XNAQʼTZBʼIL 47
BʼITZ 38 Kxqʼuqil Jehová tiʼja
«Kʼujlaʼnxixa tuʼn» Jehová
«Porke kʼujlaʼnxixa tuʼn» (DAN. 9:23).
¿TIʼ KʼELEL QNIKʼ TIʼJ?
Kʼonil xnaqʼtzbʼil lu kyiʼj qeju in kubʼ kyximen qa nya nim kyoklen tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa nim kyoklen toj twitz Jehová.
1, 2. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa nim qoklen toj twitz Jehová?
KʼUJLAʼN kykyaqil tmajen Jehová tuʼn ex nim kyoklen toj twitz. Maske ikju, ateʼ junjun in kubʼ kyximen qa nya nim kyoklen. ¿Tiquʼn? Porke olo tzʼok bʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj kyuʼn junjun xjal moqa o tzʼel qʼiʼn kyoklen. Qa in bʼaj jlu tiʼja, ¿tiʼ jaku tzʼonin tiʼja tuʼn tok qeʼ tkʼuʼja tiʼj qa nim toklena toj twitz Jehová?
2 Jaku tzʼel tpaʼna ambʼil tuʼn t-xnaqʼtzana kyiʼj junjun relato toj Biblia aju in tzaj tqʼamaʼn qe alkye qmod taj Jehová tuʼn tkubʼ qyekʼin qxolx. Ok tqʼoʼn Jesús, aju Tkʼwal Jehová kyoklen xjal. Tej tbʼant jlu tuʼn, kubʼ tyekʼin qa nim kyoklen qeju in kubʼ kyximen qa mintiʼ kyoklen toj twitz ex toj twitz Jehová (Juan 5:19; Heb. 1:3). Toj xnaqʼtzbʼil lu, tnejel qo xnaqʼtzal tiʼj tzeʼn onin Jesús kyiʼj xjal tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa nim kyoklen toj twitz Jehová. Yajxitl kʼelel qnikʼ tiʼj tiʼ jaku tzʼonin tiʼja tuʼn tok qeʼ tkʼuʼja tiʼj qa nim toklena toj twitz Jehová (Ageo 2:7).
ONIN JESÚS KYIʼJ XJAL TUʼN TEL KYNIKʼ TIʼJ QA NIM KYOKLEN
3. ¿Tiʼ tmod Jesús kubʼ tyekʼin kyukʼil xjal te Galilea e pon tukʼil?
3 Tej tpredicarin Jesús toxin maj toj tnam te Galilea, nimku maj e pon xjal tukʼil tuʼn t-xi tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye ex tuʼn kykubʼ tqʼanin. El tnikʼ Jesús tiʼj qa e ok xjal «ik tzeʼn qe rit mintiʼ pastoril kye ex otoq tzʼok bʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj» (Mat. 9:36, nwtmt; jyonxa nota de estudio). Atzun kye nejenel kye okslabʼil kubʼ kyximen qa mintiʼ kyojtzqibʼil xjal ex qa mintiʼ kyoklen ex kyqʼama qa «mintiʼ in tzalaj Dios kyiʼj» (Juan 7:47-49, nwt; jyonxa nota de estudio). Pero atzunte Jesús ok tqʼoʼn kyoklen xjal tej t-xi tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye ex tej kykubʼ tqʼanin (Mat. 9:35). Ex tuʼn tonin kyiʼj mas xjal, xi tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye t-apóstol tuʼn kypakbʼan ex xi tqʼoʼn kyipumal tuʼn tkubʼ kyqʼanin alkyexku yabʼil (Mat. 10:5-8).
4. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj tmod Jesús kubʼ tyekʼin kyukʼil xjal i el ikʼun?
4 Tej tok tqʼoʼn Jesús kyoklen xjal in che el ikʼun ex tej tkubʼ tyekʼin tbʼanel tmod kyukʼil, kubʼ tyekʼin qa nim kyoklen toj twitz ex toj twitz Jehová. Qa in najbʼena te Jehová pero in kubʼ t-ximana qa nya nim toklena, bʼaʼn tuʼn ttzaj tnaʼna tzeʼn tmod Jesús kubʼ tyekʼin kyukʼil xjal lu kyajtoq tuʼn tel kynikʼ tiʼj Jehová. Ex kʼonil jlu tiʼja tuʼn tel tnikʼa tiʼj qa nim toklena toj twitz Jehová.
5. ¿Tiʼtoq in bʼaj tiʼj xuʼj pon tukʼil Jesús atz Galilea?
5 Nya oʼkx onin Jesús kyiʼj nim xjal ok kychmon kyibʼ, sino ax ikx onin kyiʼj junjun xjal. Qo ximen tiʼj jun ejemplo. Tej tpredicarin toj Galilea, pon jun xuʼj tukʼil aju «otoq tzikʼ 12 abʼqʼi toklen jun yabʼil tiʼj ex otoq tzʼel nim tchkʼel tuʼn» (Mar. 5:25, nwt). Tuʼn yabʼil tzaj tiʼj, mintiʼlo ten kyukʼil txqantl porke tzaj tqʼamaʼn Ley qa tzʼil qe xjal ik tzeʼn te ex alkye jun xjal ma tzʼok tzyunte, ax ikx in nok te tzʼil. Ex mintiʼ bʼant tuʼn t-xiʼ kʼulil twitz Jehová kyukʼil txqantl toj ja te kʼulbʼil ex kyoj fiesta (Lev. 15:19, 25). Tuʼntzunju, nya oʼkxtoq yabʼ xuʼj lu, sino ax ikx kubʼlo tnaʼn qa mintiʼ ok kʼujlaʼn (Mar. 5:26).
6. ¿Tzeʼn kubʼ qʼanin xuʼj otoq tzʼel nim tchkʼel tuʼn jun yabʼil?
6 Nimtoq in sufririn xuʼj lu ex tajtoq tuʼn tkubʼ qʼanin tuʼn Jesús, pero mintiʼ xi tqanin te. Sino oʼkx ok ttzyuʼn ttxaʼn t-xbʼalun ex kubʼ qʼanin tuʼn Dios porke ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj (Mar. 5:27, 28). ¿Tiquʼn bʼant jlu tuʼn? Tnejel, bʼalo tzaj tchʼixwi tiʼj yabʼil tzaj tiʼj. Moqa tzajlo xobʼ tej tkubʼ t-ximen qa ktzajel tqʼoj Jesús tiʼj tej tokx tqʼon tibʼ kyxol nim xjal maske tzʼil. Tej t-xi tqanin Jesús kye xjal alkye otoq tzʼok tzyunte, xi tqʼamaʼn xuʼj tkyaqil te. ¿Tiʼ tmod Jesús kubʼ tyekʼin tukʼil?
7. ¿Tzeʼn tmod Jesús kubʼ tyekʼin tukʼil xuʼj attoq yabʼil tiʼj? (Marcos 5:34).
7 Xi yolin Jesús te xuʼj tukʼil kʼujlabʼil ex ok tqʼoʼn toklen porke el tnikʼ tiʼj qa otoq «tzaj luʼlun tuʼn t-xobʼil» (Mar. 5:33, nwt). Nya oʼkxju, ax ikx xi tqʼamaʼn Jesús «nmeʼjel» te. Tej tajbʼen yol lu tuʼn, nya oʼkx ok tqʼoʼn toklen, sino ax ikx kubʼ tyekʼin tkʼujlabʼil tiʼj ex tbʼanel tmod (kjawil uʼjit Marcos 5:34). In tzaj tqʼamaʼn nota de estudio jlu tiʼj yol nmeʼjel: «Oʼkx versículo lu in tzaj tqʼamaʼn qa xi tqʼamaʼn Jesús ‹nmeʼjel› te jun xuʼj. Bʼalo ajbʼen yol lu tuʼn porke ok tqʼoʼn twitz tiʼj qa otoq tzaj xobʼ xuʼj». ¿Tiʼtzulo kubʼ tnaʼn xuʼj tej tok tbʼiʼn aju tqʼama Jesús? Kubʼlo tnaʼn nim tzalajbʼil tej tkubʼ tyekʼin Jesús tbʼanel tmod tukʼil ex tkʼujlabʼil. Ex onin tiʼj tuʼn miʼn tkubʼ tnaʼn nya bʼaʼn tuʼnju ok ttzyuʼn ttxaʼn t-xbʼalun Jesús ex tuʼnju otoq tzʼok kyxol xjal. Nya oʼkx tajtoq Jesús tuʼn tkubʼ tqʼanin xuʼj, sino ax ikx tajtoq tuʼn tel tnikʼ tiʼj qa kʼujlaʼn tuʼn Jehová.
8. ¿Alkyeqe nya bʼaʼn ok weʼ jun ermana te Brasil twitz?
8 Toj ambʼil jaʼlo, jaku kubʼ kynaʼn tmajen Jehová bʼis tuʼn jun yabʼil in tzaj kyiʼj moqa jaku kubʼ kynaʼn qa nya nim kyoklen. Qo yolin tiʼj jun precursora regular in nanqʼin atz Brasil aju Renata tbʼi.a Tej tul itzʼj, mintiʼ tqan ex tqʼabʼ izquierda. In tzaj tqʼamaʼn jlu: «Toj escuela, e xmayin wukʼile wiʼje ex ok kyqʼoʼn junjun n-apodoye. At maj, ax ikx kubʼ nnaʼne qa mintiʼ woklene kyuʼn junjun tiʼ tzaj kyqʼamaʼn nfamiliare weye».
9. ¿Tiʼ onin tiʼj Renata tuʼn tkubʼ tnaʼn qa nim toklen?
9 ¿Tiʼ onbʼil xi qʼoʼn te Renata? Tej tok te testigo te Jehová, e onin erman tiʼj tukʼil kʼujlabʼil tuʼn tten t-ximbʼetz tiʼj ik tzeʼn te Jehová. Tqʼama jlu: «Noqwit kubʼ ntzʼibʼine kybʼi kykyaqil qeju ma che onin wiʼje, mlayx kubʼaj wuʼne. In xi nqʼoʼne chjonte te Jehová tuʼnju ma tzaj tqʼoʼn ambʼil weye tuʼn ntene kyukʼil erman aqeju in che ok ik tzeʼn jun familia». Chjonte tuʼn onbʼil xi kyqʼoʼn erman te Renata el tnikʼ tiʼj qa nim toklen toj twitz Jehová.
10. ¿Tiʼ nya bʼaʼn tzaj tiʼj María Magdalena? (Ax ikx qʼonka twitza kyiʼj tilbʼilal).
10 Qo yolin tiʼj juntl xjal onin Jesús tiʼj, aju María Magdalena. E okx siete demonio toj tanmi xuʼj lu (Luc. 8:2). Tuʼntzunju, el-lo kypan kyibʼ xjal tiʼj porke e bʼant junjun tiʼ nya toj tumel tuʼn. Sufririn María tej tikʼ toj ambʼil lu, tzajlo tbʼis ex kubʼlo t-ximen qa nya kʼujlaʼn ex qa nijun jaku tzʼonin tiʼj. Bʼalo onin Jesús tiʼj tuʼn tex tlajoʼn qe demonio toj tanmi ex ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj. Tej tbʼant jlu tuʼn Jesús, onin tiʼj María tuʼn tel tnikʼ tiʼj qa nim toklen toj twitz Jehová. Pero nya oʼkx jlu bʼant tuʼn Jesús tiʼj.
¿Tzeʼn xi tyekʼin Jesús te María Magdalena qa nim toklen toj twitz Jehová? (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 10 ex 11).
11. ¿Tzeʼn xi tyekʼin Jesús te María Magdalena qa nimtoq toklen toj twitz Jehová? (Ax ikx qʼonka twitza kyiʼj tilbʼilal).
11 Xi tqʼoʼn Jesús txokbʼil tiʼj María Magdalena tuʼn tbʼet junx kyukʼil tej t-xiʼ predicaril.b Tuʼn jlu, ok tbʼiʼn María xnaqʼtzbʼil xi tqʼoʼn Jesús kye xjal. Ax ikx kubʼ tyekʼin tibʼ Jesús twitz toj qʼij tej tjaw anqʼin ex ten kyxol tnejel xjal yolin Jesús kyukʼil. Nya oʼkxju, ax ikx xi tqʼamaʼn Jesús te tuʼn t-xi qʼamalte kye apóstol qa otoq jaw anqʼin. Tej tbʼant jlu tuʼn Jesús tiʼj María, xi tyekʼin te qa nim toklen toj twitz Jehová (Juan 20:11-18).
12. ¿Tiquʼn kubʼ tnaʼn Lidia qa el ikʼun?
12 Toj ambʼil jaʼlo, nim qe xjal in che el ikʼun kyuʼn txqantl ik tzeʼn bʼaj tiʼj María Magdalena. In tzaj tqʼamaʼn jun ermana te España aju Lidia tbʼi qa tajtoq ttxuʼ tuʼn tkubʼ tbʼyoʼn tej naʼmxtoq tul itzʼj. Maske mintiʼ bʼaj jlu, mintiʼ ok xqʼuqin tuʼn ttxuʼ tej tal txin ex xi tqʼamaʼn nya bʼaʼn yol te. Ex tqʼamatl jlu: «Tuʼnju mintiʼ kubʼ tyekʼin ntxuʼye tkʼujlabʼil wiʼje, wajtoqe tuʼn wok kʼujlaʼne kyuʼn txqantl ex tuʼn kyok te wamiwe. Pero kubʼ nximane qa mlaytoq chin ok kʼujlaʼne kyuʼn txqantl porke tzaj tqʼamaʼn ntxuʼye weye qa nya bʼaʼn xjal qine».
13. ¿Tiʼ onin tiʼj Lidia tuʼn tel tnikʼ tiʼj qa nim toklen toj twitz Jehová?
13 Pero chʼexpaj tkyaqil tej tel tnikʼ Lidia tiʼj axix tok. El tnikʼ tiʼj qa nim toklen toj twitz Jehová tej tnaʼn Dios, tej tjaw tuʼjin Biblia ex tej tok tkeʼyin kykʼujlabʼil erman. In tzaj tqʼamaʼn jlu: «Kukx in tzaj tqʼamaʼn nchmile weye qa kʼujlaʼn qine tuʼn ex in tzaj tnaʼn weye alkyeqe tbʼanel nmode. Ax ikx ateʼqe wamiwe ax jlu in bʼant kyuʼn». ¿Atpe jun erman in nul toj twiʼya taj onbʼil tuʼn tok qeʼ tkʼuʼj tiʼj qa nim toklen toj twitz Jehová? ¿Tiʼ jaku bʼant tuʼna tiʼj?
TIʼ JAKU TZʼONIN TIʼJA TUʼN TTEN T-XIMBʼETZA TIʼJA IK TZEʼN TE JEHOVÁ
14. ¿Tzeʼn in nonin 1 Samuel 16:7 qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj alkye t-ximbʼetz Jehová at qiʼj? (Ax ikx qʼonka twitza tiʼj recuadro «¿Tiquʼn nim kyoklen tmajen Jehová toj twitz?»).
14 Miʼn tzikʼ tnaʼl tuʼna qa junxitl t-ximbʼetz Jehová tiʼja twitz kye xjal (kjawil uʼjit 1 Samuel 16:7). Nim toklen jun xjal toj kywitz txqantl qa tbʼanel keʼyin, qa nim tpwaq moqa o tzʼetz nim t-xnaqʼtzbʼil. Pero junxitl te Jehová t-ximbʼetz (Is. 55:8, 9). Tuʼntzunju, ten t-ximbʼetza tiʼja ik tzeʼn te Jehová ex nya ik tzeʼn kye xjal. ¿Tiʼ jaku tzʼonin tiʼja? Jaku jaw tuʼjina toj Biblia aju ikʼ toj kyanqʼibʼil junjun xjal kubʼ kyximen qa nya nim kyoklen ik tzeʼn te Elías, Noemí ex Ana. Ex ximana tiʼj tzeʼn xi tyekʼin Jehová kye qa nim kyoklen toj twitz. Ax ikx jaku kubʼ ttzʼibʼina tzeʼn o kubʼ tyekʼin Jehová qa nim toklena toj twitz ex qa kʼujlaʼna tuʼn. Ex jaku txi tjyoʼna xnaqʼtzbʼil o kubʼ bʼinchaʼn kye qeju in kubʼ kyximen qa nya nim kyoklen.c
15. ¿Tiquʼn xi tqʼamaʼn Jehová te Daniel qa kʼujlaʼnxix tuʼn? (Daniel 9:23).
15 Miʼn tzikʼ tnaʼl tuʼna qa nim toklena toj twitz Jehová tuʼnju kukx in najbʼena te. Tej chʼixtoq tjapun profeta Daniel twi 100 abʼqʼi, kubʼ tnaʼn jun maj qa otoq sikt ex qa otoq tzaj tbʼis (Dan. 9:20, 21). ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jehová tuʼn tonin tiʼj? Tzaj tsamaʼn anjel Gabriel tuʼn t-xi tqʼamaʼn te qa otoq tzʼok tbʼiʼn tnaʼj Dios ex qa kʼujlaʼnxix tuʼn Jehová (kjawil uʼjit Daniel 9:23). ¿Tiquʼn kʼujlaʼntoq Daniel tuʼn Jehová? Porke kukx ajbʼen te ex ok tkʼujlaʼn aju tzʼaqli ex tuʼnju e ten junjuntl tbʼanel tmod (Ezeq. 14:14). Ex xi tqʼoʼn Dios ambʼil tuʼn tkubʼ tzʼibʼin relato lu toj Tyol tuʼn ttzaj tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj (Rom. 15:4). Ax ikx in tzaj tbʼiʼn Jehová tnaʼj Diosa ik tzeʼn te Daniel, nim toklena toj twitz porke kʼujlaʼn aju tzʼaqli tuʼna ex tuʼnju kukx in najbʼena te (Miq. 6:8; Heb. 6:10).
16. ¿Tiʼ jaku tzʼonin tiʼja tuʼn tok tkeʼyina Jehová ik tzeʼn jun mambʼaj kʼujlaʼna tuʼn?
16 Ximana tiʼj qa in nok Jehová te jun mambʼaj kʼujlaʼna tuʼn. Taj Jehová tuʼn tonin tiʼja ex mintiʼ in jyon kyiʼj tpaltila (Sal. 130:3; Mat. 7:11; Luc. 12:6, 7). Aj kyximen nim xjal tiʼj jlu, o tzʼonin kyiʼj tuʼn miʼn tkubʼ kynaʼn qa nya nim kyoklen. Atzun jlu bʼaj tiʼj jun ermana te España aju Michelle tbʼi. Kubʼ t-ximen ermana lu qa nya nim toklen ex qa nya kʼujlaʼn porke yolin tchmil kyuw te toj nimku abʼqʼi. Tzaj tqʼamaʼn jlu: «Aj tkubʼ nximane qa nya nim woklene, in nok tilil wuʼne tuʼn tkubʼ nchʼexpuʼne nximbʼetze. In kubʼ nximane qa qʼiʼn qine tuʼn Jehová toj tqʼabʼ, qa kʼujlaʼn qine tuʼn ex qa in xqʼuqin wiʼje» (Sal. 28:9). Atzun juntl ermana in nanqʼin Sudáfrica aju Lauren tbʼi, in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Qʼuqli nkʼuʼje tiʼj qa nim woklene toj twitz Jehová ex qa at wajbʼene te tuʼnju o chin oktz tiʼne toj ttnam, o tzʼonin wiʼje tuʼn miʼn tel npan wibʼe tiʼj ex tuʼn t-xi nqʼoʼne xnaqʼtzbʼil kye txqantl» (Os. 11:4).
17. ¿Tiʼ jaku tzʼonin tiʼja tuʼn tok qeʼ tkʼuʼja tiʼj qa in tzalaj Jehová tiʼja? (Salmo 5:12; ax ikx qʼonka twitza tiʼj tilbʼilal).
17 Qeʼk tkʼuʼja tiʼj qa in tzalaj Jehová tiʼja (kjawil uʼjit Salmo 5:12). Tzaj tqʼamaʼn David qa aj ttzalaj Jehová tiʼj jun xjal in nok ik tzeʼn «jun maqbʼil» moqa jun escudo. Qa ma tzʼok qeʼ tkʼuʼja tiʼj qa in tzalaj Dios tiʼja ex qa in nonin tiʼja, jaku tzʼok ik tzeʼn jun escudo aj tkubʼ t-ximana qa nya nim toklena. Pero, ¿tzeʼn jaku tzʼel tnikʼa tiʼj qa in tzalaj Jehová tiʼja? Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, in tzaj tqʼamaʼn toj Tyol qa kʼujlaʼna tuʼn. Ax ikx in che ajbʼen ansyan tuʼn, qe tamiwa ex junjuntl erman tuʼn t-xi kynaʼn teya qa nim toklena toj twitz Jehová. Aj kyonin tiʼja, ¿tiʼ jaku bʼant tuʼna?
Aj tel qnikʼ tiʼj qa in tzalaj Jehová qiʼj, jaku tzʼonin qiʼj tuʼn miʼn tkubʼ qximen qa nya nim qoklen. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 17).
18. ¿Tiquʼn bʼaʼn tuʼn tok tqʼoʼna kyoklen tbʼanel yol in xi qʼamaʼn teya?
18 Aj ttzaj kyqʼamaʼn xjal ojtzqiʼn tuʼna ex kʼujlaʼna kyuʼn tbʼanel yol teya, miʼn kubʼ t-ximana qa nya ax tok kyuʼn. Miʼn tzikʼ tnaʼl tuʼna qa jaku che ajbʼen xjal lu tuʼn Jehová tuʼn t-xi tqʼamaʼn teya qa in tzalaj tiʼja. In tzaj tqʼamaʼn Michelle jlu aju ma qo yolin tiʼj: «Maske kwest in nela toj nwitze tuʼn t-xi wokslane tbʼanel yol in tzaj qʼamaʼn weye, in nok tilil wuʼne tuʼn tok nqʼoʼne toklen porke atzun taj Jehová». Ax ikx o che onin ansyan tiʼj Michelle tukʼil kʼujlabʼil ex jaʼlo in najbʼen te precursora ex in nonin tiʼj Betel atz tja.
19. ¿Tiquʼn jaku tzʼok qeʼ tkʼuʼja tiʼj qa nim toklena toj twitz Jehová?
19 Tzaj tyekʼin Jesús qe tukʼil kʼujlabʼil qa nim qoklen toj twitz Qman at toj kyaʼj (Luc. 12:24). Tuʼntzunju, jaku tzʼok qeʼ tkʼuʼja tiʼj qa nim toklena toj twitz Jehová. Kukx naʼntza jlu. Ax ikx tzʼonina kyiʼj txqantl tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa nim kyoklen toj twitz Jehová.
BʼITZ 139 Ximana tiʼj tanqʼibʼila toj akʼaj twitz Txʼotxʼ
a Ma che kubʼ chʼixpuʼn junjun bʼibʼaj.
b Ten María Magdalena kyxol xuʼj e bʼet junx tukʼil Jesús ex ajbʼen tkyaqilju at kye tuʼn kyonin tiʼj ex kyiʼj apóstol (Mat. 27:55, 56; Luc. 8:1-3).
c Por ejemplo, jaku txi tjyoʼna capítulo 24 te libro Acerquémonos a Jehová moqa jaku jaw tuʼjina qe texto ex qe relato ateʼ toj uʼj Qe texto jaku che onin toj kyanqʼibʼil okslal tjaqʼ subtítulo «Qa in kubʼ qximen qa nya nim qoklen».