Nun leh Rawngbâwlna Inzirna Lehkhabu Atâna Thu Lâk Chhuahnate
OCTOBER 2-8
PATHIAN THU AṬANGA RO HLUTE | DANIELA 7-9
“Daniela Chuan Messia Lo Lan Hun Tûr A Sawi Lâwk”
(Daniela 9:24) Bawhchhiatna tikin tûr te, sualna titâwp tûr te, khawlohna thianfai tûr te, chatuan felna la lût tûr te, inlârna leh thu hrilhlâwk nêna chhinchhiah tûr te, hmun thianghlim ber chu hriak thih tûr tein i mite leh i khawpui thianghlim tân hapta sawmsarih ruat a ni e.
it-2-E 902 ¶2
Hapta Sawmsarih
Bawhchhiatna leh sualna tihkin a ni. Thihnaa Isua tihbona, a thawhlehna, leh vâna a inlanna chuan ‘bawhchhiatna tihkinna, sual tihtâwpna, leh khawlohna thenfaina’ a thlen a ni. (Dan. 9:24) Dân thuthlung chuan Judate sualna tilangin, thiam loh a chantîr a, thuthlung bawhchhetute angin an chungah ânchhia a thlen a ni. Mahse, Mosia Dânin a tihlan avânga sual “punna” a awm hian, Messia avânga Pathian zahngaihna leh khawngaihna a pung lehzual ṭhîn. (Rom 5:20) Messia inthawina zârah, inlamlêtna neite bawhchhiatna leh sualna chu thai bo theih niin, a hremna pawh lâk bo theih a ni.
(Daniela 9:25) Chuvângin, Jerusalem tung ding leh sa ṭha tûra thupêk a chhuah aṭanga hriakthiha, lal a lo awm thlengin hapta sarih a ni ang, tih hre fiah thiam ang che: tin, hapta sawmruk leh pahnihah kawtthlêr leh lei rût te nên siam a ni ang, hun buaithlâk takahte pawh.
it-2-E 900 ¶7
Hapta Sawmsarih
‘Hapta Sawmruk leh Pakua’ Hnua Messia Lo Lanna. ‘Hapta sawmruk leh pahnih’ (Dan. 9:25) chu hapta 70 zînga tel a nih bâkah, hapta sarih hnua sawi lan a nih avângin chu chu “hapta sarih” tâwp aṭanga chhiar zawm tûr a ni. Chuvângin, Jerusalem sa ṭha tûra ‘thupêk a chhuah aṭanga hriakthiha, lal a lo awm thleng’ chu “hapta” 7 leh 62 belh, a nih loh leh “hapta” 69—kum 483—B.C.E. 455 aṭanga C.E. 29 thleng a ni ang. A chunga târ lan tâk angin, C.E. 29 favâng laiin, Isua chuan tuiah baptisma a chang a, thlarau thianghlima hriak thih niin, “Hriakthiha, Lal” angin rawng a bâwl ṭan a ni.—Lk. 3:1, 2, 21, 22.
(Daniela 9:26, 27a) Tin, hapta sawmruk leh pahnih hnuah chuan hriakthiha chu tihbo a ni ang a, engmah a nei tawh lo vang: tin, lal lo kal tûra mite chuan khawpui leh hmun thianghlim chu an tichhia ang; tichuan a tâwpna chu tui lian nên a ni ang a, a tâwpna thleng pawhin indona a awm ang, chhiatnate chu a inruat sa a ni. 27 Tin, hapta khat atân mi tam tak hnênah thuthlung nghet tak a siam ang a; tin, hapta chanveah chuan inthawinate leh thilhlante a tibâng ang.
it-2-E 901 ¶2
Hapta Sawmsarih
Hapta chanvea “tihbo.” Gabriela chuan Daniela hnênah: “Hapta sawmruk leh pahnih hnuah chuan hriakthiha chu tihbo a ni ang a, engmah a nei tawh lo vang,” tiin a sawi zawm a. (Dan. 9:26) Hei hi ‘hapta sarih leh hapta sawmruk leh pahnih belhkhâwm’ tâwp hnu hun engemawti hnu, a nihna takah chuan, kum thum leh a chanve vêl hnuah Krista chu nghaisakna banah tihhlum a ni a, mihringte tlan nân a neih zawng zawng a pe a ni. (Is. 53:8) “Hapta” chanve hmasa lam chu Isua’n rawngbâwl nân a hmang tih finfiahna a awm a. C.E. 32 kum tâwp dâwn lam ni âwm takah, ṭum khat chu Isua chuan tehkhin thu sawiin Juda hnam chu “kum thum” chhûng rah thei lo theipui kûng (Mt. 17:15-20; 21:18, 19, 43 nên khaikhin rawh) nên a tehkhin a. Huan enkawltu chuan a neitupa hnênah: “Ka pu, kumin tal hi awm sela, a vêlin ka lai ang a, êkin ka vûr rih ang e; chu mi achina a rah chuan a ṭha ang, a rah loh erawh chuan kit mai ang che,” a ti a. (Lk. 13:6-9) Isua chuan hetah hian chu hnam luhlul tak hnêna a rawngbâwl hun chhûng a sawina a nih a rinawm, chutih lai chuan kum thum vêl rawng a bâwl tawh a, kum li chhûngah a lût tawh a ni.
it-2-E 901 ¶5
Hapta Sawmsarih
“Hapta chanve” chu kum sarih lai hâwl vêl, a nih loh leh chumi “hapta” kum chhûnga kum thum leh a chanve hnuah a ni ang. “Hapta” 70-na chu Isua baptisma a chan a, Krista ni tûra hriak thih a nih hun C.E. 29 kum tâwp dâwn vêla a inṭan avângin, hapta chanve (kum thum leh a chanve) chu C.E. 33 nipui hun lai thleng, a nih loh leh chumi kum Kalhlen Kût (Nisan 14) thleng a ni ang. Hemi nî hi Gregorian calendar-ah chuan C.E. 33, April 1, ni ngeiin a lang. (LALPA ZANRIAH [Neih Ṭan Hun] chu en rawh.) Tirhkoh Paula chuan Isua chu ‘Pathian duhzâwng ti tûra lo kal’ a nih thu a sawi a; chu Pathian duhzâwngah chuan ‘A pahnihna a tundin theihna tûra a hmasa [Dân hnuaia inthawina leh thil hlante] tihbona’ a tel a. Chu chu ama taksa ngei inthawina atâna hlânin a ti a ni.—Heb. 10:1-10
Thlarau Lam Lunghlute Laih Chhuahna
(Daniela 9:24) Bawhchhiatna tikin tûr te, sualna titâwp tûr te, khawlohna thianfai tûr te, chatuan felna la lût tûr te, inlârna leh thu hrilhlâwk nêna chhinchhiah tûr te, hmun thianghlim ber chu hriak thih tûr tein i mite leh i khawpui thianghlim tân hapta sawmsarih ruat a ni e.
w01-E 5/15 27
Chhiartute Zawhna
Daniela 9:24-a hrilh lâwk angin, “hmun thianghlim ber” chu engtihkah nge hriak thih a nih?
Daniela 9:24-27 hi “hriakthiha, lal”—Krista lo lanna chungchâng hrilh lâwkna a ni a. Chuvângin, he “hmun thianghlim ber” hriak thih chungchâng hrilh lâwkna hi Jerusalem biak ina hmun thianghlim ber hriak thihna chungchâng sawina a ni lo. Chu ai chuan, “hmun thianghlim ber” tih ṭawngkam chu Jehova thlarau lam biak in ropui tak vân lam Pathian hmun thianghlim—vân hmun thianghlim ber—sawina a ni zâwk.—Hebrai 8:1-5; 9:2-10, 23.
Pathian thlarau lam biak in chuan engtikah nge hna a thawh ṭan? Aw le, C.E. 29-a Isua baptisma a chan laia thilthleng kha han ngaihtuah teh. Chutah chuan, Isua chuan a nunah Sâm 40:6-8-a thute hi a tifamkim a. Ani chuan: “Inthawina leh thil hlan i duh lo va, ka tân taksa mi buatsaihsak zâwk a,” tia Pathian hnêna a ṭawngṭai thu chu tirhkoh Paula’n a hnuah a sawi a ni. (Hebrai 10:5) Jerusalem biak ina ran hmanga inthawina hlan zâwm zêl chu Pathianin ‘a duh lo’ tih Isua’n a hria a. Chuvângin, Jehova’n inthawinaa hlan tûr Isua mihring taksa ṭha famkim chu a buatsaih a ni. Thinlung taka a duhzia târ langin, Isua chuan: “Aw Pathian! ngai teh, (lehkhabu zialah chuan ka thu ziak a ni a) i duhzâwng ti tûrin ka lo kal e’ a ti a. (Hebrai 10:7) Jehova’n engtin nge a chhân lêt? Chanchin ṭha Matthaia ziak chuan: “Isua baptisma a chan veleh tui ata a chhuak ta nghâl a: tin, ngai teh, a tân vân a lo inhawng a, Pathian thlarau chu ṭhuro anga lo chhukin, a chunga lo fu a hmu a. Tin, ngai teh, vân aṭangin awin, “Hei hi ka Fapa duh tak, ka lawm êm êma chu a ni,” tiin a sawi a.—Matthaia 3:16, 17.
Inthawina atâna Isua taksa hlan Pathian Jehova pawmna chuan Jerusalem biak ina maichâm tak tak aia ropui zâwk maichâm a lo awm ta tih a târ lang. Chu chu Pathian “duhzâwng” maichâm, a nih loh leh Isua hring nun chu inthawina anga pawm tûra ruahman a ni. (Hebrai 10:10) Thlarau thianghlima Isua hriak thih a nihna chuan tûnah Pathianin a thlarau lam biak in ruahmanna a siam tih a kâwk a ni. Chuvângin, Isua baptisma a chan khân, Pathian chênna vân chu thlarau lam biak in ropui tak ruahmanna “hmun thianghlim ber” anga hriak thih, a nih loh leh tihhran a ni.
(Daniela 9:27) Tin, hapta khat atân mi tam tak hnênah thuthlung nghet tak a siam ang a; tin, hapta chanveah chuan inthawinate leh thilhlante a tibâng ang; tin, tiṭiautu chu tenawmna thla chunga chuangin a lo kal ang a; tin, tâwpna, lo thleng ngei tûra ruat sa thleng chuan thinurna chu tiṭiautu chungah chuan leih buak a ni ang,” a ti a.
Daniela Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna
9:27—Eng thuthlung nge hapta 70-na kum tâwp thleng, a nih loh leh C.E. 36 thlenga ‘mi tam tak tân nghet taka siam’ a nih? Dân thuthlung chu C.E. 33-a Isua khenbeh a nih khân hlih a ni a. Amaherawhchu, Abrahama thuthlung chu tisa Israelte hnênah C.E. 36 thleng awmtîrin Jehova chuan Judate chu Abrahama thlah an nih avânga a duhsak bîkna hun chu a pawt sei a ni. Abrahama thuthlung chu “Pathian Israelte” tân a la awm zui zêl a ni.—Galatia 3:7-9, 14-18, 29; 6:16.
Bible Chhiar
(Daniela 7:1-10) Babulon lal Belsazzara kum khatnaah chuan Danielan mumang a neiin a khum laizâwla a lûa inlârnate chu a hmu a: tichuan a mumang chu a ziak a, a tlângpuiin a sawi a. 2 Daniela chuan a sawi a: Zânah inlârnaah chuan hmuh ka nei a, ngai teh, kâwlkil lia thli hi tuipui ropui tak chungah a lo tleh a. 3 Tin, tuipuiah chuan sa ropui tak tak pali, inang lo tak tak hi an lo chhuak a. 4 A pakhatna chu sakeibaknei ang a ni a, mupui thla a nei a: a thlate chu thlawn a niha, lei ata chawi kân a niha, mihring anga ke pahniha ding tûra siam a niha, mihring thinlung pêk a nih ka en reng a. 5 Tin, ngai teh, sa dang, a pahnihna chu savawm ang a ni a, a khing lehlamin a ding a, a kâah chuan nâkruh pathum a awm a, a seh kawh a, a hnênah chuan, Tho la, tîsa ei ṭeuh rawh, tiin an hrilh a. 6 Chumi hnuah chuan, ka en a, ngai teh, a dang, keitê ang, a hnunga sava thla pali nei a lo awm a, chu sa chuan lu pali pawh a nei a, tin, a hnênah chuan rorêlna pêk a ni a. 7 Chumi hnu-ah chuan, zân inlârnaahte chuan, ngai teh, sa palina, ṭihbaiawm leh hlauhawm tak, chak tak mai ka hmu a; thîr ha ropui tak a nei a; a ei buan buan a, a pawt sawm a, a bâng nawite chu a kein a rap bet a: a hmâa sa dangte lakah kha chuan danglam tak a ni; ki sâwm a nei a. 8 Kite chu ka ngaihtuah a, tin, ngai teh, an zîng aṭang chuan ki dang pakhat, tê tak tê a lo chawr chhuak a; a hmâah chuan ki hmasa pathumte chu a bul rêtah an thlawn ta a: tin, ngai teh, he kîah hian mitte, mihring mit ang mai hi a awm a, tin, kâ pawh a awm a, thil nasa takte a sawi a. 9 Lalṭhuttlêngte an han hûn chhuaha, mi pakhat, Hmâkhawsânga a ṭhut thlengin ka en reng a; a silhfênte chu vûr anga vâr a ni a, a sam chu sahmul thianghlim tak ang a ni: a lalṭhutthlêng chu meialh a ni a, chu mi tawlailîr chu mei kâng mêk ang a ni a. 10 A hmâ aṭang chuan mei lui a lo chhuakin a luang a: a sânga sângin rawng an bâwlsak a, a hmâah chuan sîng hmun sîng an ding a: rorêlna a lo awm ta a, lehkhabute chu keu a ni a.
OCTOBER 9-15
PATHIAN THU AṬANGA RO HLUTE | DANIELA 10-12
“Jehova’n Nakin Huna Lal Tûrte Chu A Hmu Lâwk”
(Daniela 11:2) Tin, tûnah hian thudik chu ka entîr ang che. Ngai teh, Persia ramah chuan lal pathum an lo la chhuak ang a, a palina chu a dang zawng ai khân, a hausa zâwk hle ang: a hausakna avânga a intihchak hunah chuan Grik ram do tûrin mi zawng zawng a chawk tho vang.
dp-E 212-213 ¶5-6
Inkalh Tak Lal Pahnih
5 Lal hmasa pathumte chu Kura Lal Ropui, Cambyses-a II, leh Daria I (Hystaspes-a) te an ni a. Bardiya (a nih loh leh, a hming lem Gaumata a nih hmêl) chu thla sarih chauh a lal avângin, hrilh lâwkna chuan a lal chhûng hun rei lo tê chu a sawi lang lo. B.C.E. 490-ah, lal pathumna Daria I-na chuan a ṭum hnihna atân Grik rûn a tum a. Mahse, Persia mite chu Marathon hmunah an tlâwm a, tichuan Asia Minor lamah an tlan chhia a ni. Daria chuan Grik bei leh tûrin ṭha takin a inpuahchah a; mahse, a hnu kum lina a thih thlengin a puitlin lo. Chu chu a ai awhtu a fapa, lal “palina”, Zerzia I-nain a ti ta a ni. Ani chu Esteri pasal Lal Ahasuera a ni.—Estheri 1:1; 2:15-17.
6 Zerzia I-na chuan ‘Grik ram do tûrin mi zawng zawng a chawk tho va,’ chu Grik ram chu, a huho anga ding Grik zalên pâwl an ni. The Medes and Persians—Conquerors and Diplomats tih lehkhabu chuan “tum sâng tak nei rorêltute fuihna avângin, Zerzia chuan khawmual leh tuipuiahte indona a tichhuak a ni,” tiin a sawi. B.C.E. kum zabi panganaa Grik chanchin zirmi Herodotus-a chuan “he indona nêna khaikhin chuan indona dang zawng zawng chu enmah lo mai a ni,” tiin a ziak a. Chumi chhinchhiahnaah chuan tuipui sipai pâwlte chu “an zavaiin mi 5,17,610 an ni a. Khawmual sipaite chu mi 17,00,000 an ni a, sakawr chung chuang mite chu 80,000 an ni a; chung zîngah chuan sanghawngsei chung chuang Arab mite leh tawlailîr hmanga râldo mi Libyan mite pawh an tel a, ka chhût dân chuan mi 20,000 zet an ni. Chuvângin, khawmual leh tuipui sipaite chu an vaiin mi 23,17,610 an ni,” tiin a chuang a.
(Daniela 11:3) “Tin, lal chak tak, thuneihna ropui taka rorêl tûr chu a lo chhuak ang a, a thu thuin a ti ang.
dp-E 213 ¶8
Inkalh Tak Lal Pahnih
8 Vântirhkoh chuan: “Lal chak tak, thuneihna ropui taka rorêl tûr chu a lo chhuak ang a, a thu thuin a ti ang,” tiin a sawi a. (Daniela 11:3) B.C.E. 336-ah kum sawmhnih mi Alexander-a chu Macedonia lal niin ‘a lo ding chhuak a.’ “Lal chak tak”—Alexander Ropuia a rawn ni ta a ni. A pa Philipa II-na ruahmanna tihhlawhtlin chu a duh avângin, Middle East-a Persia ramte chu a la a. A sipai rual mi 47,000 te chuan Euphrates leh Tigris lupui chu kânin Gaugamela hmunah Daria III-na sipai rual 2,50,000 te chu an tidarh a ni. Tichuan, Daria chu a tlânchhia a, thah a nih chuan Persia lal chhûngkua chu a tâwp ta a ni. Tûnah chuan, Grik chu khawvêl thuneitu a ni a, Alexandera chuan ‘thuneihna ropui taka rorêlin a thu thuin a ti ta a ni.’
(Daniela 11:4) Tin, a lo chhuah hun chuan a ram chu phel darh a ni ang a, kâwlkil liah semin a awm ang, a thlahte hnênah ni lovin, a thuneihnaa a rêl ṭhin ang zêl ni hek lovin; a ram chu he mite ni lo, mi dang tân chhuhsakin a awm zâwk dâwn a ni.
dp-E 214 ¶11
Inkalh Tak Lal Pahnih
11 Alexandera thih hnu chuan, a ram chu ‘kâwlkil liah semin a awm a.’ A sipai hotute chu ram inchhuhin an indo a ni. Mit khingkhat chauh nei Sipai hotu Antigonus I-na chuan Alexandera ram zawng zawng chu a thuneihna hnuaia dah a tum a. Mahse, Phrygia, Ipsus hmuna indonaah tihhlum a ni. B.C.E. 301-ah, Alexandera sipai hotu palite chuan an hnuaia sipai lalte’n an hneh ram zau tak chungah ro an rêl a. Cassander-a chuan Macedonia leh Grik a awp a. Lysimachus-a chuan Asia Minor leh Thrace chu a la a. Seleucus I Nicator-a chuan Mesopotamia leh Syria chu a chang a. Ptolemy Lagus-a chuan Aigupta leh Palestina chu a la bawk. Hrilh lâwknaa sawi angin, Alexander ropuia lalram chu Hellenistic ram liah a inṭhen ta a ni.
Thlarau Lam Lunghlute Laih Chhuahna
(Daniela 12:3) Tin, a fingate chu vân êng angin an êng ang a, mi tam tak felnaa hawi kîrtîrtute chu arsi angin kumkhaw tlaitluanin an êng ang.
w13 7/1 19 ¶16, endnote
‘Ngai Teh U, Kei Kumkhuain In Hnenah Ka Awm Zel Ang’
Daniela 12:3 chuan “a fingate [hriak thih Kristiante] chu vân êng angin an êng ang” tih a sawi a. Leia an awm laiin an thu hrilhna hmangin chutiang chuan an êng a. Mahse, Matthaia 13:43 chuan vân Lalrama nasa taka an ên hun tûr a sawi a ni. Tûn hma chuan hêng Bible châng pahnihte hi thu hrilhna sawina ve ve niin kan lo hre ṭhîn a ni.
(Daniela 12:13) Mahse nang chu tâwpna thleng chuan kal rawh: nîte tâwpnaah chuan i châwl ang a, i chan tâwkah chuan i awm ang,” a ti a.
dp-E 315 ¶18
Jehova Chuan Daniela Chu Lâwmman Ropui Tak A Tiam
18 Daniela bu chu Pathianin mihringte hnêna a pêk thutiam azawnga thutiam ṭha bera tihtâwp a ni a. Jehova vântirhkoh chuan Daniela hnênah: “Nîte tâwpnaah . . . i chan tâwkah chuan i awm ang,” tiin a hrilh a ni. Vântirhkoh sawi tum chu eng nge ni? Aw le, “châwl” tih ṭawngkamin a sawi tum chu thihna a nih avângin, Daniela hnêna “i awm ang” tia a thutiam chu hun engemaw hnua thil thleng tûr pakhat—thawhlehna hi a kâwk a ni! Bible lama mi thiamte chuan Daniela bung 12-na hi Hebrai Bible-a hmuh theih thawhlehna sawi lanna hmasa ber a ni an ti a. (Daniela 12:2) Mahse, chutianga an ngaih chu a dik lo va. Daniela chuan thawhlehna beiseina chu a hre chiang tawh hle a ni.
Bible Chhiar
(Daniela 11:28-39) “Tichuan, sum tam tak nen ama ramah a kîr leh ang a, a thinlung chu thuthlung thianghlim dovin a awm ang: chutiangin a ti ang a, ama ram ngeiah a kîr leh ang. 29 Hun ruatah chuan a lo lêt leh ang a, chhim lamah a kal ang a, mahse a hnuhnûng zâwkah hi chuan a hmasa ang chu a ni lo vang. 30 Kittim lawngte chuan amah an rawn do dâwn a ni; chutichuan a lungni lo vang a, a kîr ang a, thuthlung thianghlim chungah chuan a thinur ang a, chutiangin a ti ang; a ni, a kîr leh ang a, thuthlung thianghlim hawisantute chu a lâwm ang. 31 Tin, sipaite chuan an beihsak ang a, hmun thianghlimte an tibawlhhlawh ang a, kulh ngei pawh chu; tin, halral thilhlan awm fo chu an tibo vang a, ṭiauna tenawmna chu an dintîr zâwk ang. 32 Tin, thuthlung chunga suaksual taka titute chu ṭawngkam thiamin a tikhawlo ang; mahse mi an Pathian hretute kha chu an nghet ang a, thil nasa tak an ti ang. 33 Tin, mi zînga a fingate chuan mi tam tak an zirtîr ang a, mahse khandaih te, meialh te, sal tânna te leh rawkrâl tein ni tam tak an tlu ang. 34 Tin, an tlûk pawhin puihna tlêm têa dawmin an awm ang a, mahse mi tam takin fak derin anmahni an fin ang. 35 Tin, a fingate zînga ṭhenkhatte chuan, anmahni tifai tûr leh tithianghlim tûr leh tivâr tûrin an tlûk phah ang, tâwpna hun thleng pawhin: hun ruatah a la nih fo avângin. 36 Tin, lal chuan a duh ang angin a ti ang a; amah a inchawisâng ang a, pathian tinrêng chungah a intilian ang a, pathiante Pathian kalhin thil mak takte a sawi ang: tin, thinurna hrîk thlâk zawh a nih hmâ chu a hlawhtling ang, ruat sa chu tih ngei tûr a ni si a. 37 A thlahtute pathiante chu a pawisa lo vang a, hmeichhiate ngainat pathiante leh pathian dang rêng rêng pawh a pawisa hek lo vang: mi zawng zawng chungah a intilian dâwn si a. 38 Mahse chumi aiah chuan kulhte pathian chu a chawimawi ang a, pathian, a pate pawhin an hriat ngai loh kha rangkachak nên, tangkarua nên, lunghlute leh thil duhawmte nên a chawimawi ang. 39 Tin, pathian dang tak ṭanpuinain kulh nghet tak takte chu a bei ang a, tupawh a pawm apiang chu a tiropui ang: tam tak chungah ro a rêltîr ang a, ram chu man neiin a sem ang.
OCTOBER 16-22
PATHIAN THU AṬANGA RO HLUTE | HOSEA 1-7
“Jehova’n Hmangaihna Rinawm A Duh—I Duh Ve Em?”
(Hosea 6:4, 5) “Aw Ephraim, engtin nge ka tih ang che? Aw Juda, engtin nge ka tih ang che? Min hmangaihna chu zîng ṭiauchhûm leh dai ral ta thuai ṭhîn ang hi a ni si a. 5 Chuvângin zâwlneite hmangin anmahni ka râwt a; ka kâa thutein anmahni ka thilum a ni: i chunga rorêlnate chu êng kal chhuak zuai zuai ang a ni.
“Ngilneihna Thu” Chuan I Lei Veng Ṭha Rawh Se
18 Hmangaihna rinawm chu Pathian Jehova kan biakpuite kan dâwrnaah a lang chhuak tûr a ni a. Dinhmun harsa tak hnuaiah pawh ngilneihna thu chuan kan kâ a chuahsan tûr a ni lo. Israel fate ngilneihna chu “dai ral ta thuai ṭhîn ang” a lo nih khân Pathian Jehova a lâwm lo va. (Hos. 6:4, 6) Ngilneihna lantîr rengnaah erawh chuan a lâwm a ni. Chutianga ti zêltute mal a sâwm dân hi ngaihtuah teh.
(Hosea 6:6) Inthawina duh lovin khawngaihna ka duh si a;Hâlral thilhlan aite chuan Pathian hriatna ka duh zâwk a ni.
Hosea Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna
6:6. Thil sual tih hi Pathian hmangaih lohna leh a laka rinawm lohna târ langtu a ni. Thlarau lama inthâwina engzât mahin he tlâkchhamna hi a phuhru thei lo.
Jehova’n I Thuawihna Chu A Hlut
7 He mi chungchângah hian, hun kal tawhahte khân Jehova chuan hmân laia a mite hnênah thuâwihna chu rana inthawina ai pawhin a pawimawh zâwkzia a târ lang tawh tih hre chhuak leh rawh. (Thufingte 21:3, 27; Hosea 6:6; Matthaia 12:7) Jehova’n a mite chu chutiang inthâwina hlân tûrin thu a pe si a, engvângin nge thuâwihna chu a pawimawh theih zâwk? Aw le, inthâwina hlântu chu engin nge chêttîr? Pathian tihlâwm nâna hlan a ni em? Nge, thiltih ṭhin engemaw a zui mai zâwk? Pathian betu chuan Amah tihlâwm a duh tak zet a nih chuan, Pathian thupêk zawng zawng zâwm tûrin a fîmkhur ang. Pathian chuan rana inthawina chu a mamawh lo; mahse, thuâwihna chu a hnêna kan pêk theih thil hlu tak chu a ni.
Thlarau Lam Lunghlute Laih Chhuahna
(Hosea 1:7) Juda chhûngte erawh chu ka lainat ang a, thal ngul emaw, khandaih emaw, indona emaw, sakawr emaw, sakawr chung chuang mi emawa anmahni chhandam lovin, LALPA an Pathian chuan ka chhandam ang, a ti a.
Hosea Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna
1:7—Engtik lai khân nge Juda chhûngte chu lainatna lantîr leh chhan chhuah an nih? He thu hi B.C.E. 732, Lal Hezekia hun lai khân a thleng famkim a ni. Chutih hun lai chuan, Jehova chuan Assuria hovin Jerusalem rûn an tumna chu an sipai 1,85,000 zan khat thilthua vântirhkoh pakhat thahtîrin a titâwp a. (2 Lalte 19:34, 35) Chutichuan, Jehova chuan Juda chu “thal ngul emaw, khandaih emaw, indona emaw, sakawr emaw, sakawr chungchuang mi emawa” chhan chhuak lovin, vântirhkoh hmangin a chhan chhuak a ni.
(Hosea 2:18) Chumi nî-ah chuan ramsate, chunglêng savate,Leia rannungte nêna thuthlung an tân ka siam ang a: Thal ngul te, khandaih te, indona te hi, Lei ata ka tiboral ang a, him takin ka awmhotîr ang.
Hosea Hrilh Lâwkna Chuan Pathian Nêna Lêng Dûn Tûrin Min Ṭanpui
16 Pathian chuan he thutiam: “Chumi nî-ah chuan ramsate, chunglêng savate, leia rannungte nêna thuthlung an tân ka siam ang a: thal ngul te, khandaih te, indona te hi lei ata ka tiboral ang a, him takin ka awmhotîr ang,” tih pawh hi a tifamkim bawk. (Hosea 2:18) Juda labâng an rama kîr lehte chu him takin, ramsa hlauh tûr rêng rêng pawh nei lovin an khawsa a ni. He hrilh lâwkna hi C.E. 1919, thlarau lam Israel a la bângte khawvêl sakhaw dik lo lalram, “Babulon Khaw Ropui” ata an zalen khân, a thleng famkim bawk a. Tûnah chuan him takin an awm a, leia chatuana nun beiseina neitu an ṭhiante nên thlarau lam paradis chu an chên a ni. Hêng Kristian dikte zîngah hian ramsa ang nungchang pu hmuh tûr an awm lo.—Thu Puan 14:8; Isaia 11:6-9; Galatia 6:16.
g05-E 9/8 12 ¶2
Khawvêl Inlungrualnain Hnehna A Chan Hunah
Pathianin a khua leh tui rinawmte chu an chênna leilung ṭha tak enkawl dân a zirtîr dâwn avângin leia awmte chu inlungrual takin an nung tawh ang. Ani chuan ran sakawlhte nên ‘thuthlung a siam’ ang a, chûngte chu mihringte thuhnuaiah an awm tawh ang.—Hosea 2:18; Genesis 1:26-28; Isaia 11:6-8.
Bible Chhiar
(Hosea 7:1-16) Israel tihdam ka tumin Ephraim khawlohna a lo lang a,Samari suahsualna nên: bum an chîng a, chhûng lamah rûkru a lo lût a,Pâwn lamah suamhmang rualin an suam si a. 2 An suahsualna zawng zawng ka hre reng tih an thinlungin an ngaihtuah lo: tûnah chuan an thiltihte ngeiin a chîm vêl tlat tawh a. Ka hmai hmâah an awm a ni. 3 An suahsualnain lalber a tilâwm a,An dâwt thuin mi liante an tilâwm bawk a. 4 An vaiin uire an ni a; chhang siamtuin thuk a ur lum, chhangphut a hmeh diak a thawh hmâa, mei chhawm a chawlhsan rih ang hi an ni. 5 Kan lalber nîah chuan mi liante chu uain rû takin an intirui a; ani chuan hmusittute rualin a kut a phar a. 6 Arûka an chân laiin an thinlung chu thuk ang maiin an siam tawh si a: an thinur chu zankhuain a dai a, zîngah chuan meialh angin a alh a. 7 Thuk ang maiin an sa vek a, an rorêltute an tiboral a; an lalber apiangte chu an tlu a, an zîngah tumah mi au an awm lo. 8 Ephraim lah chu, hnam dangte zîngah a intelh a; ephraim chu chhang leh loh a ni. 9 Mikhualte chuan a chakna an ei zawhsak a, ani chuan a hre lo: hmul ṭuakin a bâwm nual tawh a, ani chuan a hre lo. 10 Israel ropuina chuan a hmai hmâah a hriattîr ṭhîn a, nimahsela, hêng zawng zawngah pawh hian LALPA an Pathian lam chu an hawi lo va, ani chu an zawng hek lo. 11 Ephraim chu ṭhuro lungmâwl, hriat thiamna nei lo ang a lo ni a; Aigupta lam an au thûl a, Assuria lamah an kal thûl a. 12 An kal laiin an chungah ka lên ka vawrh ang a, Chunglêng sava manin ka man ang a, an inkhâwmhovin an hriat tawh angin anmahni ka hrem ang. 13 An chung a pik e! Ka hnên ata an kal bo ta si a, boralna an chungah a thleng e! Ka chungah an hel ta si a, kei chuan ka chhandam duh a, anni erawh chuan dâwt mi sawi khum a. 14 An thinlung takin mi au lo va an khum laizâwlah an chiau mai mai zâwk a ni: buh leh uain atân an inkhâwm a, ka chungah chuan an hel si a. 15 Kei chuan ka hruai chhuak a, ka tichak a, mahse ka chungah thil ṭha lo an suangtuah a ni. 16 An hawi kîr a, Chungnungbera hnênah ni lovin; thal ngul rul ang an ni a, an mi liante chu an ṭawng chaltlai avângin khandaihin an tlu ang: hei hi Aigupta rama nuihzabûr an nihna a ni ang.
OCTOBER 23-29
PATHIAN THU AṬANGA RO HLUTE | HOSEA 8-14
“Jehova Hnênah I Neih Ṭha Ber Pe Rawh”
(Hosea 14:2) Thu keng chungin LALPA lamah kîr leh la, a hnênah chuan heti hian sawi rawh: khawlohna zawng zawng chu la bo la, a ṭha apiang chu pawm ang che; tichuan kan hmui rahte chu bâwngpa aiah ka rawn hlân ang e.
w07-E 4/1 20 ¶2
Pathian Lâwmzâwng Inthawinate Hlanin
Chu bâkah, Bible chuan kan fakna thusawite chu Jehova hnêna hlan inthawinate ang a ni tih a târ lang a. Zâwlnei Hosea chuan “kan hmui rahte chu bâwngpa aiah,” tih ṭawngkam a hmang a, Pathianin hmuia kan faknate chu inthawina ṭha ber berte zînga mi angin a ngai tih a târ lang a ni. (Hosea 14:2) Tirhkoh Paula chuan Hebrai Kristiante chu: “Faka inthawina hi Pathian hnênah i hlân fo vang u, chu chu a hming ṭanna hmuite rah chu a ni,” tiin a fuih a. (Hebrai 13:15) Tûn laiah, Jehova Thuhretute chu mi zawng zawng hnêna chanchin ṭha hrilhnaah leh zirtîr siamnaah an buai hle a ni. (Matthaia 24:14; 28:19, 20) Anni chuan khawvêl pumpuiah a chhûn a zânin Pathian fakin inthawina an hlân a ni.—Thu Puan 7:15.
(Hosea 14:4) An hnungtawlhna hi ka tidam ang a, an lak aṭanga ka thinrimna chu a kian tâk avângin, anni chu ka hmangaih hrim hrim dâwn a ni.
Pathian Duhsaknain Chatuana Nunna A Thlen
15 Kan hmui rahte” tih chuan Pathian dik fak nâna thu ṭha takte tih tak zeta sawi chhuah chu a kâwk a ni. Engtin nge Pathian Jehova chuan chûng inthawina hlântute chu a chhân lêt? “Anni chu ka hmangaih hrim hrim dâwn a ni,” a ti. (Hos. 14:4) Chutiang fakna inthawina hlântute chuan Jehova ngaihdamna te, duhsakna te, leh a ṭhian nihna te an dawng a ni.
(Hosea 14:9) Tu nge finga hêng hi hre thiam thei ang; tunge fingvâra hre thei ang? LALPA kawngte chu a dik a, mi dikte chuan an zawh dâwn a ni si a; Bawhchhetute erawh chu chutah chuan an inchhuih thlu dâwn a ni.
jd-E 87 ¶11
A Tehna Sâng Takte Milin Jehova Rawngbâwl Rawh
11 Hosea 14:9-na chuan nun kawng dik tak zawhtute nakin hun ṭha tak chu min ngaihvêntîr a. Pathian duhzâwng mila nunna chuan malsâwmnate leh hlâwknate a thlen ṭhîn. Siamtu a nih angin, kan taksa siam dânte a hria a. Kan hnên aṭanga a beiseite chu kan ṭhatna tûr a ni. Pathian nêna kan inlaichînna chu kan tehkhin dâwn chuan, motor leh a siamtu chungchâng kan ngaituah a ngai a. A siamtu chuan motor siam dân leh remkhawm dânte a hria a. Motor chu oil thlâk fo a ngai tih a hre bawk. Motor chu ṭha nia ngaiin oil thlâk i ngaihthah chuan eng thil nge thlen ang? I rin aia hmain engine chu a chak lo ṭan ang a, a hman theih tawh lo vang. Mihringte pawh chutiang chiah chu a ni a. Min Siamtu chuan dânte min pe a. Chûng dânte zawm chu kan ṭhatna tûr a ni. (Isaia 48:17, 18) Kan hlâwkpui tak tak a ni tih hriatthiamna chuan a tehnate mila nung tûr leh a thupêkte vawn rengna tûr chhan dang min pe a ni.—Sâm 112:1.
Thlarau Lam Lunghlute Laih Chhuahna
(Hosea 10:12) Mahni tân felna tuh ula, khawngaihna seng rawh u; in lei khêkte let ula, LALPA zawn hun a ni a, a lo kala malsâwmna a vûr hmâ che u chuan.
“Jehova Kawngte Chu A Dik”
7 Jehova chu vervêkna tel lo leh dik taka kan biak chuan, a khawngaihna, a nih loh leh a hmangaihna rinawm chu kan dawng ang. Israel tlâktlai lote chu: “Mahni tân felna tuh ula, khawngaihna seng rawh u; in lei khêkte let ula, LALPA zawn hun a ni a, a lo kala malsâwmna a vûr hmâ che u chuan,” tia hrilh an ni.—Hosea 10:12.
(Hosea 11:1) Israel hnam chu a naupan lai ata tawh ka hmangaih a,Aigupta ram ata ka fapa atân ka ko chhuak a ni.
Messia Chu An Beisei
10 Israelte angin, Messia chu Aigupta ata koh chhuah a ni ang. (Hos. 11:1) Heroda’n naupangte tihlum tûra thupêk a chhuah hmain, vântirhkoh chuan Josefa hnênah Mari leh Isua chu Aigupta rama kalpui tûrin a hrilh a ni. Jehova’n “zâwlnei [Hosea] kaah, ‘Ka fapa chu Aigupta ram ata ka ko chhuak a,’ tia a sawi kha a lo thlen theih nân,” “Heroda thih hma loh zawng chutah chuan [an] awm reng” a ni. (Matthaia 2:13-15) A pian lai leh a naupan laia thilthleng tûr sawi lâwkte chu Isua thunun theih a ni lo rêng rêng.
Bible Chhiar
(Hosea 8:1-14) “Tawtawrâwt chu i hmuaih chuktuah rawh. LALPA chhûngte chungah mupui angin a lo kal e, ka thuthlung an bawhchhiata, ka dân an helsan avângin. 2 Ka Pathian, keini Israelho chuan kan hria a che, tiin ka hnênah an au vang. 3 Israel-ho chuan thil ṭha an hnâwl a, hmêlmaten an ûm ang. 4 Ka tih ni lovin anmahnin lal an siam a; ka hriat lohvin hotute an siam a; an boralna tûrin an tangkarua leh rangkachakin milim an insiam a. 5 Aw Samaria, i sebâwng no lim chu a hnâwl e; an chungah ka thinur êm êm a ni: engtikah tak thianghlim leh ang maw? 6 Israel themthiamte milem siam chu, Pathian a ni lo. A ni, Samaria sebâwng no lim chu tihkeh sawm vek a ni ang; 7 Thli an chîng a, thli chhia an seng dâwn si a: kûng ding a nei lo va, a zîk chuan rah a chhuah lo vang; chhuah pawh ni sela, mikhualten an ei zo vang, 8 Israel-ho chu lem zawhin an awm a ni: bêl, a chhûnga lâwmna awm lo angin tûnah hian hnam dang zîngah an awm e. 9 Ram sabengtung mal tla angin Assuria ramah an chho si a, Ephraim chuan ngaihzâwngte a tlawn e, 10 A ni, hnam dangte tlawn ruai mah se, ka khâwm ang a, Lal leh hotu hriak an thih ṭhin ka tihbânsak rih ang. 11 Ephraim chuan maichâm a tipung hi an thiltih sualna lek a ni a, an tân maichâm rêng rêng chu sualna mai a ni. 12 Ka dân chu ka ziaksak rei rui a, Mahse thil dang takah an ngai a ni. 13 Ka tâna thilhlan inthawinate zawng! Sa an hlân a, an ei a; chûng chu LALPAN a pawm lo: tichuan an khawlohna a hre reng a, an sual a hrem a, anni chu Aigupta ramah an kîr leh ang. 14 Israel chuan a Siamtu a theihnghilh a, in ropuite a sa a; Juda chuan khawpui kulhte a tipung a, Mahse a khawpuiahte chuan mei ka tîr ang a, a in ropuite a kâng zo vang.
OCTOBER 30–NOVEMBER 5
PATHIAN THU AṬANGA RO HLUTE | JOELA 1-3
“In Fapate leh In Fanute’n Thu An Hril Ang”
(Joela 2:28, 29) Chumi hnuah chuan heti hi a lo ni ang a, mi zawng zawng chungah ka thlarau ka leih ang a; tichuan in fapate, in fanuten ka thu an hril ang a, in putarten mumangah an mang ang a, in tlangvâlten inlârnate an hmu ang a: 29 chûng nîahte chuan ka bâwihpate, ka bâwihnute chungah pawh ka thlarau ka leih ang a.
“Pathian Thiltih Ropuite” Hmanga Chêttîr
4 Thlarau thianghlim an dawn hnu chuan, Jerusalema zirtîrte chuan mi dangte hnêna chhandamna chanchin ṭha hrilh chu an ṭan nghâl a, chu mi zînga lo kal khâwmte hnênah chuan an hrilh ṭan nghâl a ni. An thuhrilhna chuan an hun hma kum zabi pariata Pethuela fapa, Joela hrilh lâwkna ropui tak chu a tifamkim a ni: “Mi zawng zawng chungah ka thlarau ka leih ang a; tichuan in fapate, in fanuten ka thu an hril [“hrilh lâwk,” NW] ang a, in putarten mumangah an mang ang a, in tlângvâlten inlârnate an hmu ang a: chûng nîahte chuan ka bâwihpate, ka bâwihnute chungah pawh ka thlarau ka leih ang . . . LALPA ni ropui tak leh râpthlâk tak chu a lo thlen hmâin,” tih chu.—Joela 1:1; 2:28, 29, 31; Tirhkohte 2:17, 18,20.
5 Hei hi Pathianin mi zawng zawng, a hmei a pain Davida te, Joela te, leh Debori-te anga zâwlnei nihtîrin, hma lam hun hrilh lâwktuah a hmang vek dâwn tihna em ni? Ni lo ve. Kristian ‘fapate leh fanute, bâwihpate leh bâwihnuten’ thu an hrilh lâwk tih awmzia chu Jehova thlarau chuan a “thiltih ropuite” leh a la tih leh tûrte hriattîr tûrin anni chu a chêttîr dâwn a. Chuvângin, Chungnungbera thusawituah an ṭang dâwn tihna a ni. A nih leh, engtin nge mipuite’n an chhân lêt?—Hebrai 1:1, 2.
jd-E 167 ¶4
“Hei Hi Hnam Zîngah Puang Ula”
4 Thil awm dân chu kawng dangin han thlîr teh. Pathian Jehova chuan hnam tina mite’n hrilh lâwkna an la sawi tûr thu zâwlnei Joela hnênah heti hian a hrilh a ni: “Chumi hnuah chuan heti hi a lo ni ang a, mi zawng zawng chungah ka thlarau ka leih ang a; tichuan in fapate, in fanuten ka thu an hril ang a, in putarten mumangah an mang ang a, in tlangvâlten inlârnate an hmu ang a,” tiin. (Joela 2:28-32) C.E. 33 Pentikost nîah, Jerusalema pindan chungnunga awmkhawmho chunga thlarau thianghlim leih a nih a, a hnua “Pathian thiltih ropuite” an puangchhuah khân, he thu a thlen famkim thu tirhkoh Petera’n a sawi a. (Tirhkohte 1:12-14; 2:1-4, 11, 14-21) Tûn laia kan hun hi han ngaihtuah teh. Kum zabi 20 tîr lam khân Joela hrilh lâwkna hi nasa lehzualin a thleng famkim mêk a. Thlarauva hriak thih Kristiante—a hmei a pa, apui apang—chuan chu “hrilh lâwkna,” chu an sawi ṭan a, chu chu tûnna vâna din tawh Lalram chanchin ṭha pawh tiamin, “Pathian thiltih ropuite” chu an puang mêk tihna a ni.
(Joela 2:30-32) Vânah leh leiah thilmakte ka hmuhtîr ang a, thisen te, mei te, mei khu ding te nên. 31 Nî thimah a chang ang a, thla thisenah a chang ang a, LALPA ni ropui tak leh râpthlâk tak chu a lo thlen hmâin. 32 Tin, heti hi a ni ang a, tupawh LALPA hming lam apiang chu chhanhim an ni ang: LALPAN a sawi ang khân tlân chhuakte chu Zion tlângah leh Jerusalem khuaah an awm si ang a, a la awm chhunte zîngah chuan LALPAN a kohte chu an awm ang.
Joela leh Amosa Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna
2:32— ‘LALPA [“Jehova,” NW] hming lam’ tih awmzia hi eng nge ni? Pathian hming lam tih awmzia chu a hming hriat a, zahna thûk tak neih a, chu mia innghah leh a hming putu rinchhan hi a ni.—Rom 10:13, 14.
Thlarau Lam Lunghlute Laih Chhuahna
(Joela 2:12, 13) LALPA chuan, Chuti chung pawhin tûnah in thinlung zawng zawngin, chaw ngheiin, ṭapin, lungngaiin ka lam lo hawi ula: 13 in puan ni lovin in thinlung thlêr ula, LALPA in Pathian lam chu hawi rawh u: ani chu khawngaih thei tak leh lainatnaa khat, thin nel leh ngilneihna ngah, thil ṭha lo laka lamlêt ṭhîn a ni, a ti a.
Joela leh Amosa Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna
2:12, 13. Simna dik chu thinlunga tih tak zeta lantîr a ni a. Chutah chuan pâwn lam ‘kan puan’ ni lovin, chhûng lam ‘kan thinlung pawh thlêr’ a tel a ni.
(Joela 3:14) Mi sâng tam takte chu Jehosaphat ruamah an awm khâwm ta; chutah chuan a ni LALPA nî a lo thlen dâwn.
Joela leh Amosa Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna
3:14—“Jehosaphat ruam” chu eng nge ni? Hei hi Pathian rorêlna tûr entîr nei hmun a ni. Jehosaphat tih chu “Jehova Chu Rorêltu A Ni” tihna a ni a, Judai Lal Jehosaphata a lal lai khân, Pathian chuan hmêlma sipaite tibuaiin Judate chu an chheh vêl hnamte lak aṭangin a chhan chhuak a. Chuvângin, chumi hmun chu ‘Jehosaphat ruam’ tia koh a ni bawk. (Joel 3:2, 12) Kan hunah pawh, chu chuan grêp sâwrna khura rah sâwr anga hnamte rah sâwrna tûr entîr nei hmun chu a kâwk a ni.—Thu Puan 19:1.
Bible Chhiar
(Joela 2:28–3:8) Chumi hnuah chuan heti hi a lo ni ang a, mi zawng zawng chungah ka thlarau ka leih ang a; tichuan in fapate, in fanuten ka thu an hril ang a, in putarten mumangah an mang ang a, in tlangvâlten inlârnate an hmu ang a: 29 chûng nîahte chuan ka bâwihpate, ka bâwihnute chungah pawh ka thlarau ka leih ang a. 30 Vânah leh leiah thilmakte ka hmuhtîr ang a, thisen te, mei te, mei khu ding te nên. 31 Nî thimah a chang ang a, thla thisenah a chang ang a, LALPA ni ropui tak leh râpthlâk tak chu a lo thlen hmâin. 32 Tin, heti hi a ni ang a, tupawh LALPA hming lam apiang chu chhanhim an ni ang: LALPAN a sawi ang khân tlân chhuakte chu Zion tlângah leh Jerusalem khuaah an awm si ang a, a la awm chhunte zîngah chuan LALPAN a kohte chu an awm ang.”
3 Ngai teh u, chûng nîahte leh chumi hunah chuan Juda leh Jerusalem tun din leh hunah chuan, 2 hnam zawng zawng ka khâwm ang a, Jehosaphat ruamah ka hruai ang. Ka mi, ka rochan Israel chunga an thiltih avângin an chung thu ka rêl ang; ram dangah ka mite an tidarh a. 3 Ṭhum vâwrin ka mite an insem a; naupangte chu ahmei apain nawhchizuar leh uain lei nân an hralh a. 4 Nangni Tura leh Sidon, nangni Philistia ram te u, ka chungah phuba lâk in tum em ni? Ka chunga phuba lâk in tum a nih zawngin rang takin in chungah phuba ka la lêt ve ang. 5 Ka tangkarua leh ka rangkachak in la a, ka thil ṭha tak duhawmte in biak in chhûngahte in keng lût ta vei a; 6 Juda fate leh Jerusalem fate pawh an ramri aṭanga hla takah in sawn bo theih nân, Grik fapate hnênah in hralh ta mai si a. 7 Ngai teh u, in hralhna hmun aṭang khân chawk thovin ka chhuahtîr ang a, in thungrulhna chu in lu chung ngeiah ka thungrûl ve ang; 8 in fapate, in fanute chu Juda fate kutah ka hralh ang, anni chuan hla takah Seba mite hnênah anmahni an hralh ang a: LALPA chuan a ti a ni.