Pathian Mite Chuan Ngilneihna An Ngaina Tûr A Ni
“LALPAN a phût che chu eng nge ni? Dik taka tih leh khawngaihna [“ngilneihna,” NW] ngaihnat leh i Pathian nêna thuhnuairawlh taka lên dun a ni lo vem ni?”—MIKA 6:8.
1, 2. (a) Engvângin nge Jehova chuan a mite’n ngilneihna lantîr tûra a beisei chu mak kan tih loh? (b) Ngilneihna chungchângah eng zawhnate’n nge kan ngaihtuah phu?
JEHOVA chu ngilneihna Pathian a ni. (Rom 2:4; 11:22, NW) Nupa hmasa ber Adama leh Evi chu Pathian ngilneihna avângin an va lâwm dâwn êm! Eden huanah khân, mihringte chunga Pathian ngilneihna târ langtu thil siam hmuh theihte chuan anni chu a hual vêl a, chûng thil siamte chu mihringte chuan an hlimpui thei a ni. Chu bâkah, Pathian chuan mi zawng zawng, lâwmna châng hre lote leh mi sualte chungah ngei pawh ngilneihna a lantîr zêl a ni.
2 Pathian anpuia siam an nih angin, mihringte chuan Pathian miziate lantîr theihna an nei a ni. (Genesis 1:26) Chuvângin, Jehova’n ngilneihna lantîr tûra min beisei hi a mak lo. Mika 6:8-a a târ lan angin, Pathian mite chuan ‘khawngaihna [“ngilneihna,” NW] an ngaina’ tûr a ni. Mahse, eng nge ngilneihna chu? Engtin nge Pathian mize dangte nên a inlaichîn? Mihringte’n ngilneihna an lantîr thei si a, engvângin nge khawvêl hi nunrâwnna leh thil tawrhhlelhawm tak hlîra a khah? Kristian kan nih angin, engvângin nge mi dangte kan dâwrnaah ngilneihna lantîr kan tum ang?
Eng Nge Ngilneihna Chu?
3. Engtin nge ngilneihna i sawifiah ang?
3 Ngilneihna chu mi dangte ṭhatna tûr tih tak zeta ngaihsakna hmanga lantîr a ni a. Chu chu thiltih ṭangkai leh inngaihtuahna ṭawngkam hmanga lantîr a ni. Ngilnei tih chu mi tina thei thil engmah ti lo va, thil ṭha tih hi a ni a. Mi ngilnei chu mi nêlawm tak, nunnêm tak, mi hre thiam tak, leh khawngaihna ngah tak a ni ṭhîn. Thil phal tak, mi dangte ngaihsak tak a ni bawk. Tirhkoh Paula’n Kristiante chu: “Lainatna thinlung te, ngilneihna te, inngaihtlâwmna te, thuhnuairawlhna te, dawhtheihna te chuan inthuam rawh u,” tiin a fuih a. (Kolossa 3:12) Chuvângin, ngilneihna chu Kristian zawng zawngte inthuamna thawmhnaw pakhat a ni.
4. Engtin nge Jehova’n mihringte chunga ngilneihna lantîrna kawngah hma a lâk?
4 Pathian Jehova chuan ngilneihna lantîrna kawngah hma a la a. Paula sawi angin, “Pathian min Chhandamtu ngilneihzia leh mihringte chunga a hmangaihzia chu a lo lan lai khân,” chu “siamtharna silna leh thlarau thianghlim siamṭhat lehna chuanin . . . min chhandam ta,” a ni. (Tita 3:4, 5) Pathianin hriak thih Kristiante chu Isua thisenin a ‘sil,’ a nih loh leh a tifai a, Krista tlanna inthâwina hlâwkna chu an tân a hmang a ni. Anni chu thlarau thianghlim hmanga siamṭhat an ni bawk a, thlarauva hrin Pathian fate angin “thil siam thar” an lo ni. (2 Korinth 5:17) Chu bâkah, Pathian ngilneihna leh hmangaihna chu “mipui tam tak,” ‘an puante Berâm No thisena sua tivâr tate’ tân pêk a ni bawk.—Thu Puan 7:9, 14; 1 Johana 2:1, 2.
5. Engvângin nge Pathian thlarauva kaihhruaite chuan ngilneihna an lantîr ang?
5 Ngilneihna chu Pathian thlarau thianghlim, a nih loh leh a chakna chevêl reng rah chhuahte zînga pakhat a ni bawk a. Paula chuan: “Thlarau rah . . . chu hmangaihna te, hlimna te, remna te, dawhtheihna te, ngilneihna te, ṭhatna te, rinawmna te, thuhnuairawlhna te, insûmtheihna te a ni zâwk e; chutiang kalhzâwngin Dân thupêk rêng a awm lo,” a ti. (Galatia 5:22, 23) Chutiang a nih avângin, Pathian thlarauva kaihhruaite chuan ngilneihna chu mi dangte chungah an lantîr tûr a ni lâwm ni?
Ngilneihna Dik Tak Chu Chak Lohna A Ni Lo
6. Eng hunah nge ngilneihna chu chak lohna a nih a, engvângin nge?
6 Mi ṭhenkhat chuan ngilneihna chu chak lohnaah an ngai a. Anni chuan mi chu a chakzia a lan theih nân, tawhkhirh tak, a châng phei chuan chaltlai tak nih hial pawh a ngai niin an hria a ni. Mahse, a nihna takah chuan, ngilnei tak tak tûr leh ngilneihna dik lo lantîr lo tûr chuan chakna namai lo a ngai a ni. Ngilneihna dik tak chu Pathian thlarau rahte zînga pakhat a nih avângin, nungchang ṭhat lohna ngaihzamna leh ngaihthahna a ni thei lo. Kawng leh lamah chuan, ngilneihna dik lo chu thil sual tih pawmzamna awmtîrtu chak lohna a ni.
7. (a) Engtin nge Elia chu fate thunun lo tak a nih? (b) Engvângin nge upate chu ngilneihna dik lo lantîr lo tûra an fîmkhur ang?
7 Entîr nân, Israel puithiam lal Elia kha ngaihtuah teh. Biak bûka puithiam hna thawk a fapa Hophnia leh Phinehasa chu a thunun lo va. Pathian Dânin a pêk anga inthawina sa an chan chu duh tâwk lovin, puithiam chhiahhlawh chu maichâma a thau an hâl hmain, a hlântu hnênah sa hel chu an dîltîr ṭhîn a. Tin, Elia fapate chuan inbiakna puan in kawngka bula rawngbâwltu hmeichhiate chu an mutpui ṭhîn bawk a ni. Hophnia leh Phinehasa chu an dinhmun ata hnawhchhuah a hnêkin, Elia chuan anni chu a hau liam mai mai a ni. (1 Samuela 2:12-29) Chuvângin, “Chûng hun laia Jehova thu a vâng hle” pawh chu a mak lo ve! (1 Samuela 3:1, NW) Kristian upate chu kohhran thlarau lam tihlauhawm thei thil sual titu chunga ngilneihna dik lo lantîr lo tûrin an fîmkhur tûr a ni. Ngilneihna dik tak chuan Pathian tehnate bawhchhetu thusawi leh thiltih sualte chu a ngaihthah lo a ni.
8. Engtin nge Isua’n ngilneihna dik tak a lantîr?
8 Kan Entawn tûr, Isua Krista chuan ngilneihna dik lo a lantîr ngai lo. Ani chu ngilneihna dik chhinchhiahna ber a ni. Entîr nân, ‘mite chu vêngtu nei lo berâmte anga hrehawm leh darha an awm avângin a lainat’ a. Mi thinlung ṭhate chuan an pan hreh lo va, an fate thlengin a hnênah an rawn hruai a ni. ‘Naupangte a kuangkuah a, an chungah a kut a nghaha mal a sâwm’ laia ngilneihna leh lainatna a lantîrte kha han ngaihtuah teh. (Matthaia 9:36; Marka 10:13-16) Isua chu ngilnei hle mah se, a Pa vâna mi mithmuha thu dikah chuan a nghet tlat a. Sual a pawmzam mai ngai lo va; tin, sakhaw hruaitute vêrvêkna sawisêl tûrin Pathian pêk huaisenna a nei bawk. Matthaia 23:13-26-a chhinchhiah angin, “Lehkhaziaktu leh Pharisai vervêkte u, in chung a pik e!” tiin vawi engemaw zât a puang chhuak a ni.
Ngilneihna leh Pathian Mize Dangte
9. Engtin nge ngilneihna chu dawhtheihna leh ṭhatna nên a inkûngkaih?
9 Ngilneihna chu Pathian thlarau rah chhuah mize dangte nên a inkûngkaih a. Chu chu “dawhtheihna” leh “ṭhatna” inkâra târ lan a ni. Dik takin, miin ngilneihna a neihzia chu dawhtheihna lantîrin a târ lang a. Ani chu mi ngilnei lote chungah pawh a dawhthei a ni. Ngilneihna chu mi dangte ṭangkaipui tûr ṭanpuina thiltiha târ lan ṭhin a nih avângin, chu chu ṭhatna nên a inkûngkaih a ni. Engemaw châng chuan, Bible-a “ngilneihna” tihna Grik thu mal chu “ṭhatna” tia lehlin châng a awm thei a. He mizia Kristian hmasate zînga lantîrna chuan milem betute mak tih a hlawh êm êm a, Tertullian-a phei chuan, Isua hnungzuitute chu ‘ngilneihna nêna din mihringte’ tiin an ko hial a ni.
10. Engtin nge ngilneihna leh hmangaihna a inzawm?
10 Ngilneihna leh hmangaihna inkârah pawh inzawmna a awm a. A hnungzuitute chungchâng chu sawiin, Isua chuan: “In inhmangaih chuan mi zawng zawngin ka zirtîrte in ni tih chu miah chuan an hria ang,” a ti a ni. (Johana 13:35) Tin, chu hmangaihna chungchâng sawiin, Paula chuan: “Hmangaihnain a dawhthei a, ngil a nei bawk ṭhîn,” a ti. (1 Korinth 13:4) Tin, ngilneihna chuan Bible ṭawngkam hman “hmangaih-ngilneihna” tihah chuan hmangaihna nên inzawmna a nei bawk. Hei hi hmangaihna rinawm aṭanga lo chawr chhuak ngilneihna a ni a. “Hmangaih-ngilneihna” tia a lehlin Hebrai thil hming (noun) hi inlainatna satliah mai a ni lo. Chu chu thil engemawin a tum a hlen hma zawnga chu thil nêna duh taka inzawm tlat ngilneihna a ni. Jehova hmangaih-ngilneihna, a nih loh leh hmangaihna rinawm chu kawng chi hrang hranga lantîr a ni a. Entîr nân, chu chu chhanchhuahna leh vênhimna thiltihah hian a hmuh theih a ni.—Sâm 6:4; 40:11; 143:12.
11. Eng thutiam nge Pathian hmangaih-ngilneihnain min pêk?
11 Jehova hmangaih-ngilneihna chuan mite a lamah a hîp a. (Jeremia 31:3, NW) Pathian rawngbâwltu mi rinawmte’n chhan chhuah emaw, ṭanpui emaw an mamawh hunah, a hmangaih-ngilneihna chu hmangaihna rinawm a ni ngei tih an hria a. Chu chuan a tibeidawng dâwn lo tih an hre bawk a ni. Chuvângin, fakna hla phuahtuin: “Nimahsela kei zawngin i ngilneihna [“hmangaih-ngilneihna,” NW] hi ka ring a ni: i mi chhandamnaah hian ka thinlung a lâwm ang,” a tih angin, rinna nên an ṭawngṭai thei a ni. (Sâm 13:5) Pathian hmangaihna chu a rinawm avângin, a rawngbâwltute chuan amah chu an rinchhan pum hlûm ṭhak thei a ni. Anni chuan: “LALPA chuan a mite a paih thla dâwn si lo va, a rochan chu a kalsan hek lo vang,” tih thutiam hi an nei a ni.—Sâm 94:14.
Engvângin Nge Khawvêl Hi A Nunrâwn Em Em?
12. Engtikah leh engtin nge rorêlna tawrhhlelhawm tak chu a lo inṭan?
12 He zawhna chhânna hian Eden huana thilthleng nên inzawmna a nei a ni. Mihring chanchin a inṭan hnu lawk khân, thlarau thil siam mahni hmasial leh chapo tak mai chuan khawvêl awptu nih theih dân ruahmanna a siam ta a. A ruahmanna avângin, “khawvêl lal” tawrhhlelhawm tak a lo ni a. (Johana 12:31) Diabol-Setana tia hriat a lo ni a, Pathian leh mihringte dodâltu ber a lo ni. (Johana 8:44; Thu Puan 12:9) Evi siam a nih hnu lawkah chuan ngilnei taka Jehova rorêlna eltu a rorêlna chu a lo lang nghâl thuai a ni. Chuvângin, Adama’n Pathian ngilneihna hnâwl ṭhak a, a rorêlna aṭanga zalênna kawng a thlan khân, rorêlna ṭha lo chu a inṭan a ni. (Genesis 3:1-6) Mahni ro inrêl a hnêkin, Adama leh Evi chu hmasial leh chapo tak Diabola thununna hnuaiah an awm ta zâwk a, a mi leh sate an lo ni ta a ni.
13-15. (a) Jehova rorêlna fel hnâwlna rah chhuah ṭhenkhatte chu nge nge ni? (b) Engvângin nge he khawvêl hi sualnaa a khah?
13 A rah chhuah ṭhenkhat lo ngaihtuah ila. Adama leh Evi chu paradis aṭanga hnawhchhuah an ni a. An dinhmun chu thlai leh theirah hnianghnâr taka hmuh theihna huan mawi aṭangin Eden huan pâwn dinhmun harsa takah a inthlâk a ni. Pathianin Adama hnênah: “I nupui thu i zâwm a, thing pakhat, ‘A rah i ei tûr a ni lo’ tia thu ka pêk che kha, a rah i ei avângin lei hi nangmah avângin ânchhe dawngin a awm ta a ni; i dam chhûng zawngin rim taka thawkin a rah chu i ei tawh ang; hlîng leh buarte pawh a chhuahsak ang che,” a ti a. Leilung ânchhia a lawh tih awmzia chu thlai chîn a harsa hle dâwn tihna a ni. Lei ânchhe lawh avânga lo awm hlîng leh buarte avângin, Adama thlah Nova pa, Lameka chuan ‘Lalpa ânchhe lawh lei avânga an hna thawhna leh kuta an thawh rimna’ thu a sawi a ni.—Genesis 3:17-19; 5:29.
14 Adama leh Evi chuan rilru hahdamna chu mangannain an thleng bawk a. Pathianin Evi hnênah: “I hrehawmna leh i nau paina chu nasa takin ka tipung ang a; hrehawm takin fa i hring ṭhîn ang a; nimahsela i duhzâwng chu i pasal lam a ni ang a, ani chuan i chungah thu a nei fo vang,” a ti a. A hnuah, Adama leh Evi fatîr, Kaina chuan a unaupa Abela chu râwng takin a that a ni.—Genesis 3:16; 4:8.
15 “Khawvêl pumhlûm hi mi sual thu thuin a awm,” tiin tirhkoh Johana chuan a puang a. (1 Johana 5:19) A awptu ang chiahin, tûn lai khawvêl chuan hmasialna leh chapona pawh tiamin, mize sual tak takte chu a lantîr a ni. Chuvângin, sualna leh nunrâwnnaa a khat pawh hi a mak hran lo! Mahse, chutiang chu a ni reng lo vang. Jehova chuan a Lalram hnuaiah chuan sualna leh nunrâwnna aiah ngilneihna leh lainatna a dinchantîr dâwn a ni.
Pathian Lalramah Chuan Ngilneihna A Dingchang Ang
16. Engvângin nge Isua Krista hmanga Pathian rorêlna chu ngilneihnaa chhinchhiah a nih a, chu chuan eng ti tûrin nge min phût?
16 Jehova leh A Lalrama Lal tûra a ruat, Isua Krista chuan an khua leh tui ni tûrte chu mi ngilnei tak ni tûrin an phût a ni. (Mika 6:8) Isua chuan a Pain inrêlbâwlna a kâwltîr chu ngilneihnaa chhinchhiah a ni dâwn tih entîr lâwkna min pe a. (Hebrai 1:3) Chu chu mite chunga phurrit nghattu sakhaw dik lo hruaitute hai langtu Isua ṭawngkam aṭangin a hriat theih a ni. Ani chuan: “Nangni thawk rim leh phurrit phur zawng zawngte u, ka hnênah lo kal ula, keiman ka chawlhtîr ang che u. Ka nghâwngkawl bât ula, ka hnênah zir rawh u; thuhnuairawlh leh rilrua inngaitlâwm tak ka nih hi: tichuan, in thlarau tân chawlhna in hmu ang. Ka nghâwngkawl chu a nuam a, ka phur pawh a zâng a ni,” a ti a. (Matthaia 11:28-30) Leia rorêltu tam tak, sakhaw hruaitute emaw, kawng danga rorêltute emaw chuan dân chhiarsên loh zamin leh lawm an hlawh lohna tûr phurrit tam tak phurhtîrin mite chu an tichau a ni. Mahse, Isua’n a hnung zuitute a phût chuan an mamawh chu a phuhruin, an theih bâk thil a ni lo. Isua nghâwngkawl chu bah a nuamin, a phur chu a va zâng tak êm! Ngilneihna lantîrna kawngah amah ang ni tûra chêttîrin kan awm a ni lâwm ni?—Johana 13:15.
17, 18. Engvângin nge Krista nêna vâna rorêl tûrte leh lei lama a aiawhtute chuan ngilneihna an lantîr dâwn tih kan rin theih?
17 A tirhkohte hnêna Isua thusawi mak tak mai chuan mihring rorêlna leh Pathian Lalram rorêlna inan lohzia chiang takin a târ lang a ni. Bible chuan: “[Zirtîrte] zîngah tu ber nge ropui bera a ruat tih thu-ah inhnialna a lo chhuak a. Tin, ani chuan an hnênah, ‘Jentailho lalte chu an chungah an lal ṭhîn a; an chunga thu neitute chu “Nu leh Pa,” an ti ṭhîn. Nimahsela nangni zawng chutiang in ni lo vang; in zînga ropui ber chu nau zâwk angin awm sela, lal ber chu râwngbâwltu angin awm zâwk rawh se. Tunge ropui zâwk, chaw kîltu nge rawngbâwltu? Chaw kîltu a ni lo vem ni? Nimahsela kei zawng in zîngah rawngbâwltu angin ka awm hi,’” tiin a târ lang.—Luka 22:24-27.
18 Mihring rorêltute chuan mite chunga ‘intihlalna’ hmangin leh nihna ropui tak tak inpêkna hmangin intihropui an tum a, chutiang nihnate chuan an rorêlna hnuaia awm mite aia chungnung zâwka a siam an ring niin a lang a ni. Mahse, Isua chuan ropuina dik tak chu mi dangte rawngbâwlsakna aṭanga lo awm a ni a ti—taima tak leh tum ṭâlh chunga mi dangte rawngbâwlsak tumna aṭangin. Krista nêna vâna rorêl tûrte an ni emaw, lei lama a aiawha rawngbâwl tûrte an ni emaw an vaiin a inngaihtlâwmna leh ngilneihna chu an entawn ṭheuh tûr a ni.
19, 20. (a) Engtin nge Isua’n Jehova ngilneihna nasatzia chu a târ lan? (b) Engtin nge ngilneihna lantîrna kawngah Jehova kan entawn theih?
19 Isua’n hmangaih taka zilhna a pêk dangte lo en leh ila. Jehova ngilneihna nasatzia târ langin, Isua chuan: “In hmangaitute chauh in hmangaih hian, lawm engnge in hlawh ang? mi sualte pawhin an hmangaitute chu an hmangaih ṭhîn asin. Tin, in chunga ṭhate chungah chauh in ṭhat hian, lawm engnge in hlawh ang? mi sualte pawhin chutiang bawkin an ti ṭhîn asin. Tin, hmuh leh beiseina hnên chauhva thil in pûktîr hian, lawm engnge in hlawh ang? mi sualte pawhin a ngai vêka hmu leh tûrin mi sualte hnênah an pûktîr ṭhîn. Amaherawhchu in hmêlmate hmangaih ula, an ṭhatna tûr ti ula, pûktîr rawh u, beidawng hauh lovin; tichuan in lâwmman a tam ang a, Chungnungbera fate in ni bawk ang; ani chuan mi lâwm nachâng hre lote leh mi sualte a khawngaih ṭhîn. In Pain mi a khawngaih angin mi khawngaih ve rawh u,” a ti a.—Luka 6:32-36.
20 Pathian ngilneihna chuan mahni hma a sial lo va. Engmah a phût lo va, a beisei bawk hek lo. Jehova chuan ngilnei takin “mi sualte leh mi ṭhate chungah chuan a nî a chhuahtîr ṭhîn a, mi felte leh mi fel lote chungah pawh ruah a sûrtîr ṭhîn a ni.” (Matthaia 5:43-45; Tirhkohte 14:16, 17) Kan Pa vâna mi entawnin, lâwm nachâng hre lote kan tihnat loh bâkah an chungah thil ṭha kan ti zâwk a, kan hmêlmate anga kan chunga thil tite chungah pawh thil ṭha kan ti a ni. Ngilneihna lantîrna hmangin, Jehova leh Isua hnênah chuan mihring inlaichînna zawng zawng chu ngilneihna leh Pathian mize dangin a luah khat vek hun, Pathian Lalrama awm kan châkzia kan lantîr a ni.
Engvângin Nge Ngilneihna Kan Lantîr Ang?
21, 22. Engvângin nge ngilneihna kan lantîr ang?
21 Kristian tak tak tân chuan, ngilneihna lantîr chu a pawimawh zual a. Pathian thlarauvin kei mahniah a thawk tih târ langtu a ni. Chu bâkah, ngilneihna dik tak kan lantîr hian, Pathian Jehova leh Isua Krista kan entawn tihna a ni. Ngilneihna chu Pathian Lalrama a khua leh tui ni tûrte hnêna thil phût pakhat a ni bawk. Chuvângin, ngilneihna chu kan ngaina tûr a ni a, a lantîr dân pawh kan zir tûr a ni.
22 Kan nî tin nuna ngilneihna kan lantîr theih dân kawng ṭhenkhat chu engte nge ni? A dawta thuziakah chu mi chungchâng chu ngaihtuah a ni ang. (w04 4/15)
Engtin Nge I Chhân?
• Eng nge ngilneihna chu?
• Engvângin nge khawvêl hi sualna leh nunrâwnna hmun a nih?
• Engtin nge Pathian rorêlna hnuaiah ngilneihna a dingchang dâwn tih kan hriat theih?
• Engvângin nge Pathian Lalrama awm duhte tân ngilneihna lantîr chu a pawimawh êm êm?
[Phêk 21-naa milem]
Kristian upate chuan berâmte an dâwrnaah ngilneih an tum
[Phêk 23-naa milem]
Jehova hmangaih-ngilneihna chuan a chhiahhlawhte chu harsatna hnuaiah a tibeidawng lo vang
[Phêk 24-naa milemte]
Jehova chuan ngilnei takin mi zawng zawng chungah ni chhuah leh ruah sûr chu a phal