Kwaranĩria na Aana Bwegie Ncoobi

“Rĩa mbere kwarĩĩria bwegie ncoobi na mwarĩ weetũ aarĩ na mĩaka ĩtantatũ. Nĩtwarigarĩre atĩ naaijĩ mantũ jamaingĩ jegie ncoobi nkũrũki ya ũrĩa twathũgaanagia.”—Alexander.

• Jarĩa ũkũbatara kũmenya

• Ũrĩa ũũmba kũthithia

• Ũrĩa Bibiria yugaga bwegie ncoobi

Jarĩa ũkũbatara kũmenya

Nĩ ũntũ bwa gĩtũmi mono kwaranĩria na aana baaku bwegie ncoobi. Menya weteera mwanka rĩrĩa mwana waaku akaa tinĩnja. Khamit kuuma Russia ariuga ũjũ: “Nĩ kaaba tũrĩngĩarĩĩria na mwana weetũ bwegie ũtumĩri bũbwega bwa ncoobi kuuma arĩ ũmũniini. Nĩndairitanĩre baita cia ũntũ bũu nyuma ya gũcionera maumĩĩra jamathũũku. Mũtana waakwa arĩgũkinyia mĩaka 13, nĩrĩo ndamenyere atĩ nanyunyaga ncoobi.”

Nĩkĩ ũbuĩrĩte kũjũkia ũntũ bũu na ũrito?

• Aritwa bangĩ cukuru, imenyithia bia gũkaathĩĩria ncoobi, na ipindi bia TV biomba kũgarũra mwonere jwa mwana waaku jwegie ncoobi.

• Kũringana na ũcũnkũũni bwa NACADA mwakene jwa 2016, gĩcuncĩ kĩa 23 kĩrĩ 100 kĩa aritwa ba sekondarĩ ba mĩaka akuĩ 17 aja Kenya, baratumĩra ncoobi ũtũũrone bwao, na mĩeri 6 mbere ya ũcũnkũũni bũu bũthithua, gĩcuncĩ gĩa 9 kĩrĩ 100 kĩa aritwa bau, nĩbaatumĩrĩte ncoobi.

Nĩ ũntũ bũbwega kwona atĩ, kinya madagitarĩ, baugaga aciari babuĩrĩte kũritana aana baao kuuma barĩ baaniini bwegie mogwati jegie ncoobi. Nĩatĩa ũũmba kũthithia ũu?

Ũrĩa ũũmba kũthithia

Ithuranĩre gũcookeria mwana waaku biũria. Aana baaniini nĩbendeete kũmenya mono, na o ũrĩa bagũkũra nou bendaga kũmenya nkũrũki. Kwou, nĩbwega withuranĩre ũrĩa ũkabacookeria. Ngerekano:

• Kethĩra mwana waaku nakwenda kũmenya ũrĩa ncoobi ĩcemaga, no ũmwĩre, ndibei ĩkari ta juici ya matunda ĩndũru, na ncoobi ingĩ no ciĩthĩrwe na ngʼana.

• Kethĩra mwana waaku nakwenda gũcema ncoobi, no ũmwĩre nĩthũkagĩra aana baaniini. Mũgwetere maumĩĩra jayo: Ncoobi nĩtũmaga muntũ agwĩrua, ĩndĩ ũkeeja kũmĩnyua nkũrũki ya kĩthimi, ũgatangʼatangʼa, ũthithie mantũ ja waa, na waarie mantũ jarĩa jagatũma wirira nyumene.—Njuno 23:29-35.

Thithia ũcũnkũũni. Bibiria yugaga ũjũ: “Muntu uri na mathuganio nathithagia mantu jonthe na umenyo.” (Njuno 13:16) Menya mantũ jegie ũtumĩri, mawaatho, na mĩkaana ĩrĩa thirikarĩ ĩĩkĩte yegie ncoobi. Rĩu, ũkethĩrwa withuranĩrĩte bwega gũtethia mwana waaku.

Ĩthĩrwa ũrĩ wa mbere kwarĩĩria ũntũ bũu. Mũciari ũgwĩtwa Mark kuuma Britain, ariuga ũjũ, “Antũ babeethĩ batĩciũkagĩrwa bwega nĩ mantũ jegie ũtumĩrĩ bwa ncoobi. Nĩndorĩrie mũtana wakwa wa mĩaka ĩnana kethĩra nĩ bwega kana tĩ bwega kũnyua ncoobi. Nĩndamweere kaanya ataarĩĩria maoni jaawe akirĩrĩĩtie, na bũu bũramũtethia kwaria kuuma nkorone atĩkwitha.”

Aana baaku bagaciũkĩrwa bwega nkũrũki kethĩra ũkarĩĩria mantũ jegie ncoobi magiita jamaingĩ. Ũkĩthũgaanagĩria ũkũrũ bwa mwana waaku, arĩĩria mantũ jegie ncoobi, na jangĩ ja kũmũtethia ũtũũrone ta, kwimenyeera njĩrene, na ũmũritane mantũ jegie kũmenyana kĩmwĩrĩ.

Ĩĩka ngerekano. Aana nĩta sponji ĩrĩa ĩkuucagia kĩrĩa kĩonthe kĩrĩ akuĩ nayo, na ũcũnkũũni bwonanagia atĩ kaingĩ aana baigerekanagia na mĩĩtĩre ya aciarĩ baao. Ũu nĩ kuuga atĩ wanyua ncoobi nĩkenda ũmaarĩĩra na ũthiria mathũgaanio jamaaĩ, mwana waaku agaciũkĩrwa atĩ muntũ anyunyaga ncoobi nĩkenda athiria mĩthangĩko. Kwou, ĩthĩrwa ũrĩ ngerekano ĩnjega na ũciũmie gũtumĩra ncoobi bwega.