariya hela kwiteja nyidimu yawu. Chelukiliyi yilwilu yatama yadiña nawa Yudeya, Yesu wahosheli chikuma chalema munichi chishimu chateneneñawu nawu chishimu chakaSamariya wamuwahi hela ntuñi, kaSamariya.
kumukasakasa hayilonda, wahuñunwininihu manji nivinyu: Ndotolu Luka hanu nalumbululi chakutalilahu chaYesu hakulumbulula chadiña nakuukawu chilonda munana mafuku. Manji nivinyu hiyitumbu yadiña nakuzatishawu chikupu hakuuka nachu yilonda. Mpinji yikwawu manji ayizatishileña kwovwahisha nachu chilonda (esekejenu Isa 1:6), nawa vinyu ayizatishileña kujaha nachu tububu twaletaña yikatu. Luka walumbulwili cheñi chakasileñawu yilonda hela chapombeleñawu kulonda chibuli kutohelaku.
kwitala kwashikenaña enyi: Izu dachiGiriki datalisha mukwila nawu “iluña kwatambwilañawu antu hela kuyiñija.” Akwakwenda niyimuna yendeleleñahu anookeleleña hanawa maluña. Nhembi wetala wakwashileña akwakwenda nawa wayifwetesheleña, wahembeleña niantu amushilileñawu.
(Luka 10:36, 37) Hadi awa antu asatu, wumu yodihi iwunamoni neyi diyi wadiña mukwawu kudi iwu muntu alukukiliwu kudi atupondu?” 37 Yena wamwakwili nindi: “Ona muntu wamutiyilili luwi.” Kuhiñahu, Yesu wamulejeli nindi: “Yaña nineyi wileña mwomumu.”
w98 7/1 31 ¶2
KaSamariya Wamwekesheli Nawu Wadiña Muntu Wamuwahi
Chishimu chaYesu chamwekeshaña nawu muntu waloña wovwahilaña nshimbi jaNzambi nawa wembujolaña yilwilu yindi. (Aefwesesa 5:1) Chakutalilahu, Bayibolu yahoshaña nawu “Nzambi hakweti chaambuku.” (Yilwilu 10:34) Komana twamwimbujolaña Nzambi? Chishimu chaYesu chatudizishaña nawu twatela kwilila kakawahi antu ejima, hichikweti muloña nakwafumawuku. AkwaKristu ayileja ‘kukoñela yuma yayiwahi antu ejima’, bayi kukeña hohu antu esekana nawu ikowa, ituña hela akwawu aYinsahuku.—Añalija 6:10.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Luka 10:18) Chatiyiliyi chumichi, wayilejeli nindi: “Namumoni dehi Satana naholoki neyi nzaji yinafumi mwiwulu.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 10:18
namumoni dehi Satana naholoki neyi nzaji yinafumi mwiwulu: Yesu wadiña nakuprofweta, chamunatiliwu Satana hamaseki neyi kwiji chamwekana dehi. Nsona yaChi 12:7-9 yalumbulula njita yadiña mwiwulu, nawa yesekeja chamunatiliwu Satana hamaseki nakuvwalika kwaWanta wawuMesiya. Haniyi nsona, Yesu wadiña nakuhosha chakamushindawu Satana niandemoni jindi kumbidi, muloña Nzambi dihenkeliyi atumbanji 70 abula kuwanina ñovu yakufumisha andemoni.—Luk 10:17.
w08 3/15 31 ¶11
Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waLuka
10:18—Chumanyi chateneneñayi Yesu hampinji yalejeliyi atumbanji twindi 70 nindi “Namweni Satana kuholoka kwiwulu neyi chikwanzaji”? Yesu hahosheli nindi Satana adiña amuhaña dehi kufuma mwiwuluku. Hiyamuhañili hayoyina mpinjiku sampu nichamuswanyikiluwu Kristu kwikala Mwanta wamwiwulu mu 1914. (Chi 12:1-10) Hela chakwila hitunateli kushimuna mwamweniku, kuhitila mukutena chuma chikamwekana kumbidi neyi kwiji chamwekana dehi, mwalala Yesu wadiña nakukonkomwena nindi chikazatika chikupu.
(Luka 11:5-9) Kuhiñahu, wayilejeli cheñi nindi: “Tuhoshi netu, hakachi kenu hadi wumu wudi nebwambu dindi nawa yaya kudiyi mukachi kawufuku nakumwila nindi, ‘Ibwambu, nkongweshiku mankendi asatu, 6 muloña ibwambu dami mukwawu dihanashikiyi kufuma halwendu nawa hinikweti yakuda yakumwinkaku.’ 7 Ilaña owu ibwambu dindi wudi mwitala hakumwakula nindi: ‘Lekaku kunkabisha. Kuchiisu anakiyiku dehi nawa ami nianyanami anyanya tudi dehi mukadidi. Hinukutwesha kuhinduka nakukwinka chumaku.’ 8 Inakuyileja nami, muloña wanyikoyu yindi, iwu muntu wukuhinduka nakumwinka yuma yejima yinakukeñayi, bayi neyi muloña wakwila hibwambu dindiku.9 Dichi inakuyileja nami, twalekenuhu kulomba, akayinkachu; twalekenuhu kukeñakeña, mwakawana; twalekenuhu kudondomwena, akayenzunwinaku.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 11:5-9
Ibwambu, nkongweshiku mankendi asatu: Chisemwa chakuMiddle Eastern, antu ejima akeña kumwekesha chisambu, neyi chinamwekeshiwu munichi chishimu. Hela chakwila kunenzi muntu chakadi kwiluka hakachi kawufuku, antu amuloñesheleleña yakuda hela chakwila anamwiluki wanyi. Wahindwishileña mukwawu hayina mpinji kulonda yakongoliku yakuda.
Lekaku kunkabisha: Ibwambu wunateniwu munichi chishimu wabulili kumukwasha mukwawu bayi neyi wadiña watamaku, ilaña wadiña wakama dehi. Matala amunana mafuku sweje awa atuzweñi, adiña hohu nakapeka kamu keneni. Neyi Iyala yahinduka wadiña nakuluwañesha chisaka chejima, kushilahu ninyana yanyanya.
wanyikoyu: Izu dachiGiriki dazatishawu haniyi nsona dinateli kutalisha mukwila nawu “kubula kudikehesha” hela “kubula kutiya nsonyi.” Hela chochu, munawa mazu dinatalishi kunyikoyu hela kukanjikija. Iyala wamuchishimu chaYesu watiyili wanyi nsonyi nawa walekeli wanyi kulomba yuma yakeñeleñayi, dichi Yesu walejeli atumbanji twindi nindi niwena atela kutwalekahu kulomba.—Luk 11:9, 10.
Kutaña Bayibolu
(Luka 10:1-16) Hanyima yayumiyi, Mwanta watondeli atumbanji amakwawu 70 nakuyitemesha ayedi-ayedi kuya munyisumba yejima nimumaluña ejima oku kwayileñayi niyena. 2 Kuhiñahu, wayilejeli nindi: “Chalala, mudimu wakwaañula weneni, ilaña akwakukalakala anakehi. Dichi, mulembelelenu Mwini mudimu wakwaañula kulonda yatemeshi akwakukalakala kumudimu windi wakwaañula. 3 Yenu! Tiyenu, inakuyitemesha neyi anyikoku mukachi kawatuñwidi. 4 Bayi musenda chikwama chamali hela ipakumuna dayakuda hela nkwabiluku, cheñi bayi mwimusha muntu niwumu munjilaku. 5 Mwitala dejima mumukwiñila, sambilenu kuhosha nenu: ‘Mudinu itala mwiikali kuwunda.’ 6 Neyi mudi muntu wakeña kuwunda, kuwunda kwenu kukwikala hadi yena. Ilaña neyi mwosi, kuwunda kwenu kukuyifuntila. 7 Dichi, shakamenu munodu itala, denu nikunwa yuma yikuyiloñeshelawu, muloña mukwakukalakala watelela kumwinka wufwetu windi. Bayi mutuntujokeña kufuma mwitala dimu nakuya mwitala dikwawuku. 8 “Cheñi nawa, neyi mwiñila mumusumba wudi wejima nawa ayitambwila, denu yakuda yinayiloñesheliwu 9 nikuuka akata adimu nakuyileja nenu: ‘Wanta waNzambi wunenzi dehi kwakwihi nanenu.’ 10 Ilaña, neyi mwiñila mumusumba wudi wejima nawa kuyitambwila nehi, yenu munyikwakwa yamaneni yamunowu musumba nakuhosha nenu: 11 ‘Tunayitotomweni nilunkuñu lwalamata kunyendu yetu lwamumusumba wenu. Hela chochu, ilukenu chumichi nenu, Wanta waNzambi wunenzi dehi kwakwihi.’ 12 Inakuyileja nami hanodu ifuku, ituña daSodoma akaditiyila luwi nankashi kubadika owu musumba. 13 “Oyihuñu yiwakamona eyi Korazini! Oyihuñu yiwakamona eyi Betesayida! muloña neyi nyidimu yañovu yinakoñeliwu mudi enu ayikoñeleli muTira nimuSidoni, mutenowu adi kubalumuka munyichima yawu nakuvwala yisasa nikushakama mumawuti. 14 Dichi, hampinji yakusompesha, musumba waTira niwaSidoni akawutiyila luwi nankashi kubadika enu. 15 Nawa eyi Kaperinamu, komana amba kakutuumbakesha nakushika mwiwulu tahindi? Wakakunkumukila Mwijamu! 16 “Muntu wejima wukuyitiyilila, dikwila nawu nantiyilili ninami nawa. Nimuntu wejima wukuyidiwula, dikwila nawu nandiwuli ninami nawa. Cheñi, muntu wejima wukundiwula, dikwila nawu nadiwuli niNowu wantemesheli.”
JULY 23-29
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | LUKA 12-13
“Enu Mwalema Kubadika Anzwimba Amavulu”
(Luka 12:6) Komana anzwimba atanu hiyayilandishaña natumawayawaya tuyedi twabula kulema wuseyaku? Hela chochu, kwosi nzwimba niwumu avulamenañawu kudi Nzambiku.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 12:6
anzwimba: Izu dachiGiriki dakwila nawu strou·thiʹon datalisha kukada kadi kejima kakehelamu nankashi, ilaña kakavulu datalishileña kunzwimba, tuda twadiña twapela wuseya nankashi kulandisha.
(Luka 12:7) Ninsuki jenu jakumutu jejima ajichinda dehi. Dichi, bayi mutiya womaku; muloña enu mwalema kubadika anzwimba amavulu.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 12:7
ninsuki jenu jakumutu jejima ajichinda dehi: antu ahoshaña nawu nsuki yakumutu wamuntu yabadika 100,000. Wuswa wukwetiyi Yehova wakuchinda nsuki yakumutu wamuntu hichinjikijilu chinakumwekesha nawu wayisha nankashi maana atumbanji twaKristu hamuntu-hamuntu.
(Luka 12:7) Ninsuki jenu jakumutu jejima ajichinda dehi. Dichi, bayi mutiya womaku; muloña enu mwalema kubadika anzwimba amavulu.
cl 241 ¶4-5
Kwosi Chinateli “Kutwambula Kukukeña kwaNzambi”
Chatachi, Bayibolu yatulejaña nawu Nzambi walemesha ambuñindi hamuntu-hamuntu. Chakutalilahu, Yesu wahosheli nindi: “Komana anzwimba ayedi hiyayilandishaña nakadiwayawaya kabula kulema wuseyaku? Hela chochu, kwosi nzwimba niwumu wunateli kuholoka heseki chakadi Tata yenu kwilukaku. Ilaña ninsuki jenu jakumutu jejima ajichinda dehi. Dichi, bayi mutiya womaku; muloña enu mwalema kubadika anzwimba amavulu.” (Matewu 10:29-31) Awa mazu ahosheliyi Yesu ayilumbulukilili ñahi antiyilili jindi amumafuku awapostolu?
Hadaha tunateli kudihula antu chalandilileñawu nzwimba. Mumafuku aYesu antu alandileña nzwimba yakuda muloña yadiña yapela wuseya. Muntu walandileña anzwimba ayedi nakadiwayawaya kamu kabula kulema wuseya. Ilaña Yesu wahosheli nindi neyi muntu nakukeña kuzatisha tumawayawaya tuyedi, chatela amwinki anzwimba awana, amwinkeleña atanu. Nzwimba wumu ayishilileñaku muloña wadiña walema wanyi. Hadaha antu amweneña nawu iyi yileñaleña yamukunkulwayi, indi Nleñi wayimweneña ñahi? Yesu wahosheli nindi: “Kwosi nzwimba niwumu [hela wuyayishilileñahu] avulamenañawu kudi Nzambiku.” (Luka 12:6, 7) Aha dinu hitukutiya mwatalishiliyi Yesu. Neyi Yehova walemesha nzwimba wumu, dikwila nawu walemesha nankashi antu! Neyi chahosheliyi Yesu, Yehova watwiluka chikupu wejima wetu. Wachindaña ninsuki yejima yakumutu wetu.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Luka 13:24) “Zatenu nañovu chikupu kulonda mwiñilili muchiisu chanyanya, muloña inakuyileja nami, antu amavulu akafwilaña kwiñililamu, ilaña hiyakatweshaku.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 13:24
Zatenu nañovu chikupu: Hela “Twalekenuhu kulwisha.” Yesu wadiña nakukonkomwena nindi twatela kuzata nañovu kulonda twiñili muchiisu chanyanya. Kusandujola kwakuvulu kwamwekeshaña nawu awa mazu tunateli kuyihosha cheñi netu “Kuzata nahanakumini ñovu; Kudinkaku chikupu.” Izu dachiGiriki da a·go·niʹzo·mai dadifwana nezu dachiGiriki da a·gonʹ, dazatishileñawu hakutena akwakutemuka lufuchi lwakudibecha. Hamukanda waHeb 12:1, idi izu adizatisha muchifwikija kutena “lufuchi” lwakuwumi lwawakwaKristu. Adizatishaña cheñi ‘kukulwisha’ (Fwp 1:30; Kol 2:1) hela ‘kulwa’ (1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Izu dachiGiriki dazatishawu haLuk 13:24 datalisha kudi muntu “wahemaña yisela yakudibecha” (1Ko 9:25) “kudishaku etu aweni” (Kol 1:29; 4:12; 1Ti 4:10) ‘nikulwa’ (1Ti 6:12). Nsañu yinakundami kunawa mazu yahoshaña hadi antu ahemaña yisela yakudibecha, antu amakwawu ahoshaña nawu mazu aYesu tunateli kuyesekeja nachazatañayi nañovu mukwakuhema yisela yakudibecha kulonda yatambuli wufwetu.
(Luka 13:33) Hela chochu, natela kutwalekahu nalwendu lwami dalelu nikumadiki niifuku dikalondelahu, muloña kaprofwetu hiyatelela kumujahila hanji yaYerusalemaku.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 13:33
hiyatelela: Hela “chinjila (kwakulehi).” Chineli kwosi wuprofwetu wahosha jiika nawu Mesiya wukafwila muYerusalemaku, awa mazu atela afumini haDanyeli 9:24-26. Kubombelahu, neyi chakwila aYudeya adi kujaha kaprofwetu nawa sweje-e Mesiya, chadikumwekena muniwu musumba. Amamembala 71 amuchota chaSanihedilini abulakeneneña muYerusalema, dichi antu afwikijileñawu kwikala atuprofwetu akutwamba ayisompesheleleña muniwu musumba. Cheñi, hadaha Yesu welukili nindi muYerusalema dimwahaninineñawu nyilambu kudi Nzambi nawa dimwajahililiwu mwana kamukoku waChipandakenu. Mukuhita kwampinji, mazu aYesu ashikijeweli. Amutwalili kuchota chaSanihedilini muYerusalema nawa amufwishili namuloña. Nawa muYerusalema kupandakana chanti mpwembu jamusumba dimwafwililiyi neyi ‘mwana kamukoku waChipandakenu.’—1Ko 5:7.
Kutaña Bayibolu
(Luka 12:22-40) Kuhiñahu, wayilejeli atumbanji twindi nindi: “Dichi chinayilejelaña nami, lekenu kwakama hawumi wenu hayuma yimukuda, hela kwakama hanyijimba yenu hayuma yimukuvwala. 23 Muloña wumi walema kubadika yakuda nawa mujimba walema kubadika yakuvwala. 24 Toñojokenu hadi makololu: Hiyakuwaña mbutu hela kumunaku; hiyakweti nkalaña hela itala mwakuhembelaku; ilaña Nzambi wayidiishaña. Komana enu himwayibadika atuda kulemaku? 25 Hinyi hakachi kenu hamuloña wakwakama wunateli kunuñaku kyubiti yimu kuwumi windi hela chantesha? 26 Dichi, neyi himukutwesha kwila ichi chuma chanyanyaku, muloñadi chimukwakamina hayuma yikwawu yinashaliku? 27 Toñojokenu hankenu chiyakulaña: hiyakabakanaña hela kuchima yakuvwalaku; ilaña inakuyileja nami hela tuhu Solomoni muchiyuulu chindi chejima, havwalilihu yakuvwala yidi neyi iyi nkenu hela yimuku. 28 Neyi Nzambi wavwikaña yuma yamenaña mwisaña muniyi njila, yelaña lelu yidikwoku, kumadiki ayinatila mukesi, komana wukukañanya kuyivwika enu chakubadikahu, enu mukweti chikuhwelelu chantesha? 29 Dichi lekenu kwakama hayuma yimukuda nihayuma yimukunwa, nawa lekenu kusweja kwakama; 30 muloña yuma yejimiyi diyi yafwilañawu chikupu antu akwituña, ilaña Tata yenu weluka nindi mwakeñaña yumiyi. 31 Dichi, twalekenuhu kukeña Wanta windi, nawa yumiyi akayishilahu. 32 “Enu mukanka wanyikoku wanyanya, bayi mutiya womaku, muloña Tata yenu nayitoñweli kuyinka Wanta. 33 Landishenu yuma yenu yimukweti nakuhana yawaana yaluwi. Tuñenu yikwama yamali yabulaña kukisika, dodu iheta dabulaña kumana mwiwulu, mwabulañayi ikombi kuswina kwakwihi nitububu twakisañanaña. 34 Muloña kudi maheta enu, dikukwikala ninyichima yenu nawa. 35 “Vwalenu nikudiloñeshela chadimu nawa manoñu enu abutukeña, 36 nawa mwatela kwikala neyi antu anakutalila nkaaka yawu wunakufunta kufuma kuchawija chawulu, kulonda neyi yenza nakudondomwena, hohenohu wejima wawu akushikena dakumwenzunwinaku. 37 Adi namuzañalu wowu anduñu akawanawu anakutona hampinji yakenzayi nkaaka yawu! Inakuyileja chalala nami, wakavwala yakuvwala yakuzatilamu nakuyishakamisha kumesa nawa wakenza nakuyiloñeshela yakuda. 38 Neyi yenza hachilu chamuchiyedi hela chamuchisatu, nawa yayiwana anadiloñesheli chadimu, owu anduñu adi namuzañalu! 39 Hela chochu, ilukenu chumichi, neyi mwini itala welukili mpinji yenjileñayi ikombi, mutenowu hadi kumwiteja ikombi kulokola nakwiñila mwitala dindiku. 40 Ninenu nawa, diloñeshelenu chadimu, muloña Mwana kamuntu wakenza hampinji yimwakabula kumukuhwelela nenu nakwinza.”
JULY 30–AUGUST 5
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | LUKA 14-16
“Chishimu chaMwana Wajimbeli”
(Luka 15:11-16) Kuhiñahu, wahosheli nindi: “Iyala wumu wadiña nawanyana ayedi awamayala. 12 Mwana wakansi wamulejeli tata yindi nindi, ‘Tata, nyinkihu chibalu chayuma yinatela kutambula.’ Dichi, tata yawu wayanzañeneni yuma yindi. 13 Chimwahitili mafuku antesha, mwana weyala wakansi wapompesheli yuma yindi yejima nakuya kwituña dakwakulehi, nawa kwenoku wakisañeni oyu yuma yindi yejima muloña washakamineña chihandilu chakubajama. 14 Chelili nakisañani dehi yuma yindi yejima, munodu ituña dejima mwaholokeli nzala yakapwelendendi nawa watachikili kukabakana. 15 Dichi wayili nakudikunda namwenimbu wumu wamunodu ituña owu wamutemesheli mumahindi nakubiña angulu. 16 Wafwilileña chikupu kuda mafulu adiileñawu angulu, nawa kwosi muntu niwumu wamwinkelihu yakudaku.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 15:11-16
Iyala wumu wadiña nawanyana ayedi awamayala: Chishimu chamwana wajimbeli chatudizishaña yuma yalema chikupu. Dichishimu chachilehi chahaniniyi Yesu. Walumbulwili hawubwambu wamuchisaka. Muyishimu yindi yikwawu, kakavulu Yesu wateneneña yuma yabulaña kuhosha yidi neyi mbutu hela iseki, hela wubwambu wekala hakachi kamwanta nanduñu. (Mat 13:18-30; 25:14-30; Luk 19:12-27) Munichi chishimu, Yesu wahosheleña wubwambu wekala hakachi katata yawantu nawanyanindi awamayala. Antu atañaña iyi nsañu hadaha kanda ayimwekesheleñahu dehi kukeña kwamuchidiwu kudi atata jawu. Ichi chishimu chamwekeshaña luwi nikukeña kukwetiyi Tata yetu wamwiwulu kudi anyanindi ahamaseki, ejima atwalekañahu kwikala ashinshika ninana afuntaña kudi yena hela chakwila afuma munjila.
Mwana wakansi: Kwesekeja nalushimbi lwaMosi, wedi amwinkeleña maseka ayedi. (Kuh 21:17) Neyi ona mwana weyala wamukulumpi wadiña diyi wedi, dikwila nawu amwana wakansi wasendelihu chibalu chamaheta nakushiyahu chibalu chimu chamwana wawedi.
wakisañeni: Izu dachiGriki dazatishawu aha datalisha mukwila nawu ‘kupalañesha (mumaluña ashiyashana).’ (Luk 1:51; Yil 5:37) HaMat 25:24, 26, adizatisha nawu “kupepela.” Adizatisha haniyi nsona hakumwekesha lukisa, hela kunata chamukunkulwayi
chihandilu chakubajama: Hela “chihandilu chalukisa (kubula kwakama chuma).” Izu dodimu dachiGriki adizatisha nantiyakenu yoyimu haEfw 5:18; Tit 1:6; 1Pe 4:4. Chineli idi izu dachiGriki datalisha cheñi mukuzatisha mali chatama hela kwikala chihandilu chalukisa, maBayibolu amakwawu abalumuna nawu “nachihandilu chakubajama.”
angulu: Awa ayimuna adiña amajilu kwesekeja naLushimbi, dichi neyi kaYudeya yazata iwu mudimu wasawukileña.—Lev 11:7, 8.
mafulu: Kansi weyala wakabakeni nankashi chakwila wakeñeleña nikuda yakuda yadileña angulu.—talenu nsañu yakudiza yidi ha Lu 15:15.
(Luka 15:17-24) “Chatachikiliyi kutoñojoka cheñi chiwahi, wahosheli nindi, ‘Akwakukalakala atata yami amavulu akweti yakuda yayivulu nankashi, ilaña ami kunu inakufwa nanzala. 18 Nukunyamuka nakuya kudi tata yami nawa nukumuleja nami: “Tata, navulumuni kudi Nzambi mwiwulu nikudi eyi. 19 Ami hinnateleli kuntena cheñi neyi nimwaneyiku. Ñilishi niikali neyi wumu wawakwakukalakala eyi.”’ 20 Dichi wanyamukili nakuya kudi tata yindi. Henohu wuchidi hahalehi, tata yindi wamumweni nawa wamutiyilili wushona, hohenohu watemukili nakumukumbata nikumufufwa. 21 Kuhiñahu, owu mwana weyala wamulejeli tata yindi nindi, ‘Tata, navulumuni kudi Nzambi mwiwulu nikudi eyi. Ami hinnateleli kuntena cheñi neyi nimwaneyiku.’ 22 Ilaña tata yindi walejeli anduñu jindi nindi, ‘Nyakalenu! letenu munkukumba wawuwahi nankashi mumuvwiki, nawa mumuvwiki nikazeya kumunu windi ninkwabilu kunyendu yindi. 23 Cheñi nawa, muleti mwana kañombi wanuna, mumujahi kulonda tudi nikuzañalala, 24 muloña iwu mwanami wafwili, ilaña nekali cheñi nawumi; wajimbeli, ilaña namwekani.’ Dichi wejima wawu atachikili kudiluñisha.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 15:17-24
wawakwakukalakala eyi: Chafuntiliyi kwiitala, mwana weyala wakansi, wakeñeleña tata yindi kumutambwila neyi mukwamudimu bayi neyi mwanaku. Mukwamudimu amwinkeleñahu wanyi maheta muloña hadiña wamuchisakaku neyi chadiñawu anduñu nawa amwiñijileña mudimu hadaha wefuku dimu hohu.—Mat 20:1, 2, 8.
kumufufwa: Hela “kumufufwa chikupu.” Antu atoñojokaña nawu mazu achiGiriki abalumunawu nawu “hakumufufwa chikupu” afuma kwizu deneni dakwila nawu phi·leʹo, mpinji yikwawu adibalumunaña nawu “kufufwa” (Mat 26:48; Mak 14:44; Lu 22:47) mpinji yikwawu idi izu damwekeshana hohu nawu “wunamukeñi” (Ywn 5:20; 11:3; 16:27). Chamutambwililiyi mwanindi namuzañalu, iwu tata yawantu wamwekesheli nindi neteji kumutambwila mwanindi wabalumukili.
kuntena cheñi neyi nimwaneyiku: Mamanyusikiliputi amakwawu ahosha nawu: “Ñilishi niikali neyi wumu wawakwakukalakala eyi,” ilaña kubalumuna kwakatataka kwashindamena hansañu yoloka. Antu adiza chikupu ahoshaña nawu mazu amakwawu ayibombeleliku kulonda vasi yesekani naLuk 15:19. Dichaletesha awa mazu abuli kwikala muBayibolu yaEnglish New World Translation 2013 haLuka 15:21.
munkukumba. . . kazeya. . . nkwabilu: Iwu munkukumba wadiña wawuwahi nankashi—hadaha awuchimini chiwahi nawa diwavwalileña enyi alema. Kumuvwika kazeya kumunu kwamwekesheleña nawu tata yindi wamukeña nawa wamulemesheli nankashi iwu mwanindi wafuntili. Kakavulu anduñu avwalileña wanyi kazeya ninkwabilu. Dichi, tata yawantu wamwekesheleña hatooka nindi namutambwili chikupu mwanindi weyala muchisaka.
(Luka 15:25-32) “Mwanindi wamukulumpi wadiña mwiha, chafuntileñayi nawa chashikiliyi kwakwihi netala, watiyili antu anakwimba tumina nikuhañana. 26 Dichi watambikili ñamba wumu nakumwihula kulonda yamuleji chuma chamwekeneña. 27 Owu ñamba wamulejeli nindi, ‘Mwanyikeyi diyi wunenzi nawa tata yeyi najahi mwana kañombi wanuna muloña nafunti wakola kumujimba.’ 28 Ilaña yena wahilili nawa wakaanini kwiñila mukachi. Dichi, tata yindi wedikili hanji nakutachika kumulembelela. 29 Hakwila yena wamulejeli tata yindi nindi, ‘Tiyaña! Ami nakuzatili yaaka yayivulu nawa kanda nidikañeñahu dehi nanshimbi jeyiku, ilaña kanda wunyinkeñahu dehi mwana kampembi kulonda nidiluñishi nawamabwambu jamiku. 30 Ilaña iwu mwaneyi wakisañeni yuma yeyi nawayivumbi, chashikayi hohu wamujahila mwana kañombi wanuna.’ 31 Kuhiñahu, tata yindi wamulejeli nindi, ‘Mwanami, eyi wadiña nanami mpinji yejima, nawa yuma yami yejima yeyi. 32 Hela chochu, twatela hohu kuzañalala nikudiluñisha, muloña mwanyikeyi wafwili, ilaña nekali cheñi nawumi; wajimbeli, ilaña namwekani.’”
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Luka 14:26) “Neyi muntu yenza kudi ami nawa yabula kuhela tata yindi hela mama yindi hela ñodindi hela anyanindi hela amanakwindi hela ahelindi hela wumi windi, hanateleli kwikala kambanji kamiku.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haLuk 14:26
kuhela: MuBayibolu, izu dakwila nawu “kuhela” datalisha mwamuvulu. Dinateli kutalisha kundulu yikuletesha muntu kwila mukwawu chuma chatama. Hela dinateli kutalisha kukuhela nankashi muntu hela chuma, chakwila wunakukeña niwanyi kudikunda nanowu muntu hela chuma chindi. Cheñi dinateli kutalisha mukukeña chanti. Chakutalilahu, Yakoba ‘chamuheleliyi’ Leya nakukeña Racheli, chatalisha mukwila nawu wakeñeli nankashi Racheli kubadika Leya (Kut 29:31; Kuh 21:15.), nawa idi izu adizatisha cheñi munyikanda yikwawu yakushankulu yawaYudeya. Dichi, Yesu watalishili wanyi mukwila nawu atumbanji twindi atela kuhela antaña jawuku hela aweni, muloña chumichi chadi kuditadikisha nachahosha nsona jikwawu. (Esekejenu Mak 12:29-31; Efw 5:28, 29, 33.) Muniwu mukuku wamazu, izu dakwila nawu “kuhela” anateli kudibalumuna nawu “kukeña chanti.”
(Luka 16:10-13) Muntu wukushinshika muyuma yantesha, wukushinshika nimuyuma yayivulu, nawa muntu wukubula kwikala waloña muyuma yantesha, hakwikala waloña nimuyuma yayivuluku. 11 Dichi, neyi himunashinshiki namaheta amukanu kaayi kabula kuloñaku, hinyi wakayinka maheta alala? 12 Cheñi nawa, neyi himunashinshiki nayuma yawakwenuku, hinyi wakayinka yuma yenu? 13 Hikudi ñamba wunateli kukalakela anyanta ayediku, watela kuhelahu wumu nakukeñahu mukwawu, hela wukukakelahu wumu nakusekeshahu mukwawu. Himunateli kukalakela Nzambi hampinji yoyimu niMahetaku.”
Kukeñakeña Maheta Alala
Tañenu Luka 16:10-13. Ñamba wamuchishimu chaYesu wakwatili amabwambu kulonda yaditiyishi yomweni kuwaha. Hela chochu, Yesu wayikolesheli atumbanji twindi kukwata amabwambu amwiwulu nankeñelu yakubula kuditiyisha aweni kuwaha. Mavasi alondelahu munichi chishimu ahosha hakuzatisha ‘maheta abula kuloña’ nakwikala ashinshika kudi Nzambi. Yesu walumbulwileña nindi tunateli ‘kwikala ashinshika’ nanawa maheta neyi tunekali dehi nawu. Munjilanyi?
Njila mutunateli kumwekeshela kashinshi namaheta etu, hikuhana yawaana yakukwasha mudimu wakushimwina wamukaayi kejima washimwineñahu dehi Yesu. (Mat. 24:14) Kansi wamumbanda wakuIndia wahembeli kachikasha kanyanya kakuhembelamu mali, dichi wadiña nakushamu tumawayawaya hampinji-hampinji nawa walandishili tukadoli kulonda yawani mali akwinkamu. Chenzeli kachikasha, wahanini awa mali kulonda ayizatishi kumudimu wakushimwina. Manakwetu wumu muIndia wadimaña macoconut, watwalaña macoconut kukasanji kakubalumwinahu nyikanda kakuMalayalam. Watoñojokaña nindi chineli hakasanji akeñaña kulanda macoconut, neyi yayitwalila chikuyikwasha kubadika kuhana hohu yawaana yamali. Wazatishili maana chikupu. Amanakwetu kuGreece niwena ahanaña manji amuolivi, chizi, niyakuda yikwawu kuchisaka chaBeteli.
Kutaña Bayibolu
(Luka 14:1-14) Hampinji yikwawu, Yesu wayili nakuda yakuda haSabata mwitala danlomboli wumu wawaFwarisi, nawa antu adiña munodu itala amushinshikileña chikupu. 2 Kutala, hambidi yindi hadiña iyala wadiña namusoñu wandondu. 3 Dichi, Yesu wehwili antu elukili Nshimbi chikupu niaFwarisi nindi: “Komana nshimbi yeteja kuuka haSabata tahindi nehi?” 4 Ilaña wena amweneni kwanzo-o. Hamuloña wachumichi, wamukwatili owu iyala nakumuuka, nawa wamulejeli nindi yayi. 5 Dichi wayihwili nindi: “Hinyi hakachi kenu wukwila neyi mwanindi weyala hela chizamba chindi chañombi yaholokela mwishima, wukubula kushikena kumuzambulamu hefuku daSabata?” 6 Wena hiyatwesheli kumwakulaku. 7 Kuhiñahu, chamweniyi antu atambikiliwu anakuditondela maluña alema kulonda ashakamimu, wayilejeli chakutalilahu. Wayilejeli nindi: 8 “Neyi muntu yakutambika kuchawija chawulu, bayi wushakama mwiluña dalema nankashiku. Hadaha muntu walema kubadika eyi niyena anamutambiki. 9 Dichi muntu wunayitambiki wejima wenu ayedi wukwinza nakukuleja nindi, ‘Fumaku ohu kulonda iwu muntu yashakamihu.’ Nawa wukutiya nsonyi hakushakama habula kulema. 10 Ilaña neyi anakutambiki, yaku wushakami mwiluña dabula kulema, kulonda neyi muntu wunakutambiki yenza, wukukuleja nindi, ‘Eyi ibwambu dami, yaku wushakami hana halema.’ Dichi wukwikala walema kumesu awakwenu enyi ejima anatambikiwu. 11 Muloña muntu wejima waditoheshaña, akamukehesha, nawa muntu wejima wadikeheshaña, akamutohesha.” 12 Kuhiñahu, walejeli nimuntu wamutambikili nindi: “Neyi wuloñesha kuda kwamwaana hela kwamelela, bayi wutambika amabwambu jeyi hela anakweyi hela antaña jeyi hela antuñi neyi ahetaku. Hadaha niwena akamba kakutambika nineyi, nawa chumichi chikwikala hiwufwetu weyi. 13 Ilaña neyi wuloñesha chawija, tambikaku atuzweñi, ayifwayi, akwakubalakata, amputamesu; 14 nawa wakekala namuzañalu, muloña wena hiyakweti chuma chakukufwetaku. Hakwila eyi akakufweta hakasañulawu antu aloña.”