EZEKIELA
(Ezekièla) [Manatanjaka Andriamanitra].
Mpisorona zanak’i Bozy, ary anisan’ireo niara-nataon’i Nebokadnezara sesitany tamin’i Joiakina tany Babylona (617 T.K.). Nahazo ny fahitany voalohany izy tamin’ny “andro fahadimin’ny volana fahefatra, tamin’ny taona fahatelopolo”, tamin’ny “taona fahadimy nanaovana sesitany an’i Joiakina Mpanjaka.” Naminany tamin’ny Jiosy nonina teny amoron’ny reniranon’i Kebara izy (lakandrano lehibe tany Babylona i Kebara, hoy ny manam-pahaizana sasany ankehitriny). Toa ny taonan’i Ezekiela ilay hoe “taona fahatelopolo.” Tamin’izay izy no nanomboka naminany.—Ezk 1:1-3.
Avy tamin’ny fianakaviana mpisorona i Ezekiela, ka hainy tsara ny mombamomba ny tempoly, ny lamina sy asa rehetra tao, ary ny Lalàna. Azo inoana fa fantany tsara koa i Jeremia sy ny faminaniany, satria naminany tany Jerosalema izy io tamin’izy mbola kely. Efa nanjaka elaela koa i Josia, fony izy nonina tany Joda. Nopotehin’io mpanjaka tsara io ny alitaran’i Bala sy ny sary sokitra, namboariny ny simba tamin’ny tempoly, ary nezahiny naverina tao Joda ny fivavahana marina rehefa hita tao an-tempoly ny bokin’ny Lalàna (toa ilay nosoratan’i Mosesy).—2Ta 34.
Taiza avy no nisy mpaminanin’i Jehovah, talohan’ny nandravan’i Babylona an’i Jerosalema?
Niara-belona tamin-dry Jeremia sy Daniela mpaminany i Ezekiela. Naminany tamin’ny Jiosy tao Jerosalema sy Joda i Jeremia, ary nampitandrina an’ireo mpitondra ratsy fanahy tao. I Daniela indray tao an-dapan’i Babylona, avy eo tao an-dapan’i Media-Persa. Naminany izy hoe hisy firenena matanjaka hifandimby, nefa ho resin’ny Fanjakan’Andriamanitra izy ireny. Nanohy ny asan’ireo mpaminany ireo i Ezekiela. Naminany tamin’ny Jiosy sy ny lohandohany teo aminy tany Babylonia izy, ary nanoro hevitra sy nampianatra azy ny lalàn’Andriamanitra, na dia tsy nanolotra sorona aza. Tsy nafoin’i Jehovah koa àry ny Jiosy tany Babylona, na dia tsy nanana an’i Jeremia mpaminany sady mpisorona aza, sady tsy nanana tempoly sy mpisoronabe toy ireo tany Jerosalema.
Mitovitovy ny faminanian’i Jeremia sy Ezekiela. Samy niezaka nandresy lahatra an’ireo Jiosy tany Jerosalema sy Babylonia izy ireo, mba tsy hamita-tena ka hieritreritra hoe kely sisa dia hofaranan’Andriamanitra ny fitondran’i Babylona ary tsy ho rava i Jerosalema. Nanoratra tamin’ireo babo tany Babylonia mihitsy i Jeremia hoe tokony hijanona any sy hanao izay hampiadana azy izy ireo, satria afaka 70 taona vao hafahana. Azo antoka fa nahalala ny fisian’io taratasy io i Ezekiela. Mety ho efa reny koa ny tao anatin’ilay boky nalefan’i Jeremia milaza ny haharava an’i Babylona.—Je 29; 51:59-64.
Naminany tamin’ny olona “mafy hatoka.” Asehon’ireo harona nisy aviavy tsara sy ratsy hitan’i Jeremia, fa tsara kokoa ny fahitan’i Jehovah ny Jiosy babo tany Babylonia noho ireo nijanona tany Joda. (Je 24) Tsy mora anefa ny asan’i Ezekiela na izany aza, satria anisan’ny taranaka mpikomy koa ireo babo. ‘Nonina teo anivon’ny olona mafy hatoka sy zavatra manindrontsindrona azy ary maingoka’ mantsy izy. (Ezk 2:6) Nasain’i Jehovah nonina teo anivon’ireo natao sesitany tany Tela-abiba izy, teo amoron’ny reniranon’i Kebara. (Ezk 3:4, 15) Nanana ny tranony mantsy izy ireo, na dia natao sesitany aza. (Je 29:5) Azo lazaina ho voalamina koa ny fivavahany, ary afaka nitsidika matetika an’i Ezekiela ny anti-panahin’i Joda. (Ezk 8:1; 14:1; 20:1) Tsy nety niala tao Babylona mba handeha hody àry ny Jiosy maro, rehefa tapitra ny 70 taona.
Nisy angamba, ohatra, tsy te hody satria lasa tia vola aman-karena. Nahitan’ny mpikaroka amerikanina anarana Jiosy maromaro mantsy teo amin’ny arisivan’ny trano fivarotana lehibe atao hoe “Morasho sy ny Zanany”, teo amin’ilay nisy ny tanànan’i Nippour fahiny, teo amoron’ny lakandrano iray teo amin’i Eofrata zay heverin’ny ankamaroan’ny manam-pahaizana hoe Kebara. Midika izany fa nanorim-ponenana tany Babylona tokoa ny Israelita, ary maro no nanao raharaham-barotra.
Maty ny vadiny. Nilaza i Ezekiela fa voatendry haminany teo amoron’ny reniranon’i Kebara izy, tamin’ny taona fahadimy nanaovana sesitany an’i Joiakina Mpanjaka (613 T.K.). Naminany 22 taona izy (hatramin’ny t. 591 T.K.), fara fahakeliny, satria tamin’ny taona faha-27 nanaovana sesitany ny faminaniany farany. (Ezk 29:17) Toa sambatra am-panambadiana izy. Hoy anefa i Jehovah: “Ry zanak’olona, hamely an’ilay mahafinaritra ny masonao aho, ka hesoriko tsy ho aminao izy.” (Ezk 24:16) Mety ho nanitsakitsaka azy na nivadika tamin’i Jehovah ny vadiny ka maty. Na inona na inona antony anefa, dia tsy navela hitomany sy hisaona azy i Ezekiela fa hisento mangina fotsiny, ary hanao ny fehilohany. Nasaina nanao izany izy ho fambara ho an’ireo Israelita babo tany Babylona fa hozimbazimbain’i Jehovah ny toerana masina nireharehan’izy ireo, ary ho rava i Jerosalema, ka ho diso fanantenana izy ireo.—Ezk 24:17-27.
“Mpitily.” Mitovitovy amin’ny fomba nanendrena an’i Isaia ho mpaminany ny nanendrena an’i Ezekiela. Nahazo fahitana momba an’i Jehovah teo amin’ny seza fiandrianany izy, ka nahita zavamananaina nanana tarehy sy elatra efatra teo akaikiny, ary kodiarana ao anaty kodiarana izay nandeha tany amin’izay nalehan’izy ireo. Niantso an’i Ezekiela hoe “zanak’olona” i Jehovah avy eo, mba hampahatsiahivana azy fa olona ihany izy. (Ezk toko 1, 2; ampit. Is 6.) Nirahina ho mpitily teo amin’ny taranak’Israely ratsy fanahy izy. Tena mafy hatoka izy ireo, nefa tsy maintsy nampitandremana mba ho fantany fa efa nisy mpaminanin’i Jehovah teo aminy. Na tsy nety nihaino aza izy ireo, dia tsy maintsy nolazaina taminy ny tenin’i Jehovah, mba tsy hivesatra trosan-dra i Ezekiela ka ho tompon’andraikitra amin’ny fahafatesan’ireo.—Ezk 3:7, 17, 18; 2:4, 5; 33:2-9.
Nanao fanoharana sy fihetsika misy heviny an’ohatra. Nahita fahitana na nanao fanoharana i Ezekiela matetika rehefa naminany. Nanao fihetsika misy heviny an’ohatra koa izy. Ny niavaka indrindra tamin’izany dia ilay izy nandry tamin’ny ilany iray 390 andro ary avy eo 40 andro, mba hampisehoana fa hatao fahirano i Jerosalema. Nila nankatò sy niaritra ary nanam-pinoana be izy vao nahavita izany, mba hampitandremana an’ilay vahoaka tsy nanam-pinoana sy mpaneso. Rehefa natao fahirano i Jerosalema, dia nolazainy koa ny sazy hampiharin’i Jehovah amin’ireo firenena mpanompo sampy nankahala ny Israely sy nandroba azy ary faly tamin’ny fahavoazany. Niova ny faminaniana nambarany, rehefa rava i Jerosalema. Tsy nanameloka mafy an’ireo mpiandry ondry matimatin-karena tany Israely sy Seira intsony izy, fa nandrisika ny olona hino kosa hoe hovelomina indray ny Israely, hangonina, ary ho tafaray, araka ny nampanantenain’i Jehovah. Hanao fifanekem-pihavanana amin’izy ireo Izy. Hitahy azy ireo mandritra ny fotoana tsy voafetra koa ilay mpiandry notendreny, dia i ‘Davida mpanompony.’ (Ezk 37) Niresaka betsaka momba ny tempoly naorina indray i Ezekiela avy eo. Tsy tena nisy ilay tempoly nasehon’i Jehovah azy, fa ilazana zavatra mbola ho avy fotsiny.—Ezk 40-48.
Nanao asa toy ny an’i Jesosy Kristy. Samy nirahina hanameloka olona tsy niraika sy mafy loha i Ezekiela sy Jesosy, nefa koa hitory hafatra mamelombelona ho an’ireo mety hiova. Nilazana, ohatra, i Ezekiela fa ho avy hihaino azy ny vahoaka, nefa tsy hampihatra izay lazainy. (Ezk 33:30-32) Maro koa no nivoaka hihaino an’i Jesosy nefa vitsy no nanaiky ny fampianarany. Nitory tamin’ny babo tany Babylonia i Ezekiela. Nirahina hitory fanafahana amin’ny babo koa i Jesosy. (Lk 4:18) Nohazavainy mantsy fa voagejan’ny fivavahan-diso ny Jiosy, ka nirahina hanafaka azy ireo izy. (Jn 8:31-36) Toy ny nataon’i Ezekiela, dia tsy ny heviny no nentiny nananarana ny Jiosy, fa izay nasain’i Jehovah nolazainy.—Jn 5:19, 30.
Fanantenany. Tsy nivadika tamin’Andriamanitra i Ezekiela ary nanao izay rehetra nandidiany, na dia sarotra aza izany. Anisan’ny mpaminany niaritra sy nanam-pinoana izy, ka ‘nikatsaka toerana tsara kokoa, dia ilay any an-danitra.’ (He 11:16) Marina fa tsy anisan’ireo hiditra ao amin’ny Fanjakan’ny lanitra izy (Mt 11:11), nefa tsy andriny ny hahatongavan’ny Fanjakan’ny Mesia. Hahita ny fahatanterahan’ny fampanantenan’Andriamanitra sy ny fitahiana hoentin’ny Mesia àry izy, rehefa hatsangana amin’ny maty. (He 11:39, 40) Niavaka i Ezekiela, satria navitribitrika, be herim-po, nankatò, ary nazoto nanompo an’Andriamanitra.