Fiompiana Tantely — Tantara “Mamy”
Avy Amin’ny masoivohon’ny Mifohaza! any Gresy
MANDEFA tsikelikely ny tarany somambisamby ny hazavan’ny maraina vao mangiran-dratsy. Tao anatin’ny hatsiaka sy ny zavona vao maraina be, dia nisy kamiaonety iray nijanona tsimoramora teo an-tsisin-dalana, teo am-pototry ny tehezan-tendrombohitra. Nisy endrik’olon-droa nanjavozavo nipoitra — nanao gan-tanana, baoty, salopette hasy ary nanao satroka be sofina voarakotra voaly. Tamim-pitandremana kanefa tamim-pahadodonana, dia nitatitra vata hazo maro ho ao anatin’ilay kamiaonety izy ireo. Mpangalatra roa eo am-pangalaran-javatra mora foana ve? Tsia, mpiompy tantely roa mikarakara tsara ny andian-tanteliny sarobidy — vonona hanainga ho amin’ny toeran-kafa, izay misy zavamaniry mpamokatra mamimbony.
Ireo mpiompy tantely dia karazan’olona manokana izay manana antony ireharehana ny amin’ny asa mifamaly, ifandraisany amin’ny karazam-bibikely manokana iray. Etsy an-daniny, dia eo ny tantely — angamba ny ahitana tombony indrindra amin’ny bibikely rehetra — izay mamokatra ranon-tantely sy savoka ary mamindra vovobony amin’ny zavamaniry maro isan-karazany. Etsy an-kilany, dia eo ireo olona izay mahavita mivelona amin’ny fikarakarana tantely, sady tia ireto zavaboary kely ireto no “mahafantatra tsara ny momba azy ireo”, araka ny nomarihin’ny iray taminy.
Mpikarakara ireo “fahagagana isan’andro”
Mety ho toa mora ny hoe tonga mpiompy tantely: Mahazo tranon-tantely maromaro feno andian-tantely, mametraka azy ireny amin’ny toerana iray mamokatra mamimbony, ary miverina afaka volana vitsivitsy mba hanangona ny vokatra. Kanefa, tsy toy izany ilay izy. Mba hahitana izay tena tafiditra amin’izy io, dia niresaka tamin’i John sy i Maria, mpiompy tantely matihanina, izay faly nampahafantatra anay momba io asa mamin’izy ireo io, izahay.
“Ny fiompiana tantely dia fanaovan-javatra ahitana fahagagana isan’andro”, hoy i John nanamarika, teo am-piondrehana teo ambonin’ny tranon-tantely iray nivoha. “Hatramin’izao anefa dia tsy misy olona mahatakatra ny fiaraha-miaina misy rafitra maty paika, ny fahaizana mifandray efa lasa lavitra sy ny fahazarana miavaka eo amin’ny asa, asehon’ny tantely.”
Namelabelatra ny tantaran’ny fiompiana tantely atao anton’asa i John, ka nilaza fa taloha ireo mpiompy tantely dia nanangona tantely tamin’ny fandringanana ireo andian-tantely nonina tao anatin’ireo hazo misy loaka sy tao anatin’ny lavaka hafa. Tamin’ny 1851 anefa, dia hitan’ilay mpiompy tantely amerikana atao hoe Lorenzo Lorraine Langstroth fa mamela faritra tokony ho enina milimetatra ny tantely mba hanelanelana ireo toho-tantely. Araka izany, ny tranon-tantely hazo nataon’olombelona izay namelàna elanelana mitovy amin’izany mba hampisaraka ireo efitrefitra hisy ny toho-tantely dia azo nampiasaina. Azo atao ankehitriny ny manaisotra ireo efitrefitra tsirairay avy ao amin’ny tranon-tantely sy manangona ny ranon-tantely sy ny savoka, kanefa tsy mila mandringana ilay andian-tantely.
“Mba hahitana fahombiazana amin’ny fiompiana tantely”, hoy i John nanohy ny teniny, “dia tsy maintsy manana firaiketam-po mafy amin’ireo andian-tantelinao ianao. Toy ny ray ho an’ireo tantelinao ianao, ary mino aho fa takatr’izy ireo izany, ka maneho fihetsika tsara araka izany izy ireo. Manjary mpitsabo azy ireo koa ianao, mpikarakara azy, mpamahana azy mandritra ny fotoan-tsarotra amin’ny ririnina.”
Nanampy teny toy izao i Maria: “Ny mpiompy tantely mahay iray dia afaka milaza zavatra betsaka amin’ny fanaovana topy maso fotsiny amin’ny tranon-tantely, izay mazàna misy tantely eo amin’ny valo arivo ka hatramin’ny valo alina. Raha za-draharaha ianao, rehefa manokatra ilay tranon-tantely, ny feo misamonimonina fotsiny dia hilaza raha miroborobo sy mamokatra ary ‘faly’ ilay andian-tantely; raha noana izy io; raha ‘kamboty’ izy satria maty ny andriantantely; raha kotabain’ny zavatra tsy mahafinaritra izy; sy ny maro hafa tsy voatanisa.”
Anton-javatra lehibe hampahomby ny fiompiana tantely
“Zava-dehibe ny isafidianan’ny mpiompy tantely amim-pitandremana ny toerana ametrahany ny tranon-tanteliny”, hoy i John nanazava. “Mikezaka izahay mba hahita tanimbilona be voninkazo izay ahafahan’ny tantely mahita sakafo.
“Mety hitady toerana be foto-boasary mamony na tilleul ilay mpiompy tantely mba hihazonana ny andian-tanteliny ho be hatao. Mandritra ny fahavaratra sy ny fararano, ny faritra feno hazo kesika sy karazana sapins dia hanampy mba hamokatra ranon-tantely tsara karazana, manopy mena manganohano, izay mora amidy eny an-tsena. Ireo saha be vonin’ny thym sauvage dia hanome ny karazan-tantely tsara indrindra — ny mpanjakan’ny tantely, araka ny iantsoan’ny mpiompy tantely azy. Mandehandeha miremby sakafo eny amin’ny tirefila fotsy sy mavo ary eny amin’ny liozerna (karazam-bilona) koa ny tantely.”
Zava-dehibe mihoatra ny zava-drehetra dia ilaina ny fahaiza-mitsara zavatra. Manazava toy izao i Maria: “Rehefa mametraka ny tranon-tantely any amin’ny faritra be tendrombohitra izahay dia ahitana tombony ny mametraka azy ireny eo am-pototry ny tendrombohitra. Afaka manidina miakatra, noho izany, ireo tantely, mizaha ireo hazo vesaran’ny voniny, ary avy eo, rehefa feno mamimbony — dia mora kokoa ny hanidinany miverina any amin’ny tranony. Raha any ambony lavitra amin’ilay tehezan-tendrombohitra, any ambonin’ireo hazo, no misy ny tranon-tantely, dia hamizana ireo tantely izany ka hisy vokany ratsy amin’ny famokaran’ny andian-tantely.”
“Mahatakatra ny anjara asa lehibe raisin’ny andriantantely eo amin’ny fahasalamana sy ny famokaran’ny andian-tantely ny mpiompy tantely rehetra”, hoy i John, eo am-pihazonana amim-pitandremana ny iray amin’ireo efitrefitra misy toho-tantely misy andriantantely tanora iray mipetraka eo anivony. “Ao amin’ny tranon-tantely izay mamokatra zana-tantely sy ranon-tantely kely dia kely, dia tsy maintsy vonoina ny andriantantely ary soloana. Ireo andian-tantely misy andriantantely tanora no manome ranon-tantely be indrindra. Afa-tsy izany koa, rehefa ta hamorona andian-tantely vaovao izahay, dia alainay ny tranon-tantely iray mifanongoa, salama sady be tantely, ary sarahinay ny vata ambony sy ambany. Ny tapany iray no asiana ilay andriantantely, koa mametraka andriantantely tanora iray efa nampivadina, ao amin’ilay tapany hafa, izahay. Rehefa mamony ny voninkazo, dia manatody ilay andriantantely vaovao, ka mameno ilay tranon-tantely amin’ny tantely mpiasa tanora.”
Hafiriana no ahaveloman’ny tantely iray? Nolazaina taminay fa arakaraka ny fahazotoany miasa no mahafohy ny androm-piainan’ny tantely mpiasa. Amin’ny fahavaratra, rehefa manangon-tsakafo avy amin’ny voninkazo mandritra ny adiny 15 isan’andro eo ho eo ny tantely iray, ka manidina eo amin’ny 21 kilaometatra isan’ora eo, dia tsy miaina afa-tsy enina herinandro monja izy. Ny andro ririnina dia tsy mitaky be ara-batana ho an’ny tantely, satria tsy miasa afa-tsy adiny roa ka hatramin’ny adiny telo monja isan’andro izy ireo, ka noho izany dia mety hahavita hiaina volana maromaro.
Vokatra samihafa
Ny zavatra voalohany tonga ao an-tsaina rehefa fiompiana tantely no resahina dia mazava ho azy fa ny ranon-tantely. Io ranon-javatra mamy sady madity io dia mamimbony nahodin’ny tantely mpiasa. Amin’ny antsalany, dia afaka mamokatra 29 kilao isan-taona ny tranon-tantely iray atao hahazoam-bola. Vokatra amboniny sarobidy hafa iray amin’ny asan’ny tantely, ny savoka. Azo ampiasaina tokony ho dimy ka hatramin’ny enin-taona ny toho-tantely iray. Aorian’izay dia mihantitra ny lokony noho ireo mikraoby sy katsentsitra maro samihafa mipetaka eo amboniny ka tsy maintsy soloana. Azo ahodina noho ireo savoka ao anatiny ireo toho-tantely tsy ilaina. Ny salam-bokatra ahazoam-bola dia savoka 9 ka hatramin’ny 18 kilao isaky ny ranon-tantely iray taonina voangona.
Ny vovobony — izay loharano lehibe indrindra ahazoan’ny andriantantely sy ny mpiasa ary ny tantelilahy proteina, otrikaina, mineraly, sy menaka, ho an’ny fitomboany — dia derain’ny olona sasany koa ho fanafody voajanahary faran’izay tsara amin’ny aretina ara-batana maro. Afaka manome tokony ho dimy kilao amin’izy io ny tranon-tantely iray ao anatin’ny herintaona. Ny propolis dia raha ampiasain’ny tantely mba hampitokanana ny tranony sy hamefena izay mety ho mpidipiditra tsy irina, izay lehibe loatra ka tsy azo esorina.
Amin’ny fomba mivantana na tsy mivantana, dia miankina amin’ny fahaizan’ny tantely mamindra vovobony amin’ny zavamaniry ny famokarana ny tokony ho ampahefatry ny sakafo hanintsika. Ny paoma, ny amandy, ny voazava (pastèque), ny paiso, ny poara, ny kônkômbra, sy ny karazam-boaroy samy hafa, izy rehetra ireo dia miankina amin’ny tantely mba hamindra vovobony. Toy izany koa ireo zavamaniry maro samihafa manam-boa, anisan’izany ny karaoty sy ny tongolo ary na dia ny tanamasoandro aza. Ny hena sy ny vokatra azo avy amin’ny ronono koa dia voakasiky ny asan’ny tantely izay mamindra vovobony amin’ny liozerna izay tonga vilona ho an’ny biby fiompy.
‘Hendry sady mahay ho azy’
“Mihevitra aho fa tena mino an’Andriamanitra ny ankamaroan’ireo mpiompy tantely”, hoy i Maria, mampahatsiahy antsika ny amin’ny tsy fahaizantsika manazava ny rafi-piaraha-monin’ny tantely izay mifampidipiditra be, ny fizotran’ny fomba fiaina mifamahofaho ananan’izy ireo, izay hita ho mahasondriana, sy ny fahaizany tsy manam-paharoa eo amin’ny famantarana lafin-tany sy ny fifandraisana. Olona maro izay mandinika sy mikarakara tantely no hanaiky tsy misy fisalasalana fa noho ny tantely ‘hendry sy mahay ho azy’ no mahatonga izany rehetra izany, noho izy ireo nomen’i Jehovah Andriamanitra, ilay Mpamorona antsika Lehibe, izany zavatra hay ho azy izany tamim-pahalalahan-tanana. — Ampitahao amin’ny Ohabolana 30:24, NW.
[Efajoro/Sary, pejy 16]
Avy any Amin’ny Voninkazo ka Hatreo An-databatrao
1 Mizaha voninkazo ny tantely mpiremby ka manangona mamimbony
Rehefa mizaha voninkazo ny tantely, dia manangona ny mamimbony ao amin’ny kitapo iray, izay fitaran’ny fantson’ny lalan-kaniny. Mba hamenoana io kitapo io, dia tsy maintsy mizaha voninkazo kely miisa 1 000 ka hatramin’ny 1 500 ilay tantely
2 Tahirizina ao amin’ny toho-tantely ny mamimbony, rehefa tafaverina ao amin’ny tranon-tantely
Rehefa miditra ny tranon-tantely ilay tantely mpiremby, dia mamerina ao am-bavan’ny tantely mpiasa tanora iray ny tao anatin’ny kitapon-tanteliny. Apetrak’ilay tantely mpiasa ao amin’ny mason-tantely iray ny mamimbony ka manao ireo asa ilaina fanodinana azy io ho tantely izy
3 Manangona ny ranon-tantely ny mpiompy tantely
Amin’ny alalan’ny lelan-javatra mahamay dia manala ny savoka izay mandrakotra ny mason-tantely ao anatin’ny efitrefitra misy toho-tantely izy. Avy eo, dia mametraka ireo efitrefitra misy ny toho-tantely ao anatin’ny milina iray izay manapotsitra ny ranon-tantely hivoaka amin’ny alalan’ny force centrifuge (hery mandositrivo) izy
4 Zarazaraina ao anatin’ny tavoara ny tantely
Mampahafantatra izay zavamaniry nataon’ny tantely ho firemby ny taratasy kely famantarana eo amin’ny tavoara misy ranon-tantely. Raha tantera-pahazavana ilay tavoara, dia mety ho afaka hanamarina ny hatsaran’ilay ranon-tantely ianao, amin’ny alalan’ny lokony
5 Tsara ho an’ny fahasalamanao ny tantely!
Mora levon’ny vatana ny tantely ary voahodina haingana ho hery. Asehon’ny tatitra fa azo ampiasaina mba hitsaboana ny may sy ny karazana ratra maro samihafa izy io