Ilay Tetezana Manan-tantara

AVY AMIN’NY MPANORATRA NY MIFOHAZA! ANY BOLIGARIA

MANAPAKA eo ambonin’ny Reniranon’i Osŭm, any avaratra afovoan’i Boligaria, ny tetezana mitafon’i Lovech. Mahaliana ny tantaran’io tetezana tsara tarehy io, toy ny tantaran’ny olona mampiasa azy ihany.

I Ami Boué no anisan’ny voalohany nisarika ny sain’ny olona ho amin’ilay tetezana. Aotrisianina mpandinika nofon-tany izy, ary nitsidika an’i Lovech, teo anelanelan’ny 1836 sy 1838. Nanoratra momba ilay “tetezam-bato mitafo, voaravaka tsenakely maro” izy. Mampifandray ny faritra roa amin’ilay tanàna ilay tetezana, sady toeram-pivarotana. Tena manan-danja amin’ny mponina any àry izy io.

Vita tamin’ny hazo ny tetezan’i Lovech, tany am-boalohany. Imbetsaka anefa izy io no simban’ny tondra-drano nandritra ny taona maro, ka nila namboarina foana. Nofaohin’ny rano tanteraka ilay izy tamin’ny 1872, ka tsy nisy nampitohy intsony ireo faritra roa tamin’ilay tanàna.

Tsy mora ny nanangana indray an’ilay tetezana. Nokaramaina àry ilay Boligara mpanao fanorenana malaza atao hoe Kolyo Ficheto, mba hanamboatra planina sy hanorina tetezana matanjaka kokoa.

Nohavaozina

Tetezana mitafo misy tsenakely maro, toy ny teo aloha ihany, no nokasain’i Ficheto haorina. Mirefy 84 metatra ny lavany ary 10 metatra ny sakany. Nasiany tohana maromaro tao ambaniny. Mirefy dimy metatra ny haavon’izy ireny, ary mitovitovy amin’ny atody ny vatany. Nataony manatrika ny fiavian’ny rano ny rirany matsoko kokoa. Nasiany lavaka maromaro nanomboka teo amin’ny antsasak’ilay tohana ka hatrany an-tampony, mba hikorianan’ny rano. Nametrahany rairaindrihana mafy sy hazo fisaka vita tamin’ny hazo oaka, teo an-tampon’ireo tohana avy eo. Namboarina tamin’ny karazan-kazo mafy hafa ny sisa tamin’ilay tetezana, anisan’izany ireo tsenakely 64 teo amin’ny andaniny roa amin’ilay lalana. Mbola io karazan-kazo io ihany no nanaovana ny tafo, ary nopetahana fanitso teo amboniny.

Niavaka koa ilay fanorenana nataon’i Ficheto, satria tsy vy sy fantsika no nampiasainy hanambarana ireo rairaindrihana fa hazo. Nasiana rarivato ny araben’ilay tetezana, ary norarahana vatokely teo amboniny. Ny hazavana avy tamin’ireo varavarankely teny amin’ny rindrina sy ny tafo no nanazava ilay tetezana, rehefa antoandro. Jiro mandeha amin’ny gazy kosa no nanazava tamin’ny hariva. Telo taona teo ho eo vao vita io tetezana io [1].

Ny fiainana teo amin’ilay tetezana

Nanao ahoana ny fiainan’ny olona teo amin’ilay tetezana? Hoy ny olona iray nahita izany: ‘Re eny avokoa ny feon’ny mpivarotra miantsoantso, ny feon’ny mpandalo, ary ny fikarantsan’ny vifotsin’ireo mpanefy. Indraindray ihany vao misy ampondra mivesatra entana sy saretin-tsoavaly ary fiara manelingelina. Hafa mihitsy ny fiainana eny amin’ilay tetezana. Manana ny fanaony mahazatra sy mampiavaka azy, ireo mpivarotra. Feno haingon-javatra vita amin’ny volonondry voarandrana, sy vakana, ary entana isan-karazany eny amin’ireo tsenakely mareva-doko.’

Tsy ny hiantsena ihany no andehanan’ny olona eny amin’ilay tetezana, fa hiala voly koa. Mitendry zavamaneno koa mantsy ny mpivarotra maro. Hoy ihany ilay olona tetsy aloha: “Misy mpanety dimy na enina ao amin’ny trano fihetezana iray. Tsy mpanety fotsiny izy ireo, fa mahay mitendry zavamaneno [toy ny gitara sy ny lokanga] koa. Matetika izy ireo no manam-potoana hitendrena, ary faly erỳ ny olona tonga hiety miandry azy ireo hamita ny hira tendreny.” Nanorina ilay antsoina hoe Orkesitry ny Mpanety ny sasany tamin’izy ireo, taorian’ny Ady Lehibe I.

Tonga indray ny loza!

Tsy ravan’ny tondra-drano sy ny ady ary ny loza hafa ny tetezana mitafon’i Ficheto, nandritra ny 50 taona teo ho eo. Tamin’ny alin’ny 2 Aogositra 1925 anefa, dia nirehitra ilay tetezana tsara tarehy ary lasa lavenona. Nampahazava ny lanitr’i Lovech mihitsy ilay lelafo. Fa inona no nahatonga izany? Mbola tsy fantatra hatramin’izao, na vokatry ny tsy fitandremana ilay izy, na niniana natao. Na ahoana na ahoana, dia tsy nisy nampitohy indray ny faritra roa tamin’ilay tanàna.

Voaorina indray ilay tetezana mitafo [2], tamin’ny 1931. Nisy tsenakely sy trano fiasana madinidinika, teny amin’ny sisiny. Namboarina tamin’ny vy sy rihitra simenitra ilay izy, fa tsy tamin’ny hazo sy vato intsony. Tena tsy nitovy tamin’ilay naorin’i Ficheto ilay izy. Vita tamin’ny fitaratra ny tafo, ary tsy nasiana rindrina ny andaniny roa teo amin’ny fisasahan’ilay tetezana. Naverina naorina toy ilay nataon’i Ficheto indray ilay tetezana [3], teo anelanelan’ny 1981 sy 1982.

Mampiavaka ny tanànan’i Lovech ilay tetezana mitafo, sady manaporofo ny fahaizan’ilay nanao azy. Mbola tian’ny tompon-tany sy ny mpizaha tany ihany izao ny mandalo eo amin’io tetezana feno tsenakely io.

[Sarintany, pejy 22]

(Jereo ny gazety)

BOLIGARIA

SOFIA

Lovech

[Sary nahazoan-dalana, pejy 23]

Sary 2: Nalaina tao amin’ny boky Lovech and the Area of Lovech