“In Hnênah Ka Awm”
“LALPA tirhkoh . . . chuan a sawi a, In hnênah ka awm a ni, tih hi LALPA thu chhuak a ni, tiin.”—HAGAIA 1:13.
1. Kan hun atân Isua’n eng hrilh lâwkna nge a sawi?
HUN kal tawh zawng zînga hun pawimawh berah kan awm mêk a. Bible hrilh lâwkna thleng famkimte’n a târ lan angin, kum 1914 aṭangin “Lalpa niah” kan awm tawh a ni. (Thu Puan 1:10) He mi chungchâng i zir tawh chuan Isua’n Lalram thuneihna hmanga “mihring Fapa a lo kal leh nîte” chu ‘Nova dam lai’ leh ‘Lota dam lai’ nên a khaikhin tih i hria ang a. (Luka 17:26, 28) Chuvângin, Bible chuan an dam lai huna thilthlengte chu kan hun lai hrilh lâwkna a ni tih a târ lang. Mahse, tih tak zeta kan ngaihtuah phu hrilh lâwkna dang pawh a awm a ni.
2. Eng hna nge Jehova’n Hagaia leh Zakaria hnêna a pêk?
2 Hebrai zâwlnei Hagaia leh Zakaria dam laia dinhmun chu ilo ngaihtuah ang u. Chûng zâwlnei rinawm pahnihte chuan kan hun laia Jehova mite tân eng thuchah fiah tak nge an pêk? Hagaia leh Zakaria chu Babulon sal tâna aṭanga chhuak Judate hnêna ‘Jehova tirhkohte’ an ni a. Anni chu Israelte biak in sak ṭhat lehnaah Pathian ṭanpuina an dawng tih rinnghehtîr tûra tirh an ni. (Hagaia 1:13; Zakaria 4:8, 9) Hagaia leh Zakaria ziak lehkhabute hi tâwi hle mah se, “Pathian Lehkha Thu zawng zawng hi Pathian thâwk khuma pêk a ni a,” tih zîngah a tel a, “zirtîr kawngah te, thiam loh chantîr kawngah te, zilh kawngah te, felna zirtîr kawngah te a sâwt bawk a ni.”—2 Timothea 3:16.
Kan Ngaihsak Tûr A Ni
3, 4. Engvângin nge Hagaia leh Zakaria lehkhabua thu awmte chu kan ngaihven ang?
3 Dik takin, Hagaia leh Zakaria lehkhabua thu awmte chu an hun laia Judate tân a ṭangkai a; an hrilh lâwknate chu chutih lai chuan a thleng famkim bawk a ni. Mahse, engvângin nge hêng lehkhabute hi tûn laiah kan ngaihsak tûr a ni tih kan hriat chian theih? Hebrai 12:26-29-ah ngaihsak a ngai tih târ langtu kan hmu a ni. Chutah chuan, tirhkoh Paula chuan Hagaia 2:6-a Jehova’n ‘vân te leh lei te a tihnghîn’ thu a sawi chu a la chhâwng a. Chu tihnghînna chuan a tâwpah “ram lalṭhutphahte chu a paih thla ang a, hnamte ram chakna chu [a] tichhia ang.”—Hagaia 2:21.
4 Hagaia bu la chhâwngin, Paula chuan “hnamte ram” chunga thilthleng tûr chu sawiin, hriak thih Kristiante dawn tûr Lalram tihnghîn rual loh ṭhat zâwkzia chu a târ lang a ni. (Hebrai 12:28) He mi aṭang hian zâwlnei Hagaia leh Zakaria hrilh lâwknate chuan Hebrai lehkha thawn ziah hun, kan Vântlâng Kum Chhiar kum zabi khatna hnu lam hun a la kâwk cheu tih i hre thei a ni. Tûnah pawh hian Isua nêna Messia Lalram ro luahtu tûr hriak thih Kristian a la bâng an la awm a. Chuvângin, Hagaia leh Zakaria hrilh lâwkna hian kan hun atân pawimawhna a nei ngei dâwn a ni.
5, 6. Hagaia leh Zakaria te rawngbâwl hmaa thil awm dân chu eng nge ni?
5 Ezra bu chuan tûn hmaa thil awm dân chu a târ lang a. Judate B.C.E. 537-a Babulon sal tânna aṭanga an kîr leh hnuah, Ram Awptu Zerubabela leh Puithiam Lalber Josua (a nih loh leh Jesua) enkawlna hnuaiah biak in thar lungphûm chu B.C.E. 536 khân phûm a ni a. (Ezra 3:8-13; 5:1) Chu chuan hlimna nasa tak thlen mah se, a hnu lawkah Judate chu an hlau ṭan a. A dodâltu “chu mi rama mite chuan Juda mite kut chu an tihchauhsak a, an in sa chu an tibuai a,” tiin Ezra 4:4 chuan a sawi. Chûng hmêlmate, a bîk takin Samari mite chuan Judate chunga puhna dik lote an siam a. Hêng dodâltute hian biak in sak hna khapbet tûrin Persia lal chu an hmin a ni.—Ezra 4:10-21.
6 Biak in sa tûra atîra an phûrna neih chu a lo reh a. Judate chuan mahni hamṭhatna tûr an ûm ṭan ta a ni. Amaherawhchu, biak in lungphûm phûm hnu aṭanga kum 16-na, B.C.E. 520-ah chuan Jehova’n mipuite chu biak in sak hna ṭan leh tûra chawkphûr tûrin Hagaia leh Zakaria chu a tung ding a. (Hagaia 1:1; Zakaria 1:1) Pathian mi tirhte’n an chawhphûr avâng leh Jehova’n a ṭanpui tih finfiahna chiang tak an neih avângin, Judate chuan biak in sak hna chu thar thawh lehin, B.C.E. 515-ah an sa zo ta a ni.—Ezra 6:14, 15.
7. Zâwlneite dam lai hun hian tûn laiah anpui eng nge a neih?
7 Hêng zawng zawng hian kan tân awmzia a neih chu i hria em? “Ram chanchin ṭha” hrilhna nêna inkûngkaihin hna thawh tûr kan nei a. (Matthaia 24:14) Chu hna chu Indopui I-na hnua ngaihsak zual bîk a ni. Hmân lai Judate chu Babulon tak taka sal tânna aṭanga an chhuah ang chiahin, tûn laia Jehova mite chu Babulon Khaw Ropui, khawvêl sakhaw dik lo lalrama an sal tânna aṭangin an chhuak a ni. Pathian hriak thihte chu thu hrilhnaah te, zirtîrnaah te, leh mite biakna dik kawhhmuhnaahte chuan taima takin an tel a. Tûn laiah chu hna chu nasa takin a pung zêl a, nang pawhin chu hna chu i thawk ve mai thei a ni. He kal hmang suaksual tâwpna hi a hnaih tawh hle avângin, tûn hi chu hna thawh zawh hun tûr chu a ni ta! He Pathian duan hna hi mihringte chung thua Jehova a inrawlh hun, “hrehawm nasa tak” thlenga thawh zawm zêl tûr a ni a. (Matthaia 24:21) Chu chuan suahsualna a thianfai ang a, he leiah hian biakna dik chu a dinchantîr ang.
8. Engvângin nge kan hnaa Pathian ṭanpuina kan rin tlat theih?
8 Hagaia leh Zakaria hrilh lâwknain a târ lan angin, he hna phûr taka kan thawh hian Jehova ṭanpuina leh a malsâwmna kan rinchhan thei a. Ṭhenkhatte’n Pathian chhiahhlawhte emaw, an hna emaw khapbeh an tum chung pawhin, eng sawrkâr mahin thu hrilhna chuan hma sâwn lo tûrin a chelh bet thei lo. Khawvêl Indopui I-na aṭanga kan hun thlenga Jehova’n Lalram rawngbâwlna mal a sâwm dânte hi han ngaihtuah teh. Chutichung pawhin, thawh tûr tam tak a la awm cheu a ni.
9. Hmân lai dinhmun eng nge kan ngaihsak ang a, engvângin nge?
9 Engtin nge Hagaia leh Zakaria lehkhabute aṭanga kan thu zir hian thu hrilh leh zirtîr tûra Pathian thupêk zâwm lehzual tûrin min chawh thawh theih? Awle, he Bible bu hnih aṭanga kan hmuh theih zir tûrte hi ilo chhinchhiah ang u. Entîr nân, Juda kîr lehte thawh tûr biak in sak ṭhatna hna nêna inkûngkaih thil ṭhenkhat chu kimchang takin ilo bêl chiang ang u. Târ lan tawh angin, Babulon aṭanga Jerusalema kîr leh Judate chuan biak in sak ṭhatna hna chu an thawk reng lo va. Lungphûm an phûm hnu chuan, an inthlahdah a ni. An zîngah eng thlîr dân dik lo nge awm? Chuta ṭang chuan eng nge kan zir theih?
Thlîr Dân Dik Neiin
10. Judate chuan eng thlîr dân dik lo nge an neih a, eng nge a rah chhuah?
10 Juda kîr lehte chuan: ‘A hun a lo la thleng lo ve,’ an ti a ni. (Hagaia 1:2) B.C.E. 536-a lungphûm an phûm a, biak in sak hna an ṭan khân, ‘A hun a lo la thleng lo ve,’ an ti hauh si lo. Mahse, a hnu lawkah chuan ṭhenawm ramte dodâlna leh sawrkâr tihbuaina chuan anni chu a nghawng a. Judate chuan anmahni in leh lo leh nawmsakna an ngai pawimawh ṭan ta zâwk a ni. Thing ṭhaa sak an in leh biak in sak zawh loh inthlauhna chu khaikhinin Jehova chuan heti hian a zâwt a: “He in hi a ram reng laia nangni, in chung thuah neitea in chên hi a hun em ni?” tiin.—Hagaia 1:4.
11. Engvângin nge Jehova’n Hagaia hun laia Judate chu a zilh a ngaih?
11 Ni e, Judate chuan an thil ngaih pawimawh chu an thlâk a ni. Pathian mite chuan biak in sa tûra Jehova thiltum dah hmasak aiin, an in leh anmahni an indah pawimawh zâwk a. Biak in sak ṭhatna hna chu an ngaihthah a ni. Hagaia 1:5-a chhinchhiah Jehova thu chuan, Judate chu ‘an kawngte chhût ngun tûrin’ a fuih a. Jehova chuan an thiltihte ngaihtuah chiang tûr leh an nuna biak in sak ṭhatna hna an dah pawimawh lohnain anmahni a nghawng dânte ngaihtuah tûra châwl lawk hrih tûrin a hrilh a ni.
12, 13. Engtin nge Hagaia 1:6-nain Judate dinhmun a târ lan a, chu Bible châng awmzia chu eng nge ni?
12 An thil dah pawimawh hmasak tûr an dah pawimawh lohnain Judate a mi mala a nghawng dân chu i hre thei a. Hagaia 1:6-a Pathian thlîr dân târ lanna hi chhinchhiah teh: “Tam tak in chîng a, tlêm te in seng si; in ei a, in tlai si lo; in in a, in kham si lo; in sin a, in lum chuang si lo; inhlawhfa chuan ip pawpa thlâk atân mai a hlawh a ni,” tih hi.
13 Judate chu Pathian pêk ramah chêng mah se, ram chuan an duh angin rah a chhuah lo va. A vaukhân lâwksa angin, Jehova chuan malsâwmnain a vûr hek lo. (Deuteronomy 28:38-48) Judate chuan a ṭanpuina tel lovin an chîng a, tlêm tê an seng a, an kham khawp pawh an hmu lo va. Jehova malsâwmna tel lovin, lum khawpin an inthuam zo hek lo. An inhlawhna pawisa chu ip pawpa thlâka tla bo leh ang mai a ni a, inhlawhfate tân ṭangkaina rêng a nei lo a ni. “In in a, in kham si lo,” tih hi eng tihna nge ni? Chu chu Judate Pathianin mal a sâwm lohzia lantîrtu a ni a, uain an siam chu kham khawp pawh a tling lo tihna a ni.
14, 15. Hagaia 1:6 aṭangin eng nge kan zir theih?
14 Hêng aṭanga kan thil zir chu Judate’n an in an sak dân emaw, an chei dân emaw lam a ni lo. Sala hruai an nih hma daih khân, zâwlnei Amosa chuan Israelte zînga mi hausate chu an ‘saingho in’ leh ‘saingho khuma an mut’ avângin a sawisêl a. (Amosa 3:15; 6:4) Hluar taka chei an inte leh in chhûng bungruate chuan rei an daih lo. Chûng thilte chu anmahni rûntu hmêlmate chuan an chhuhsak a ni. Mahse, kum 70 sala an tân hnuah pawh Pathian mi tam takte chu chuta ṭang chuan an inzir chuang lo. Keini kan inzir ang em? ‘Ka in leh a cheimawinate chu engang chiahin nge ka ngaih pawimawh? Hna ṭha hmuh nâna ka thlarau lam nun khuh bo thei tûr khawp a kum têla lehkha zir belh tûra ruahmanna siam chungchâng hi eng nge ni le?’ tia kan inzawh ṭheuh chu a âwm a ni.—Luka 12:20, 21; 1 Timothea 6:17, 19.
15 Hagaia 1:6-a kan thu chhiar chuan kan nunna Pathian malsâwmna kan mamawhzia min ngaihtuahtîr tûr a ni a. Hmân lai Judate chuan chu chu an tlachham a, an chhiatpui hle a ni. Kan hausa emaw, kan rethei emaw pawh ni se, Jehova malsâwmna kan dawn loh chuan thlarau lam chhiatna chu kan tawng ngei ang. (Matthaia 25:34-40; 2 Korinth 9:8-12) Chuti chu, engtin nge chu malsâwmna chu kan dawn theih ang?
Jehova’n A Thlarau Hmangin A Ṭanpui
16-18. Zakaria 4:6 hian hmân lai hun atân eng awmzia nge a neih?
16 Hagaia zâwlnei nihpui Zakaria chu chutih laia mahni inpete chêttîr nân leh malsâwm nâna Jehova thil hman chu sawi tûra thâwk khum a ni a. Hei hian nang ngei pawh mal a sâwm dân tûr che a târ lang a ni. Chutah chuan: “Chakna ni lovin, thiltihtheihna ni hek lovin, ka thlarau zâwkin le, tiin Sipaihote LALPA chuan a ti,” tih kan chhiar a. (Zakaria 4:6) He Bible châng hi i hre tawh ṭhîn mai thei a; mahse, Hagaia leh Zakaria hun laia Judate tân eng awmzia nge a neih a, i tân eng awmzia nge a neih?
17 Thâwk khum Hagaia leh Zakaria thuziakte hian nghawng ṭha tak a nei tih hre reng la. Chu zâwlnei pahnihte thusawi chuan Juda rinawmte chu a tithatho thar leh a ni. Hagaia chuan a thu hrilh lâwkna chu B.C.E. 520, a thla ruknaah a ṭan a. Zakaria chuan chu mi kum a thla riatnaah chuan a ṭan ve thung a ni. (Zakaria 1:1) Hagaia 2:18-a i hmuh angin, a thla kuanaah chuan biak in lungphûm phûmna hna chu tih tak zeta chhunzawm leh a ni a. Judate chu thawk tûra chawh thawh an ni tih a lang a, Jehova ṭanpuina ring tlatin a thu chu an âwih a ni. Zakaria 4:6 thute chuan Pathian ṭanpuina a târ lang a ni.
18 Judate B.C.E. 537-a an in leh lova an kîr leh khân, sipai a nei lo va. Mahse, Jehova chuan Babulon aṭanga an zin kawngah anni chu a vênghimin, a kaihruai a ni. Tin, a hnu lawka biak in sak ṭhatna hna an ṭan khân, a thlarau chuan a kaihruai bawk. Hna chu tih tak zeta an ṭan leh chuan, a thlarau thianghlim hmangin a ṭanpui dâwn a ni.
19. Pathian thlarauvin eng thununna chak tak nge a hneh?
19 Pathian thâwk khum inlârna inzawm pariat hmangin, biak in sak ṭhatna hna an zawh thlenga rinawm taka thawktute chu Jehova’n a awmpui dâwn tih Zakaria chu tiam a ni a. Bung 3-naa chhinchhiah inlârna palina chuan, Setana’n biak in sak zawh tum Judate thawh rimna chu a dodâl tih a târ lang. (Zakaria 3:1) Setana chuan biak in thar saka mipuite aiawha Puithiam Lalber Josua rawngbâwlna chu a lâwm hauh lo vang. Diabola chu Judate biak in sakna dan beh tumin phusa hle mah se, Jehova thlarau chuan harsatna sutkiannaah leh biak in sak zawh a nih thlenga Judate tihchaknaah hmun pawimawh tak a chelh ang.
20. Engtin nge Judate’n Pathian duhzâwng an tihnaah thlarau thianghlimin a ṭanpui?
20 Biak in sak ṭhatna hna khapbehna kawnga hlawhtling mi liante hnên aṭanga lo chhuak dodâlna nasa tak chu tlâng lianpui ang mai a ni a. Amaherawhchu, Jehova chuan chu dodâlna “tlâng lianpui” chu lâk kian a ni ang a, “phaizâwlah” a lo chang ang tih a tiam a ni. (Zakaria 4:7) A tiam ang tak chuan a lo thleng ta rêng a! Lal Daria I-na chuan thil awm dân a enfiahna lamah Judate biak in sa ṭha leh tûra Kura thupêkna lehkha chu a hmu chhuak a. Tichuan, Daria chuan khapbehna thupêk chu hnûk dâwkin, Judate biak in sakna sênso chu lal sum aṭanga pe tûrin thu a pe ta zâwk a ni. Dinhmun inthlâkna mak tak a va ni êm! Hetah hian Jehova thlarauvin hna a thawk em? A thawk ngei tih kan chiang thei a ni. Biak in chu Daria I-na kum ruk a lal kum, B.C.E. 515-ah sak zawh a ni.—Ezra 6:1, 15.
21. (a) Hmân lai khân, engtin nge Pathianin ‘hnamte a tihnghîn’ a, engtin nge “hnam tinrêng thil duhzâwngte” chu a rawn chhuah? (b) Tûn laia a thlen famkimna chu eng nge ni?
21 Hagaia 2:5-ah zâwlnei chuan Judate chu Jehova’n Sinai Tlânga anmahni thu a thlunpui lai a hriatnawntîr a, chutih lai chuan, “tlâng pum pui chu a nghîng dur dur” a. (Exodus 19:18) Châng 6 leh châng 7-in entîr nei ṭawngkam hmanga a târ lan angin, Hagaia leh Zakaria te hunah Jehova chuan vawikhat dang a sâwinghîng leh dâwn a ni. Persia Lalram chuan a buai phah ang a; mahse, biak in sak hna chu a zawh thlengin a kal tluang zêl ang. Juda mi ni lo, “hnam tinrêng thil duhzâwngte” chuan a tâwpah chu Pathian biakna hmunah chuan Judate rualin Pathian an chawimawi dâwn a ni. Pathian chuan kan hunah hian kan Kristian thu hrilhna hmangin nasa takin ‘hnamte chu a sâwi nghîng’ a, “hnam tinrêng thil duhzâwngte” chu hriak thih la bângte ruala Pathian biaknaah an rawn lût a ni. Dik takin, hriak thihte leh berâm dang chuan tûnah Jehova biak in chu chawimawinain an tikhat a. Chûng betu dikte chuan Jehova’n awmze dang neia ‘vânte leh lei a tihnghîng’ leh hun chu rinna nên an nghâk a ni. Chu chu hnamte ram chakna paih thla a, tihchhiat nân a ni ang.—Hagaia 2:22.
22. Engtin nge hnamte chu ‘tihnghîn’ a nih a, chu chuan eng nge a rah chhuah? Eng nge lo la thleng tûr chu?
22 ‘Vân te, lei te, tuifinriat te, leh khawmual tein’ a entîr thil chi hrang hranga buaina thlengte chu hriatchhuahtîr kan ni a. Entîr nân, Diabol-Setana leh a ramhuaite chu leia paih thlâk an ni tawh a. (Thu Puan 12:7-12) Chu bâkah, Pathian hriak thihte kaihhruai thu hrilhna chuan lei lam thilte hi a tinghîng tawh tak zet a ni. (Thu Puan 11:18) Chutichung chuan, hnam tinrêngte thil duhzâwng, “mi pui tam tak” chuan Jehova rawngbâwlnaah thlarau lam Israelte chu an fin tawh a. (Thu Puan 7:9, 10) Pathianin Armagedon-ah hnamte a tinghîng thuai dâwn tih chanchin ṭha hrilhnaah mi pui tam takte chuan hriak thih Kristiante an thawhpui a ni. Chu chuan lei pum puia biakna dik tihfamkimna kawng a hawng ang. (w06 4/15)
I La Hria Em?
• Engtik khân leh eng dinhmun hnuaiah nge Hagaia leh Zakariate’n rawng an bâwl?
• Hagaia leh Zakaria thuchah ken chu engtin nge i nunpui theih?
• Engvângin nge Zakaria 4:6 hian mi a tichak i tih?
[Phêk 8-naa milemte]
Hagaia leh Zakaria thuziak hian Pathian ṭanpuina min rin nghehtîr
[Phêk 11-naa milem]
“He in hi a ram reng laia nangni, in chung thuah neitea in chên hi a hun em ni?”