Komana Mweluka?
Muyaaka nkulakaji yakusambila, atupristu ahatembeli amwañilileña kudihi mashi afumishileñawu kudi anyama alambwileñawu?
HACHAAKA-hachaaka, atupristu amuIsarela yakushankulu alambwileña nyilambu yawanyama amavulu hakameña kamutembeli. Kwesekeja nachasonekeliyi nsoneki wansañu yakunyaaka yawaYudeya wejina daJosephus, hefuku daChipandakenu alambwileña anyana kanyikoku akubadika ha 250,000. Dichi kwadiña mashi amavulu amwañileñawu. (Lev. 1:10, 11; Kuch. 28:16, 19) Awa mashi ejima ayileña kudihi?
Akakuvumbujola anawani mufwolu weneni nankashi mutembeli yaHerodi wazatishileñawu kushika nimpinji yajilumwiniwu tembeli mu 70 C.E. Iwu mufwolu awuzatishileña kumwañilamu mashi afumineña mutembeli.
Talenu yuma yiyedi yaletesheleña tembeli kwikala yakadi majilu:
Kwishina dakameña kwadiña meena: Nsañu yahosha hachatuñiliwu mufwolu wadiña kukameña ayilumbulula mumukanda wakunyaaka waMishnah, mwekala nshimbi nitushidikilu twawaYudeya twasonekeliwu hanyima yayaaka 200. Iwu mukanda wahosha nawu: “Kukabeta kachidiilu namujika wakameña, kwadiña meena ayedi mwiwombu . . . mwakunkumukilileña mashi nimenji amwañilileñawu kumujika kwishina dakameña nikuchidiilu kwishina dakameña nawa ahitileña mumufwolu ndo-o nikuchinekineki chaKidironi.”
Aka kashidikilu kakushankulu kakusha “meena” kwishina dakameña kanesekani nansañu yinawaniwu akakuvumbujola. Mukanda waThe Cambridge History of Judaism weteja nawu mwamweni akakuvumbujola awana “mufwolu weneni nankashi” kwakwihi natembeli. Wahosha nawu: “Hadaha iwu mufwolu awuzatishileña hakufumisha nachu mashi adibomba namenji anyilambu yawanyama afumineña muTembeli yahaMpidi.”
Kwadiña menji amavulu: Atupristu akeñekeleña menji amavulu hakwila ahembeña kwishina dakameña nimufwolu nawunyonji. Hakwila azati chiwahi iwu mudimu walema, atupristu ekalileña namenji mpinji yejima afumineña mumusumba. Kwadiña nyifwolu yamenji, nyimpumpa yamenji nimashima. Mukakuvumbujola wejina daJoseph Patrich walumbulwili nindi: “Chinamwekani neyi hikwadiñahu tembeli yikwawu hayina mpinji yatuñiliwu munjila yakwila mwikaleña menji akuwahishamu nachu nikufumishamu menji amajiluku.”