‘Mampiditra Kofehy Amin’ny Vodifanjaitra’

AVY AMIN’NY MPANORATRA NY MIFOHAZA! ANY AOSTRALIA

FALY ireo kapitenin-tsambo rehefa nahita ny Andilan-dranomasin’i Bass ireo anglisy mpikaroka tany vaovao, tamin’ny 1798. Manasaraka ny nosin’i Tasmania amin’i Aostralia io andilan-dranomasina io. Mihena 1 100 kilaometatra ny dia avy any Angletera mankany Sydney raha manitsy eo.

Tena mampidi-doza anefa ny miditra eo amin’io andilan-dranomasina io. Marivo ihany mantsy izy io satria 60 metatra eo ho eo monja ny halaliny. Eo koa ny rivo-mahery avy any andrefana sy ny herin’ny rano. Mahatonga ny ranomasina hisamboaravoara be izany rehetra izany. Mampidi-doza koa ny Nosy King, izay eo afovoan’ny fidirana mankao amin’ilay andilan-dranomasina, satria feno harambato ny morontsirany.

Tsy sarotra intsony izao ny miditra eo amin’ny Andilan-dranomasin’i Bass. Tsy toy izany anefa taloha, satria sambolay no nampiasaina, ary mbola tsy nisy ny fitaovana maoderina mpitari-dalana. Tena sarotra ny niditra avy eo andrefan’ilay andilan-dranomasina, ka nolazaina fa toy ny hoe ‘mampiditra kofehy amin’ny vodifanjaitra.’

Lalana manitsy

Naharitra dimy volana ny dia an-tsambo avy any Angletera nankany amin’ny morontsiraka atsinanan’i Aostralia, tany am-piandohan’ny taonjato faha-19. Nirefy 19 000 kilaometatra ny halaviran-dalana, sady tena nandreraka. Nafatratra tao anaty lakaly ireo mpandeha an-jatony. Mpifindra monina sy voafonja ny ankamaroan’izy ireo. Betsaka ny nandoa sy narary ary tsy ampy sakafo. Be dia be koa ny haofotsy sy ny parasy. Matetika no nisy maty.a Nanampy an’ireo mpandeha hiaritra anefa ny fanantenana fiainana tsara kokoa.

Nahita lalana akaiky kokoa ny Kapiteny James Forbes, tamin’ny 1852, ka nanafaingana ny dia izany. Nino ny olona teo aloha fa akaiky ny lalana manaraka ny laharam-pehintany faha-39, izay mamakivaky ny faritra atsimon’ny Oseana Indianina. Nifidy lalana iray nanitsy anefa i Forbes. Nianatsimo izy io, ary nandalo tany akaikin’ny Tendrontany Atsimo. Manonja be ny ranomasina amin’io lalana io sady be vongan-dranomandry. Tonga soa aman-tsara tany Melbourne, Victoria, ihany anefa ny sambo Marco Polo nentin’i Forbes sy ireo mpifindra monina 701 niaraka taminy. Tao anatin’ny roa volana sy herinandro monja no nanaovan’izy ireo an’ilay dia, raha dimy volana izany teo aloha. Tamin’ny fotoana nety mihitsy no nahitan’i Forbes an’io lalana vaovao io, satria maro ny olona nifindra tany Victoria mba hitady volamena. Betsaka ny olona naniry ho any Aostralia mba hitrandraka volamena, rehefa reny fa lasa haingana kokoa ny dia.

Tany amin’ny 16 000 kilaometatra, izany hoe tany amin’ny Tanjona Otway, vao niantsona ny sambo taorian’ny nialany tany Angletera. Nampiasa fitaovana fijerena ny haavon’ny masoandro sy ny kintana, sy tabilao nisy refy ny tantsambo, mba hahitany ny toerana nisy azy niala tamin’ny ekoatera. Famantaranandro manondro ny ora any Londres (ora GMT) kosa no nampiasainy hamantarana ny fikisahany miantsinanana na miankandrefana. Ny toerana misy ny masoandro no amantarany ny ora eo amin’ny misy azy, ary ny fampitahany izany amin’ny oran’i Londres no ahafantarany an’ilay fikisahana. Izany rehetra izany no nanampy ny tantsambo hahafantatra hoe aiza ho aiza no misy azy.

Mety hisy fahadisoana anefa. Mety ho takon’ny rahona mandritra ny andro maro ny masoandro. Tsy marina tsara koa ny famantaranandro, tamin’izany. Mety hiala 50 kilaometatra amin’ny lalana tokony halehany ny sambo rehefa afaka telo volana, raha tara na mihoatra iray segondra isan’andro monja ny famantaranandrony. Mety tsy ho tafiditra eo amin’ny Andilan-dranomasin’i Bass ny sambo toy izany, raha avy ny orana, na misy zavona, na maizina ny andro, ary hidona amin’ny harambato eo amin’ny morontsirak’i Victoria na ny Nosy King. Niantsoantso toy izao ny kapitenin-tsambo iray, rehefa nahatazana ny Tanjona Otway: “Misaotra Andriamanitra ô, tsy diso lalana izahay!” Azo antoka fa nitovy fihetseham-po taminy ny mpandeha maro rehefa tonga teo. Hita fa tena nahay ireo tantsambo tamin’ny taonjato faha-19, satria nahavita niditra teo amin’ilay toerana tery sady mampidi-doza. Nisy koa anefa ny tsy tafita.

Toerana maharendrika sambo

Nandeha tao anaty zavona ny sambo Loch Ard, rehefa hamonjy ny morontsirak’i Victoria, tamin’ny 1 Jona 1878 vao maraina be. Tsy nisava hatramin’ny omalin’iny ny zavona, ka tsy fantatr’ilay kapiteny tsara ny toerana nisy azy. Tsy fantany àry fa tena efa akaikin’ny morontsirak’i Aostralia izy. Nisava tampoka ilay zavona, ka tazany fa nisy harambato nahatratra 90 metatra, roa kilaometatra tsy lavitra teo. Nikoropaka namily lalana an’ilay sambo ireo tantsambo, saingy indrisy fa nahery loatra ny rivotra sy ny onja. Tsy nisy adiny iray akory dia nidona mafy ilay sambo, ary rendrika fahefatr’adiny tatỳ aoriana.

Roa monja tamin’ireo mpandeha 54 no tafavoaka velona, dia i Tom Pearce, izay niofana ho tantsambo, sy Eva Carmichael. Samy latsaky ny 20 taona izy ireo. Namikitra tamin’ny lakan’aina nivadika i Tom, nandritra ny ora maro, tao anatin’ny rano mamanala. Nentin’ny onja teo anelanelan’ny harambato izy, tamin’ny farany. Nahita torapasika kely nisy vakin’ilay sambo izy, ary nilomano nankeny. Tsy nahay nilomano kosa i Eva ka namikitra tamin’ny vakin’ilay sambo nandritra ny adiny efatra teo ho eo. Natsipin’ny onja teo amin’ilay harambato koa izy, avy eo. Niantso vonjy izy, rehefa nahita an’i Tom teny amin’ny torapasika. Nilomano nankeny aminy i Tom, ary tongany teo amin’ny torapasika i Eva, adiny iray taorian’izay. Zara raha nahatsiaro tena i Eva. Nitantara izy hoe: “Nentiny tao amin’ny lava-bato iray tsy lavitra teo aho. Nahita kesika nisy toaka izy, ary novakiny ny tavoahangy iray ka nampisotroiny aho. Iny no nampody ny aiko. Naka bozaka izy mba hatoriako. Tsy nahatsiaro tena indray aho avy eo ary naharitra ora maro izany.” Nianika an’ilay harambato i Tom ary niantso vonjy. Nentina tao amin’ny trano iray tsy lavitra teo izy sy Eva, iray andro teo ho eo taorian’ny naha rendrika an’i Loch Ard. Maty tamin’io loza io daholo ny ray aman-drenin’i Eva sy ny anadahiny telo ary ny rahavaviny roa.

Sambo lehibe sy madinika an’arivony ankehitriny no mandalo eo amin’ny Andilan-dranomasin’i Bass, isan-taona. Tafita soa aman-tsara izy ireny. Maherin’ny 100 ny sambo efa rendrika teny amin’ny lalana nolalovan’izy ireny. Anisan’ny toerana azon’ny mpizaha tany tsidihina ny toerana naharendrika ny sambo Loch Ard ao amin’ny Valam-pirenen’ny Seranan’i Campbell, any Victoria. Rehefa mahita an’ireny toerana ireny ianao dia mahatsiaro an’ireo olona be herim-po nitady fiainana tsara kokoa, tamin’ny taonjato faha-19. Efa nandeha an’arivony kilaometatra izy ireo nefa mbola sahy niditra teo amin’ilay lalana tery sady mampidi-doza, izay oharina amin’ny vodifanjaitra.

[Fanamarihana ambany pejy]

[Efajoro/Sary, pejy 17]

TANTARAN’I TOM SY EVA

Nanjary nalaza be tany Aostralia i Tom Pearce sy Eva Carmichael, izay sisa tsy maty rehefa rendrika ny sambo Loch Ard. Hoy ny boky Tanjona Otway, Morontsiraka Mifono Zava-miafina (anglisy): “Nitarin’ny mpanao gazety ny zava-nitranga rehefa rendrika ilay sambo. Nohindrahindraina ho mahery fo i Pearce, ary nolazaina fa tovovavy mahafatifaty i Eva Carmichael. Nambarany fa tokony hivady izy roa.” Nangataka an’i Eva ho vadiny tokoa i Tom, nefa nanda izy. Niverina tany Irlandy i Eva, telo volana tatỳ aoriana. Nanambady izy ary niteraka. Maty tamin’ny 1934 izy, tamin’izy 73 taona. Niverina nitondra sambo i Tom, ary vaky sambo indray. Tafavoaka velona ihany anefa izy. Kapitenin-tsambo nandritra ny taona maro izy, ary maty tamin’ny 1909, tamin’izy 50 taona.

[Sary nahazoan-dalana]

Sary: Flagstaff Hill Maritime Village, Warrnambool

[Kisary/Sary, pejy 15]

(Jereo ny gazety)

Nitondra an’ilay sambo “Marco Polo” (eto ambony), tamin’ny lalana manitsy avy any Angletera mankany Aostralia, i Forbes

[Sary]

LALANA TALOHA

Laharam-pehitany faha-39

LALANA MANITSY

Faribolan-tendrontany Atsimo

[Sarintany]

OSEANA ATLANTIKA

OSEANA INDIANINA

TENDRONTANY ATSIMO

[Sary nahazoan-dalana]

From the newspaper The Illustrated London News, February 19, 1853

[Kisary/Sarintany, pejy 16, 17]

(Jereo ny gazety)

Toy ny ‘mampiditra kofehy amin’ny vodifanjaitra’ ny miditra an-tsambo avy eo andrefan’ny Andilan-dranomasin’i Bass

[Sarintany]

AOSTRALIA

VICTORIA

MELBOURNE

Valam-pirenen’ny Seranan’i Campbell

Tanjona Otway

Andilan-dranomasin’i Bass

Nosy King

TASMANIA

[Sary, pejy 16]

Nidona tamin’ny harambato i “Loch Ard”, ary rendrika fahefatr’adiny taorian’izay

[Sary nahazoan-dalana]

La Trobe Picture Collection, State Library of Victoria

[Sary, pejy 17]

Valam-pirenen’ny Seranan’i Campbell ahitana 1) ny toerana nidonan’i “Loch Ard” tamin’ny harambato sy 2) ilay lava-bato nidiran’i Tom Pearce

[Sary nahazoan-dalana]

Photography Scancolor Australia