YAJTËˈËWËN 5

¿Tits ndunëp kots axëëk nyajtunët mä eskuelë?

¿TIKO JYËJPˈAMËTY?

Tijaty mduumpy, mbäät dyaˈoyë ja jotmay o mbäät niˈigyë myëjwindëkë.

**¿TIXYËP MIJTS MDUUMPY?**

Okwinmayë tyäˈädë: Thomas niwiˈixtsoo tyam kyanëjkxäˈäny eskuelë. Ninäˈä kyanekynyëjkxäˈäny, mët ko tyëgëk poˈojëp ojts niˈamukë myëguˈuktëjk tnijawëdë wiˈix ojts yajniwäämbety, ets ta wixaty yajxëëwmooy. Näˈäty tam diˈib nijot nastij naskojtëdëp ets ja lyiibrë kyäˈädäˈäy, ta nyaybyëjtäˈägëdë extëm kyaj jyawë të tˈixtë. Ets näˈäty, ko tuk grupë pyaminëdë, ta niduˈuk nyastijëdë ets ko yˈijxˈawdityë Thomas, ak tsuu lokë nyaybyëjtäˈägëdë. Per ëxëˈëy niˈigyë të yˈamëktaˈagyë jotmay: Thomas të yaˈˈanëëmë mä Internet ko yajtunäämp axëëk...

Koxyëp mijts Thomas, ¿tixyëp mduumpy?

WÄˈKWËˈËMË ETS WINMAY

Tam ti diˈib mbäät xytyuny, mbäät mnaynyitsiptunyëty ets nitukëˈë mgaxäjëˈëgët. ¿Wiˈix?

KYAJ XYMYËJPËJTÄˈÄGËT. Biiblyë jyënaˈany: “Ja tsuu jäˈäy yajpëtsëëmdaapy tukëˈëyë diˈib jyäˈäwëp, per ja diˈib wijy maˈkxtujkp axtë oknëm” (Proverbios 29:11). Pën maˈkxtujkp ets kyaj xyajnigëxëˈëky ko axëëk myajnayjawëty, nëjkxëp tsyipkaˈaxtë ets mmastuˈudëdë.
KYAJ XYAJJËMBITËT. Biiblyë jyënaˈany: “Katë xytyuunëmbity axëëk” (Romanʉs 12:17). Ko axëëk xyajjëmbitët, niˈigyë xyajmëjwindëkëyaˈany ja jotmay.
KUGAˈAK JA JOTMAY. Biiblyë jyënaˈany: “Ja diˈibë wijy yˈijxypy ko myiny ja ayoˈon ets ta nyayuˈutsyëty” (Proverbios 22:3). Pën mbäät, kugaˈak pënaty mˈaxëktunanëp o mjotmaymyoˈoyanëp.
DUˈUNYË XYAJWËˈËMËT EXTËM XYˈATSOOWËMBITY. Biiblyë jyënaˈany: “Ko yaˈˈatsoowëmbity tsuj yajxon yajxeˈempy ja akë” (Proverbios 15:1). Axtë mbäät jeˈeyë xytyukxikojy. Extëm nˈokpëjtakëm, ko pën mˈanëˈëmxëdët “mˈokniˈkxˈäjnë”, mbäät xykyupëjkojy ets xyˈatsowët: “Jantsy duˈun, oyxyëbëts kots tuk kilë majtsk kilë nnijënaky”.
WINWÄˈKTUˈUT. Nora, diˈib 19 jyëmëjt, jyënaˈany: “Ko xywyinwäˈktuˈudët ets kyaj xyˈatsoowëmbitët, yëˈë yˈandijpy ko tapë mjot mwinmäˈäny, mjotmëk ets ko mnayˈaguwijtsëp, kyaj mduˈunëty extëm diˈib axëëk tyuundëbë myëguˈuktëjk” (2 Timotee 2:24).
KYAJ MTSËˈËGËT. Diˈib axëëk tyuundëbë myëguˈuktëjk, yˈijxtëp pënaty tsëˈkëdëp ets pënaty kyaj mbäät nyaygyuwäˈänyëty. Per pën yˈijxtëp ko kyaj mnayakyëty, ta mastuˈudäˈänëdë.
TUKMËTMAYTYÄˈÄGË WIINKPË. Tuˈugë jäˈäy diˈib të tyuny maˈestrë, jyënaˈany: “Ja diˈib axëëk yajtuump, oy ko tnigäjpxët pën axëktuunëp. Oy ko tnigäjpxët parë kyaj pënë wiinkpë duˈun jyatët”.

Tuˈugë mixy diˈib nayjäˈäwëp seguurë twinguwäˈägë ja diˈib axëktuunëp — Ko mnayjawëdët seguurë, ta niˈigyë mëjääw xymyëdatäˈäny ets kyaj dyuˈunëty ja diˈib mˈaxëktuunëp.

¿MNIJÄˈÄWËBË NETY?

Ko yajnëxiˈik yajtukxiˈiktë ets ko axëëk yajtundë, kyaj yëˈëyë tˈandijy ko yajtsiik yajkoxtë, nanduˈunën:

Ko wixaty yaˈˈanëëmëdë. Celine diˈibë jyëmëjt 20, jyënaˈany: “Ninäˈäts ngajäˈäytyëgoyët wixatyëts nyajwinˈëwbejty nyajwingäjpxpejty ets wixaty nyaˈˈanmääy. Duˈunëts xyajnayjäˈäwëdë ko kyajts ti ntsoowëty ets ko kyajts xytsyoktë. Waˈanxyëbëts kyaj duˈun xyajnayjäˈäwë, koxyëbëts xywyingojxëˈktë”.
Ko yaˈëxtijtë. Haley diˈibë jyëmëjt 18, jyënaˈany: “Ja nmëguˈuktëjkëtyëts xyˈëxtijtëts. Kots nëjkxy mä jam kyaytyë, duˈunëts xytyukjaygyukëdë ko kyaj ti lugäär parë ëjts, oyë nety jyajamëty. Nuˈun nyajxy tuk jëmëjt, jeˈeyëts njantsy jyëëy njantsy yaxy ets naytyuˈugëts ngääy”.
Ko wixaty yaˈˈanëëmëdë mä Internet. Daniel diˈibë jyëmëjt 14, jyënaˈany: “Nëgoo jyawë najënäˈänëm, per mbäät pën nyajnimäˈtëm o axtë ja jyukyˈäjtën, mët ko jeˈeyë tuˈuk majtskë ayuk ngujäˈäyëm mä komputadoorë”.

**¿NUˈUNËN XYNYIJAWË?**
¿TËYˈÄJTËN O KYAJ TYËYˈÄJTËNËTY?	YAˈˈATSOOWËMBITY
1 Nuˈun kujk nyaxy kanäk mil jëmëjt, duˈunyëm jyaˈˈaty pënaty axëktuundëp.	1 Tëyˈäjtën. Extëm nˈokpëjtakëm, mä Biiblyë myaytyakypyë jäˈäy diˈib yaˈixyˈäjttë nefilim, diˈib nikajp “yajkëdäädëp” o “diˈibë wiinkpë yajkëdaapy” (Génesis 6:4).
2 Kyaj yˈaxëëgëty ko jäˈäy yajnëxiˈiky yajtukxiˈiky, pes kyaj tyim wiˈixëty.	2 Kyaj tyëyˈäjtënëty. Mayë ënäˈktëjk nayaˈoˈkëdëp mët ko yajnëxiˈik yajtukxiˈiktë.
3 Parë kyaj axëëk nekyyajtuˈunëm, oy ko naynyitsiptuˈunëm.	3 Kyaj tyëyˈäjtënëty. Pënaty xëmë yˈaxëktuundëbë myëguˈuktëjk, jantsy mëkatyëty; pääty kyaj yˈoyëty nxäjëmbijtëm.
4 Pën mˈijxypy ko jam pën axëëk yajtuny, oy ko kyaj wiˈix mjënäˈänët.	4 Kyaj tyëyˈäjtënëty. Ko mwëˈëmët amonyë yëˈë nety mbuwäˈkëp diˈib ja myëguˈuk yˈaxëktuumpy. Kyaj nety xyaˈoyë ja jotmay, niˈigyë nety xyajmëjwindëkë.
5 Pënaty axëktuundëp, jotmëk nyayajnaxëdë parë yaˈixtët ko kyaj tsyëˈëgëdë.	5 Tëyˈäjtën. Oy nääk jyanayjawëdë mëj këjxm, may tsëˈkëdëp ets pääty tˈaxëktundë wiinkpë parë oy nyayjawëdë.
6 Pënaty axëktuundëp mbäät tyëgatstë.	6 Tëyˈäjtën. Ko yajpudëkëdët, mbäät dyajtëgatstë jyot wyinmäˈäny ets tijaty tyuundëp.