A Thil Dapna Kî Tifai Ṭhîn Fanghmîr Chi Khat

Rannung tê chî te tân thlâwk tûr te, lâwn tûr te, leh an chhehvêl hre chiang tûrtein faina a pawimawh hle a. Entîr nân, fanghmîr hi a thil dapna kî a balh chuan a kal kawng hriat theihna te, inbiak pawh theihna te, leh a rim hriat theihna te a tla hniam thei a ni. Chuvângin, ramsa chanchin zir mi Alexander Hackmann-a chuan, “rannung tê chi bâl tak i hmu ngai lo vang. An taksa pâwn lam bâl tihfai theih dân an hria a ni,” tiin a sawi.

Ngaihtuah rawh: Hackmann-a leh a thawhpuite chuan a thil dapna kî tifai ṭhîn fanghmîr chi khat (Camponotus rufifemur) chungchâng zir chianna an nei a. Fanghmîr chuan a thil dapna kîa thil bâl kai tifai tûrin a kê a tikawm a, chu chuan a thil dapna kî chu a chelh beta a pawt fai ta ṭhîn a ni. A bâl kai lian berte chu a samkhuih hraw berin a tifai a. A thil dapna kîa a bâl kai tê zâwkte chu fanghmîr sam tiat vêla sîn samkhuihin a tifai thung. Thil bâl kai tê berte—mihring sam zai hmun sawm riata ṭhena hmun khat tiat vêl—chu a hmul nêm takin a tifai ṭhîn bawk.

Fanghmîrin a thil dapna kî a tifai lai en rawh

Hackmann-a leh a team-te chuan fanghmîrte’n an thil dapna kî tifai tûra an hnathawh dân hi thil siamna hmuna hman atân pawh a tlâk an ring a ni. Entîr nân, bawlhhlawh tlêm tê avânga chhe mai thei electronic hmanrua tê leh dimdâwih ngai tak leh current kalna atâna hman chî bungruate siamnaah chutianga tihfai theihna chu a ṭangkai hle ang.

Engtin nge i ngaih: A thil dapna ki tifai ṭhîn fanghmîr chi khat intihfai dân chu chanchhâwnna avânga lo awm nge ni a, siam a ni zâwk?