-
Beiseina—Danglamna A Thlen Tak Tak Em?Harhna!—2004 | April 22
-
-
Beiseina—Danglamna A Thlen Tak Tak Em?
KUM sâwm mi chauh la ni mah se, Daniel-a chuan cancer natna avângin kum khat chhûng hrehawm a tuar tawh a. Amah enkawltu doctor-te leh a chhûngte ngei pawh an beidawng tawh a. Mahse, Daniel-a chu a la beidawng ve lo. Dam chhuakin, mi thiam a la ni ang a, engtik nîah emaw chuan cancer tihdam theihna a la hmuhchhuah a ring tlat a ni. A cancer vei ang chi enkawltu bík a doctor-in a rawn tlawh leh hun tûr chu a nghâkhlel hle a. Doctor-in a tlawh nî a lo thlen chuan, nî khua a chhiat êm avângin a rawn tlawh ta lo va. Daniel-a chu a beidawng ṭan ta a. A ni khatnaah chuan a nguai êm êm a. Ni hnih hnuah a boral ta a ni.
Daniel-a chanchin chu beiseina leh beidawnnain hrisêlna a nghawng dân zir chiangtu damdawi lama inenkawlnaa thawk pakhat sawi a ni. Chutiang ang chi thilthlengte chu i lo hre tawh pawh a ni thei. Entîr nân, boral ṭêp tawh kum upa tak tuemaw chuan a chhûngte’n an rawn tlawh hun emaw, an inneih champha thlen hun tûr emaw chu a nghâkhlel êm êm a. Chutiang hunte chu a lo thlen chuan, a hnu lawkah ani chu a boral ta ṭhîn a ni. Chutiang dinhmuna anmahni chakna petu ber chu eng nge ni? Mi ṭhenkhat rin dân angin beiseina chu a hláwkpui thei tak tak em?
Damdawi lama mi thiamte zîngah beiseina leh a êng zâwnga thil thlîrna hian tuemaw nunah leh hrisêlnaah nasa takin nghawng a nei thei tih ringtu an pung chho zêl a. Mahse, chu ngaih dân chu mi zawng zawngin an pawm vek lo. Mi thiam ṭhenkhat pawhin chutiang ngaih dân chu rin thu mai a nih thu an sawi bawk. Anni chuan taksa chunga thilthlengte chu taksa thlentir vêk niin an ngai a ni.
Ni e, beiseina a pawimawhzia rinhlelhna chu thil thar a ni lo. Kum sâng tam tak kaltaah khân, Grik mi fing Aristotle-a chu beiseina awmzia hrilhfiah tûra zawh a ni a, ani chuan: “Duhthusâm kan neih mai hi a ni,” tiin a chhâng a ni. American statesman Benjamin Franklin-a pawhin hemi chungchângah hian: “Beiseina ringa nung chu ei tûr tlachhamin a boral ang,” tiin tlang takin a ngaih dân a sawi a ni.
A nih chuan, beiseina chungchânga thu dik chu eng nge ni? Chu chu mite’n mahni inthlamuan nâna an hman suangtuahnate leh an ngaihtuahnaa duhthusâm lêng vêl mai a ni em? Nge ni a, chu chu duhthusâm ang mai ni lovin—kan hrisêlna leh hlimna atána mi tinte mamawh innghahna tlâk leh hlâwkpui tak zet theih a ni záwk?
-
-
Engvângin Nge Beiseina Kan Mamawh?Harhna!—2004 | April 22
-
-
Engvângin Nge Beiseina Kan Mamawh?
Thuziak hmasa lama kan târ lan tâk cancer natna vei ṭhalai Daniel-a khân a beiseina nghet tak kha lo vuan reng ta se, a chungah eng thil nge thleng ang? A cancer natna kha a hneh thei ang em? Vawiin nî thleng hian a la dam ang em? Beiseinain min tidam thei tih ngaih dân neitute meuh pawhin chutiang ngaih dân chu an nei zui tawh lo ngei ang. Chu chu a pawimawh lai tak chu a ni. Beiseina chu a lutuka neih tûr a ni lo va. Chu chu harsatna zawng zawng tibotu a ni lo.
CBS News-in an kawmnaah Dr. Nathan Cherney-a chuan dam lo na tak enkawl huna a lutuka beiseinaa innghah a hlauhawm dân chungchângah: “Pasalte’n an nupuite chu thil an chhût tam tâwk loh avâng leh a êng zâwnga thlîrna an neih loh avângin an hau ṭhîn tih kan hria,” tiin a sawi. Chu bâkah: “Chu chuan natna zual tûr chu dan theih a ni tih ngaih dân dik lo a neihtîr a. Mi ṭhenkhat chuan hrisêlna a tlâk hniam chhan chu miin a natna a thunun tâwk loh vâng angin an sawi ṭhîn a, chu chu a dik lo hle,” tiin a sawi belh a ni.
Dik tak chuan, natna khirh tak tuartute chuan dam chhuak leh tûrin theih tâwp an chhuah a. An chhûngte chuan an rilru hahna belhchhah nâna mahni inthiam lohna neihtîr chu an duh lo ngei ang. A nih leh, beiseina chuan hlutna a nei lo niin thu tlûkna kan siam tûr a ni em?
Ni lo ve. Entîr nân, chu doctor chu dam lote natna tihziahawmtîr thei zâwnga enkawl thiamna nei a ni a—chu chu natna tidam tûr leh nun pawt sei tûr ni lovin, dam lote an dam chhûnga nun nuam taka awm tûr leh hahdam taka awm tûra enkawlna a ni. Chutiang doctor-te chuan dam lo na takte pawh tiamin, dam lote chu rilru hlim thei tûr zâwnga enkawlnain thil a tihtheihzia chu an hre chiang hle a. Beiseina chuan chutiang rilru hlimna leh chu aia nasa pawh a neihtîr thei a ni.
Beiseina hlutna
Damdawi inenkawlna lam chungchâng ziak ṭhîntu Dr. W. Gifford-Jones-a chuan: “Beiseina hi inenkawlna thiltithei tak a ni,” tiin a sawi a. Ani chuan natna khirh tak veitute chu rilru chhel tak nei tûra ṭanpui theihna a hlutzia hre tûrin kawng chi hrang hrangin a zir a. Dam lo chu rilru chhel tak pu tûra ṭanpui an nih hian ani chuan beiseina leh a êng zâwnga thlîrna a nei lehzual a ni. Kum 1989-a zir chianna pakhat chuan rilru chhel tak nei tûra thlâwpna dawng dam lote chu an dam rei lehzual niin a hmu chhuak a, tûn hnai maia neih zir bingna chuan chu chu a dik loh thu a târ lang. Mahse, chu zir chiannate chuan rilru chhel tak nei tûra thlâwpna dawng lotu dam lote aiin a dawngtu dam lote chuan rilru beidawngna leh natna an nei tlêm zâwk tih an finfiah a ni.
A êng zâwnga thlîrna leh a thim zâwnga thlîrnain lung natna neitute chunga nghawng a neih dán chungchâng zir chianna hi han ngaihtuah teh. A êng zâwnga thlîrna neite leh a thim zâwnga thlîrna neite chungchângah mi 1,300 chuang chu an endik a. Kum 10 a liam hnuah mi zaa 12 aia tam chuan lung natna (CHD) a vei nia hmuh a ni. Mi 1,300 chuanga a zâtve deuh thaw chuan a thim zâwnga thlîrna an nei a. The Harvard School of Public Health-a hrilsêlna lam leh nungchang lam zitîrna professor ṭanpuitu Kubzansky chuan: “‘A êng zâwnga thlîrna’ neih chu hrisêlna atân a ṭha tia ngaih dân neih hi tual thu leng a ni tlangpui a; mahse, hei zir chianna hian chu a êng zâwnga thil thlîrna chu lung natna neite tân a ṭha tih damdawi lama finfiah a ni,” tiin a sawi.
Zîr chiangtu ṭhenkhat chuan zai an nih hnua hrisêl ṭha nia inhretute chu an chak hma a, hrisêlna ṭha lo anga inhretute erawh chu an chak muang tih an hmu chhuak a. A êng zâwnga thlîrna chu dam reina nên inzawmna a nei a ni. Zir chianna pakhat chuan a êng zâwnga thlîrna leh a thim zâwnga thlîrnain kum upate chunga nghawng a neih dân an bih chiang a. Computer games an khelh laia kum upatna chu finna leh thiltawn ngahna nên inzawmna a nei tih thuziakte hmutu tarte chu phur takin an kal thei tih hmuh chhuah a ni. Dik tak chuan, chu hmasâwnna chu chawlhkâr 12 chhûng insawizawina nên a intluk a ni!
Engvângin nge beiseina, a ṭha lam hlîr beiseina, a nih loh leh a êng zâwnga thil thlîrna chu hrisêlna atâna a ṭhat? Scientist-te leh doctor-te chuan mihringte rilru leh taksa awm dân chungchâng chu chiang taka an la hriatthiam loh avângin chhânna dik tak an pe thei lo va. Mahse, chumi chungchâng zir chiangtute chuan an thiltawn te leh hriatnate ṭanchhanin ngaih dân an siam a ni. Entîr nân, thluak leh thazâm lama professor pakhat chuan: “Lâwmna chuan hlimna leh beseina a neihtîr a. Chu hlimna chuan rilru hahna a tikiam a, rilru hahna kan neih loh chuan kan taksa a hrisêl chho vang. Chu chu hrisêlna ṭha nei reng tûra mahnia kan tih theih dân kawng khat a ni,” tiin a sawi.
Chu chu doctor te, psychologist te, leh scientist ṭhenkhat tân chuan thil thar angin a lang mai thei a; mahse, Bible zir laite tân chuan chutiang chu a ni lo. Kum 3,000 dâwn lai kalta khân, Lal fing Solomona chu: “Thinlung hlim hi damdawi ṭha tak a ni a, thinlung lungchhia erawh chuan ruh a tiro ṭhîn,” tia ziak tûrin thlarauva thâwk khum a ni. (Thufingte 17:22) Heta a thusawite hi inbûk tâwk tak a ni tih lo chhinchiah ang che. Chutah chuan thinlung hlim chu natna tinrêng damna a ni tiin a sawi lo va; mahse, “thinlung hlim hi damdawi ṭha tak a ni,” tiin a sawi mai zâwk a ni.
Dik tak chuan, beiseina chu damdawi ṭha tak ang a nih chuan, chu damdawi chawh lo doctor tu nge awm ang? tia zawh âwm tak a ni. Mahse, beiseina chuan hrisêlna a tihṭhat mai aiin thil ṭha tam tak a thlen thei a ni.
A Eng Zâwnga Thlîrna, A Thim Zâwnga Thlîrna leh I Nunna
Mi thiamte chuan a êng zâwnga thlîr mite’n chutiang thlîrna an neih chu kawng tam takin an hlâwkpui tih an hmu chhuak a. Chutiang mite chuan school-ah te, hnathawhnaah te, leh infiamnaahte pawh mi dangte aiin an ti ṭha zâwk ṭhîn a. Entîr nân, hmeichhe infiam pâwl pakhat chu zir chian a ni a. Zirtîrtute chuan chûng infiam mi hmeichhiate theihna chauh chu ngun takin an endik a. Chutih rualin, anmahni leh an beisei chin pawh endik a ni bawk. An hmuh chhuah chu, beiseina nei râna infiamte chuan anmahni zirtîrtute rin ang ngeiin an che ṭha ṭhîn a ni. Engvângin nge beiseinain chutianga taka thil a tih theih?
A êng zâwnga thlîrna nêna inkalh chiah—a thim zâwnga thlîrna chungchâng zirna aṭangin thil tam tak hriat a ni a. Kum 1960 chho bâwr vêl khân, zir chiangtute chuan ramsate nunphung an bih chian chuan “beidawnna an nei,” niin an hmu chhuak a. Mihringte pawhin chutiang nunphung chu an nei tih an hmu a. Entír nân, an enchhin mi ṭhenkhat chu ri bengchheng tak an hawntîr a, an ngaihthlâk duh loh hunah a tihtâwpna hmeh tûrin an hrilh a. An hrilh angin, ri bengchheng chu an hmeh tâwp thei a ni.
A pâwl hnihna chu chuthiang bawkin hrilh an ni a; mahse, ri tihtâwpna chu an hmeh loh avângin, ri bengchheng a tâwp thei lo va. Kawng danga an han chhin leh pawhin, eng mah danglamna a awm chuan dâwn loh avângin ri bengchheng chu kan tuar tawh mai ang tiin an ngai a ni. Mahse, an zînga a êng zâwnga thlîrna neite chuan eng mah tihtheih a ni tawh lo tih ngaih dân neiin an beidawn lo.
Zir chhianna lama ṭanpuitu Dr. Martin Seligman-a chuan, a êng zâwnga thlîrna leh a thim zâwnga thlîrna chu a bîk taka zir chhianna a nei a. Ani chuan ṭanpui nei lo anga inhriate nunphung awm dân chu a bih chiang lehzual a ni. Chutianga a thim zâwnga ngaihtuahna chuan mi tam tak chu an thiltihte a tihbahlah bâkah, nî tina an thawh ṭhinte pawh thawh duhna an nei tawh loh thu a hmu chhuak a. Dr.Seligman-a chuan a thim zâwnga thîrna chungchângah heti hian a sawi a ni: “Kum 25 chhûng zirna ka neih hnua ka hmuh chhuah chu kan thiltih vânga vânduaina thleng nia ngaiin, kan thiltih apiang chu a inthlâk danglam chuang lo vang tia ring tlat a, a thim zâwnga thlîrna kan neih chuan chhiatna kan tâwk lehzual thei a ni,” tiin.
Chutianga thu tâwp siamna chu tûn laia mi ṭhenkhat tân chuan thil thar niin a lang mai thei a; mahse, Bible zirlaite tân chuan an thil hriat ṭhan a ni. He thufing hi lo chhinchhiah ang che: “Mangan nîa i chauh mai chuan i chakna a bei tham a ni,” tih hi. (Thufingte 24:10) Ni e, Bible chuan beidawn laia a thim zâwnga ngaihtuahna kan neihna chuan min tichak lo thei tih a târ lang chiang hle a. A nih leh, engin nge i nunah a thim zâwnga thlîrna do va, a êng zâwnga thlîrna leh beiseina neihtîr thei che?
[Thu lâk chhuate]
Beiseina chuan thil ṭha tam tak a thlen thei
-
-
A Chhe Zâwnga Thlîrna Chu I Do TheiHarhna!—2004 | April 22
-
-
A Chhe Zâwnga Thlîrna Chu I Do Thei
ENGTIN NGE harsatna i tawhte chu i thlîr? M thiam tak tak chuan chûng zawhnate i chhânna aṭangin, a ṭha lam zawnga thlîrtu nge i nih a, a chhe lam zâwnga thlîrtu zâwk, tih a târ lang niin an ring a. Nunah harsatna chi hrang hrang kan tâwk ṭheuh va, mi ṭhenkhat chu mi dangte aiin, an tuar nasa lehzual a ni. Engvângin nge mi ṭhenkhatin harsatna an tawhte chinfel tuma theih tâwp chhuah nia an lan laiin, mi dangte erawh chuan an hmachhawn harsatna tê tham tak chungah pawh an beidawn mai ni?
Entir nân, hna thawh tûr zawng angah han inchan teh. Biangbiakna an nei che a; mahse, an hnawl che a ni. A hnuah chumi chungchâng chu engtin nge i ngaih? An duh loh che avângin an hnawl che a, ‘Tu man hna thawk atân min duh lo vang. Hna ka hmu ngai tawh lo vang,’ tiin i ngai mai thei. A nih loh leh, chu aia pawi lehzual chu nun kawng engkimah chutianga ngaihtuahin, ‘Tlinna engmah ka nei lo. Hman tlâk ka ni lo,’ tiin i ngaihtuah mai thei a ni. Chutiang ngaihtuahna chuan a chhe zâwnga thlîrna min neihtîr thei a ni.
A Chhe Zâwnga Thlîrna Chu Do Rawh
Engtin nge a chhe zâwnga thil thlîr dân chu i do theih? Rahbi pawimawh hmasa berah chuan chutianga a chhe zawnga ngaihtuahna nei nia inhriatna hi a ni a. Chumi hnuah chu rilru put hmang chu do ang che. An hnâwl chhan che hriat tum rawh. Entîr nân, hna thawk atâna an duh loh che avânga hnâwl che a ni tak tak em? A nih loh leh, i hnathawhnapuiin a duh anga tlinna i neih loh avângin mi dang a zâwng a ni thei ang em?
Ngun taka ngaihtuah chuan a chhe zâwnga ngaihtuahna chu rilru vei zâwngte thunun theih loh avânga awm a ni. Hnâwl i ni chu i hlawh chham hulhual tihna a ni em? a nih loh leh, i nuna—i thlarau lam thilte, chhûngte emaw ṭhiante emaw nêna inlaichînnaa—hlawhtlinna i neihte chu i ngaihtuah thei em? Eng thil pawh ti ila, eng pawh ni se, hlawhtling lo tûra ngaihna ang chi a chhe zâwnga ngaih dân neih chu hnâwl zir rawh. Hna hmu ngai tawh dâwn lo tih i hre chiang thei tak zet em? Chûngte chu a thim zâwnga ngaihtuahna hnâwl tûra i tih theihte a ni.
Thiltum Neihte A Eng Zâwnga Thlîrna
Tûn hnai kumahte khân, zir chîk mite chuan beiseina awmzia hrilhfiah dân chu an ngaihven chho va. Anni chuan beiseinaah chuan kan thiltumte hlawhtling thei ngei tûra rinna pawh a tel niin an sawi a. A dawta thuziakin a târ lan angin, beiseinaah chuan thil tam tak a tel a; mahse, chumi hrilhfiahna chu kawng tam taka hman ṭangkai niin a lang. Kan thiltumte hlawhtling ngei tûra beisei tlatna chuan thiltum kan neih chu a êng zâwnga ngaihtuahna nei lehzual tûrin min ṭanpui thei a ni.
Nakin hun atâna thiltum kan nei thei tih ring tûr chuan thiltumte insiam a, chu chu hlen thei nia inhriatna kan neih a ngai a. Chutianga inhriatna i neih loh chuan thiltum i siamte chu ngun takin i ngaihtuah thei a ni. A hmasain, thiltum eng emaw i nei em? Nuna kan duh tak zet leh kan tâna thil pawimawh berte ngaihtuahna nei lem lova, nî tina kan tih ṭhin thiltihte tih chu a awlsam hle a. Ngaih pawimawh hmasak tûrte chiang taka hriat theih nân tûn hma aṭang tawhin Bible chuan: “Thil pawimawh zâwkte chu fiah rawh u,” tiin a lo sawi tawh a ni.—Philippi 1:10, New World Translation.
Kan ngaih pawimawh berte kan hriat chian tawh chuan ka thlarau lam nun te, kan chhûngkua te, kan tisa lam thilte ang chi, thiltum pawimawh chi hrang hrang siam a tiawlsam a ni. A hmasa berah thiltum tam tak insiam loh chu a pawimawh hle a, hlen thei tûra kan inhriatte chauh thiltumah kan insiam tûr a ni. Hlen chhuah harsa lutuk a nih chuan kan lunghnualin, kan beidawng thei a. Chuvângin, thiltum lian thamte chu rei lo te chhûnga tihhlawhtling tûrin thiltum tênau deuhvah ṭhen hranga kan insiam chuan a ṭha ber ṭhîn a ni.
“I tih duh tak chu tihhlawhtlin theih dân i hre ngei ang,” tia he hmân lai thufing hi a dik niin a lang. Thiltum pakhat kan neih tawh chuan chu chu rilruah dahin, tihhlawhtling ngei duhna leh tumna kan neih a ngai a. Kan thiltum hlutna leh chumi hlen chhuahna avânga kan hlâwkpui dân tûrte kan ngaihtuah chuan kan thiltum tihhlawhtlin kan tumna chu a nghet lehzual sauh vang. Mahse, chu chu a dâltu awm mah se, tâwpsan mai lovin, hlawhtlin tumin hma kan lâk a ngai a ni.
Chu bâkah, kan thiltumte tihhlawhtlin theih dân kawng ṭangkai takte kan ngaituah a ngai bawk. Beiseina hlutzia chungchâng zir chîk mi Author C. R. Snyder-a chuan thiltum hlen theih dân chu kawng chi hrang hranga ngaihtuah tûrin thurâwn a pe a. Chuvângin, kawng khatnaa kan hlawhtling loh chuan kawng hnihna, kawng thumna, a nih loh leh kawng dang dangte pawhin hma kan la thei a ni.
Snyder-a chuan thiltum pakhat chu an dang pakhata thlâk a ngaih hun hriat a pawimawh thu a sawi bawk. Thiltum tihlawhtling thei lo tûra min tibahlahtu a awm tlat chuan rilru a hahin kan lunghnual mai ang. Kawng leh lamah chuan, kan hlawhtlin theih ngei tûr thiltum dang nêna kan thlâk chuan beiseina kan nei thei a ni.
Chumi chungchânga entawn tûr ṭha tak chu Bible-ah a chuang a. Lal Davida thiltum duhawm tak chu a Pathian Jehova tâna in sak a ni a. Mahse, Pathianin chu chanvo hlu tak chu amah ni lovin, a fapa Solomona hnêna a pêk thu a hrilh a. Davida chuan lungnih loh nân emaw, lunghnuala sak luih tum emaw aiin a thiltum chu a thlâk zâwk a ni. A fapain in sak nâna a mamawh tûr sum leh pai te, leh hmanruate chu a khawlkhâwm sakin theih tâwp a chhuah zâwk a ni.—1 Lal. 8:17-19; 1 Chro. 29:3-7.
A chhe lam zâwnga thlîrna chu do va, a ṭha zâwnga thlîrna neih chho zêlin, thiltum mumal takte ngaihtuahna nei reng chung pawhin, beiseina chu zawi zawiin a bo thei a. Chu chu engtin nge a nih theih? He khâwvêla kan hmachhawn beisei bona nasa tak hi kan thunun phâk hauh loh thilthlengte aṭanga lo awm a ni a. Mihringte hrehawm tawrh tam zâwk—rehtheihna te, indona te, rorêl dik lohna te, natna leh thihna te ang chi thilthlengte—chu kan ngaihtuah chuan engtin nge a ṭha lam zâwnga beiseina kan neih reng theih?
[Thu lâk chhuate]
I hna thawh duh tak atân an hnâwl che a nih chuan hna hmu ngai tawh lo tûrah i inngai ang em?
[Thu lâk chhuate]
Lal Davida chuan thiltum a siamte chu dinhmun azirin insiamrem theihna a lantîr
-
-
Khawiah Nge Beiseina Dik Tak I Hmuh Theih?Harhna!—2004 | April 22
-
-
Khawiah Nge Beiseina Dik Tak I Hmuh Theih?
I SANA chu a kal tawh lo va, a chhia niin a lang. A siamna tûrah, duh thlan tûr tam tak i nei a. Sana siam ṭhatna chungchânga faknate chu a tam hle a, chûngte chuan an siam ṭhat theihzia an sawi a, mahse, chûng zînga ṭhenkhat chu an sawi ang an ni lo. Mahse, in vênga pa pakhat chu kum tam tak chhûng chutiang sana siamtu mi thiam tak a ni tih hre ta la, engtin nge ni ang? Chu bâkah, ani chuan a thlâwna siamsak che a duh tih i hria a. I tih tûr chu i hre chiang hle a ni lâwm ni?
Tûnah, chu i sana chu i beisei theihna nên han khaikhin teh. Buainaa khat he khawvêla mi tam tak angin, beiseina rêng i nei lo tih inhre ta la, khawiah nge ṭanpuina i zawn ang? Mi tam tak chuan buainate chingfel thei angin an insawi a; mahse, an thurâwn pêkte chu a ṭangkai lovin, a hman tlâk lo a ni. A nih chuan, engvângin nge beiseina nei theia mihringte Siamtu hnêna ṭanpuina i dîl loh vang? Bible-in, “ani chuan min hlat lo ṭheuh” bâkah, min ṭanpui a duh tak zet tih min hrilh a ni.—Tirhkohte 17:27; 1 Petera 5:7.
Beiseina Chungchâng Ril Zâwka Hrilhfiahna
Beiseina chungchânga Bible sawi chu tûn laia doctor te, scientist te, leh rilru lama mi thiamte sawi aiin hriatthiam a awlsam zâwkin, a ril zâwk a. “Beiseina” tia lehlin Bible-a hman atîra ṭawngkam chuan phur taka nghâk tih leh thil ṭha beisei tih a kâwk a. A tlângpui thuin, beiseina tih ṭawngkamah hian thil pahnih a tel a. Thil ṭha neih châkna a tel bâkah, chu thil ṭha chu neih theih a ni tih rinna tûr chhan a awm a ni. Bible-a târ lan beiseina chu duhthusam thil mai a ni lo. Chutah chuan thu dik leh finfiahna a tel a ni.
Hemi chungchângah hian, beiseina chu rin thu ni lovin, finfiahnaa innghat rinna nêna inanna nei a ni. (Hebrai 11:1) Mahse, Bible-in rinna leh beiseina chuan danglamna an neih thu pawh a sawi bawk.—1 Korinth 13:13.
Entîr nân: I ṭhian ṭha tak hnênah ṭanpuina i dil chuan, a ṭanpui ngei ang che tih i beisei a. I beiseina chu ani chu i rinchhan avâng, leh i ṭhian a nih vâng chauh ni lovin, ani chu i hre chiang a, tûn hma pawhin i chungah a ṭhain, ngil a neih bâkah, thilphal tak a nih vâng a ni. I rinna leh i beiseina chuan inzawmna a nei tlat a, dik tak chuan, an inrinchhan tawn a; mahse, thliar hran theih a ni. A nih chuan, engtin nge Pathian chungah chutiang beiseina chu i neih theih?
Beiseina Tâna Ṭanchhan
Pathian chu beiseina dik tak hnâr a ni a. Bible hun lai chuan, Jehova chu “Israelho nghahfâk,” tia koh a ni. (Jeremia 14:8) A mite neih beiseina rin tlâk rêng rêng chu a hnên aṭanga lo kal a ni a, chuvângin, ani chu an beiseina a ni. Chutiang beiseina chu duhthusâm thil mai a ni lo. Pathianin beiseina tûr chhan ṭha tak a pe a ni. Kum zabi tam tak chhûng Israela mite nêna an indawrnaah, Pathianin a thutiamte chu a hlen ṭhîn tih chhinchhiah a ni a . An hruaitu Josua chuan Israel mite hnênah: “LALPA in Pathianin in chungchâng a ṭha lam a lo sawi tawh zawng zawngte kha thlâwn pakhat mah a awm lo tih . . . in hria e,” tiin a sawi a ni.—Josua 23:14.
Kum sâng tam tak a liam hnuah pawh, chûng a thutiam thleng famkim tawhte chu a la awm reng a. Bible hi Pathian thutiam chhinchhiah tlâk takte leh a thlen famkimna chanchintein a khat a ni. A hrilh lâwk thutiamte chu a rinchhan tlâk êm avângin, chûng thute tiam a nih laia thleng famkim tawh anga târ lan châng pawh a awm a ni.
Chuvângin, Bible chu beiseina lehkhabu angin kan sawi thei ang. Pathianin mihringte a cheibâwl dân kan zir chian chuan, a chunga kan beiseina chu a nghet lehzual ang. Tirhkoh Paula chuan: “Pathian Lehkha Thua chhelna leh thlamuanna hmua beiseina kan neih theihna tûrin, hmânlaia ziak apiangte chu keimahni min zirtîrna turin ziak a ni si a,” tiin a ziak a ni.—Rom 15:4.
Pathianin Eng Beiseina Nge Min Pêk?
Eng hunah nge beiseina hi kan mawmawh tak zet? Thihna kan hmachhawn hunah a ni lâwm ni? Mahse, mi tam tak tân chuan thihnaa hmangaih takte an chân hian beiseina chu sawi fiah harsa ber niin a lang. Dik tak chuan, thihna aia beiseibo zâwk thil a awm thei dâwn em ni? Thihna chuan kan za hian min ûm reng a. Pumpelh kan châk hle a; mahse, tu man kan pumpelh thei si lo. Inâwm takin, Bible chuan thihna chu “hmêlma hnuhnûng ber,” tiin a sawi a ni.—1 Korinth 15:26.
A nih chuan, thihna kan hmachhawn hunah engtin nge beiseina kan neih theih? Thihna chu hmêlma hnuhnûng ber a ni tia sawihna Bible châng vêk chuan chu hmêlma chu ‘tihbovin a awm ang,’ tiin a sawi a ni. Pathian Jehova chu thihna aiin a chak zâwk a. Chutiang a nihzia vawi tam tak a finfiah tawh a ni. Engtin nge? Mitthite kaihthawhna hmangin. Bible chuan Pathianin a thiltihtheihna hmanga mitthite a kaihhtawh leh thu vawi kua a târ lang a ni.
Entîrna chiang tak pakhat chu, Jehova chuan a Fapa Isua chu a thihna ni li lai ni tawh, a ṭhian duh tak Lazara kaitho tûrin thiltihtheihna a pe a. Isua chuan mite hmuh lohvah ni lovin, hmutu tam tak hmaah ani chu a kaitho a ni.—Joh. 11:38-48, 53; 12:9, 10.
‘Engvângin nge mite chu an lo thawh leh? An tarin, a tâwpah an thi leh dâwn tho a ni lâwm ni?’ tiin i ngaihtuah mai thei a ni. Ni e, an thi leh ngei mai. Mahse, Lazara thawh lehna ang chi, rinchhan tlâk thawhlehna avângin, kan hmangaih thi tawhte chu tho leh se tih kan duh mai ni lovin, an tho leh ngei dâwn tih rinna tûr chhan kan nei a. Thu danga sawi chuan, beiseina dik tak kan nei a ni.
Isua chuan: “Kei hi thawhlehna leh nunna chu ka ni,” tiin a sawi a. (Joh. 11:25) Ani chu Jehova’n lei pumpuia thawhlehna thilmak ti tûra thiltihtheihna a pêka chu a ni. Isua chuan: “A hun a thleng dâwn ta, chutih hunah chuan thlâna awm zawng zawngin a [Krista] aw an hria ang a, an chhuak vek ang,” tiin a sawi a. (Joh. 5:28, 29) Ni e, thlâna muhîl zawng zawngte chuan lei paradis-a thawhleh beiseina an nei a ni.
Zâwlnei Isaia chuan he thawhlehna chungchâng hi mitthla thei tûrin heti hian mawi takin a sawi a: “I mitthite chu an nung leh ang a; ka mi ruangte chu an tho leh ang. Vaivuta awmte u, harh ula, hlim takin zai rawh u: i daifîm chu thlaite daifîm ang a ni a, lei hian mitthite chu a paih chhuak dâwn si a,” tiin.—Isaia 26:19.
A thlamuanthlâk hle a ni lâwm ni? Mitthite chu nu pum chhûnga awm nautê ang maiin, mitthla theih azawnga hmun him berah an awm a ni. Dik tak chuan, thlâna châwlte chu Engkimtithei Pathian hriatrengnaah him takin an awm a ni. (Luka 20:37, 38) Nau lo piang chu hmangaih tak leh hmuh châk taka chhûngkuaa an lo lâwm angin, nakin lawkah, anni chu he khawvêlah hlim leh lâwm taka lawm an ni ang! Chuvângin, thihna hmachhawn hunah pawh beiseina a awm a ni.
Beiseinain I Tâna A Tih Theih Chu
Paula chuan beiseina hlutzia min zirtîr nasa hle a. Ani chuan beiseina chu thlarau lam râlthuam zînga pawimawh tak pakhat—lukhum—angin a sawi a ni. (1 Thessalonika 5:8) Eng a sawi tumna nge ni? Bible hun lai chuan, sipaiin indonaah sahmul emaw, savun emaw chungah thîr lukhum chu an khum ṭhîn a. Chu lukhum avâng chuan, sipai lu an kah hunah pawh tlang lovin, a tlêu tlângpui ṭhîn a ni. Paula sawi tum chu eng nge ni? Lukhumin lu a vênghim ang bawkin, beiseinain kan ngaihtuahnate a vênghim a ni. Pathian thiltumte mila beiseina nghet tak i neih chuan, harsatnate i hmachhawn hunah rilru mangang tak leh thlabâr taka awm lovin rilru thlamuanna i nei thei a ni. Kan zîngah hian chutiang lukhum mamawh lo tu nge awm ang?
Paula chuan beiseina chu Pathian duh zâwng nêna thlun zawm nân tehkhin thu pawimawh dang a hmang a. Ani chuan: “Chu beiseina chu nunna thîrchakaiah kan nei a, rinawm leh nghet tak a ni,” tiin a ziak a ni. Lawng chhiatnaah vawi khat aia tam a dam khawchhuah avângin, Paula chuan thîrchakai hlutna chu a hre chiang hle a. Thlipui an hmachhawn hunah, lawng pute chuan thîrchakai an thlâk ṭhîn a. Thîrchakaiin nghet taka tuipui chhuat a man tawh chuan, lawng chu tui fâwn vawrh len avânga vaukama lungpui su tawh lovin, thlipui kârah eng emaw chen a him a ni.
Chutiang bawkin, Pathian thutiamte chu kan tâna beiseina “rinawm leh nghet tak” a nih chuan, chu beiseina chuan he hun khirh tak hi chhel taka paltlang thei tûrin min ṭanpui thei a. Jehova chuan indona te, dân bawhchhiatna te, lungnaihna te, a nih loh leh thihnate awm tawh loh hun a thleng thuai dâwn tih min tiam a ni. (Phêk 10-naa bâwm en rawh.) Chu beiseina vawn tlatna chuan tûn lai khawvêla hluar êm êm nungchang bawlhhlawhnate laka tlâwm lo tûr leh Pathian tehnate mila nung tûrin a ṭanpui ang che.
Jehova’n chu beiseina a pêkte zîngah chuan a mi mal takin i tel bawk a. A duh zâwng chu ‘mi zawng zawng chhandama awm’ hi a ni. Engtin nge chhandam kan nih theih? A hmasain, kan za hian ‘thutak kan hriat’ a ngai a. (1 Timothea 2:4) He magazine tichhuaktute hian nunna pe theitu Bible thutak hriatna nei tûrin an fuih che a ni. Pathian pêk beiseina chu he khawvêla i hmuh theih eng beiseina ai pawhin a ṭha chungchuang zâwk a ni.
Chutiang beiseina i neih avâng, leh Pathianin a duh zâwng mila thiltum i neih eng pawh hlen thei tûrin i mamawh chaknate a pêk theih che avângin beisei bo angin i inhre ngai lo vang. (2 Korinth 4:7; Philippi 4:13) Chu tak chu i mamawh beiseina a ni lâwm ni? Chuvângin, chu beiseina chu i mamawh a, i zawng a nih chuan, huaisen takin awm ang che. Beiseina chu ban phâk maiah a awm a. I hmu thei a ni!
[Thu lâk chhuate]
Beiseina Kan Neih Chhan
Hêng Bible chângte ngaihtuahna chuan beiseina nghet tak nei tûrin a ṭanpui thei che:
◼ Pathian tiam hma lam hun hlimawm tak.
Bible chuan leilung pum pum hi paradis a ni ang a, mite chu hlim tak leh inlungrual takin an chêng za tawh ang.—Sâm 37:11, 29; Isaia 25:8; Thu Puan 21:3, 4.
◼ Pathianin dâwt a sawi thei lo.
Pathian chuan dâwt sawina thiltih ang chi rêng rêng chu a hua a. Pathian thianghlim tak a nih avângin, a tân dâwisawi theih a ni lo.—Thufingte 6:16-19; Isaia 6:2, 3; Tita 1:2; Hebrai 6:18.
◼ Pathian chuan thiltihtheihna tiam chin nei lo a nei a.
Pathian Jehova chauh chu engkimthithei a ni a. Lei leh vânah hian a thutiamte hlen lo tûra dang thei tu mah an awm lo.—Exodus 15:11; Isaia 40:25, 26.
◼ Pathianin chatuana nung tûrin a duh che.
—Johana 3:16; 1 Timothea 2:3, 4.
◼ Pathianin kan chungah beiseina a nei.
Ani chuan kan dik lohna leh kan tlin lohnate chauh en lovin, kan mizia ṭhate leh theih tâwp kan chhuahnate chu a ngaihven tlat a. (Sâm 103:12-14; 130:3; Hebrai 6:10) Thil dik ti tûrin min beisei a, chutianga kan tih chuan a lâwm a ni.—Thufingte 27:11.
◼ Pathian chuan a thiltum mila i siam thiltumte hlen tûra ṭanpui che a tiam a ni.
A chhiahhlawhte chuan ṭanpuitu nei lo nia inhriatna an nei ngai lo. Pathian chuan a thlarau thianghlim chu hnianghnâr takin min pe a, chu chu min ṭanpuitu thiltih thei ber a ni.—Philippi 4:13.
◼ Pathiana beiseina nghah chu a sual ngai lo.
Ani chu inngahna tlâk leh rinchhan tlâk pumhlûm a nih avângin, beidawngin a awmtîr ngai lo vang che.—Sâm 25:3.
[Thu lâk chhuate]
Lukhumin lû a vênghim angin, beiseinain rilru a vênghim
[Thu lâk chhuate]
Thîrchakai angin, beiseina nghet tak chuan ding nghet tlat tûrin a ṭanpui thei che
[Credit Line]
Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo
-