Antontan’isa Manaitra Mafy Momba ny SIDA!
AVY AMIN’NY MPANORATRA NY MIFOHAZA! ATSY AFRIKA ATSIMO
ZAZAVAVY 12 taona i Thembeka, ary mipetraka any amin’ny tanàna ambanivohitra atỳ amin’ny faritra atsimon’i Afrika. Matin’ny SIDA ny ray aman-dreniny, ka izy no voatery mikarakara ny zandriny telo vavy, izay folo taona sy enin-taona ary efa-taona. “Tsy manana fidiram-bola ireo ankizivavy ireo, ka miantehitra tanteraka amin’ny hatsaram-panahin’ny mpiara-monina (...) mofo sy ovy vitsivitsy”, hoy ny mpanangom-baovao iray. Ny sarin’izy efa-bavy kamboty dia naseho teo amin’ny pejy voalohany amin’ny gazety iray afrikanina tatsimo, nanao tatitra ny amin’ny Konferansa Iraisam-pirenena Faha-13 Momba ny Sida, natao nandritra ny Jolay 2000 tao Durban, Afrika Atsimo.
Ankizy an-tapitrisany maro kamboty noho ny SIDA no ao anatin’ny tarehin-javatra mitovy amin’ny an’i Thembeka sy ny zandriny. Noresahina tao amin’ilay konferansa ny fomba iadiana amin’ny fihanahan’ny SIDA, toy ny fampianarana momba ny fisorohana ny SIDA amin’ny alalan’ny fampiasana kapaoty, ny fanarahana fitsaboana SIDA tsy andaniam-bola be izay efa misy amin’izao fotoana izao, ary ny teti-bola betsaka kokoa hanamboarana vaksinin’ny SIDA. Noresahina tao koa ny hoe mora voan’izy io kokoa ny vehivavy, indrindra fa ny ankizivavy.
Mampalahelo fa maro amin’ireo kamboty noho ny SIDA no tadiavin’ireo lehilahy izay mino hoe manasitrana ny aretina azo avy amin’ny firaisana ny fanaovana firaisana amin’ny virjiny. Ankoatra izany, dia lehilahy maro no tsy hanambady tovovavy iray, raha tsy rehefa niteraka taminy aloha izy io. Heverina ho sakana ho an’ny fanambadiana sy ny fiterahana, araka izany, ny fampiasana kapaoty.
Indrisy fa tovovavy maro no tsy mahalala ny zavatra mety hitondra SIDA. Rehefa nanazava ny tatitra nataon’ny Sampan-draharahan’ny Firenena Mikambana Mikarakara ny Reny sy ny Zaza (UNICEF) nandritra ilay konferansa, ilay gazety afrikanina tatsimo hoe Sowetan, dia nilaza hoe: “Hita tamin’ny fanadihadian’ny Unicef fa 51 isan-jaton’ny tovovavy 15 ka hatramin’ny 19 taona eto Afrika Atsimo no tsy nahafantatra fa mety hitondra VIH sy hamindra izany amin’izy ireo ny olona iray jerena toa tomady.”
Lafin-javatra iray mahatonga ny fihanahan’ny SIDA ny fanaovana an-keriny vehivavy. Nanao tatitra tao amin’ny Sunday Times, gazety any Johannesburg, Afrika Atsimo, i Ranjeni Munusamy, izay nanatrika an’ilay konferansa, ka hoy izy: “Mbola mitoetra ho sakana lehibe indrindra ho an’ny fisorohana sy fitsaboana ny VIH ny herisetra atao amin’ny vehivavy, dia ilay fampisehoam-pahefan-dehilahy amin’ny endriny manorisory indrindra. Ny endrika maro isehoan’izy io, toy ny fametavetana, ny firaisana amin’olom-pady, ny famonoana vady sy ny fanaovana an-keriny, dia midika fa matetika no terena hanao firaisana ny vehivavy, ka izany fotsiny dia efa antony mety hahazoana VIH.”
Nampihoron-koditra ny antontan’isa navoaka tao amin’ilay konferansa, araka ny asehon’ilay faritra voafefy miaraka amin’ity. Tombanana fa tanora 7 000 sy zazakely 1 000 no tratran’ny VIH isan’andro. Nandritra ny taona 1999, dia ankizy 860 000 eo ho eo tatsy Afrika atsimon’i Sahara no tsy nanana mpampianatra intsony, noho ny SIDA.
Araka ny fanadihadiana iray navoakan’ny Filan-kevi-pikarohana Ara-pitsaboan’i Afrika Atsimo, dia olona 4,2 tapitrisa no tratran’ny VIH eto Afrika Atsimo, ka izany dia mponina 1 ao anatin’ny 10. Ratsy noho izany ny tarehin-javatra any amin’ireo tany manodidina. Nitatitra ny tombana nomen’ny Birao Amerikanina Momba ny Fanisam-bahoaka ny The Natal Witness, manao hoe: “Tsy ho ela dia hanomboka hihena ny isan’ny mponina any amin’ireo tany afrikanina sasany ianjadian’ny Sida, satria an-tapitrisany maro no ho fatin’ilay aretina. Tsy ho tapitra akory ny folo taona, dia hidina ho 30 taona eo ho eo ny fanantenam-pahavelomana.”
Ny famelezan’ny SIDA dia porofo fanampiny fa miaina amin’ny “andro mahory” nolazain’ny Baiboly mialoha fa hitranga ‘atỳ am-parany’, ny taranak’olombelona. (2 Timoty 3:1-5). Miandrandra vahaolana feno sy maharitra amin’ny SIDA sy ny zava-manahirana hafa rehetra mamely ny olombelona, ireo tia ny Baiboly, Tenin’Andriamanitra. Tsy ho ela ny Fanjakan’Andriamanitra dia handray an-tanana ny raharahan’ny tany. Ao amin’ilay tontolo vaovao hitoeran’ny fahamarinana, dia ho anisan’ny zavatra efa lasa ny fahantrana sy ny tsindry hazo lena. (Salamo 72:12-14; 2 Petera 3:13). Etsy an-danin’izany kosa, dia haverina ho amin’ny fahasalamana tonga lafatra ny mponina eto an-tany, ka tsy hisy intsony hiteny hoe: “Marary aho”. — Isaia 33:24.
[Teny notsongaina, pejy 14]
Misy 13 000 000 eo ho eo ny kamboty noho ny SIDA, maneran-tany
[Tabilao/Sarintany, pejy 15]
(Jereo ny gazety)
ISAN’NY OLON-DEHIBE (15-49 TAONA) VOAN’NY VIH/SIDA, FARAN’NY 1999
Amerika Avaratra 890 000
Caraïbes 350 000
Amerika Latinina 1 200 000
Eoropa Andrefana 520 000
Afrika Avaratra sy Moyen-Orient 210 000
Eoropa Atsinanana sy Afovoany 410 000
Azia Atsimo sy Atsimoatsinanana 5 400 000
Azia Atsinanana sy ny Pasifika 530 000
Aostralia sy Nouvelle-Zélande 15 000
Afrika Atsimon’i Sahara 23 400 000
[Sary nahazoan-dalana]
Loharanon-kevitra: ONUSIDA
[Tabilao/Sary, pejy 15]
(Jereo ny gazety)
ISAN-JATON’NY OLON-DEHIBE (15-49 TAONA) VOAN’NY VIH/SIDA ANY AMIN’NY TANY AFRIKANINA 16, FARAN’NY 1999
1 Botswana 35,8%
2 Soazilandy 25,2
3 Zimbabwe 25,0
4 Lesotho 23,5
5 Zambia 20,0
6 Afrika Atsimo 20,0
7 Namibia 19,5
8 Malawi 16,0
9 Kenya 14,0
10 Rép. Centrafr. 14,0
11 Mozambika 13,2
12 Djibouti 11,7
13 Burundi 11,3
14 Rwanda 11,2
15 Côte d’Ivoire 10,7
16 Etiopia 10,6
[Sary nahazoan-dalana]
Loharanon-kevitra: ONUSIDA
[Sary]
Thembeka sy ireo rahavaviny
[Sary nahazoan-dalana]
Photo: Brett Eloff