Kuma Muzimbu wa Nowa na Libazi Lyakama Wapwa wa Busunga Ndi?
Biyendeka Mbimbiliya
Cili bene Libazi kulyakele. Njambi wanenele Libazi mangana anyongese banu bababi, oloni walekele Nowa ashonge bwato mangana obole banu bababwa na tusitu. (Genese 6:11-20) Tutaba ngwetu Libazi kulyakele mwafwa banalyendeka na mu Mbimbiliya ije ‘ibahwiminine kuli Njambi.’—2 Timothi 3:16.
Ya busunga indi ya makuli?
Mbimbiliya inamwesa ngwayo Nowa kwakele, co na Libazi nalyo kulyakele, kuwapwile muzimbu wa makuli nambe cisimo lika.
Baka-kusoneka Mbimbiliya bakulahelele ngwabo Nowa kwakele. Cakumwenako, baka-kusoneka Mbimbiliya bakufwa ngwe Ezra na Luka bapwile baka-kutondesesa biñanda bya kusañulu babatongwe. Mubasonekele bya cikota ca baIsalele, basonekeleho na Nowa. (1 Kolonika 1:4; Luka 3:36) Mateu na Luka baje basonekele Biñanda Byabibwa, basonekele na majwi a Yesu endekele kutalesa kuli Nowa na Libazi.—Mateu 24:37-39; Luka 17:26, 27.
Co lalo, kapolofweto Ezekiele na kapositolo Paulu nabo banamwesa ngwabo Nowa napu mwanja waubwa mwafwa wakele na likulahelo, co wapwile wa kusungama. (Ezekiele 14:14, 20; Bahebelu 11:7) Nga Nowa kakeleko, kuma aba banalume banesi kwendeka ngwabo napu mwanja waubwa ubasa kutembwinina banu ndi? Cili bene, Nowa na banalume na banakazi baje bakele na likulahelo banapu mwanja waubwa mwafwa kubakele bene.—Bahebelu 12:1; Jemusi 5:17.
Mbimbiliya inendeka mu kushula byuma byalingiwile ha simbu ya Libazi. Mbimbiliya muinendeka bya libazi kuyashangumukile na majwi akufwe ngwe “Kwakele owo” mu kumwesa ngwe ngwabo ei ñanda yapwa lika cisimo. Oloni Mbimbiliya inendeka na mwaka, ngonde na litangwa ha lyashangumukilile libazi. (Genese 7:11; 8:4, 13, 14) Co lalo inamwesa na bukama bwa bwato bwashongele Nowa. (Genese 6:15) Ebi byuma byoshe bimwesa ngwabyo biinendeka Mbimbiliya kutalesa ku Libazi binapu bya busunga keti bya makuli.
Bika byalingisile kukale Libazi?
Mbimbiliya ngwayo simbu kanda Libazi lije “bubi bwa munu bwapwile bwakama manene.” (Genese 6:5) Inatwalelelaho ngwayo “lifuti-libu lyabihile mu mesho a Njambi” mwafwa lyashulile na bukenya na bilinga bya bupangala.—Genese 6:11; Juda 6, 7.
Mbimbiliya ngwayo tungelo bababi bakebo banenele obu bukalu bwakama mubatundile kwilu na kwija kwa kulilala na banakazi hano hasi. Obo tungelo bakitile Makisi-kisi baje bayandesele manene banu bakeleko ha simbu oyo. (Genese 6:1, 2, 4) Mukemwo Njambi wangwile kunyongesa banu bababi na kwecelela banu bababwa bashangumuke ceka kwa kujeneka banu bababi.—Genese 6:6, 7, 17.
Kuma banu bazibukile ngwabo kukala Libazi ndi?
Eyo. Njambi walekele Nowa byuma bilingiwa na kumuleka ashonge bwato mangana anyungilile naanga yendi na tusitu. (Genese 6:13, 14; 7:1-4) Nowa wanangwile banu bya kunyonga, oloni bamusembulwile. (2 Pita 2:5) Mbimbiliya ngwayo: “Kubanangukileho cimo kweta noho Libazi lyezile na kubanyongesa boshe.”—Mateu 24:37-39.
Bwato bwa Nowa bwasholokele bati?
Bwato bwaco bwapwile ngwe cikasha ca mamita a kukokela ku 133 mu bulaha, mamita 22 mu bukama na mamita 13 mu bulaha bwa kuya mwilu.a Bwato bwaco babushongele ha miti yaibwa, co babusalimbile na tala mukati na hanja. Bwakele mu mitamba itatu kutunda hasi kuya helu na milili ya kuliseza-seza. Kwakele cikolo ku mukulo wa bwato na njanena ije yakelelele helu. Kumoneka kwakele na ciluli helu lya bwato mangana cisindumwine mema hasi.—Genese 6:14-16.
Kwetile simbu ya kupwa hali mangana Nowa amanesa kushonga bwato?
Mbimbiliya kuyendele simbu yetilemo mangana Nowa amanese kushonga bwato, oloni kumoneka kwetile myaka yaingi mangana abumanese. Mwasemukile munendi wa ntwatwa, Nowa wakele na myaka ya kutubakana 500. Co Libazi lyamuwanene oku ali na myaka 600.b—Genese 5:32; 7:6.
Njambi walekele Nowa ngwendi ashonge bwato oku bana bendi banakolo na kwambata. Ngeci, hamo kwetile myaka 50 nambe 60. (Genese 6:14, 18) Nga mukemwo mubyafwililile byuma, co kunapande kutaba ngwetu bwato bwambatele myaka 40 nambe 50 mangana buhwe kubushonga.
a Mbimbiliya inendeka ha bukama bwa bwato mu makyubiti. Makyubiti a Cihebelu apwile mainchi 17.5 (masentimita 44.45).—The Illustrated Bible Dictionary, Libulu Libanasononona, Mutamba 3, liputa 1635.
b Nga mushaka kuzibuka myaka ibayoyele banu ba kufwa ngwe Nowa, taleni ñanda ya Ingilishi ya mutwe wa, “Did People in Bible Times Really Live So Long?” mu Kaposhi ka Kukengela ka December 1, 2010.