Rehefa tsy manana asa — Inona no hatao?

“Tsy ho mora izy ity. Orinasa maro no tsy manam-bola intsony, kanefa tsy mety manaiky izany.” — Ny mpandraharaha ara-bola amerikana iray.

HATRAMIN’IZAO, dia betsaka no tsy maintsy niatrika ny zava-misy tsy mora setrain’io faminavinana manjombona natao teo amin’ny faran’ny taona 1990 io. Tany amin’ny orinasa sasantsasany, dia nanontany tena ireo “akanga sisa nanamborana” raha izy ireo no hanjavona manaraka.

Inona no hataonao raha nesorina tamin’ny asanao ianao? Fahendrena ny miomana amin’io zavatra mety hitranga io. Araka ny nasehon’ny lahatsoratra teo aloha, dia misy fiantraikany ara-bola nefa koa ara-toe-tsaina, ny famoizana asa. Ampahany iray monja amin’ny zava-manahirana àry ny fanefana ny lazam-bidy (factures). Hevero ireto fanoloran-kevitra vitsivitsy manaraka ireto. Nanampy olona sasantsasany handresy ny fiantraika ara-bola sy ara-toe-tsaina tsy misaraka amin’ny famoizana asa izy ireto.

1. Aza manaiky ho resin’ny fangitakitahana

Rehefa nanjary tsy an’asa i Dominique, dia voatery namoy ny tranony izay tsy voaloany tamin’ny fe-potoana voatondro ny vidiny ka nitondra ny ankohonany honina any amin’ny reniny. Ny toroheviny: ny fihazonana ny fahatoniana na dia toa ratsy dia ratsy aza ny toe-javatra. “Na misy asa na tsy misy asa, tsy hampiempo antsika izany, hoy izy. Tamim-pahamarinana, dia tsy maintsy nanaiky aho fa tsy hahafaty anay izany.” Toy izay hampijaly saina amin’ny famoronana sary mampiseho loza amin’antambo, dia mikeleza aina amim-pahatoniana hitady vahaolona azo ampiharina.

2. Aoka ianao hanantena ny hihatsaran’ny toe-javatra

Manao asa tapak’andro efatra i Jim sy i Donna amin’ny fitambarany, ka izany dia tsy manakana azy ireo tsy hanana vola miditra kelikely kokoa noho ny karama noraisin’i Jim fony izy niasa manontolo andro. Na dia izany aza, dia vonona ny hiaritra izy ireo ka nihevitra fa ny toe-javatra misy azy ireo dia mety hampiana-javatra an’ireo zanany dimy. “Raha tsy nisy ireny zava-manahirana ireny, dia ho niaina tao anatin’ny toe-piainana ara-nofo tsaratsara kokoa izy ireo, hoy i Donna. Kanefa tsy ho fantany ireo fandripandrika mampianatra antsika ny atao hoe fiainana.”

3. Saintsaino ny hiova anton’asa

Na dia ireo mpiasa birao aza dia mety hanapa-kevitra ny hiova anton’asa ka hiditra amin’ny seha-pamokarana vaovao iray. “Tsy mijery any an-kafa ny olona raha tsy rehefa voatery, hoy i Laura, izay namoy ny asany momba ny fitantanan-draharaha. Ao anatin’ireo taona 90, dia hilaina hianarana ny haneho fahaiza-manovaova kokoa araka ny toe-javatra miseho.” Izay manandrana mitady ilay karazana asa efa nahazatra azy, na habetsahan-karama mitovy, dia tsy manao afa-tsy ny mampihena ny fahafahany hahita asa. Angamba iray amin’ireo antony maha-maharitra kokoa ny maha-tsy an’asa ireo mpiasa birao noho ireo mpiasa tsotra izany matetika. Noho izany, eritrereto ny mety hiovana asa. Betsaka no nahazo valiny tsara rehefa nanolo-kevitra ny hanao endrik’asa sasantsasany, toy ny asa fanadiovana.

4. Aoka ianao hiaina mifanaraka amin’izay anananao — fa tsy araka ny an’ny hafa

Iray amin’ireo fiadian’ny dokam-barotra ny famoronana “filana”. Atao tsapanao matetika fa mahafantatra ilay zavatra namboarina vaovao ny olona rehetra ary efa mampiasa azy (afa-tsy ianao). ‘Mitafy toy izao ny olona rehetra [afa-tsy ianao].’ ‘Miresaka ny amin’io sarimihetsika io ny olona rehetra [koa nahoana àry ianao no tsy mba nahita azy io?’ ‘Manana ohatra an’iny fiarakodia iny ny olona rehetra [koa rahoviana ianao no mba hividy?].’

Mety hisy heriny eo amin’ny fomba fiheverantsika sy ny fomba fandaniantsika ny volantsika ny karazam-panerena toy izany. Manao dia mandany vola ny namana iray; injay ianao fa mahatsapa tampoka hoe mila ny mandeha miala sasatra. Nanova ny fiarakodiany ny iray hafa amin’ny namanao; tampoka teo, toa hitanao ho tonta ilay anao, tsy mifanaraka firy amin’ny ilainao. Ny fitsiriritana izay ataon’ny hafa dia tsy hitarika anao afa-tsy ho amin’ny fandaniana vola izay tsy anananao, hividy zavatra tsy tena ilainao. Noho izany, halaviro io karazana fampitahana mifanohitra amin’ny tombontsoanao io.

I Jim izay noresahintsika tetsy ambony kokoa dia manao izao fanamarihana izao: “Mikorontan-tsaina ny olona rehefa tsy vitany ny mihazona fari-piainana iray izay heveriny fa natao ho azy. Raha ny marina, ny tena zava-dehibe, dia ny hananana trano sy hanina. Tena tsy zava-dehibe ny sisa rehetra.” ‘Mianìna amin’ny hanina sy ny fitafiana’, hoy ny fampirisihan’ny Baiboly ao amin’ny 1 Timoty 6:8.

5. Mbà mailomailo raha ny amin’ny fividianan-javatra aloa tsikelikely

Mety hanampy ny fanoratam-bola aloa tsikelikely, saingy mety hahatonga ireo fahasahiranana lehibe indrindra koa izy io. Ho an’ny sasany, izy io dia tongo-kazo manafaka azy amin’ny fanontanian-tena raha mamela azy hanao fandaniana toy izao na toy izao ny toe-bolany. Tonga fanafody fampitonena manan-kery mampandany vola tsy amim-piheverana, tsy misy fieritreretana izay ho vokany, izy io.

Tao anatin’izao taona faramparany izao, ireo fanoratam-bola aloa tsikelikely dia nampipoitra fahataitairana marina tokoa tany amin’ny tany maro. Inona no vokany? “Tena loza, isaky ny tonga ny fotoana handoavana. Mahatsapa mihitsy aho hoe lanilany foana ilay vola”, hoy ny fitarainan’ny masoivoho momba ny “informatique” koreana iray izay nividy fiarakodia tamin’ny alalan’ny fanoratam-bola aloa tsikelikely. Any Japana, dia efa ho ny antsasak’ireo izay manatona mpanoro hevitra ara-bola no eo anelanelan’ny 20 sy 30 taona. Ireo fanoratam-bola aloa tsikelikely miisa ho 140 tapitrisa manan-kery ao amin’ilay tany dia tompon’andraikitra lehibe amin’ny trosa mihoa-pampan’ireo tanora japoney.

Noho izany, dia aoka ianao ho mailomailo raha ny amin’ireo fanoratam-bola aloa tsikelikely! Ampiasao izy, saingy aza manaiky hampiasainy. Aoka ianao hiahy mba tsy ho voafitany raha ny amin’ny fahafahanao marina. Tsy hanao afa-tsy ny hanampy trotraka ny fihenjanana ateraky ny famoizanao ny asanao izany.

6. Arovy ny firaisam-pianakaviana

Tamin’ny fanadihadiana natao tamin’ny olona niisa ho 86 000, ny ampahatelony mahery dia niaiky fa antony voalohany mampisy fahasahiranana ao an-tokantranony ny vola. Ny fandinihana iray hafa dia nampiseho fa loharanom-pifamaliana lehibe indrindra ny vola. Araka ny hevitr’i Grace Weinstein, mpanoro hevitra ara-bola, “ireo fifanoheran-kevitra momba ny vola dia mety hiteraka fihenjanana”.

Na dia ny mpivady toa miray saina aza dia mety hanana fomba fihevitra tena samy hafa momba ny vola sy ny fomba handaniana azy. Mety ho mpanohana mafana fo ny fitsitsiana ny iray, ny faharoa miharihary ho tena kitapo loaka.

Tokony halamina amin’ny alalan’ny fifanakalozan-kevitra lalina ilay raharaha raha tsy izany dia ho tonga loharanom-pifanolanana mihalehibe hatrany ny vola. “Ho foana ny fikasana, raha tsy misy mpisaina [fifampidinihana manokana, MN]”, hoy ny Baiboly ao amin’ny Ohabolana 15:22. Mandritra ny dinidinika toy ireny, dia miezaha hahatakatra ny fihevitry ny vadinao ka hampitovy ny hevitrao amin’izany.

7. Hazòny ny fanajanao ny tenanao

Ho an’i Grace Weinstein, “ny lehilahy na ny vehivavy tsy manana fidiram-bola intsony dia iharan’ny fitsapana ara-toe-tsaina mifamatotra amin’ny fitotonganan’ny laharany ara-tsôsialy sy ny famoizana ampahany amin’ny fahaleovan-tenany; ireo fitrangan-javatra roa ireo dia mitarika ho amin’ny fahaverezan’ny fanajana ny tena”.

Aza manatsoaka hevitra amim-pahamaikana hoe nesorina ianao satria tsy nankasitrahana ny asanao. Nesorina tamin’ny asany i Rani, 29 taona, telo herinandro monja taorian’ny nahazoany ny fanondrotana lehibe indrindra azony nokendrena tamin’ny fari-pahaizany. Ny maha-olona manao ny marina sy mendri-pitokiana dia mety ho fomba mahomby enti-manohitra ny fanesorana amin’ny asa, kanefa tsy antoka tanteraka. Tsy tokony horaisina ho fanalam-baraka ny tena manokana àry, ho fampiharihariana ny sandantsika, ny famoizana ny asa. Mahakasika mpiasa tsy manao kitoatoa sy mahomby koa ny tsy fananana asa.

8. Mamoròna tetibola ho anao

Maro ny olona no tsy marisika amin’izany hoe hanao tetibola izany. Hitany ho fanakantsakanana izy io ary manahy izy sao tsy ho afaka hividy izay iriny. Diso hevitra izy ireo. Fitaovana iray hahafahanao hahatratra ny zava-kendrenao fa tsy hampijaliana anao akory ny tetibola. Fomba iray hifehezana ny vola eo an-tananao fotsiny izany, fandaharana milaza aminao amin’ny fomba tsy misy diso hoe nankaiza ny volanao ary ahoana no hampiasana azy amim-pahalalana tanteraka.

Na dia toa mahagaga aza izany, dia maro ireo izay tsy mahatakatra hoe mankaiza ny volany. Mividy zavatra izy rehefa taitra ny lohany ary dia zendana avy eo rehefa tsy manam-bola intsony. Zava-dehibe indrindra ny hisorohana ny fividianan-javatra toy izany rehefa sahirana ara-bola ny tena. Manome ity torohevitra feno fahendrena ity ny Baiboly ao amin’ny Ohabolana 21:5: “Ny hevitry ny [planin’ny, MN] mazoto dia mampanan-karena; fa ny maimaika rehetra dia halahelo [hahantra, MN] ihany.”

Ny fitanana an-tsoratra ny kaontinao dia fomba iray tsara hanarahana io torohevitra io. Raiso an-tsoratra ireo fandaniana nataonao rehetra ao anatin’ny volana iray amin’ny fandaharana azy ireny araka ny sokajiny. Ataovy an-tsoratra koa ny vola miditra aminao rehetra. Raha tsikaritrao fa mamoaka vola betsaka kokoa noho izay miditra aminao ianao, dia tadiavo ny anton’ny zava-manahirana amin’ny famakafakana ny vola laninao. Rehefa fantatrao izay laninao sy izay fomba nandanianao azy, dia ho afaka hitantana tsara ny volanao ianao.

Ataovy izay hitazonana ny tetibolanao ho afaka hifanaraka amin’ny toe-javatra. Mandritra ireo volana voalohany, dia hahatsikaritra fahadisoana sy hanadino fandaniana sasantsasany ianao. Ataovy ireo fanitsiana ilaina mandra-pahazoanao fitaovana iray mifanaraka amin’izay ilainao. Ho mpanompo tsara amin’izay ny tetibolanao, fa tsy ho tompoa.

Mety hiseho ho fanapahan-javatra amin’ny vanim-potoana maha-tsy an’asa ireo fanipazan-kevitra nomena tato amin’ity lahatsoratra ity. Kanefa tsy hahomby izy ireny raha toa ka tsy omban’ny fomba fijery voalanjalanja momba ny vola. Ahoana no tokony hiheverana ny vola? Moa ve misy zavatra tokony hialoha azy na dia rehefa tsy manana asa aza ny tena? Hamaly ireo fanontaniana ireo isika ao amin’ny lahatsoratra manaraka.

[Fanamarihana ambany pejy]

[Efajoro, pejy 8]

Mba hanorenana tetibola:

1. Isao ny vola miditra aminao.

2. Soraty ireo vola laninao mandritra ny iray volana, mba hahafantarana hoe mankaiza ny volanao.

3. Aoreno mifototra amin’ireo zavatra roa voalohany ny tetibola. Tapaho izay tokony ho vola hatokanao ho an’ny sokajim-pandaniana tsirairay avy.

4. Ataovy ireo fanitsiana ilaina.

[Sary, pejy 7]

Zava-dehibe ny hiresahana ny amin’ny vola eo amin’ny mpivady mba tsy hahatonga azy ireny ho loharanom-pifamaliana