Bible Aṭanga Kan Zir Theihte
“Lei leh vân siam dân chu hetiang hi a ni.” (Genesis 2:4) Hei hi Bible-in kan leilung lo awm dân a sawi chu a ni. A nih leh, Bible sawite leh scientist-te thil hmuh chhuah chu a inmil em? Entîrna ṭhenkhat i lo ngaihtuah ang u.
A Tîrin: Lei leh vân siam a ni
Vân thengreng hi eng lai pawha awm reng a ni em?
Genesis 1:1 chuan: “A tîrin Pathianin lei leh vân a siam,” tiin a sawi.
Kum 1950 hma lam thleng khân scientist hmingthang tam tak chuan vân thengreng hi eng lai pawha awm reng niin an ngai a. Mahse, tûn hnaia thil hmuh chhuah tam tak aṭangin scientist tam zâwk chuan vân thengreng hian awm ṭan hun a nei tih an hmu chhuak a ni.
A tîrin lei chu engtin nge a awm?
Genesis 1:2, 9 chuan a tîra lei awm dân chu ‘a chhia leh a ruak,’ a nih thu a sawi a, tuiin a khuh thu a sawi bawk.
Chu hrilhfiahna chu tûn laia scientist-te chuan an pawmpui a ni. Thil nung chanchin zir mi Patrick Shih-a chuan a tîrin kan awmna lei hi “oxygen hîp luh tûr awm lohna hmun . . . science lam thlîrna aṭang chuan ngaihruatna hmun ang mai a ni,” tiin a sawi a. Astronomy magazine pakhat pawhin: “Lei hi hmân lai chuan tuiin a khuh a, khawmual pawh a awm mang lo,” tiin a sawi ve bawk.
Engtin nge lei tuamtu boruak chu a lo inthlâk danglam tâk?
Genesis 1:3-5 chuan êngin lei tuamtu boruak a rawn tâwn tlang ṭan chuan, êng tlêm tê chauhvin lei a thleng thei tih a târ lang a. A hnuah chauh, nî leh thla chu lei aṭanga fiah taka hmuh theih a ni.—Genesis 1:14-18.
Bible chuan leia nunna nei thil siam zawng zawngte hi dârkâr 24 nei ni ruk chhûnga siam a nih thu a sawi lo
The Smithsonian Environmental Research Center chuan a tîrin kan lei tuamtu boruak chuan êng tlêm tê chauh leiah a luhtîr tih a sawi a. “Boruak chi khat methane hûte chuan lei la naupang tak chu a khuh vek,” tiin a sawi. A hnuah, “mathane zâm chu lo kiangin vân chu a dum pâwlah a lo chang ta a ni.
Engtiangin nge leiah nunna a lo awm?
Genesis 1:20-27 chuan sangha te, sava te leh, khawmuala chêng ramsate siam an nih thu leh a tâwpah mihringte siam an nih thu a sawi a. Scientist-te chuan sangha hmasa ber chu khawmuala chêng chi nungchate aia a awm hmasak daih zâwk an ring a, chumi hnu fêah mihringte an lo lan chauh an ring a ni.
Bible chuan nunna nei thil siamte chu hun a liam zêl ruala an inthlâk danglam theih loh thu a sawi lo
Eng Nge Bible-in A Sawi Loh?
Mi ṭhenkhat chuan tûn laia science thiamna hmanga thil hmuh chhuahte chu Bible nên a inmil loh thu an sawi a. Nimahsela, Bible sawi dik tak an hriatthiam loh vânga chutianga sawi chu an ni fo.
Bible chuan vân thengreng hi kum 6,000 chauhva upa a nih thu a sawi lo. Chu aiin, lei leh vân thengreng hi “a tîrin” siam a nih thu a sawi zâwk a ni. (Genesis 1:1) Chu chu engtia rei nge a nih Bible chuan chiang takin a sawi lo.
Bible chuan leia nunna nei zawng zawng hi dârkâr 24 nei ni ruk chhûnga siam a nih thu a sawi lo. Chu aiin, hun rei tak chhûng sawina “ni” tih thu mal a hmang zâwk a ni. Entîr nân, kan leilung leh a chhûnga nunna nei thil siamte hi Genesis bung 1-nain a sawi “ni” ruk chhûnga “Pathianin lei leh vân a siam ni khân,” tia a sawi hun chhûnga siamte an ni a. (Genesis 2:4) Chuvângin, nunna nei thil siamte tâna Pathianin leilung a buatsaih chhûng leh a chhûnga nunna nei thilte a siam hun chhûng a sawina “ni” ruk chuan hun rei tak chhûng a kâwk thei a ni.
Bible chuan nunna nei thil siamte hi hun a liam zêl ruala an inthlâk danglam theih loh thu a sawi lo. Genesis bu chuan ramsate chu “anmahni chi awm dân tûr ang ṭheuhvin” siam an nih thu a sawi a. (Genesis 1:24, 25) Bible-a “chi awm dân tûr” tih thu hian nunna nei chi hrang hrangte a huap zau zâwnga ṭhen hranna a kâwk a. Chuvângin, “chi” pakhat lek chhûngah pawh pian hmang leh lan dân hrang hrang nei an awm a ni. Hei hian hunte a liam zêl rualin, hmun pakhat a chêng “chi” khat chhûnga mite pawh an lan dân leh an pian hmang a inthlâk danglam thei tih a târ lang a ni.
Engtin nge i ngaih?
A chunga kan sawi tâk ang khân, vân thengreng lo awm ṭan dân te, a tîra leilung awm dân te leh, nunna lo inṭan dânte chu Bible chuan hriatthiam awlsam tak leh dik takin a târ lang a ni. Chuti a nih chuan, chûng zawng zawng Siamtu chu dik takin a târ lang tel dâwn lâwm ni? Mahse, Encyclopædia Britannica chuan, “Nunna hi thilthleng mak danglam tak avânga amaha lo awm anga sawi chu tûn laia science lam thil hmuh chhuah nên a inmil,” tiin a sawi.a
a Encyclopædia Britannica chuan nun hi siam a ni tih ngaih dân chu a thlâwp lo.