Simutwiyeni na Bana Beni ha Ñanda ya Bwala

“Lwakulibanga mutwasimutwiiye na munetu wa munakazi ha ñanda ya bwala, wakele na myaka 6. Oloni twakasamene mwafwa wazibukile byabingi kutubakana nomwo mutwasinganyekelele.”—Alexander.

• Bika bimunapande kuzibuka?

• Munapande kulinga bika?

• Bika biyendeka Mbimbiliya ha bwala?

Bika bimunapande kuzibuka?

Kusimutwiya bya bwala na bana beni kunapu kwa seho. Munapande kusimutwiya na muneni oku acili mwanike. Khamit wa ku Russia nendekele ngwendi, “kutwasimutwiiye na munetu wa munalume mwakupangesela bwala mwakele mwanike, “oloni njazibukile seho ya kulinga ngoco munima ya kuzibuka ngwange munange na kala na kunwa manene bwala oku ali na myaka 13.”

Mwafwa bika munapande kwakako mbunge?

• Babakakobela nabo sikola, mitambi ya byakulandesa na biñanda bya ha ma TV byasa kulingisa bana beni bamone bwala mungila ya kuhenga.

• Baka-kutala bya mwakutepulwi na mwakulikingila ku mishongo mu United State banendeka ngwabo, 11 pecenti ya bwala bubali na kunwa bali na kubunwa manene banu bali mwisi ya myaka 21.

Baka-kutala bya bukangule bali na kushongangeya bisemi ngwabo balongese bana babo oku bacili banike ha bukalu bwa kunwa bwala. Mwasa kulinga bati ngoco?

Bika bimunapande kulinga?

Singanyekeni ha bihula bibasa kumihula bana beni. Banike babandondo bakashaka kuzibuka byabingi, maneneni baje banakoloko. Ngeci, mulinga mwamubwa kulibwahesela cimweja bikumbululo. Cakumwenako:

• Nga muneni ashaka kuzibuka mubukazibikila bwala, mulekeni ngweni bulula bukwabo bukangangamena.

• Nga muneni ashaka kumakela bwala, mulekeni ngweni bwala keti bwabubwa ku mibila ya banike. Mulekeni bukalu bwasa kutunda mu kunwa bwala: Bwala bwasa kushubulwisa munu, oloni kubunwa mukutubakanesa kulingisa munu azibe ciseta, kulinga byuma mungila yaibi na kwendeka byuma bije bimulingisa akalipaye nga bwala bunamuhu—Provebia 23:29-35

Lilongeseni yeni babenya. Mbimbiliya ngwayo: “Munu wa kunyanyama alinga byuma na mangana.” (Provebia 13:16) Zibukeni mwakupangesela bwala na kukaba mashiko amwakunwina bwala amu lifuti lyeni. Nga mulinga ngoco, co mwasa kukwasa na muneni.

Lingeni mwoshe mumwasela kusimutwiya na bana beni ha ñanda ya bwala. Mark cisemi wa ku Britain ngwendi: “Banike kukabakaluwila kuzibuka indi kunwa bwala kunapande nambe embwe. Ou cisemi wendekele lalo ngwendi: “Njehwile munange wa munalume uje ali na myaka 8, nga kunwa bwala kunapande indi kukwapandele. Njakele na kusimutwiya nendi mu ngila ije yamulingisile ashubuluke kwendeka, co oku kwamukwasele endeke byoshe byakele ku mbunge yendi.”

Kusimutwiya na bana beni kushwa kumo ha ñanda ya bwala kubakwasa manene. Kwesekesa na myaka yali nayo muneni, simutwiyeni nendi biñanda bya mu kuyoya bya seho bya kufwa ngwe ñanda ya bwalwa, kulinyungilila ha tapalo na biñanda binakundama ku kulilala.

Bamweseni mwanja waubwa. Bana bapwa ngwe cibwanda cije cikatsembe mema nga bacimbwinitikamo. Bakakutondesesa banawana ngwabo bana bakatembwinina byuma bibakalingi bisemi babo. Ngeci nga cisemi anwa bwala simbu yoshe yali mu bishoti, co na munendi alilongesa ngwendi nga ali mu bishoti napande kunwa bwala. Mukemwo bisemi munapande kumwesa bana beni mwanja waubwa. Munapande kunwa bwala mu ngila inapande.