Ny Niandohany sy ny Nitomboany Amin’ny Andro Ankehitriny

ZATO taona mahery izay no nanombohan’ny tantaran’ny Vavolombelon’i Jehovah amin’ny andro ankehitriny. Teo am-piandohan’ireo taona 1870, dia nisy antokon’olom-bitsy niara-nianatra ny Baiboly tao Allegheny, any Etazonia, izay anisan’i Pittsburgh ankehitriny. I Charles Russell no mpanentana ilay antokon’olona. Nivoaka tamin’ny Jolay 1879 ny nomerao voalohany tamin’ny gazety Ny Tilikambo Fiambenan’i Ziona Sady Mpanambara ny Fanatrehan’i Kristy (anglisy). Efa nisy fiangonana am-polony avy tamin’io antokon’olom-bitsy io tany amin’ireo fanjakana teo akaiky, tamin’ny 1880. Niforona ny Zion’s Watch Tower Tract Society, tamin’ny 1881. Nosoratana ara-panjakana izy io tamin’ny 1884, ka i Russell no prezidà. Novana ho Watch Tower Bible and Tract Society ny anaran’ilay Fikambanana tatỳ aoriana. Maro no nitory isan-trano, ka nanolotra boky sy gazety ara-baiboly. Olona 50 no nanao izany manontolo andro tamin’ny 1888, fa 700 000 eo ho eo kosa ankehitriny, maneran-tany.

Lasa iraisam-pirenena ilay asa tamin’ny 1909, ary nafindra tany Brooklyn, any New York, ny foiben’ny Fikambanana, ary mbola ao izy hatramin’izao. Nisy toriteny navoaka tao amin’ny gazety samihafa. Natao tamin’ny fiteny efatra izany tamin’ny 1913, ary navoaka tao amin’ny gazety 3 000 tany Etazonia sy Kanada ary Eoropa. Nisy boky sy bokikely ary taratasy mivalona an-jato tapitrisa koa nozaraina.

Natomboka tamin’ny 1912 ny fanamboarana ny “Fampisehoana An-tsary ny Famoronana” (anglisy). Sary diapositives sy sarimihetsika nisy feo no nampiasaina tamin’io fampisehoana io. Ny tantara rehetra, nanomboka tamin’ny namoronana ny tany ka hatramin’ny faran’ny Fanjakana Arivo Taonan’i Kristy, no resahina ao. Nanomboka tamin’ny 1914 ny nampisehoana azy io, ka 35 000 no nahita azy isan’andro. Izy io no nanokatra ny lalana ho amin’ny sarimihetsika misy feo.

NY TAONA 1914

Nihananatona ny fotoan-dehibe iray. Tamin’ny 1876, dia namoaka ilay lahatsoratra hoe “Rahoviana no Hifarana ny Andron’ny Jentilisa?” i Charles Russell, mpianatra ny Baiboly. Tao amin’ny gazety Mpandinika Baiboly (anglisy) izay natonta tany Brooklyn, any New York, no namoahany azy io. Hoy io gazety io, ao amin’ny nomeraony tamin’ny Oktobra, pejy 27: “Hifarana amin’ny 1914 ireo fetr’andro fito.” Tsy inona io Andron’ny Jentilisa io fa ilay antsoin’ny Baiboly iray hoe “ny fe-potoana voatondro ho an’ny hafa firenena.” (Lioka 21:24) Tsy nitranga daholo izay rehetra nantenaina hitranga tamin’ny 1914. Tena nifarana tamin’io taona io kosa anefa ny Andron’ny Jentilisa. Nisy heviny manokana io taona io. Maro ny mpahay tantara sy mpanao gazety no manaiky fa fiolahana lehibe teo amin’ny tantaran’ny olombelona ny taona 1914. Mampiseho izany ireto tenin’olona ireto:

“Ny taona tena ‘ara-dalàna’ farany teo amin’ny tantara dia ny 1913, taona talohan’ny nanombohan’ny Ady Lehibe Voalohany.”—Lahatsoratra tao amin’ny Times-Herald, Washington, D.C., 13 Martsa 1949.

“Mihamahita hatrany ny mpahay tantara fa vanim-potoana miavaka sy tsy misy toa azy, ireo 75 taona nanomboka tamin’ny 1914 ka hatramin’ny 1989, izay nitrangan’ny ady lehibe roa sy ny ady mangatsiaka. Tao anatin’io fe-potoana io, dia tany maro no tao anatin’ny ady, na niarina avy tamin’ny ady, na niomana hiady.”—Ny Gazetin’i New York (anglisy), 7 Mey 1995.

“Tena nipoaka mihitsy ny tany manontolo, tokony ho tamin’ny fotoan’ny Ady Lehibe Voalohany, nefa mbola tsy fantatsika hoe nahoana. Talohan’izay, dia nihevitra ny olona hoe efa nanangasanga ny fiainana tonga lafatra. Nilamina ny tany ary niadana ny olona. Nipoaka ny zava-drehetra avy eo. Toy ny hoe torana isika nanomboka tamin’iny ... Betsaka kokoa ny maty tamin’ity taonjato ity raha oharina amin’izay maty nandritra ny tantara manontolo.”—Dr. Walker Percy, American Medical News, 21 Novambra 1977.

Nanoratra toy izao i Konrad Adenauer, mpitondra fanjakana alemà, 50 taona mahery taorian’ny 1914: “Tsy nisy filaminana sy fahatoniana intsony ny fiainan’ny olona, nanomboka tamin’ny 1914.”—The West Parker, Cleveland, Ohio, 20 Janoary 1966.

Maty i Charles Russell, prezidà voalohan’ny Fikambanana, tamin’ny 1916, ary nandimby azy i Joseph Rutherford, ny taona nanaraka. Nisy fiovana maro nitranga. Navoaka voalohany ny gazety naman’ny Tilikambo Fiambenana, antsoina hoe Fotoam-pahasambarana (antsoina ankehitriny hoe Mifohaza!, izay misy 20 000 000 mahery no indray nivoaka, ary amin’ny fiteny 80 mahery.) Nohamafisina kokoa ny fitoriana isam-baravarana. Nandray ny anarana hoe Vavolombelon’i Jehovah ireo Kristianina ireo, tamin’ny 1931, mba hiavahana tamin’ny ‘fivavahana kristianina’ hafa. Miorina amin’ny Isaia 43:10-12 io anarana io.

Nampiasaina be dia be ny radio tamin’ireo taona 1920 sy 1930. Tamin’ny 1933, dia nampiasa foibe fandefasana radio 403 ny Fikambanana mba handefasana lahateny ara-baiboly. Tsy nampiasaina loatra intsony ny radio tatỳ aoriana fa ny fitsidihana ny olona isan-trano kosa no tena nataon’ireo Vavolombelona. Grafofaonina nentin-tanana sy lahateny ara-baiboly noraisim-peo no nampiasainy tamin’izany. Nampianarina Baiboly tany an-tokantranony izay olona liana tamin’ny fahamarinana ara-baiboly.

FANDRESENA ARA-PITSARANA

Vavolombelona maro no voasambotra nandritra ireo taona 1930 sy 1940, noho ny fanaovana io asa io. Raharaha maro no nampakarina fitsarana, mba hiarovana ny fahalalahana ara-pivavahana sy ny fahalalahana haneho hevitra sy hamoaka gazety ary hivory. Nisy raharaha nakarina fitsarana ambony, ka raharaha 43 no nahazoan’ny Vavolombelona fandresena, tany amin’ny Fitsarana Tampony Amerikanina. Nisy nahazoana fandresena toy izany koa ny raharaha nakarina fitsarana ambony, tany amin’ny tany hafa. Miresaka an’ireny fandresena azon’ny Vavolombelona ireny ny Profesora C. Braden, ao amin’ilay bokiny hoe Mino koa Izy Ireo (anglisy). Hoy izy: “Niavaka ny asa vitan’izy ireo ho fiarovana ny demokrasia, satria niady hiaro ny zon’ny isam-batan’olona izy ireo. Nahavita be mantsy izy ireo tamin’ny ezaka nataony hiarovana ny zon’ireo vitsy an’isa rehetra eto Amerika.”

FAMPIOFANANA MANOKANA

Maty i J. Rutherford tamin’ny 1942, ka i N. Knorr no nandimby azy. Nisy fampiofanana natomboka. Tamin’ny 1943, dia naorina ny sekoly manokana iray fampiofanana misionera, antsoina hoe Sekoly Ara-baibolin’i Gileada An’ny Tilikambo Fiambenana. Nalefa tany amin’ny tany eran’izao tontolo izao ireo nahazo diplaoma tamin’ilay sekoly. Nisy fiangonana vaovao niforona tany amin’ny tany mbola tsy nisy fiangonana mihitsy teo aloha, ary 100 mahery izao ny sampan’ny Fikambanana, manerana ny tany. Misy fampianarana manokana atao indraindray, hampiofanana ny anti-panahin’ny fiangonana, ny mpiasa an-tsitrapo ao amin’ny biraon’ny sampana, ary ireo mpitory manontolo andro (toy ny mpisava lalana). Manome karazam-piofanana manokana maromaro ilay foibem-pampianarana ao Patterson, any New York.

Maty tamin’ny 1977 i N. Knorr. Iray tamin’ireo fanovana farany nandraisany anjara talohan’ny nahafatesany ny fampitomboana ny isan’ireo ao amin’ny Filan-kevi-pitantanana, any amin’ny foibe any Brooklyn. Tamin’ny 1976, dia nozarazaraina ireo andraikitra ara-pitantanana, ka nisy komity notendrena mba hisahana ny andraikitra tsirairay. Olona ao amin’ny Filan-kevi-pitantanana no ao anatin’ireo komity ireo, ary efa za-draharaha hatramin’ny am-polo taona avokoa izy rehetra.

MITATRA NY TOERANA FANONTAM-PIRINTY

Be zava-mahaliana ny tantaran’ny Vavolombelon’i Jehovah amin’ny andro ankehitriny. Antokon’olom-bitsy niara-nianatra ny Baiboly tany Pennsylvanie izy ireo tamin’ny 1870, nefa nahatratra 90 000 teo ho eo ny isan’ny fiangonana naneran-tany, teo am-piandohan’ny taona 2000. Orinasan’olona no nanao pirinty ny bokiny rehetra tamin’ny voalohany. Izy ireo ihany anefa no nanao pirinty ny bokiny sasany, tamin’ny 1920. Nanofa trano hanaovana izany izy ireo. Tamin’ny 1927 anefa, dia boky maro be no natao pirinty tao amin’ny orinasan’ny Fikambanana Tilikambo Fiambenana ao Brooklyn, any New York. Misy rihana fito io orinasa io. Nisy trano hafa koa natao fanontam-pirinty, ary nisy fitambaran-trano natao birao. Misy trano hafa koa eo akaiky eo, natao hipetrahan’ireo mpiasa an-tsitrapo ao amin’ireo fanontam-pirinty ireo. Misy toeram-piompiana sy fambolena ary fanaovam-pirinty koa any akaikin’i Wallkill, any amin’ny faritra avaratry ny fanjakan’i New York. Manao pirinty ny gazety Ny Tilikambo Fiambenana sy Mifohaza! izy io, ary mamokatra ny sasany amin’ny sakafon’ireo mpiasa an-tsitrapo ao amin’ireo toerana samihafa ireo. Mahazo vola kely isam-bolana ny mpiasa an-tsitrapo tsirairay, ho fanonerana ny saran’izay zavatra ilainy.

FIVORIAMBE IRAISAM-PIRENENA

Natao tao Chicago, any Etazonia, tamin’ny 1893, ny fivoriambe lehibe voalohany. Olona 360 no nanatrika, ary 70 no natao batisa. Natao tany New York, tamin’ny 1958, kosa ny fivoriambe goavana niraisam-pirenena farany, natao tamin’ny toerana iray. Kianjabe roa no nampiasaina: Ny Yankee Stadium, sy ny Polo Grounds izay mbola nisy tamin’izay. Nahatratra 253 922 ny tampon’isan’ny mpanatrika ary 7 136 ny natao batisa. Natao tany amin’ny tany maro ny fivoriambe iraisam-pirenena taorian’izay. Mety hahatratra arivo, amin’ny fitambarany, ireny fivoriambe atao eran-tany ireny.

[Teny notsongaina, pejy 8]

Niavaka ny asa vitan’izy ireo ho fiarovana ny fahalalahan’ny olom-pirenena

[Sary, pejy 6]

“Ny Tilikambo Fiambenana”: 6 000 no natonta tamin’ny voalohany, ary tamin’ny fiteny iray monja, nefa 22 tapitrisa mahery no atonta ankehitriny, ary amin’ny fiteny 132 mahery

[Sary, pejy 7]

Fiolahana lehibe teo amin’ny tantara

[Sary, pejy 10]