Kristian Dik Zawng Zawngte Chu Chanchin Ṭha Hriltu An Ni
“LALPA chawimawia hla sain, a hming fak ula; ni tin a chhandamna thu chu hriattîr rawh u.”—SAM 96:2.
1. Eng chanchin ṭha nge mite’n an hriat a ngaih a, engtin nge chutiang chanchin thehdarhna kawngah chuan Jehova Thuhretute chu entawn tlâk an nih?
CHHIATNA nî tina lo thlen ṭhinna khawvêlah hian indona te, dân bawhchhiatna te, ṭâm te, leh inhnehchhiahna te a tâwp thuai dâwn tih Bible thu puanchhuah hriat chu a thlamuan thlâk hle a ni. (Sâm 46:9; 72:3, 7, 8, 12, 16) Hei hi mi tin hriat ngai chanchin ṭha a ni tak zet lâwm ni? Jehova Thuhretute chuan niah an ngai nghet hmak a ni. Anni chu hmun tinah “thil ṭha chanchin ṭha” hriltu tia hriat an ni hlawm a ni. (Isaia 52:7) Thuhretu tam takte chuan chanchin ṭha hrilh an tum ngheh tlat avângin tihduhdahna an tuar a. Amaherawhchu, mite hmakhaw ṭhatna tûr an ngaihtuah ber a ni. Thuhretute chuan ṭhahnemngaihna leh tum ruhna an va lantîr nasa tak êm!
2. Jehova Thuhretute ṭhahnemngaih chhan pakhat chu eng nge ni?
2 Tûn laia Jehova Thuhretute ṭhahnemngaih dân chu kum zabi pakhatnaa Kristiante ṭhahnemngaih dân nên a thuhmun reng a ni. Anni chungchâng chu Roman Catholic chanchinbu L’Osservatore Romano chuan hetiang hian a sawi a, a sawi dik hle a ni: “Kristian hmasate chuan baptisma an chan zawh phat aṭangin, Chanchin Ṭha thehdarh chu an mawhphurhnaah an ngai nghâl a. Rawngbâwltute chuan ṭawngkam ngeiin Chanchin Ṭha chu an thehdarh a ni,” tiin. Engvângin nge Jehova Thuhretute chuan Kristian hmasate anga ṭhahnem an ngaih êm êm? A chhan pakhatna chu, an chanchin ṭha hrilh hi Pathian Jehova hnêna mi a nih vâng a ni. Hei aia ṭhahnemngaih chhan tûr ṭha zâwk a awm thei dâwn em ni? An thuhrilhna chu fakna hla phuahtu thu sawi: “LALPA chawimawia hla sain, a hming fak ula; ni tin a chhandamna thu chu hriattîr rawh u,” tih chhanlêtna a ni.—Sâm 96:2.
3. (a) Jehova Thuhretute ṭhahnemngaih chhan pahnihna chu eng nge ni? (b) ‘Pathian chhandamnaah’ chuan eng dang nge tel?
3 Fakna hla phuahtu thute chuan Jehova Thuhretute ṭhahnemngaih chhan a pahnihna min hriatchhuahtîr a. Chu chu an chanchin ken chu chhandamna chanchin a nih vâng a ni. Mi ṭhenkhat chuan mihringte nun tihchangkân nân damdâwi lamah te, khawtlâng inrêlbâwlna lamah te, ei leh bâr lamah te, a nih loh leh chi dangin an bei a; an thawhrimna chu a fakawm hle. Mahse, mihringin mi dang tâna a tihtheih engpawh chu “[Pathian] chhandamna” nêna khaikhin chuan a tê tham hle a ni. Isua Krista kaltlangin, Jehova chuan mi thuhnuairawlhte chu sualna, natna, leh thihna ata a chhanchhuak dâwn a ni. Chu mi hlâwkpuitute chu chatuanin an nung tawh ang! (Johana 3:16, 36; Thu Puan 21:3, 4) Tûn laiah, Kristiante chuan: “Hnam tin zîngah [Pathian] ropuizia hril ula, mi tinrêngte zîngah a thilmak tihte chu hril rawh u. LALPA chu a ropui a, nasa taka fak tûr a ni si a: Pathian zawng zawng aia ṭih tûr a ni,” tih fuihna hi zâwmin, Pathian ‘thilmak tih’ chu an hril a; chu a thilmak tih an hrilte zînga pakhat chu chhandamna hi a ni.—Sâm 96:3, 4.
Hotupa Entawn Tûr Siam Chu
4-6. (a) Eng nge Jehova Thuhretute ṭhahnem ngaih chhan a pathumna chu? (b) Engtin nge Isua’n chanchin ṭha hrilhna kawnga ṭhahnem a ngaihzia a târ lan?
4 Jehova Thuhretute ṭhahnemngaih chhan a pathumna chu hei hi a ni. Isua Krista entawn tûr siam an zui hi. (1 Petera 2:21) Chu ṭha famkima chuan “thuhnuairawlhte hnênah chanchin ṭha hril tûra” tirhna chu lâwm takin a pawm thlap a ni. (Isaia 61:1; Luka 4:17-21) Chuvângin, ani chu chanchin ṭha hriltu leh hriattîrtu a lo ni ta a. “Ram chanchin ṭha chu hrilin,” Galili ram leh Judai ram chu a fangchhuak a ni. (Matthaia 4:23) Tin, mi tam takin chanchin ṭha chu an dawng sawng dâwn tih a hriat avângin, a zirtîrte hnênah: “Buh seng tûr a tam hle si a, nimahsela a thawktute an tlêm; chutichuan, a buh seng tûra thawktu tûrte tîr tûrin buh Neitupa hnênah chuan ngên rawh u,” a ti a ni.—Matthaia 9:37.
5 A thusawi nêna inremin, Isua chuan mi dangte chu chanchin ṭha hriltu ni tûrin a zirtîr a. Nakinah chuan, a tirhkohte chu anmahnia chanchin ṭha hril tûrin a tîr chhuak a, an hnênah: “In kalin, ‘Vân ram chu a lo hnai ta,’ tiin, hril zêl ang che u,” tih a hrilh a ni. Anni chuan chutih hun laia khawtlâng buaina sutkian dân tûr ruahmanna siam ta se a ṭha zâwk ang em? Nge, an hun laia eirûkna do nân politics-ah an lût mai zâwk dâwn? Dâwn lo ve. Chu aiin, Isua’n a zirtîrte hnêna: “In kalin, . . . hril zêl ang che u,” a tih khân, Kristian chanchin ṭha hriltu zawng zawngte tân entawn tûr tehkhâwng a lo siam zâwk a ni.—Matthaia 10:5-7.
6 Chu mi hnu chuan, Isua chuan: “Pathian ram in kiangah a thleng ta,” tih puang tûrin, a zirtîr ho dang chu a tîr leh a ni. Chanchin ṭha hrila an zinvahna ata an lo kîr a, an hlawhtlin thu an han hrilh chuan, Isua chu a hlim êm êm a. “Aw ka Pa, lei leh vân Lalpa, nangin mi fing leh mi bengvârte hnênah hêng thu hi i zêp a, nausênte hnêna i puan avâng hian ka fak a che,” tiin a ṭawngṭai a ni. (Luka 10:1, 8, 9, 21) Atîra sangha mantu, lo nei mi, leh hna chi hrang hrang thawktu, Isua zirtîrte chu lehkha zîr sâng tak tak, sakhaw hruaitute nêna khaikhin chuan nausên ang an ni tak meuh mai. Mahse, anni chu chanchin zawng zawnga chanchin ṭha ber puang tûra zirtîr an ni.
7. Isua vâna a lâwn hnu chuan, a hnungzuitute chuan tute hnênah nge chanchin ṭha an hril hmasak ber?
7 Isua vâna a lâwn hnuah, a hnungzuitute chuan chhandamna chanchin ṭha chu an hril ta zêl a. (Tirhkohte 2:21, 38-40) Tute hnênah nge an hrilh hmasak? Pathian hre lo hnamte hnênah an kal hmasa em? Kal lo ve, an thlawhhma hmasa ber chu kum 1,500 chhûng Jehova nêna inhmêlhriatna nei Israel ram hi a ni. Jehova chibai bûktute awmna ram ngeia thu hrilh tûrin dikna an nei em? Nei e. Isua’n an hnênah: “Jerusalem khuaah te, Judai leh Samari ram khaw tinah te, kâwlkil thleng pawhin ka thuhretute in ni ang,” a ti alâwm. (Tirhkohte 1:8) Israel ram pawhin ram dangte ang bawkin chanchin ṭha an hriat a ngai a ni.
8. Engtin nge tûn laia Jehova Thuhretute chuan kum zabi pakhatnaa Isua hnungzuitute an entawn?
8 Chutiang bawkin, tûn laia Jehova Thuhretute chuan khawvêl hmun tinah thu an hril a ni. Anni chuan: “leia awmte hnênah leh hnam tinrêng te, chi tinrêng te, ṭawng tinrêng te, mi tinrêng te hnêna tlângaupui tûra chatuana chanchin ṭha nei vântirhkoh,” Johana hmuh chu an thawhpui a ni. (Thu Puan 14:6) Anni chuan kum 2001 chhûng chuan, Kristian awmna ram nia hriatte pawh tiamin, khawvêl ram leh hmun 235-ah rawng an bâwl a ni. A nih leh, Kristianna ramin kohhran a din tawhna rama Jehova Thuhretute’n thu an hrilh avângin an thiam lo vem? A ṭhen chuan an thiam lovah ngaiin, chutiang chanchin ṭha hrilhna chu “berâm inrûksakna” niah an ngai hial thei. Amaherawhchu, Jehova Thuhretute chuan Isua’n a hun laia thuhnuairawlh Judate a vei dân chu an hria a ni. Puithiam ruahmannate nei hial tawh mah se, Isua’n chanchin ṭha a hrilh hreh chuang lo. Ani chuan “vêngtu nei lo berâmte anga hrehawm leh darha an awm avângin a khawngaih ta êm êm a.” (Matthaia 9:36) Jehova Thuhretute’n Jehova leh a Lalram chanchin hre lo mi inngaitlâwmte an hmuh hian, sakhaw dang vuan an nih avâng maiin chanchin ṭha chu an hrilh lo mai dâwn em ni? Isua tirhkohte entawn tûr siam chu zuiin, kan hrilh lo mai lo vang. Chanchin ṭha hi hmaih nei hauh lovin “hnam zawng zawng hnêna” hrilh tûr a ni.—Marka 13:10.
Kristian Hmasa Zawng Zawngin Chanchin Ṭha An Hril
9. Kum zabi pakhatnaah khân, Kristian kohhrana tute’n nge chanchin ṭha hril?
9 Kum zabi pakhatnaah chuan tute nge thuhrilh rawngbâwlnaah tel? Chanchin dik tak chuan Kristian zawng zawngte hi chanchin ṭha hriltu an ni vek tih a târ lang a ni. Thuziaktu W. S. Williams-a chuan: “A tlângpuia sawi dân chuan Kristian Kohhran hmasa bera mi zawng zawngte chuan . . . chanchin ṭha an puang vek,” a ti. C.E. 33, Pentikost nia thilthleng chungchâng chu Bible chuan: “An zain [a hmei a pain] thlarau thianghlimin an khat ta vek a, thlarauvin a ṭawngtîr ang zêlin ṭawng dangin an lo ṭawng ta a,” a ti. Chanchin ṭha hriltute zîngah chuan a hmei a pa, a pui a pang, bâwih leh bâwih lote an lo tel ta a ni. (Tirhkohte 1:14; 2:1, 4, 17, 18; Joela 2:28, 29; Galatia 3:28) Tihduhdahna avânga Kristian tam takin Jerusalem an tlânchhiatsan khân, “a darhte chu khaw tinah an kal a, thu [chanchin ṭha] chu an hril zêl” a ni. (Tirhkohte 8:4) Thlan bîk mi tlêmtê mai ni lovin, ‘a darh’ zawng zawngte chuan chanchin ṭha an hril a ni.
10. Juda kal hmang tihchhiat a nih hma khân, eng thupêk pahnih inkawp nge thawh zawh a nih?
10 Kristian kohhran din tirh lam khân, hei hi thil awm dân a ni. Isua chuan heti hian a hrilh lâwk a: “He ram chanchin ṭha hi hnam zawng zawng hriattîrna tûrin khawvêl zawng zawngah hrilhin a awm ang; chu mi zawhah chuan tâwpna chu a lo thleng ang,” tiin. (Matthaia 24:14) He thute tithleng famkimin, kum zabi pakhata Rom sipaite’n Juda sakhuana leh rorêlna kal hmang an tih chhiat hmain, chanchin ṭha chu nasa taka tlângaupui a ni tawh a. (Kolossa 1:23) Chu bâkah, Isua hnungzuitu zawng zawngte chuan a thu pêk: “Chutichuan kal ula, hnam tina mi zirtîrahte siam ula, Pa leh Fapa leh thlarau thianghlim hmingah chuan baptis ula, thu ka pêk zawng zawng che u pawm tûrin zirtîr rawh u,” tih chu an zâwm a ni. (Matthaia 28:19, 20) Kristian hmasate chuan, tûn laia Pathian thuhriltu ṭhenkhatte tih angin, mi thuhnuairawlhte chu Isua ring tûra an fuih hnuah, kaihhruaina pe tawh lovin an duhzâwng anga Pathian rawngbâwl tûrin an kalsan ve mai lo. Chutih ahnêkin, Isua zirtîrte lo ni tûrin an zirtîr a, kohhrante dinin, mi dangte hnêna chanchin ṭha hril thei tûr leh zirtîrte siam thei tûrin an zirtîr zâwk a ni. (Tirhkohte 14:21-23) Tûn laia Jehova Thuhretute chuan, chu an lo tih dân chu an zui a ni.
11. Mihringte hnêna chanchin ṭha ber puannaah tute nge tel?
11 Kum zabi pakhatnaa Paula te, Barnaba te, leh mi dang tam takte entawn tûr siam chu zuiin, Jehova Thuhretu tam tak chu ram dangah missionary-in an kal chhuak a ni. Politics lama an inhnamhnawih loh avâng leh chanchin ṭha hril tûra an mawhphurhna chu eng kawng maha an pênsan loh avângin, an rawngbâwlna chu a ṭangkai hle a. Anni chuan Isua thupêk: “In kalin, . . . hril zêl ang che u,” tih chu an zâwm ringawt mai a ni. Amaherawhchu, Jehova Thuhretu tam zâwkte chu ram danga missionary anga rawng bâwl an ni lo. Tam tak chuan mahni intunnun nân hna an thawk a, school kal laite pawh an awm bawk a ni. A ṭhen chuan fate an nei bawk. Mahse, Thuhretu zawng zawngte chuan chanchin ṭha an hriat chu mi dangte an hrilh a. A hmei a pa, a pui a pangin, Bible fuihna thu: “Thu chu hril rawh; hun ṭhaah te, hun khirhah te pawh hril zêl rawh,” tih chu hlim takin an zâwm a ni. (2 Timothea 4:2, NW) An hmahruaitu, kum zabi pakhatnaa mite angin, ‘bâng lovin Krista Isua chanchin ṭha chu an hril’ zêl a. (Tirhkohte 5:42) Mihringte tâna chanchin ṭha ber chu an puang chhuak a ni.
Saphun Siamna Nge Chanchin Ṭha Hrilhna?
12. Engtin nge mi tam takin saphun siamna chu an thlîr?
12 Tûn laiah chuan, ṭhenkhat chuan saphun siam chu a hlauhawm an ti a. World Council of Churches lehkha chhuah pakhat phei chuan “saphuna insiamna sual” chungchâng a sawi hial a ni. Engvâng nge? Catholic World Report chuan: “Orthodox kohhranin hêkna a thehluh reng avângin, ‘saphun siamna’ chuan tihluihnaa sakhaw inlehtîrna a kâwk ta a ni,” a ti.
13. Saphun siam hlauhawm dân entîrna ṭhenkhat chu engte nge ni?
13 Saphun siam chu a hlauhawm em? A hlauhawm thei. Isua chuan lehkhaziaktute leh Pharisaite saphun siamna chu saphunte tân a hlauhawmzia a sawi a ni. (Matthaia 23:15) “Tihluihnaa sakhaw inlehtîr” chu thil dik a ni lo nameuh mai. Entîr nân, thilthleng chanchin ziaktu Josephus-a sawi dânin, Maccabean John Hyrcanus-a’n Idumaean-ho a hneh khân, “serhtan an duh a, Juda dân an zawm duh phawt chuan an rama awm chhunzawm a phalsak a ni.” Idumaean-ho chu Juda rorêlna hnuaia awm tûr chuan, Juda sakhuana an vawn a ngai a ni. C.E. kum zabi pariatnaah chuan Charlemagne-a chuan sakhaw nei lo Europe khawmual hmâr lama awm Saxon-ho chu a hneh a, an sakhuaa inlet tûrin râwng takin a turlui a ni tih chanchin ziaktute chuan min hrilh a ni.a Saxon-ho leh Idumaean-ho sakhaw inlehna chu a tak lo va; tin, Idumaean Lal Heroda—nausên Isua thah tumtu—pawhin Pathian pêk Mosia Dân a zâwm tak tak lo hi thil mak a ni lo.—Matthaia 2:1-18.
14. Kristianna ram missionary ṭhenkhat chuan, an sakhua thlâk tûrin mite chu engtin nge an nawr?
14 Tûn laiah tihluihnaa sakhaw inlehtîrna a awm em? A nihna takah chuan, ṭhenkhat a awm a ni. Kristianna ram missionary tuemawte chuan, lo inlet tûra ngaihte chu ram pâwna lehkha zir theihna chanvo an pêk ṭhin thu dawn a ni. Tin, ṭhenkhat chuan, rilṭâm tuihâla awm râltlânte chu ei tûr an pêk hmain Pathian thusawi chu an ngaihthlâktîr phawt ṭhîn. Kum 1992-a Orthodox sakhaw hruaitute inhmuhkhâwmnaa an sawi dânin, “saphun siamna chu a châng chuan khawvêl thil hausakna lama thlêmna hmanga tih a ni a, tharum thawhna chi hrang hrang hmanga tih châng a awm bawk,” a ni.
15. Jehova Thuhretute’n mite sakhuana thlâk tûrin tihluihna an hmang em? Sawifiah rawh.
15 Mi dangte an sakhua thlâk tûra nawr luih chu thil dik a ni lo. Jehova Thuhretute chuan chutiang chuan an ti lo rêng rêng.b An ngaih dân chu mi dangte an pawm luihtîr ngai lo a ni. Chuti ahnêkin, kum zabi pakhatnaa Kristiante angin, chanchin ṭha chu mi tinte hnênah an hril zâwk a ni. Mahni duhthua lo dawng duhte chu Bible zirna hmanga hriatna neih belh tûra sâwm an ni a. Chutianga ngaihven mite chuan, Bible hriatna dika innghat liau liau, Pathian leh a thiltumte rin dân an zir a ni. Chuvângin, chhandam an nih theihna tûrin Pathian hming, Jehova, chu an lam ta a ni. (Rom 10:13, 14, 17) Chanchin ṭha an dawn duh leh duh loh chu, mi mal duhthlanna a ni a, tihluihna a awm lo. Tihluihna a awm chuan, an inthlâkna chuan awmzia a nei lo vang. Pathian pawmtlâk ni tûr chuan, biakna chu thinlung aṭanga lo chhuak a ni tûr a ni.—Deuteronomy 6:4, 5; 10:12.
Tûn Laia Chanchin Ṭha Hrilhna
16. Engvângin nge Jehova Thuhretute chanchin ṭha hrilhna chu tûn laiah a pun nasat?
16 Tûn laiah Jehova Thuhretute chuan Lalram chanchin ṭha chu puangin, Matthaia 24:14 chu ropui takin an tithleng famkim a. An chanchin ṭha hrilhna kawnga an hman, hmanraw pawimawh ber chu Vênnainsâng magazine hi a ni.c Kum 1879-a Vênnainsâng chhuak hmasa ber chu ṭawng chi khat chauh leh copy 6,000 vêl chauhva chhuah a ni a. Kum 122 hnu, kum 2001-ah chuan ṭawng 141-in copy 23,042,000-a chhuah a ni. Chutianga a pun rualin, Jehova Thuhretute chanchin ṭha hrilh rawngbâwlna pawhin hma a sâwn zêl a. Kum zabi 19-naa chanchin ṭha hrilh nâna kum khata dârkâr hman zât leh kum 2001-a hman zât dârkâr 1,169,082,225 chu khaikhin teh. Chawhruala thla khata Bible zirna 4,921,702 neihte ngaihtuah bawk teh. Hna ṭha thawh chhuah a va ni êm! Chu chu Lalram thuhriltu mi 6,117,666-te’n an thawk a ni.
17. (a) Eng ang pathian dik lote nge tûn laiah biak a nih? (b) Hnam te, ṭawng te, dinhmun te eng ang pawh nise, mi tinin eng nge an hriat ngai?
17 Fakna hla phuahtu chuan: “Mipuiho pathiante chu milemte an ni si a, LALPA erawh chuan vânte khi a siam a ni,” a ti. (Sâm 96:5) Tûn lai khawvêlah hian, hnam hmangaihna te, hnam puanzâr te, mi challang te, sum leh pai te, leh hausakna te chu Pathian anga biak a ni ta. (Matthaia 6:24; Ephesi 5:5; Kolossa 3:5) Mohandas K. Gandhi-a chuan ṭum khat chu: “Hei hi ka ngaih dân nghet tak a ni . . . tûn lai Europe hi a hminga Kristian mai a ni tih hi. Hausakna chu Pathian biakin a be tak zet a ni,” a ti. Chuvângin, chanchin ṭha chu hmun tina hrilh a ngai tak zet a ni. Hnam te, ṭawng te, chi te, dinhmun te chu eng ang pawh nise, mi tinin Jehova leh a thiltumte an hriat a ngai a ni. Fakna hla phuahtu thu: “LALPA chu ropuina leh chakna pe rawh u. LALPA chu a hming ropuina chu pe ula,” tih chu mi tinin chhâng lêt se kan ti hle. (Sâm 96:7, 8) Jehova Thuhretute chuan mi dangte’n Jehova hnêna ropuina an pêk theih nân, a chanchin an zirtîr a. A dawng duhte chuan an hlâwkpui hle a ni. Eng ang hlâwkna nge an neih? Thuziak dawtlehah sawiho a ni ang. (w02 1/1)
[Footnote-te]
a The Catholic Encyclopedia sawi dânin, Siam Ṭhatna hun chhûnga tihluihnaa sakhaw inlehtîrna chu, he thu vawn: Cuius regio, illius et religio chuan a sawifiah a ni. (A awmzia tak chu: “Ram rorêltu apiangin a ram sakhuana pawh a thlang ṭhîn,” tihna a ni.)
b November 16, 2000-a United States International Religious Freedom Commission inkhâwm neihah khân, inkhâwm zînga tel pa pakhat chuan Jehova Thuhretute rawngbâwlna leh tihluihna hmanga sakhaw inlehtîr tumtute danglamzia chu a sawi a. Jehova Thuhretute’n thu an hrilh hian, miin: “Ka tuizâwng a ni lo ve,” tia kawngka khârkhum theih tûrin an sawi a ni tih hriat a ni.
c Magazine hming pum chu Vênnainsâng Jehova Lalram Puanchhuahna a ni.
I Hrilhfiah Thei Em?
• Engvângin nge Jehova Thuhretute chu chanchin ṭha hriltu ṭhahnemngai tak an nih?
• Engvângin nge Kristianna ram kohhran awmna hmunah Jehova Thuhretute chuan thu an hril?
• Engvângin nge Jehova Thuhretute chu tihluihnaa sakhaw inlehtîr mi dangte laka an danglam bîk?
• Engtin nge tûn laia Jehova Thuhretute chanchin ṭha hrilhna chu a pun?
[Phêk 9-naa milem]
Isua chu chanchin ṭha hriltu ṭhahnemngai tak a ni a, mi dangte pawh chutiang ni tûrin a zirtîr
[Phêk 10-naa milem]
Kum zabi pakhatnaa kohhran mi zawng zawng chuan chanchin ṭha an hril
[Phêk 11-naa milem]
Tihluihnaa sakhaw inlehtîr chu a dik lo