Ranomasina Mena — Ireo Zava-mahatalanjona Ao
Milaza ny olona fa ny hatsaran-tarehy dia ivelany ihany. Ny tena hatsaran-tarehy anefa matetika dia ao ambanin’izay miseho etỳ ivelany — ary tsy mihatra amin’ny olona fotsiny izany. Hitako fa marina izany raha ny amin’ny Ranomasina Mena. Ilay moron-tsiraka ngazana dia tsy nanome ahy famantarana kely akory ny amin’ilay hatsaran-tarehy tsy mampino miandry ny mpilomano tsara vintana izay mitsirika ny ao ambanin’ny vohon-dranony.
NY RANOMASINA Mena dia malaza ho iray amin’ireo faritra mahaliana indrindra eo amin’izao tontolo izao mba hizahana ireo zava-mahatalanjon’ny haran-dranomasina. Koa dodona àry aho ny hahitan’ny tenako mihitsy raha misy maha-marina azy izany lazany izany.
Raha vantany vao nahita ilay tontolo tao ambanin’ny rano ny tenako, dia naniry ny hahatakatra tsaratsara kokoa ny hevitr’izany aho. Namaly ny fanontaniako i Aaron Miroz, biolojista an-dranomasina, manam-pahaizana manokana momba ny zavamiaina ao amin’ny Ranomasina Mena.
Nahoana no be zavamiaina aoka izany ny ranon’ny Ranomasina Mena?
“Mitovy bika sy miasa toy ny vavan-tavoahangy goavana iray ny Ranomasina Mena, manangona trondro maro avy amin’ny Oseana Indianina. Ankoatra izany, eto izahay dia manana haran-dranomasina tsy toko tsy forohana. Eo amin’ny haran-driaka iray, dia azonao atao matetika ny mahita haran-dranomasina tsara tarehy (corail) karazany 20 samy hafa maniry eo amin’ny velaram-bato iray metatra tora-droa monja. Ny mandrisika ny fanirin’ny haran-dranomasina tsara tarehy dia ny hafanana tonga lafatr’ilay ranomasina, izay tsy misy afa-tsy fiovana degre vitsivitsy monja mandritra ny taona manontolo. Ankoatra izany, ny hakelin’ny ranonorana milatsaka dia midika fa kely ny antsanga miditra ao anaty ranomasina. Izany kosa dia mampihena ny habetsahan’ny loto, na dia, malahelo aza aho milaza fa, niharatsy ny toe-javatra nandritra ireo 15 taona farany.”
Inona avy no zava-manahirana eo amin’ny fiarovana io harena an-dranomasina io?
“Ny fandotoana no zava-manahirana lehibe indrindra rehefa mikarakara faritra misy biby mivelona izay azo lazaina ihany hoe mbola tsy simba. Ao amin’ny Ranomasina Mena, ny fandotoana dia avy amin’ny loharano lehibe telo: ireo fosifaty sy ireo toeram-piompiana trondro ary ireo fivarinan-drano maloto avy amin’ireo tanàna amoron-tsiraka. Afaka mahatonga zava-manahirana koa ny maha-be mpitia ny fizahana toerana amin’ny fanaovana an-kisitrika miaraka amin’ny fitaovana fisefoana. Mety ho simba mora foana noho ireo mpanao an-kisitrika tsy mitandrina ireo haran-dranomasina tsara tarehy izay mora potika.”
Nandinika ireo haran-dranomasina tsara tarehy ao amin’ny Ranomasina Mena efa an-taonany maro ianao. Inona no sasany amin’ireo zavatra nianaranao?
“Hitanay fa ny trondro dia manana ny fandaharam-potoanany eo amin’ny fihinanana. Ny sasany manomboka mihinana amin’ny fito maraina, dia mihinana mandritra ny adiny telo, mitsahatra kely, ary avy eo dia mihinana mandritra ny adiny telo hafa indray ny tolakandro. Ny sasany dia tsy mihinana afa-tsy amin’ny alina. Zava-dehibe ireny fandaharam-potoana ireny. Raha ao anatin’ny faneren’ireo mpiremby tsy an-kijanona mandritra ny indray andro maninjitra ny trondro madinika kokoa, dia zara raha ho afaka mamahan-tena izy ireo. Ary sahala amin’ny olombelona, ny trondro dia mety ho sarotsarotiny eo amin’ny sakafo. Ny karazana mérou iray, ohatra, dia tia manokana ireo trondro barbiers rouges izay tena fahita ato amin’ny Ranomasina Mena. Ireo trondro ao amin’ny akoariômanay koa dia manana ny sakafo tiany indrindra — ny sasany tia lamatra, ny hafa kosa tia kokoa saridinina.
“Mety hihevitra ianao fa ho an’ny trondro dia mitovy avokoa ny olombelona rehetra, kanefa dia tsy izany no izy. Mahay mamantatra olona ny trondro ary na dia ny biby sasany tsy misy hazon-damosina aza. Tadidiko ny orita iray izay nokapokapohin’ny iray tamin’ireo mpiasa namanay indray mandeha, ho sangisangy. Tsy tian’izy io ny kapokapohina, ary tsy nety nandray sakafo avy tamin’io olona io intsony izy. Sendrasendra no nahitanay fa ny olona malemy paika no mahita fahombiazana indrindra amin’ny trondro, fa ny olona mitratrevatreva kosa dia mahatonga azy ireo ho hendratrendratra.”
Manaitra ny sain’ireo sambany vao manao an-kisitrika ny hatsaran-tarehy sy ny loko maro isan-karazany tsy mampino.
“Marina tokoa fa manaitra ny saina ireo trondro maro loko. Kanefa dia tsy takatry ny maro fa misy trondro mampiasa ny lokony ho toy ny famantarana, mitovitovy amintsika mampiasa jiro telo soratra andaminana ny fifamoivoizana. Rehefa mihaza, ohatra, ny mérou du Pacifique, fa tsy hoe miambina fotsiny ny faritaniny, dia miova ho manopy mena antitra ny lokony. Ny trondro gararo (clown), izay rembin’ny mérou, dia afaka mahafantatra avy amin’ny lokon’ilay mérou fa ‘tsy miasa’ ilay io. Mandritra ireny fe-potoana tsy ahitan-doza ireny ny trondro gararo dia handroaka amim-pahasahiana ny mérou izay miditra an-keriny ao amin’ny faritaniny.”
Tsy isalasalana fa mety ho hita any amin’ny toerana tsy ampoizina maro ny hatsaran-tarehy mahatalanjon’ny zavatra noforonin’Andriamanitra. Nanjary feno kokoa ny fiainako tamin’ny fizahana santionany kely dia kely iray monja tamin’izany hatsaran-tarehy izany. Io fitsidihana fohy tany amin’ny faritra ambanin’ny onja io dia nahatonga ho lalina kokoa ny fankasitrahako an’ireo harena voajanahary izay raketin’ny planetantsika. — Avy amin’ny mpamaky.
[Sary, pejy 18]
Tsy rototra manaiky hoentin’ny rano ny “rascasse volante” iray, tsy manahy ny amin’ireo mpiremby. Manalavitra azy izy ireny satria ny vombony toy ny tsilo dia feno poizina mahery vaika
[Sary, pejy 18]
Mahalana ny trondro gararo vao mivily lavitra ny fonenany eo anivon’ireo rantsandrantsan’ny “anémone” an-dranomasina lehibe iray. Vita fanefitra amin’ny fangejan’ireo rantsandrantsany ireo ilay trondro noho izy manampy eo amin’ny fanadiovana an’ilay mpampiantrano azy
[Sary, pejy 18]
Tonga amin’ny fitafiana miloko mirenty ny trondro Chaetodon iray. Ny vatany fisaka sady manify dia mikopakopaka mandroso sy miverina, nampahatsiaro ahy lolo iray
[Sary, pejy 18]
Ny trondro Picasso, miaraka amin’ireo tsipika marevaka be eo aminy sy ilay toy ny lokomena mavo mamirapiratra, dia nampahatsiaro ahy ny amin’ny asan’ny mpanao sary hoso-doko “abstrait” (saro-pantarina)
[Sary, pejy 18]
Ny trondro emperora dia manana akanjo ambony misy loko isan-karazany izay miova loko sy soratra arakaraka ny hitomboany