BYUMA BYASA KUMIKWASA NGA BINDANDO BINALONDO

Pangeseni Mwamubwa Bimbongo Byeni

Kulonda kwa bindando kukatunenela bukalu tubaboshe. Oloni keti mulizibe ngweni kumwasa kuwana bukwasi. Kuli byuma bimo byasa kumikwasa.

MWAFWA BIKA KWAPWA KWA SEHO KUPANGESA MWAMUBWA BIMBONGO?

Nga kumupangesa mwamubwa bimbongo, munasa kukobela mu bukalu bwa kujeneka kukala na bimbongo na kubwezelela ku bishoti bimuli nabyo. Nameme kumwesi na bimbongo byabingi, kuli byuma bimo bimwasa kulinga bije byasa kumikwasa mupangese mwamubwa bimbongo byeni.

BIMWASA KULINGA

Landeni byuma kwesekesa na bimbongo bimuli nabyo. Kulinga ngoco kumikwasa keti mukale na bishoti, co kumikwasa lalo mukale na bimbongo bya kupangesa nga kunasholoka bukalu bwa cishitukila.

Kusoneka mumupangesela bimbongo na byuma bimushaka kulanda kumikwasa mangana keti mushandole bimbongo. Munima ya kulinga ngoco, moneni byuma bya seho manene. Kutundaho, lingeni mumwasela mwoshe kukabangeya bimunasoneka na kutengululako nga bindando binatenguluka nambe nga bimbongo bimukawana bitepuluka nambe kulibwezelela. Nga muli mu bulo, lekeniko muka-limbo lyeni byuma byoshe bimushaka kulinga.

Esekeni kulinga ebi: Keti mulande byuma ha mukuli nga citaba kulinga ngoco. Bamo banalimwena ngwabo kulinga ngoco kunabakwasa kupangesa mwamubwa bimbongo byabo na kujenjuka kukobela mu mikuli. Kutundaho, waneni simbu ya kwituluka mu mapapelo eni aje amwesa bimbongo bimukawana nebi bimunalikwasesa mu ngonde oyo. Bishoti byeni bitepuluka mumuzibuka bimbongo bimuli nabyo.

Keti kwakwasi kupangesa lika bimbongo byabindondo, oloni kusonekela cimweja byuma bimushaka kulanda kwasa kumikwasa. Kulinga ngoco kumikwasa lalo mujeneke kulishoshomwena manene ha bimbongo.

‘Tandeni bimbongo bimupangesa.’—Luka 14:28

Nyungilileni cipangi ceni. Mwasa kunyungilila bati cipangi ceni? Lingeni ebi: Keti mukotokele-kotokele ku bipangi. Moneni cipangi ceni mu ngila yaibwa. Mweseni ngweni mushaka kukwasa, co pangeni na nzili. Kaleni na kasingimiko. Kabangeyeni mashiko, co esekeni kubwezelela ku cashu ceni.

Keti mushandole bimbongo byeni. Lihuleni ngweni, ‘Kuma njili na kalingolingo ka kulanda byuma bije kubinjikwasa ndi?’ Cakumwenako, banu bamo bakabiisila bimbongo bibanapangela na nzili ku byuma byabibi bya kufwa ngwe kulanda mambanda a kupendesa, kweha bweho bwa linyanyamena, kusipa, nambe kunwa manene bwala. Byuma bya cifweci binasa kubalingisa bajeneke kukala na bukangule bwabubwa na kubecelesa cipangi cabo.

“Nabwahelela munu uje awana mana . . . kunatubakana kuwana siuva.”—Provebia 3:13, 14.

Tulikeniko bimbongo bya kulikwasesa nga kusholoka bukalu bwa cishitukila. Nga citaba, akeniko bimbongo bimo byabindondo kumukulo mangana mwakulikwasesebyo nga kusholoka bukalu bwa cishitukila. Kulinga ngoco kwasa kumikwasa mangana keti mulishoshomwene ha simbu imubinja nambe ha simbu yabinja kabushoko keni nambe nga mutunda cipangi nambe ha simbu imuliwana mu bukalu bwa kukasumuna.

“Simbu ya bukalu na byuma bya kukasumuna [bikatwizila] tubaboshe.”—Ekelesiya 9:11.

Binangulo Bimikwasa Mutulike Bimbongo

Bwaheseni byakulya byabingi ku njibo.

Kulanda byakulya bya kutelekela cimweja na kulya ku marestranti kushwa kumo kwasa kumilingisa mushandole bimbongo. Kubwahesa byakulya ku njibo kukambata simbu, oloni kumikwasa mujeneke kushandola bimbongo, co lalo kumikwasa mwangule mwamubwa byakulya bimulya.

Singanyekeseseni mwamubwa simbu kanda mulande.

Sonekeni byuma bimushaka kulanda, co kabeni bimunasoneka. Keti mulande byuma mwafwa bika bene mwabimono.
Landeleni cimweja byuma mu bwingi ha simbu ibicinacipi. Oloni moneni ngweni mwasa kubitulika mwamubwa mangana keti bibihye.
Landeni byuma bya kucipa nga bili mwamubwa.
Landeleni byuma ha intaneti kutubakana kuya mu cintolo mangana keti mulande byuma bije kumwalibwaheselele kulanda. Nga kumwakala citaba kulandela byuma ha intaneti, co esekeni kulinga ngoco.
Landeni byuma ha simbu ibakelwisa bindando mu bintolo. Esekeseni bindando, kwambateselela na bindando bya malaiti na mema.

Singanyekeseseni mwamubwa simbu kanda mulande cuma caciha.

Baka-kupanga mafoni na byuma bikwabo bakatwalelelaho kupanga bifwa byeka bya mafoni mangana babwezelele ku bimbongo bibakawana. Ngeci, lihuleni ngweni: ‘Kuma kulanda foni yakama ibanatuhula ololo kunjikwasa ndi? Kuma njinapande kuilanda hano beni ndi?’

Bwaheseseni makina na kutwalelelaho kuwapangesa

Nyungeni mwamubwa byuma byeni bya kufwa ngwe friji na sitovu, co mona ngwe binatsi bibwaheseseni. Kulanda byuma bije bibanapangesaho laja kumikwasa mangana keti mubiise manene bimbongo.

Lilimineni byakulya.

Kuma mwasa kuwanako kamutamba ha kulima byakulya byeni ndi? Kulilimina byakulya kumikwasa keti mushandole bimbongo, co lalo mwasa kulandakana byakulya bimunalimi, kubilandesa nambe kulipangelabyo na bakweni.

“Matumbe a muka-kupanga na nzili abwaha.”—Provebia 21:5.

Miles wa ku England ngwendi: “Ha litangwa na litangwa, tukatala bindando bya byuma habili na kwendela, co oku kukatukwasa kupangesa mwamubwa bimbongo byetu.”

Jeremy wa ku America ngwendi: “Yange na naanga yange tukasoneka byuma bitushaka kulanda simbu kanda tuye ku maketi.”

Yael wa ku Israel ngwendi: “Tukelula kushwa kumo mukana wa byuma bitukalanda mangana twase kulanda byuma bije bitwasa kulanda kwesekesa na bindando biliko. Co lalo tukatulikako bimbongo bimo bya kulikwasesa mona ngwe kusholoka bukalu bwa kukasumuna.”

Jeffrey wa ku America ngwendi: “Twalongesele bana betu ngwetu nga byuma binatsi, banapande kubibwahesa kutubakana kukalanda byeka. Oku kunambateselela byuma bya kufwa ngwe mota na byuma bikwabo bitukapangesa ku njibo. Yange na munakazi wange tukajenjuka kulanda byuma byabiha bibakatwalelela kupanga.”

Hono wa ku Myanmar ngwendi: “Kulilimina byakulya byange na kulela tusumbi kwanjikwasele mangana keti njilikwasese bimbongo byabingi. Co njikanako bakwetu bisapasapa binjinalimi.”

Munakazi ali na kuteja bisapasapa byakuliseza-seza mu lihya.