Bann Kretyin Fidel Kontiyn Mars dan Laverite
“Pena lot kitsoz ki fer mwa ena rekonesans, ki kan mo aprann ki mo bann zanfan pe kontiyn mars dan laverite.”—3 ZAN 4.
1. Ki laverite montre nu?
ZEOVA aksepte zis bann ki ador Li “avek lespri ek laverite.” (Zan 4:24) Zot swiv laverite, ek zot aksepte tu bann lanseynman Kretyin ki sorti dan Parol Bondye. Sa laverite la atir latansyon lor Zezi Kris. Li montre usi kuma par mwayin so Rwayom, Zeova pu montre ki Li merit drwa pu guvern lor bann dimunn. (Galat 2:14) Bondye pe les bann ki prefer foste “deturne par erer.” Me pu zot sove, zot bizin ena lafwa dan bon nuvel ki pe prese ek mars dan laverite.—2 Tesalonisyin 2:9-12; Efezyin 1:13, 14.
2. Pu ki kitsoz lapot Zan ti ena rekonesans? Ki kalite relasyon ti ena ant li ek Gayis?
2 Bann proklamater ki pres Rwayom Bondye “travay ansam dan laverite.” Parey kuma lapot Zan ek so kamarad Gayis, zot res ferm dan laverite ek zot mars ladan. Se sirman kan li ti pe pans Gayis mem, ki Zan ti ekrir: “Pena lot kitsoz ki fer mwa ena rekonesans, ki kan mo aprann ki mo bann zanfan pe kontiyn mars dan laverite.” (3 Zan 3-8) Mem si se pa lapot Zan limem ki ti’nn fer Gayis gayn laverite, li ti konsider li kuma enn so bann zanfan dan laverite. Kifer? Ebyin, konpare ar Gayis, lapot Zan ti vye ek li ti ena enn gran lexperyans dan laverite. Anplis, li ti montre lafeksyon enn papa.
Laverite ek Fason Ki Bann Kretyin Adore
3. Kifer eski bann premye Kretyin ti fer bann reynion, ek ki profi zot ti tire?
3 Pu aprann laverite, bann premye Kretyin ti reyni an grup, uswa kongregasyon, suvan dan bann lakaz. (Romin 16:3-5) Zot ti gayn lankurazman ek sakenn ti pus so kamarad pu ena lamur ek pu fer bann bon travay. (Ebre 10:24, 25) Konsernan bann ki ti deklar zot Kretyin plitar, Tertullien (ver 155–apre 220 N.L.) ti ekrir sa: “Nu ti zwenn ansam pu lir bann liv Bondye . . . Avek sa bann parol sakre la, nu ti fortifye nu lafwa, ek nu ti ogmant nu lesperans ek nu lasirans.”—Apologie, sapit 39.
4. Ki plas sante ti ena dan bann reynion Kretyin?
4 Dan zot bann reynion, bann premye Kretyin ti sant bann kantik. (Efezyin 5:19; Kolosyin 3:16) Dan so liv, Profeser Henry Chadwick ti sit enn kikenn ki apel Celse, enn ekrivin Romin ki ti kritik bann Kretyin. Celse ti truv kantik bann Kretyin telman zoli, ki li ti sagrin kifer sa ti tus li ek li pa ti kapav truv nanyin pu redir. Profeser Chadwick finn ekrir usi: “Se Clément d’Alexandrie ki ti premye ekrivin Kretyin pu diskit lor kalite lamizik ki bon pu bann Kretyin. Li ti dir ki sa lamizik la bizin pena okenn rapor avek bann lamizik lor ki bann dimunn danse ek ki eksit bann dezir sexyel.” (The Early Church, paz 274-5) Parey kuma bann premye Kretyin ti sante kan zot ti reyni ansam, zordi usi bann Temwin Zeova donn laglwar Zeova ek so Rwayom kan zot sant bann kantik ki baze lor Labib.
5. (a) Kuma eski bann premye kongregasyon Kretyin ti gayn direksyon Bondye? (b) Kuma eski bann vre Kretyin finn met an pratik bann parol Zezi ki’nn ekrir dan Matye 23:8, 9?
5 Dan bann premye kongregasyon Kretyin, bann ansyin ti anseyn laverite, ek bann serviter ministeryel ti ed zot bann frer dan plizir fason. (Filipyin 1:1) Ti ena enn komite santral bann ansyin ki ti kont lor Parol Bondye ek lespri sin pu gayn direksyon Bondye. (Akt 15:6, 23-31) Pa ti servi okenn tit relizye, parski Zezi ti donn so bann disip sa lord la: “Pa les lezot apel zot Rabi, parski zot ena enn sel anseynan, ek zot tu, zot bann frer. Pa apel usi personn zot Monper lor later, parski zot ena enn sel Papa, Seki dan lesyel la.” (Matye 23:8, 9) Dan buku ka kumsa, bann Temwin Zeova resanble bann premye Kretyin.
Zot Ti Gayn Persekisyon Parski Zot Ti Pres Laverite
6, 7. Mem si bann Kretyin ti pres enn mesaz ki ankuraz lape, ki zot ti bizin siporte?
6 Malgre ki zot mesaz lor Rwayom ti enn mesaz ki ankuraz lape, bann premye Kretyin ti gayn persekisyon, parey kuma Zezi. (Zan 15:20; 17:14) Dapre ekrivin John Von Mosheim, bann Kretyin premye syek ti “enn grup zom trankil. Zame zot pa ti ena okenn move panse uswa okenn move lintansyon kont guvernman.” Me, Dr. Mosheim ti dir ki “si ti ena enn kitsoz ki ti pli agas bann Romin, se ki zot ti truve ki bann Kretyin ti ador Bondye enn fason sinp. Zot pa ti swiv okenn kutim sakre parey kuma bann lezot dimunn.” Ekrivin la ti dir usi: “Zot pa ti ena sakrifis pu fer, zot pa ti ena ni tanp, ni zimaz ek ni okenn grup pret. Alor, sa mem ti ase pu fer zot gayn enn ta repros ar bann dimunn ki ti krwar ki san bann kutim sakre, pa kapav ena relizyon. Ala kifer usi, ti konsider zot kuma bann ki pa krwar Bondye. Ek dapre bann lalwa Romin, bann ki pa ti krwar Bondye ti reprezant enn danze pu lasosyete.”
7 Bann Kretyin pa ti ador zidol. Me, bann pret, bann artizan, ek lezot dimunn ankor ti pe gayn zot lavi avek bann zidol. Alor, zot ti pus lepep pu fer presyon lor bann Kretyin. (Akt 19:23-40; 1 Korintyin 10:14) Tertullien ti ekrir: “Zot ti rann bann Kretyin responsab pu ninport ki maler ki ti ariv Guvernman, uswa pu ninport ki move sityasyon ki lepep ti kone. Si ena debordman dan larivyer Tibre, si larivyer Nil pa reysi aroz bann karo, si par egzanp lapli pa tonbe uswa ena enn tranblemandeter, deswit zot kriye: ‘Zet bann Kretyin ar lyon!’” Me malgre ki konsekans sa ti ena, bann vre Kretyin pa ti servi zidol.—1 Zan 5:21.
Laverite lor Bann Fet Relizye
8. Kifer bann ki dan laverite pa fet Nwel?
8 Bann ki swiv laverite pa swiv bann kutim ki kont Labib parski ‘lalimyer pa mars ansam avek nwarte.’ (2 Korintyin 6:14-18) Par egzanp, le 25 Desam zot pa fet Nwel. Apre tu, dapre The World Book Encyclopedia, “personn pa kone ki dat egzak Zezi ti ne.” Enn lot ansiklopedi, The Encyclopedia Americana dir: “Buku bann lamizman ki ena dan fet Nwel sorti dan enn fet Romin ki apel Satirnal ek ki ti selebre omilye mwa Desam.” M’Clintock and Strong’s Cyclopædia fer sa remark la: “Zame Bondye pa ti dir bizin fet Nwel, ek pena sa dan N[uvo] T[estaman].” Enn liv Daily Life in the Time of Jesus (Lavi dan Lepok Zezi) dir: “Dan liver, bann muton ti res andan. Parkont, Levanzil dir ki kan Zezi ti ne, bann gardyin muton ti deor dan karo. Alor, sa mem ase pu montre ki dat fet Nwel, ki tom dan liver, li pa egzak .”—Lik 2:8-11.
9. Kifer eski bann premye Kretyin ek bann serviter Bondye zordi pa fet Pak?
9 Bann dimunn fer fet Pak swadizan pu selebre rezireksyon Zezi Kris. Me, bann ranseynman sir montre ki lorizinn ek bann pratik sa fet la sorti dan fos relizyon. Dapre The Westminster Dictionary of the Bible, fet Pak ki bann swadizan Kretyin fer zordi, ti “avantu enn fet an loner enn bondye lalimyer ki apel Tetonn.” Antuka, The Encyclopædia Britannica (11em Edisyon) dir: ‘Okenn plas dan Nuvo Testaman pa mansyonn sa fet Pak ki bann swadizan Kretyin selebre zordi la.’ Alor, parey kuma bann premye Kretyin, zordi usi bann Temwin Zeova pa fet Pak.
10. Ki kitsoz Zezi ti dir selebre, ek ki bann ki pe kontiyn fer sa zordi?
10 Zame Zezi ti dir so bann disip selebre so nesans uswa so rezireksyon. Me, enn sel kitsoz ki li ti donn so bann disip lord pu selebre, se so lamor, kan li ti donn so lavi an sakrifis. (Romin 5:8; Lik 22:19, 20) Lanwit avan li mor, Zezi ti pran enn repa ar so bann zapot. Zordi bann Temwin Zeova fer parey, zot selebre sa tulelane an so memwar.—1 Korintyin 11:20-26.
Zot Pres Laverite Partu lor Later
11, 12. Kuma eski bann ki mars dan laverite finn tuletan ede dan travay predikasyon?
11 Pu bann ki konn laverite, li enn gran loner pu donn zot letan, zot lafors ek tu seki zot ena dan travay predikasyon. (Mark 13:10) Travay predikasyon bann premye Kretyin ti ede par bann donasyon volonter ki bann dimunn ti fer. (2 Korintyin 8:12; 9:7) Tertullien ti ekrir: “Mem si ti ena enn bwat pu met kas, sa pa vedir ki ti oblize pey lantre. Relizyon pa ti enn biznes. Enn fwa par mwa, tu dimunn ti met enn ti kas, si zot ti anvi vremem ek si zot ti kapav. Pa ti obliz personn, li ti volonter.”—Apologie, sapit 39.
12 Travay predikasyon ki bann Temwin Zeova pe fer zordi atraver later, sa usi li ede par bann donasyon volonter. Apart bann Temwin, bann dimunn interese usi montre zot rekonesans. Zot realize ki li enn gran loner pu ede dan sa travay la par zot bann donasyon. Alor, la usi, ena enn resanblans ant bann premye Kretyin ek bann Temwin Zeova.
Laverite ek Kondwit Ki enn Dimunn Bizin Ena
13. Ki konsey bann Temwin Zeova obeir konsernan zot kondwit?
13 Bann premye Kretyin ti mars dan laverite. Donk, zot ti obeir sa konsey lapot Pyer la: “Gard zot bon kondwit devan tu bann dimunn. Kumsa, kan bannla truv zot bann bon aksyon, mem si zot pe kritik zot, zot pu donn Bondye laglwar dan zur so zizman.” (1Pyer 2:12) Bann Temwin obeir sa bann parol la avek tu zot leker.
14. Kuma eski enn Kretyin konsider bann divertisman ki sal?
14 Avek letan, sertin ti kit laverite ek zot ti rod inflyans lezot. Me bann Kretyin pa ti les zot inflyanse ek zot ti rezet bann distraksyon sal. W. Killen, enn profeser lor listwar Legliz, ti ekrir: “Dan dezyem ek trwazyem syek, buku dimunn dan sak gran lavil ti pe al get teat. Me, bann akter ek aktris ki ti zwe dan sa bann teat la, ti ena enn move lavi. Ek bann spektater ti pran plezir pu get sa bann akter la zwe zot rol, parski zotmem zot ti ranpli ar move dezir. . . . Bann vre Kretyin ti gayn degu pu teat, . . . ek pu bann kondwit sexyel sal ki ti ena laba. Anplis, seki ti pe fer laba ti tuletan ena enn rapor avek bann fos bondye, ek sa ti ofans krwayans relizye sa bann Kretyin la.” (The Ancient Church, paz 318-19) Zordi usi, bann vre disip Zezi rezet tu bann divertisman ki sal.—Efezyin 5:3-5.
Laverite ek Bann Guvernman
15, 16. Kuma eski bann ki mars dan laverite konsider bann guvernman?
15 Malgre ki bann premye Kretyin ti ena bon kondwit, laplipar bann dirizan Romin ti mal ziz zot. Enn ekrivin listwar, E. Hardy, dir ki sa bann dirizan la ti konsider bann Kretyin kuma “bann fanatik ki pa merit okenn respe.” Bann let ant Guverner Pline le Jeune ek Lanperer Trajan montre ki bann dirizan Romin pa ti byin konn relizyon bann Kretyin. Kuma eski bann Kretyin konsider Guvernman, dan peyi kot zot viv?
16 Parey kuma bann premye disip Zezi, bann Temwin Zeova obeir bann guvernman tank ki sa pa kont lalwa Bondye. (Romin 13:1-7) Si sa kont lalwa Bondye, zot swiv sa bann parol la: “Nu bizin obeir Bondye kuma enn sef, plito ki bann zom.” (Akt 5:29) Liv After Jesus—The Triumph of Christianity (Apre Zezi—Viktwar Vre Relizyon Kretyin) dir: “Mem si bann Kretyin pa ti ador lanperer, zot ti bann dimunn trankil. Zame zot pa ti rod problem. Ek mem si zot relizyon ti diferan ek ti mem ofans lezot, li pa ti enn danze pu guvernman.”
17. (a) Dan ki guvernman bann premye Kretyin ti met zot konfyans? (b) Kuma eski bann disip Zezi Kris finn aplik bann parol Izai 2:4 dan zot lavi?
17 Bann premye Kretyin ti met zot konfyans dan guvernman Bondye, parey kuma Abraam, Izaak ek Zakob. Sa bann zom la ti ena lafwa dan ‘lavil ki Bondye ti fer’ ek ki Li ti promet zot. (Ebre 11:8-10) Parey kuma zot Anseynan Zezi, bann disip “pa ti partisip dan lemond.” (Zan 17:14-16) Zot pa ti partisip dan okenn lager parski zot ti viv dan lape avek lezot. Zot ti ‘forz zot lepe pu fer li vinn enn zuti ki fuy later.’ (Izai 2:4) Zordi usi li parey. Get seki Geoffrey Nuttall, enn profeser lor listwar legliz, finn dir: “Konsernan lager, latitid bann premye Kretyin ti parey kuma latitid bann ki apel zot Temwin Zeova zordi. Ek sa, nu gayn difikilte pu admet.”
18. Kifer eski bann guvernman pena okenn rezon pu per bann Temwin Zeova?
18 Mem si bann premye Kretyin pa ti partisip dan okenn kitsoz politik, zot ti sumet ar bann guvernman. Alor, zot pa ti enn danze pu bann puvwar politik ki ti egziste sa lepok la. Bann Temwin Zeova usi parey zordi. Dapre enn zurnalis dan Amérique du Nord, “se selman bann lespri fanatik ek mefyan ki pu kapav panse ki bann Temwin Zeova zot enn danze pu bann puvwar politik. Zot pa revolte, ek zot kontan lape parey kuma ninport ki relizyon.” Bann guvernman ki konn byin bann Temwin Zeova kone ki zot pena okenn rezon pu per zot.
19. Konsernan tax, ki kapav dir lor bann premye Kretyin ek bann Temwin Zeova?
19 Enn fason ki bann premye Kretyin ti montre zot respe pu guvernman se kan zot ti pey tax. Justin, enn dimunn ki ti viv dan dezyem syek, ti ekrir ki bann Kretyin ‘ti parmi bann ki ti pli dispoze pu pey zot tax.’ (Première apologie, sapit 17). Tertullien li, li ti dir bann dirizan Romin ki zot bann ofisye ki ramas tax ti bizin tir sapo ar bann Kretyin, parski zot ti pey zot tax kuma bizin. (Apologie, sapit 42) Ala kifer, bann Kretyin ti profit Pax Romana, uswa Lape Romin, avek so lalwa ek so lord, so bann bon semin, ek so servis vwayaz par bato ki ti san danze. Wi, bann premye Kretyin ti rekonet ki zot ti ena enn det anver guvernman. Akoz sa, zot ti obeir sa bann parol Zezi la: “Rann Sezar bann kitsoz ki pu Sezar, me rann Bondye bann kitsoz ki pu Bondye.” (Mark 12:17) Zordi, bann serviter Zeova swiv sa mem konsey la. Zot gayn felisitasyon pu zot kondwit onet, par egzanp kan zot pey tax.—Ebre 13:18.
Laverite Amenn Linite
20, 21. Parey kuma bann premye Kretyin, kuma eski zordi bann serviter Zeova montre ki zot form enn sel fami?
20 Parski zot ti mars dan laverite, bann premye Kretyin ti form enn sel fami ki dan lape. Zordi, bann Temwin Zeova usi parey. (Akt 10:34, 35) Enn let ki ti paret dan zurnal The Moscow Times ti dir: “Tu dimunn konn bann Temwin Zeova kuma bann bon dimunn. Fasil pu abitye avek zot. Zame zot pa fer presyon lor bann dimunn ek zot tuletan res byin avek lezot . . . Zot pa pran gus, zot pa sular, zot pa droge. Kifer? Rezon la li byin sinp: Dan tu seki zot dir ek zot fer, zot les zot gide par seki zot finn aprann dan Labib. Si selman tu dimunn ti sey viv dapre Labib, parey kuma bann Temwin Zeova fer, sa lemond kot pena lamur la, ti pu byin diferan.”
21 Enn ansiklopedi, Encyclopedia of Early Christianity dir: “Legliz lontan ti konsider limem kuma enn nuvo kominote kot bann nasyon ki ti ayir zot kamarad, ti pu kapav viv ansam dan lape.” Partu dan lemond, bann Temwin Zeova usi viv kuma enn sel fami dan lape. Wi, zot form enn nuvo sosyete dimunn. (Efezyin 2:11-18; 1 Pyer 5:9; 2 Pyer 3:13) Dan Pretoria, an Afrique du Sud, enn sef gard sekirite ti remarke kuma bann Temwin, ninport ki ras ki zot ete, ti zwenn dan lape pandan bann lasanble. Li dir: “Zot tu ena bon manyer. Sakenn koz byin ar so kamarad. Tusala montre byin ki kantite bann manb zot sosyete ena enn nivo byin elve. Zot tu viv ansam kuma enn sel fami ere.”
Zot Beni Parski Zot Pres Laverite
22. Bann Kretyin finn kontiyn fer bann dimunn konn laverite. Ki rezilta zot pe gayne asterla?
22 Par zot kondwit ek zot travay predikasyon, Pol ek bann lezot Kretyin ti pe “fer bann dimunn konn laverite.” (2 Korintyin 4:2) Eski u pa panse ki bann Temwin Zeova usi pe fer parey? Eski zot pa pe anseyn tu bann nasyon laverite? Wi, partu lor later bann dimunn pe vinn ador vre Bondye. Pli ale, plis dimunn pe al ver ‘montayn lakaz Zeova.’ (Izai 2:2, 3) Tulelane, plizir mil dimunn pe pran batem pu montre zot langazman ar Bondye. Ek kumsa, bann nuvo kongregasyon pe forme.
23. Kuma eski u konsider bann ki pe anseyn tu bann nasyon laverite?
23 Mem si bann serviter Zeova sorti dan diferan kiltir ek diferan ras, zot tu ador vre Bondye dan linite. Lamur ki ena ant zot, sa mem ki montre ki zot bann disip Zezi. (Zan 13:35) Eski u kapav truve ki ‘Bondye vremem parmi zot’? (1 Korintyin 14:25) Eski u dan kote sa bann ki pe anseyn tu bann nasyon laverite la? Si wi, nu swete ki u kontiyn montre u rekonesans pu laverite ek ki u gayn privilez pu mars ladan pu tuletan.
Kuma Eski U Pu Reponn?
• Dan fason ador Bondye, ki kitsoz ki parey ant bann premye Kretyin ek bann Temwin Zeova?
• Ki sel levennman relizye bann ki mars dan laverite, zot selebre?
• Kuma eski bann Kretyin konsider bann guvernman?
• Kuma eski laverite amenn linite?
[Zimaz lor paz 19]
Zezi ti donn so bann disip lord pu selebre so lamor