Bung 9
Kan Hmangaih Thi Tawhte Chungah Eng Nge Thleng?
1. An hmangaih takte an thihin miten eng angin nge an tawrh ṭhin?
“A HMANGAIH takin a boralsan chuan miin a tuar êm êm ṭhîn a, a chhan chu thihna hi suangtuah phâk bâka khawhara min siamtu chânna nasa tak a nih vâng a ni.” He thu hi fapa pakhatin a pa thih hnu lawka a nu a thihin a sawi a ni. A rilru natna leh a chânna thûk tak avângin “thinlunga a na tawrh chuan amah chu chîm pil vekin” a hre hial a ni. Nangmah ngei pawhin chutiang chu i lo tuar tawh mai thei a. I hmangaihte chu khawiah nge an awm ang a, in inhmu leh ang nge hmu leh tawh ngai lo vang tihte pawh i lo ngaihtuah mai thei bawk.
2. Thihna chungchângah eng zawhnate nge lo chhuak?
2 Lusûn nu leh pa ṭhenkhat chu, “Pathianin pangpâr mawi berte hi vâna ama hnêna awm atân a thliak a ni,” tiin an hrilh ṭhîn a. Hei hi a ni tak tak em? Kan hmangaih thi tawhte kha thlarau khawvêlah an kal ta em ni? Chu chu mi ṭhenkhatin Nirvana tia an sawi, natna leh châkna rêng rêng neih tawh lohna dinhmun nuam êm êm chu a ni em? Kan hmangaihte khân paradis-a chatuana nung tûrin kawngka pakhat an kal tlang tihna em ni? A nih loh leh mi ṭhenkhatte sawi dânin, thihna hi Pathian tithinurtute tân chuan chatuana nghaisakna hmuna tlâk luhna a ni em? Mitthite hian kan nun an khawih thei em? Hetiang zawhnate hi a chhânna dik tak hre thei tûrin, Pathian Thu, Bible hi kan râwn a ṭûl a ni.
MIHRINGA AWM “THLARAU” CHU ENG NGE NI?
3. Mitthite chungchângah Socrates leh Plato-te khân eng ngaihdân nge an neih a, hei hian tûn laiah eng angin nge mite a khawih?
3 Hmasâng Grik mi fing Socrates leh Plato-te chuan mipa leh hmeichhiaah hian thi thei ve lo thil engemaw—thi ve tak tak ngai lo, thih hnu pawha la nung reng thlarau awm niin an ngai a. Khawvêl pumpuiah, hei hi mi maktaduai tam takin an ring a ni. He rinna hian thi tawhte hlauhna a siam ṭhin tluk zetin thi tawhte hmâkhua ngaihtuahna pawh a siam a. Bible erawh chuan mitthi chungchângah hian thil danglam tak min zirtîr thung a ni.
4. (a) Genesis-in thlarau chungchângah eng nge min hrilh? (b) Adama kha tinung tûrin a taksaah Pathianin eng nge a dah?
4 Mitthite dinhmun kan ngaihtuahin, kan pa hmasa ber Adama khân a chhûngah hriatna nei thlarau a nei lo tih kan hre reng tûr a ni. Amah zâwk kha hriatna nei thil nung (soul) chu a ni. Mak tak leh hlauhawm takin Pathianin mihring chu leilunga thil awmte hmangin a siam a, tichuan amahah chuan “nunna thaw” chu a thaw lût ta a. Genesis 2:7 chuan: “LALPA Pathianin leia vaivutin mihring a siam a, a hnârah chuan nunna thaw chu a thaw lût a: tichuan mihring chu mi nung a lo ni ta a,” tiin min hrilh a ni. Adama nunna chu thawin a châwm zêl a. Mahse, Pathianin Adama taksaah nunna thaw a dah khân, mihring chuapa boruak thâwk luh mai aia tam zâwk a tel a. Bible chuan leia thilsiam nunna nei zawng zawngte taksaa awm “nunna thlarau” chungchâng a sawi a ni.—Genesis 7:22
5, 6. (a) “Nunna thlarau” chu eng nge ni? (b) Sâm 146:4-a a sawi taksa tinungtu “thaw” (thlarau) kha a lo tâwpin eng thil nge lo thleng?
5 “Nunna thlarau” chu eng nge ni? Nunna nei lo Adama taksaa Pathianin a dah nunna awmtîrtu chu a ni. He thahrui hi thâwkna dân hmanga châwm zêl a ni. He Hebrai thu mal “thlarau” tia lehlin hi Sâm 146:4-ah chuan “thaw” tia lehlin a ni. Chuti a nih chuan, Sâm 146:4-a “thaw” emaw, “thlarau” emaw hi eng nge ni? Chu lai châng chuan mitthi chungchâng chu: “A thawin a chhuahsan a, ani chu a leilungah a kîr leh a; chu mi nî ngei chuan a ngaihtuahnate chu a bo nghâl a ni,” tiin a sawi a. Bible ziaktuten hetiang kawnga “thaw” (thlarau) tih thu mal an hman hian, taksa aṭanga chhuak, thih hnu pawha la nung zêl thlarau sawi nân an hmang lo.
6 Mihringte an thiha chhuak ta “thlarau” chu min Siamtu hnên aṭanga lo chhuak nunna thahrui chu a ni. (Sâm 36:9; Tirhkohte 17:28) Kâwlphetha chuan a hnathawhtîr hmanraw hmêlhmang ang a put ve zêl loh ang bawkin, he nunna thahrui hian a tihnun thilsiamte zia leh nihna engmah a pu lo. Mi a thih chuan a taksa cell-te tinungtu thlarau (nunna thahrui) chu a tâwp ve nghâl a, kâwlphetha kal lai a tâwp veleh êng a thim nghâl ang chiah hi a ni. Mihring taksa tinungtu nunna thahrui a lo tâwp chuan, mihring—thil nung (soul)—chu a thi ta a ni.—Sâm 104:29; Thuhriltu 12:1, 7.
“VAIVUTAH I KIR LEH TUR A NI”
7. Adama’n Pathian thu a awih loh chuan a chungah eng nge thleng dâwn?
7 Mi sual Adama tâna thihna awmzia chu Jehova’n chiang takin a hrilhfiah a. Pathian chuan: “Leia i kîr leh hma loh chuan i hmaia thlantui luang zawih zawihin chaw i ei tawh ang; lei aṭanga lâk chhuah i ni si a: vaivut i ni a, vaivutah i kîr leh tûr a ni,” a ti a. (Genesis 3:19) Adama chu khawiah nge a kîr leh ang? Leiah, siam a nihna vaivutah ngei chuan a kîr leh ang. A thih chuan Adama chu a awm tawh lo mai dâwn a ni!
8. Thil nung an nihnaah, eng kawngin nge mihringte hi ransate aia an chungnun zâwk loh?
8 Hemi chungchângah hian mihringte thihna leh ransate thihna hi a danglam chuang lo va. Ransate pawh hi thil nung (soul) an ni a, kan thlarau emaw, nunna thahrui emaw tho hian a tinung a ni. (Genesis 1:24) Thuhriltu 3:19, 20-ah hian, mi fing Solomona chuan: “Pakhat a thih ang bawkin a dang pawh kha a thi a; an zain thâwk dân thuhmun an ni a, mihring chu ramsa aiin a chungnung lêm lo; . . . an zain vaivuta mi an ni vek a, an zain vaivutah an chang leh vek a ni,” tiin min hrilh a ni. Mihringte chu Pathian anpuia siam an nihnaah hian ransate aiin an chungnung a, Jehova miziate an lantîr thei a ni. (Genesis 1:26, 27) Chuti chung chuan, an thihin mihringte leh ransate chu vaivutah an kîr leh vek a ni.
9. Mitthite dinhmun eng nge ni a, khawi hmunah nge an kal?
9 Solomona chuan thihna awmzia chu a han hrilhfiah thui leh deuh va: “Mi nungdamte chuan an la thi dâwn tih an hre si a, mitthi erawh chuan engmah an hre lo,” a ti a. Ni e, mitthite chuan engmah rêng rêng an hre tawh lo. Hemi hi hriain Solomona chuan: “I kutin tih tûr a hmuh apiang chu theihtâwpin ti rawh; thlân i kalna tûrah chuan thiltih tûr emaw, remruat tûr emaw, hriatna emaw, finna emaw a awm si lo va,” tiin min fuih a ni. (Thuhriltu 9:5, 10) Mitthite chu khawiah nge an kal? Thlân (Hebrai ṭawngin, she’ohlʹ), mihringte thlân pangngaiah an kal a ni. Kan hmangaih thi tawhte chuan engmah an hre tawh lo. Hrehawm an tuar lo va, engti kawng mahin min khawih buai thei hek lo.
10. Thihna hi tâwpna a ni lo thei tih engvângin nge kan sawi theih?
10 Keini zawng zawng leh kan hmangaih takte hi kum rei lo tê chauh dam a, chumi hnua chatuana awm lo vang vang tûr em ni kan nih le? Bible sawi ang chuan kan ni hauh lo. Adama hel hun lai khân, mihringte sualna avânga a sawhkhâwk râpthlâk tak lo thleng ta chu sût tûrin Pathian Jehova chuan ruahmanna a buatsaih nghâl a. Mihringte tâna Pathian thil tum zîngah thihna hi a tel rêng rêng lo. (Ezekiela 33:11; 2 Petera 3:9) Chuvângin, thihna hi keimahni tân emaw, kan hmangaihte tân emaw tâwpna a ni lo thei a ni.
“A MUHIL TA A”
11. A ṭhian thi tawh Lazara dinhmun kha Isua’n engtin nge a sawi fiah?
11 Adama avânga thihna ata keimahni leh kan hmangaih thi tawhte chhan chhuah hi Jehova thil tum a ni a. Chuvângin, Pathian Thu chuan mitthite hi muhîl angin a sawi a ni. Entîr nân, a ṭhian Lazara a thi tih a hriatin, Isua Krista’n A zirtîrte hnênah: “Kan ṭhian Lazara chu a muhîl ta a; a muhîl kai harh tûrin ka kal dâwn a ni,” tiin a hrilh a. Zirtîrten he thu awmzia hi an hriat thiam mai loh avângin, Isua chuan fiah takin: “Lazara a thi a ni,” tiin a hrilh leh a ni. (Johana 11:11, 14) Tichuan Isua chu, Lazara farnu Marthi leh Mari-te’n an nuṭapa thi an sûnna, Bethani khuaah chuan a kal ta a. Isua’n Marthi hnênah: “I nuṭa a tho leh ang,” a ti a, ani chuan mihring chhûngkaw chunga thihna thleng ṭhîn hi Pathianin sût a tum tih a rinzia a sawi chhuak a. “Ni kin nia thawhlehnaah chuan a tho leh ang tih ka hria e,” a ti a.—Johana 11:23, 24.
12. Lusûn Marthi khân mitthite chungchângah eng beiseina nge a neih?
12 Marthi chuan thih hnua hmun danga nung zêl, thlarau thi thei lo chungchângah ngaihdân engmah a sawi lang lo va. Lazara chu thlarau khawvêla nung zêl tûra a kal a ring hek lo. Marthi chuan thihna ata thawhlehna beiseina ropui takah chuan rinna a nei tlat a ni. Lazara taksa aṭangin thlarau thi thei lo a kal chhuak lo va, a nuṭa thi ta chu a awm tawh lo mai a ni tih a hre thiam a ni. Chumi dinhmun thlâkna tûr chu a nuṭapa thawhlehna a ni ang.
13. Isua’n Pathian pêk eng thiltihtheihna nge a neih a, he thiltihtheihna hi engtin nge a lantîr?
13 Mihringte tlan tûra Pathian Jehova’n thuneihna a pêka chu Isua Krista hi a ni a. (Hosea 13:14) Chuvângin, Marthi thusawi a chhânnaah Isua’n: “Kei hi thawhlehna leh nunna chu ka ni; tupawh mi ring chu thi mah sela a nung reng ang,” a ti a ni. (Johana 11:25) Lazara, ni li thi tawh thlâna kala tinung lehin Isua’n hemi kawnga Pathian pêk a thiltihtheihna chu a lantîr a ni. (Johana 11:38-44) He thawhlehna emaw, Isua Krista’n mitthi dang a kaihthawh emaw mit ngeia hmutute hlim tûrzia chu han ngaihtuah teh!—Marka 5:35-42; Luka 7:12-16.
14. Thawhlehna leh thlarau thi thei lo awm nia ngaihna hi engvângin nge a inmil loh?
14 Hei hi lo ngaihtuah lawk teh: Thih hnuah pawh thlarau a la nung zêl a nih chuan, tumah hi kaihthawh leh emaw, tihnun leh emaw an ngai lo vang. A dik takin, vân lawmman ropui tak chang tawh a nih phei chuan, Lazara ang mi ṭha te lei nun ṭha famkim lova han kaihthawh leh chu a nunrâwnthlâk hle dâwn a ni. A nihna takah chuan, Bible hian mihring taksa pêng khawi lai mah hi thi thei lo angin a sawi ngai lo va. Thihna tihrehna tak tak tûr chu thawhlehna ruahmanna a ni tih min kawhhmuh zâwk a ni.
“THLANA AWM ZAWNG ZAWNG”
15. (a) “Thawhlehna” tih thu awmzia hi eng nge ni? (b) Pathian Jehova tân mi mal tê tê kaihthawh leh chu engvângin nge a harsat loh vang?
15 Isua zirtîrten “thawhlehna” tih sawi nâna an thu mal hman hi a awmzia tak chu “tho” emaw, “ding” tihna emaw a ni a. Hei hi nunna nei lo, thihna dinhmun aṭanga lo tho chhuak—a nihna takah chuan, mihringte thlân pangngai aṭanga lo ding chhuak tihna a ni. Pathian Jehova chuan awlsam takin mi a kaitho leh thei a ni. Engvâng nge? A chhan chu Jehova hi nunna Siamtu a nih vâng a ni. Tûn laiah pawh, mihringte hian mipa leh hmeichhe ṭawng rite leh an thlâte chu video-ah an khung thei a, chûng chu an thih hnuah pawh an chhuah leh thei a ni. Chuvângin, min Siamtu engkimtitheia hian mi tupawh kimchang takin a chhinchhiah thei vek a, chu mi vêk chu taksa siam thar pein a kaitho leh thei tih a chiang a ni.
16. (a) Hriat rengna thlâna awm zawng zawngte chungchângah Isua’n eng thu nge a tiam? (b) Mi an thawhleh dân tûr chu eng thilin nge rêl fel ang?
16 Isua Krista chuan: “A hun a thleng dâwn ta chutih hunah chuan thlâna awm zawng zawngin a [Isua] aw an hria ang a, an chhuak vek ang; thil ṭha titute chu nunna changin an tho leh ang a, thil sual titute chu thiam loh changin an tho leh ang,” tiin a sawi a. (Johana 5:28, 29) Jehova hriat rengnaa awm zawng zawngte chu kaihthawh leh an ni ang a, a kawngte zirtîr an ni ang. Pathian hriatna nêna inmila thil titute tân chuan hei hi nunna changa thawhlehna a ni dâwn a. Amaherawhchu, Pathian zirtîrna leh rorêlna hnâwltute tân chuan hei hi thiam loh changa thawhlehna a ni thung ang.
17. Tute nge kaihthawh leh ni dâwn?
17 Jehova chhiahhlawhte nia felna kawng zawhtute chu kaihthawh leh an ni ngei dâwn a. A dik takin, chu thawhlehna beiseina chuan mi tam tak chu tihduhdahna nasa tak kârah pawh thihna hmachhawn ngam tûrin a tichak a ni. Pathian chuan a tinung leh thei tih an hre chiang a ni. (Matthaia 10:28) Mahse Pathian tehna felte an zawm dâwn leh dâwn loh pawh lantîr lovin mi maktaduai tam tak chu an thi tawh a. Anni pawh hi kaihthawh leh an ni ang. Hemi chungchânga Pathian thil tum hi ring nghet tlatin, tirhkoh Paula chuan: “Mi fel leh fel lote thawhlehna a awm ang tih Pathian lamah ka beisei” a ti a.—Tirhkohte 24:15.
18. (a) Thawhlehna chungchângah tirhkoh Johana’n eng inlârna nge a hmuh? (b) “Mei dîl”ah eng nge an tihboral a, he “dîl” hian eng nge a entîr?
18 Tirhkoh Johana’n Pathian lalṭhutphah hmaa mitthi tho lehte ding lai inlârna phûrawm tak a hmu a. Chutah Johana chuan: “Tuifinriat chuan a chhûnga mitthi awmte chu a chhuahtîr a, Thihna leh Mitthi Khua chuan an chhûnga mitthi awmte chu an chhuahtîr bawk a; tin, mi tin an thiltih ang zêla rêlsakin an awm ta a. Tin, Thihna leh Mitthi Khuate chu mei dîlah an paih a. Chu chu thih hnihna chu a ni—mei dîl chu,” tiin a ziak a ni. (Thu Puan 20:12-14) Chu chu han ngaihtuah teh! Pathian hriat rengnaa awm zawng zawngte chuan Mitthi khua (Grik ṭawngin, haiʹdes) emaw, Thlân, mihringte thlân pangngai emaw aṭanga chhuah chu an hmabâk a ni. (Sâm 16:10; Tirhkohte 2:31) Chûng mite chuan Pathian rawng an bâwl dâwn leh dâwn loh chu an thiltiha lantîr theihna hun remchâng an nei ang a. Chumi zawhah chuan “Thihna leh Mitthi Khua” chu “mei dîl” an tihah chuan paih a ni ang, chu chuan “Gehena” tih thu ang bawkin boral hlenna a entîr a ni. (Luka 12:5) Mihringte thlân pangngai ngei pawh a ruak vek ang a, mitthite thawhlehna a zawh hunah chuan a awm lo hlen tawh ang. Pathianin tumah a nghaisa lo tih Bible aṭanga han hriat chu a va thlamuanthlâk tehlul êm!—Jeremia 7:30, 31.
KHAWI HMUNA THAWHLEHNA NGE?
19. Mihring zînga ṭhenkhatte kha engvângin nge vânah kaihthawh an nih dâwn a, Pathianin eng ang taksa nge a pêk dâwn?
19 Ahmei apain an zât bithliah chinte chu vân nunnaa kaihthawh leh an ni ang a. Isua nên lal leh puithiamte niin, mihring hmasa ber Adama aṭanga mihringte rochun thihna hnathawh zawng zawng an sût leh vek dâwn a ni. (Rom 5:12; Thu Puan 5:9, 10) Krista nêna rorêl tûrin Pathianin mi engzât nge vânah a hruai dâwn? Bible sawi dân chuan mi 1,44,000 chauh a hruai ang. (Thu Puan 7:4; 14:1) Hêng kaihthawh lehte hi vâna an chên theihna tûrin Jehova chuan thlarau taksa a pe ṭheuh dâwn a ni.—1 Korinth 15:35, 38, 42-45; 1 Petera 3:18.
20. Mitthi tho lehte pawh huam telin, mihring thuawihten eng thil nge an tawn ang?
20 Mitthi tam zâwkte chu lei paradis-ah kaihthawh an ni ang. (Sâm 37:11, 29; Matthaia 6:10) Mi ṭhenkhatte vân nunna chang tûra kaihthawh an nih nachhan pakhat chu he lei tâna Pathian thil tum tihfamkim nân a ni. Isua Krista leh vâna mi 1,44,000 awmte chuan mihring thuawihte chu kan nu leh pa hmasa berten an paih bo ṭhat famkimna dinhmunah zawi zawiin an hruai kîr leh dâwn a ni. Hei hian kaihthawh lehte pawh a huam tel vek a ni. Isua’n a bula an khenbeh thi mai tûr hnêna: “Ka hnênah Paradis-ah i awm ve ang,” tia a lo sawi ang khân.—Luka 23:42, 43.
21. Zâwlnei Isaia leh tirhkoh Johana sawi angin thihna chungah eng nge thleng ang?
21 Lei Paradis-ah chuan tûn laia thil sâwt lo tak tak awmtîrtu thihna hi nuai bo a ni tawh ang. (Rom 8:19-21) Zâwlnei Isaia chuan Pathian Jehova’n “thihna chu a lem hlen,” dâwn tiin a lo puang a ni. (Isaia 25:8) Tirhkoh Johana chu mihring thuawihten natna leh thihna an tawrh tawh loh hun tûr inlârnaah hmuhtîr a ni a. Ni e, “Pathian ngei chu an hnênah a awm ang a, . . . an mit ata mittui zawng zawng a hrufai ang a; thihna a awm leh thei tawh lo vang a, lungngaih te, ṭah te, nat te pawh a awm leh tawh hek lo vang; thil hmasate chu a ral ta.”—Thu Puan 21:1-4.
22. Thawhlehna chungchâng hriatna hian engtin nge a khawih che?
22 Bible zirtîrna chiang tak hian mitthite chungah eng nge thleng tih chungchânga buaina hi a tibo a ni. Pathian Lehkhathu chuan “hmêlma hnuhnûng ber” tihborala awm tûr chu thihna hi a ni tih chiang takin a sawi. (1 Korinth 15:26) Thawhlehna beisei tûr a awm tih hriatna hian min tichakin min va tithlamuang tak êm! Pathian hriat rengnaa awm kan hmangaih thi tawhte kha, Pathianin amah hmangaihtute tâna thil ṭha a lo dah zawng zawngte chên tûra thihnaa an mutthilhna ata an lo thawh leh dâwn avângin kan lâwm êm êm thei bawk a ni! (Sâm 145:16) Chutiang malsâwmnate chu Pathian Ram hmangin hlen chhuah a ni ang. A nih leh a rorêlna chu engtika inṭan tûr nge a nih? I lo en ang u.
I HRIATNA FIAH RAWH
Mihringa awm thlarau chu eng nge ni?
Mitthite dinhmun engtin nge i hrilhfiah ang?
Tute nge kaihthawh leh ni dâwn?
[Phêk 85-naa milem]
Isua’n thlân ata Lazara a kaitho leh ang bawkin, mi maktaduai tam tak kaihthawh leh an ni ang
[Phêk 86-naa milem]
‘Pathianin thihna a lem hlen’ hunah chuan hlimna hlîr a awm tawh ang