Mi Dangte Chawimawi Rawh
“Inchawimawi tawnna kawngah chuan hmâ hruai u la.”—ROM 12:10, NW.
1, 2. (a) Thuhnuairawlhna lantîr tûrin eng nge kan tih ang? (b) “Chawimawi” tih thu mal hi Bible-in engtin nge a hman ṭhin a, tute’n nge chawimawina lantîr chu harsa ti lo?
KAN thuziak hmasa khân: “In zain . . . thuhnuairawlhnain inthuam rawh u; Pathianin chapote a dodâl a, inngaitlâwmte erawh chu khawngaihna a pe si ṭhîn,” ti-a Pathian Thu-in min zilhna a sawi pawimawh hle a. (1 Petera 5:5) Kan tâna thuhnuairawlh theihna kawng khat chu mi dangte chawimawi hi a ni.
2 “Chawimawi” tih thu mal hi Bible-ah chuan zah, ngaisâng, leh mi dangte laka kan lantîr tûr ngaihsakna sawi nâna hman a ni fo va. Mi dangte chu an laka ngilneihna te, an zahawmna ngaihsakna te, an ngaih dân ngaihthlâksakna te, min ngenna inâwm takte tihpuitlinsak tûra inpeih rengna te hmangin kan chawimawi a ni. Mi thuhnuairawlhte chuan hei hi harsa an ti ṭhîn lo. Amaherawhchu, thinlunga chapote chuan chawimawina dik tak lantîr chu harsa an ti ang; fakderna depdê tak hmangin hlâwkna leh duhsakna dawn an tum zâwk ang.
Jehova’n Mihringte a Chawimawi
3, 4. Jehova’n Abrahama chu engtin nge a chawimawi a, engvângin nge?
3 Jehova ngeiin chawimawina lantîrnaah entîr a siam a. Mihring chu zalên taka duhthlan theihna nên a siam a, khâwl mihring (robot) ang lekin a cheibâwl lo. (1 Petera 2:16) Entîr nân, an suahsualna bawlhhlawh tak avânga Sodom chu tihchhiat a nih tûr thu Abrahama a hrilh khân, Abrahama chuan: “Mi felte chu mi sualte zîngah i tiboral ve dâwn em ni? Khawchhûngah chuan mi fel sawmnga tal an awm mahna; a chhûnga mi fel sawmnga awmte avâng chuan khua chu zuah phah lovin i tiboral dâwn em ni?” tiin, a zâwt a. Jehova chuan mi fel 50-te avângin khawpui chu a zuah tûr thu a hrilh a ni. Chutah Abrahama chuan inngaitlâwm takin a ngen chhunzawm zêl a. Mi 45, 40, 30, 20, 10 chauh awm ta se engtin nge ni ang? tiin. Jehova chuan mi fel sâwm chauh pawh hmuh a nih chuan Sadom chu a tihchhiat loh tûr thu Abrahama chu a tiam ta a ni.—Genesis 18:20-33.
4 Sodom-ah chuan mi fel sâwm êm pawh an awm lo tih Jehova chuan a hre reng a; mahse, ani chuan a thlîr dân ngaihthlâksakin leh zah taka dâwrin Abrahama chu a chawimâwi a ni. Engvângin nge? A chhan chu Abrahama chuan “LALPA chu a ring a; tichuan, ani chuan chu chu a felnaah a ruatsak ta a.” Abrahama chu ‘Pathian ṭhian’ ti-a koh a ni. (Genesis 15:6; Jakoba 2;23) Chu bâkah, Jehova chuan Abrahama’n mi dangte a chawimawi tih a hmu a ni. Ram chungchânga a ran enkawltute leh a tupa Lota ran enkawltute inkâra inhnialna a chhuah khân, Abrahama chuan Lota chu a hmun duh lai thlan hmasaktîrin a chawimawi a. Lota chuan ram duhthusâm ni-a a ngaih chu a thlang a; tin, Abrahama erawh chu hmun dangah a insawn ta a ni.—Genesis 13:5-11.
5. Jehova’n Lota chu engtin nge a chawimawi?
5 Chutiang bawkin, Jehova chuan mi fel Lota chu a chawimawi a ni. Sodom tihchhiat a nih hmâ-in, Lota chu tlâng ramah tlânbo tûrin a hrilh a. Nimahsela, Lota chuan chutah a kal duh loh thu leh tihchhiat tûr huam chhûnga tel Zoar khawpui kianga tlan a duh thu a hrilh a. Jehova chuan Lota hnênah: “Ngai teh, chu thil kawngah pawh chuan ka zâwm che a ni, khua i sawi chu ka tiboral lo mai ang e,” a ti a. Jehova chuan a thil dîlte tihsakin mi rinawm Lota chu a chawimawi a ni.—Genesis 19:15-22; 2 Petera 2:6-9.
6. Jehova’n Mosia chu engtin nge a chawimawi?
6 Jehova chuan Mosia chu A mite saltânna aṭanga hruai chhuak tûr leh A mite kaltîr tûra Pharoa be tûrin Aigupta ramah a tir a, Mosia chuan: “Aw LALPA, kei zawng . . . mi ṭawnghmang thiam ka ni ve ngai lo,” tiin, a chhâng a. Jehova chuan Mosia chu: “I kâ chu keiman ka awmpui zêl ang a, i sawi tûr chu ka hrilh zêl ang che,” tiin, a tiam a. Mahse, Mosia chu a la tîm ta cheu va. Tichuan, Jehova chuan Mosia chu a thlamuan a, a thu sawi chhâwngtu atân a unaupa Arona chu kaltîr dân a ruahman ta a ni.—Exodus 4:10-16.
7. Jehova’n engvângin nge mi dangte chawimawi a duh?
7 Chûng entîrna zawng zawngah chuan, Jehova chuan mi dangte chawimawi a duh a, a bîk takin a rawngbâwltute chawimawi a duhzia a lantîr a ni. An thil dîl te chu atîra Jehova tum dân nên inang lo mah se, Jehova chuan an ngennate chu ngaihtuahin, a thiltumte a kalh loh chhûng chu a phalsak ṭhîn a ni.
Isua’n Mi Dangte a Chawimawi
8. Hmeichhia nasa taka damlo chu Isua’n engtin nge a chawimawi?
8 Isua chuan mi dangte chawimawinaah Jehova chu a entawn a. Ṭum khat chu, kum 12 chhûng thi pût natna nei nu pakhat chu mipui zîngah a awm a. Ani chu Doctor-te pawhin an tidam thei tawh lo a ni. Mosia Dânah chuan, ani chu dân anga thianghlim lo a ni a, mipui zîngah pawh a awm tûr a ni lo. Isua hnung lamah kalin, a puan a va dek a; tichuan, a dam ta a ni. Isua chuan Dân ang chiah chiah a phût tlat lo va, a thil tih avângin a hau hek lo. A dinhmun hre thiamin: “Ka fanu, i rinna hi i dampui a ni e, thlamuang takin kal la, i natna ata chu lo dam hlen tawh ang che,” ti-a hrilhin, a chawimawi ta zâwk a ni.—Marka 5:25-34; Leviticus 15:25-27.
9. Isua’n Jentail pakhat engtin nge a chawimawi?
9 Hun dangah pawh, Kanaan hmeichhe pakhatin Isua hnênah: “Lalpa, Davida Fapa, mi khawngaih rawh; ka fanu ramhuaiin a man tlat a ni,” tiin a hrilh a. Jentailte hnênah ni lovin, Israel hnamte hnêna tirh a nih hre rengin, Isua chuan: “Fate [Israel-te] chhang lâksak a, uite (“uitê te,” NW) [Jentail-te] hnêna paih chu, a mawi lo ve,” a ti a. Chu nu chuan: “Uite pawhin an pu dawhkân ata chhang nawi tla chu an ei ṭhîn alâwm,” tiin, a chhâng a. Tin, Isua’n a hnênah: “Hmeichhia, i rin a nasa êm mai; i duh ang takin i chungah awm rawh se,” a ti a. Tichuan, a fanu chu a dam ta a. Isua’n chu Jentile nu chu a rinna avângin a chawimawi a ni. Ui kawlhte hmang lo va “uitê te” tih thu mal a hmanna hian he thil chungchâng hi a tinêmin, a lainatna chu a lantîr a ni.—Matthaia 15:21-28.
10. Eng zir tûr thiltithei tak nge Isua’n a zirtîrte a zirtîr a, chu zirtîrna chu engvângin nge a ngaih?
10 A zirtîrte chuan huamhauhna an la neih cheu avângin Isua chuan a zirtîrte chu thuhnuairawlhna leh mi dangte chawimawi a ṭûlzia a zirtîr chhunzawm zêl a. Ṭum khat chu an inhnial zawhin Isua’n: “Eng thu nge in inhnial le?” tiin, a zâwt a. “Kan zîngah tunge ropui ber ang? tiin an lo inhnial” avângin an ngawi ta reng a. (Marka 9:33, 34) Isua thih hmâ zân tak ngialah pawh “an zîngah tu ber nge ropui bera a ruat tih thu-ah inhnialna a lo chhuak a.” (Luka 22:24) Chuvângin, kalhlen kût laiin, Isua’n “maihûnah tui a bun a, zirtîrte ke a sil ta a.” Zir tûr ropui tak chu a va ni êm! Isua chu Pathian Fapa, vânlâwt chhûng zawngah Jehova dawttu chiah a ni. Chutichung pawhin, an kete silin, a zirtîrte chu zîr tûr hlu tak a zirtîr a ni. Ani chuan: “In chunga ka tih ang hian nangni pawhin in tih vena tûrin ka tihhmuh che u a ni,” a ti a.—Johana 13:5-15.
Paula’n Chawimawina a Lantîr
11, 12. Paula chuan Kristian a nih hnû-in, eng nge a zir a, Philemona nêna an chung thu-ah chu chu engtin nge a hman?
11 Krista zirtu a nih angin, tirhkoh Paula pawhin mi dangte a chawimawi a ni. (1 Korinth 11:1) Ani chuan: “Mihring lakah . . . chawimawina kan zawn an hre ngai hek lo. Nu, nau pawmin ama fate a duat angin in zîngah nunnêm takin kan awm zâwk kha,” a ti a. (1 Thessalonika 2:6, 7) Nu, nau pawm chuan a fa sên chu a ngaihtuah êm êm ṭhîn a. Paula pawh Kristian a nih hnu chuan, thuhnuairawlhna a zir a, zaidam taka enkawlin a Kristian-puite chu a chawimawi a ni. Chutianga a tihin, zalên taka an duh thlan theihna chu a zah a ni, Rome khuaa tân ina a awm laia thil thlengin a lantîr tâk ang khân.
12 Sal tlân bo Onesima chuan Paula zirtîrna a ngaithla a. Christian a lo niin, Paula ṭhianah a ṭang a ni. Sal neitu Philemona, Asia Minor-a chêng pawh Kristian a ni bawk. Philemona hnêna a lehkha thawnah Paula chuan: “Ka hnênah awmtîr reng ka duh hle a ni,” tiin, atâna Onesima a ṭangkaizia a ziak a. Chutichung chuan: “I khawngaihna chu khawngaih luihtîr ang ni lovin, i thu thu ang a nih theih zâwkna tûrin, i thu lovin engmah tih ka duh lo” ti-a ziakin Onesima chu Philemona hnênah a kîrtîr leh a ni. Paula chuan tirhkoh a nihna chu remchângah a la lo va, Onesima chu Rome-a a hnêna awm tûra dîl lovin Philemona chu a chawimawi zâwk a ni. Chu bâkah, Paula chuan Onesima chu chawimawi tûr leh ‘bâwih aia ṭha unau duh tak anga’ cheibâwl tûrin a fuih a ni.—Philemona 13-16
Kan Huna Inchawimawina
13. Rom 12:10 hian eng ti tûrin nge min hrilh?
13 Pathian thu chuan: “Inchawimawi tawnna kawngah chuan hmâ hruai u la,” tiin, min fuih a. (Rom 12:10, NW.) He mi awmzia chu mi min chawimawi hmasak kan nghâk tûr a ni lo va, mi dang kan chawimawi hmasa zâwk tûr a ni tihna a ni. “Tupawhin mahni ṭhatna tûr zawng lovin mi dang ṭhatna tûr zawng zâwk rawh se.” (1 Korinth 10:24; 1 Petera 3:8, 9) Chuvângin, Jehova chhiahhlawhte chuan chhûngkua zînga mite, kohhrana kan Kristian-puite, leh kohhran pâwna mite lakah tak ngial pawh chawimawina hun remchâng an zawng a ni.
14. Nupa inkârah engtin nge chawimawina lantîr a nih?
14 Bible chuan: “Mipa tawh phawt lû chu Krista a ni, hmeichhe lû chu mipa a ni,” a ti a. (1 Korinth 11:3) Jehova chuan, pasal chu Krista’n Kohhran a enkawl anga an nupuite enkawl tûrin a phût a ni. 1 Petera 3:7-ah chuan pasalin a nupui chu “bêl keh awl zâwk an nih hre thiam” tûrin a kawhhmuh a. Hei hi a nupui rawtnate ngaihsakna leh ngaihthlâk duhna tak tak lantirna hmangin a ti thei a ni. (Genesis 21:12) Ani chuan hlauhawm engmah a awm loh chuan (Bible thu bulte a kalh loh chuan) a nupui duh thlante chu a zâwm ang a, ani tân thil tihsakin ngilnei takin a enkawl bawk ang. Chutiang bawkin, “nupui pawhin a pasal hlau thiam rawh se.” (Ephesi 5:33) A pasal thu a ngaithla ṭhîn ang a, ama duhzâwng tihpuitlin a tum reng lo vang. Tin, a pasal chu hmusit lovin, a sawisêl fo lo vang. Eng engemawah thiam zâwkna a neih hun pawhin, a pasal thunun tum lovin, thuhnuairawlhna a lantîr ṭhîn a ni.
15. Tarte chungah eng ngaihsakna nge lantîr a nih a, eng anga an chhân lêt tûr nge ni?
15 Kristian kohhranah pawh, chawimawi phu ngawih ngawih an awm a, tarte ang chu. “Lûa kêlsam ṭote hmaah chuan i ding zêl ṭhîn tûr a ni a, tar hmêl chu i zah tûr a ni.” (Leviticus 19:32) Hei hi kum tam tak chhûng Jehova rawng rinawm taka lo bâwlte chungchângah a ni bîk a, a chhan chu ‘lu ṭuak chu ropuina lallukhum a ni, felna kawnga hmuh a nihin.’ (Thufingte 16:31, NW) Enkawltute chuan anmahni aia upa an Kristian-puite chu an phû tâwk ngaihsakna lantîrin entîr an siam tûr a ni. Tin, târte pawhin naupang zâwkte chungah zahna rilru an lantîr a ngai ve a; a bîk takin, berâm enkawlnaa mawhphurhna neite chungah chuan.
16. Engtin nge nu leh pate leh naupangte an inchawimawi tawn ṭheuh?
16 Naupangte chuan an nu leh pate chu an zah tûr a ni: “Naupangte u, Lalpaah chuan in nu leh in pate thu zâwm rawh u; chu chu thil dik a ni si a. ‘I nu leh i pa chawimawi rawh,’ chu chu thupêk tiam nei hmasa ber a ni. ‘Chutichuan i tân a ṭha ang a, leiah hian i dam rei bawk ang.’” Chutiang bawkin, nu leh pate pawh: ‘an fate tithinur lo tûr leh, Lalpa thununnaah leh zilhnaah chuan enkawl zâwk tûra’ hrilh an nih avângin, an naupangte chu an chawimawi a ni.—Ephesi 6:1-4; Exodus 20:12.
17. “A leh hniha chawimawi” tlâkte ni-a chhinchhiahte chu tute nge ni?
17 Kohhrana rawngbâwl thawk rimte pawh chawimawi tûr an ni bawk: “Kohhran upa rorêl ṭhate chu a leh hniha chawimawi tlâka ngaih ni rawh se, thu hril leh zirtîrnaa thawk rimte chu chawimawi tlâka ngaih lehzual ni rawh se.” (1 Timothea 5:17) Anmahni kan chawimawi theihna kawng khat chu Hebrai 13:17-a thu ziak: “In hotute thu âwih ula, an thu thuin awm rawh u” tih zawmna hi a ni.
18. Kohhran pâwn lama mite chungah eng nge kan tih ang?
18 Kohhran pâwna mite chu kan chawimawi a ngai em? Ngai e. Entîr nân: “Mi tin an chunga rorêltute thu thuin awm rawh se,” ti-a zirtîr kan ni. (Rom 13:1) Hêngte hi sawrkâr rorêltute an ni a, Jehova’n a Lalrama a thlâkthleng hmâa thuneihna chelh a phal te an ni. (Daniela 2:24) Chuvângin, ‘mi zawng zawng hnênah pêk tûr apiang kan pe a; leiman pêkna tûra hnênah chuan leiman kan pe a; chhiah chawina tûra hnênah chuan chhiah kan chawi a; ṭih tûra chu kan ṭih a; pawisak tûra chu kan pawisa a ni.’ (Rom 13:7) “Mi zawng zawng chawimawi” tûr kan ni.—1 Petera 2:17.
19. Mi dangte chungah engtin nge “thil ṭha” kan tih theih ang a, engtin nge kan chawimawi ang?
19 Kohhran pâwna mite pawh chawimawi tûr kan ni tih chu a dik rual rualin, Pathian thu-in a ngaih pawimawh chu chhinchhiah ang che: “Remchâng hun kan neihzia ang zêlin mi zawng zawng chungah thil ṭha i ti ang u, rinna chhûngte zînga mi chungah i ti deuh ber ang u,” tih chu. (Galatia 6:10) Dik takin, mi dangte chunga “thil ṭha” kan tih theih zînga ṭha ber chu an thlarau lam mamawhte buatsaihsak leh phuhrûksak hi a ni. (Matthaia 5:3, NW) Hei hi: “Hnathawktu, thutak thu fel taka hmang chu zak tûr a ni lo angin, Pathian ngaiha ṭhaa inentîr tûrin ṭhahnem ngai rawh,” tia tirhkoh Paula hriatnawntîrna ngaihvenna hmangin kan ti thei a ni. Hun remchâng zawng zawng thuhrilh nâna thiam taka kan hmana, ‘kan rawngbâwlna kan hlen’ hian, mi zawng zawng chungah thil ṭha kan ti mai chauh ni lovin, anmahni kan chawimawi bawk a ni.—2 Timothea 2:15; 4:5.
Jehova Chawimawina
20. Pharaoa leh a sipaite chungah eng nge thleng a, engvâng nge?
20 Jehova chuan a thil siamte a chawimawi a. Chuvângin, amah kan chawimawi lêt ve chu a âwm hle a ni. (Thufingte 3:9; Thu Puan 4:11) Jehova thu pawhin: “Mi chawimawi apiangte chu ka chawimawi ang a, mi hmusit apiangte chu ka ngaihnêp an ni dâwn si a,” tiin, a sawi a ni. (1 Samuela 2:30) Aigupta lal Pharaoa chu Pathian mite chhuahtîr tûra hrilh a nih khân ani chuan: “Tunge maw ni LALPA, a thu ka han zawm . . . tûr chu ni le?” tiin, chapo takin a chhâng a. (Exodus 5:2) Israel mite nuai bo tûra Pharaoa’n a sipaite a tirh khân, Jehova chuan Tuipui Sen chu Israelte tân a ṭhenhransak a. Mahse, Aigupta mite’n an umin, Jehova chuan tui chu a luantîr leh a ni. “Pharaoa tawlailîrte leh a sipaihote chu tuipuiah a paih thla ta a.” (Exodus 14:26-28, 15:4) Chuvângin, Jehova chawimawi duh lo va chapo taka a hnialna chuan râpthlâk taka thihna a thlen ta a ni.—Sâm 136:15.
21. Engvângin nge Jehova’n Belshazzara chu a dodâl a, eng nge a rah chhuah?
21 Babulon Lal Belshazzara pawhin Jehova a chawimawi duh lo va. Zu ruai a ṭheh lai chuan, Jerusalem biak in ata a lâkchhuah rangkachak leh tangkaraw bungbêl thianghlimte chu zu in nâna hmangin Jehova chu a nuih sawh a. Tin, hetianga a tih lai hian, milem pathiante chu a fak bawk a ni. Nimahsela, Jehova chhiahhlawh Daniela chuan a hnênah: “I rilru i tihniam lo va, vân Lalpa chungah chuan i inchawisâng ta zâwk a,” tiin, a hrilh a. Chu mi zân la la chuan Belshazzara chu tihhlum a ni a, a lalram pawh chhuhsak a ni ta a ni.—Daniela 5:22-31.
22. (a) Israel hruaitute leh an mipuite chungah engvângin nge Jehova thinurna a thlen? (b) Jehova duhsakte chu tute nge ni a, eng nge a rah chhuah?
22 C.E. kum zabi pakhatnaah, Lal Heroda chuan mipuite hnêna thu a sawi laiin, mipuite chuan: “Pathian aw a nih hi, mihring aw a ni lo ve,” tiin, an au va. Hlutna nei lo lal chuan a hnial lo va, ropuina chu a duh a ni. Tichuan “Pathian hnênah chawimawina chu a pêk loh avângin Lalpa vântirhkohvin chawplehchilhin a man” a ni. (Tirhkohte 12:21-23) Heroda chuan Jehova chawimawi lo va, amah a inchawimawi avângin, thah a ni. Chûng hun laia sakhaw hruaitute chuan a Fapa, Isua phiarrûkna hmangin Pathian an chawimawi lo va. Thuneitu ṭhenkhatte chuan Isua’n thutak a zirtîr tih an hre reng a; mahse, “Pathian hnêna ropuina ai chuan mihring hnêna ropuina an duh zâwk” avângin an zui lo a ni. (Johana 11:47-53; 12:42, 43) Hnam pumpui mai chuan Jehova leh a Aiawha a ruat, Isua chu an chawimawi lo va. Chuvângin, Jehova pawhin a chawimawi chhunzawm ta lo va, anmahni leh an biak in chu tihchhiat tûrin a hlamchhiah ta a ni. Mahsela, amah leh a Fapa chawimawitute chu a humhim tlat a ni.—Matthaia 23:38; Luka 21:20-22.
23. Pathian khawvêl thara chêng tûrin eng nge kan tih ang? (Sâm 37:9-11; Matthaia 5:5)
23 He kalhmang tâwp hnû-a Pathian khawvêl thara nun chên duh zawng zawngte chuan, Pathian leh a Fapa, Isua Krista chu an chawimawiin, an thu an zâwm ngei tûr a ni. (Johana 5:22, 23; Philippi 2:9-11) Tupawh chutiang chawimawina lantîr lote chu “leilung ata tihboral an ni ang.” Kawng lehlamah chuan, Pathian leh Krista chawimawi a, a thu zâwmtu, mi tluangte chu “leilungah hian an chêng ang.”—Thufingte 2:21, 22.
Ennawnna
◻ Mi dangte chawimawi tih awmzia hi eng nge ni a, hei hi Jehova’n engtin nge a tih?
◻ Engtin nge Isua leh Puala’n mi dangte an chawimawi?
◻ Kan huna chawimawi phûte chu tute nge ni?
◻ Engvângin nge Jehova leh Isua chu kan chawimawi ang?
[Phêk 17-naa milem]
Jehova’n Abrahama thil ngente ngaihtuahsakna hmangin ani chu a chawimawi
[Phêk 18-naa milem]
Inneihna hlawhtlingah chuan, nupate chu an inchawimawi tawn ṭhîn