JOABA

(Joàba) [I Jehovah dia Ray].

1. Zanakalahin’i Seraia, ary taranak’i Kenaza avy amin’ny fokon’i Joda. “Rain’i Ge-harasima” (midika hoe “Lohasahan’ny Mpanao Asa Tanana”) i Joaba. Voalaza mantsy fa “lasa mpanao asa tanana” ny mponina tao amin’ilay lohasaha. Lazaina hoe ‘rain’izy ireo’ izy, satria azo antoka fa izy no nahatonga ny mponina rehetra tao ho lasa mpanao asa tanana.​—1Ta 4:1, 13, 14; jereo GE-HARASIMA.

2. Faharoa tamin’izy telo lahy naterak’i Zeroia anabavin’i Davida (mety ho iray tam-po tamin’i Davida i Zeroia na anabaviny hafa ray, izany hoe zanaky ny reniny tamin’i Nahasy vadiny taloha; 2Sa 17:25). Zanak’anabavin’i Davida àry i Joaba. Abisay sy Asahela no rahalahiny. (2Sa 8:16; 1Ta 2:13-16) Nolazaina hoe zanak’i Zeroia izy telo lahy, fa tsy noresahina ny rainy. Nahoana? Anabavin’i Davida mantsy i Zeroia, ary izay no tiana hasongadina.

Ny mombamomba azy. Mpitari-tafika kinga i Joaba, ary hainy tsara ny nandamina an’izay rehetra nataony. Nahay nitady hevitra koa izy sady tsy be fisalasalana. Mpanararaotra koa anefa izy, tia fahefana, mpamaly faty, fetsy ratsy, ary indraindray maty eritreritra.

I Joaba no lehiben’ny tafik’i Davida tamin’ny fotoana nitondran’i Isboseta (zanak’i Saoly) teo amin’ny Israely rehetra, ankoatra ny fokon’i Joda, izay tsy nivadika tamin’i Davida. (2Sa 2:10) Nihaona mba hiady teo amin’ny Dobon’i Gibeona ny mpanompon’i Isboseta sy ny an’i Davida. I Abnera, dadatoan’i Saoly, no nanao an’i Isboseta ho mpanjaka, ary izy no nitarika ny tafik’i Isboseta tamin’izay. Rehefa nipetraka nifanatrika elaela teo ireo tafika ireo, dia nilaza tamin’i Joaba i Abnera hoe asaina miady ny miaramila 12 avy tamin’ny andaniny sy ny ankilany. Nifampihazona tamin’ny lohany izy ireo, ka nifanindron-tsabatra teo amin’ny tehezany, ary niara-maty. (2Sa 2:12-16) Tsy vita teo anefa ny ady, ka nifandramatra izy rehetra. Nahafatesana miaramila 360 ny tafik’i Isboseta, fa 20 fotsiny kosa ny an’i Davida.​—2Sa 2:30, 31.

Nandositra i Abnera nandritra ilay ady, nefa nenjehin’i Asahela, rahalahin’i Joaba. Efa nampitandrina azy sy nilaza taminy mba hiverina i Abnera fa mbola nanenjika ihany izy. Izy rahateo nahery nihazakazaka. Nasian’i Abnera tamin’ny vodilefona ny kibony, tamin’ny farany, ka niboroaka teo andamosiny ny lefona. (2Sa 2:18-23) Niangona i Abnera sy ny tafiny, rehefa tonga teo an-tampon’ny havoanan’i Ama. Niangavy an’i Joaba izy mba hampitsahatra ny ady, sao fahoriana no hiafaran’izany ka ho ripaka daholo izy rehetra. Tonga saina i Joaba ary nanaiky ny tenin’i Abnera ka niverina tany amin’i Davida tany Hebrona.​—2Sa 2:24-28, 32.

Namaly faty ka namono an’i Abnera. Tsy maty voalavo an-kibo i Joaba, ka nitady fotoana mety hamaliana faty. Nitohy foana ny ady teo amin’ny taranak’i Saoly sy ny ankohonan’i Davida, ary nanohana an’i Davida foana i Joaba. Nihanihena ny herin’ny tafik’i Saoly taorian’izany, fa ny an’i Davida kosa nihanahery. Nisy zavatra nampifanolana an’i Abnera sy Isboseta, tatỳ aoriana, ka lasa nanao fifanekena tamin’i Davida i Abnera ary nampanantena fa hotaominy hanohana an’i Davida ny Israely rehetra. (2Sa 3:6-21) Nanaiky izany i Davida ka tezitra be i Joaba, ary niampanga an’i Abnera ho mpitsikilo. Mody niseho ho naman’i Abnera izy, ary azony tamin’ny tsy nampoizina i Abnera ka novonoiny mba hamaliana faty an’i Asahela rahalahiny. Angamba koa izy nieritreritra hoe nety ho lasa lehiben’ny tafik’i Davida i Abnera ka tsara raha novitaina ny aminy.​—2Sa 3:22-27.

Nandre izany i Davida, ka nilaza teo anatrehan’ny Israely rehetra fa tsy meloka ho nandatsaka ny ran’i Abnera izy sy ny ankohonany. Hoy izy: “I Joaba sy ny ankohonan-drainy manontolo anie no ho tompon’andraikitra amin’izany! Ary aoka hisy foana eo amin’ny taranak’i Joaba ny lehilahy misy tsiranoka mivoaka amin’ny filahiany, na olona boka [voan’ny aretina], na lehilahy mihazona ny hazo fangoronana kofehy [angamba kilemaina], na olona lavon-tsabatra, na olona tsy ampy sakafo!” Tsy nanao na inona na inona tamin’i Joaba sy Abisay (izay niray tsikombakomba tamin’i Joaba) anefa i Davida, tamin’izay. Nanazava izy hoe: “Malemy aho androany na dia voahosotra ho mpanjaka aza. Fa amiko dia masiaka loatra ireo lehilahy zanak’i Zeroia ireo. I Jehovah anie hamaly ilay mpanao ratsy araka ny faharatsiany ihany!”​—2Sa 3:28-30, 35-39.

Mpitari-tafika teo amin’ny Israely. Niakatra hiady tamin’i Jerosalema (Jebosa) i Davida, rehefa voahosotra ho mpanjakan’ny Israely manontolo. Nanambanimbany azy ny Jebosita, satria nihevitra fa tsy haharesy azy ireo izy. Hitan’i Davida anefa fa ho mora resy ilay tanàna raha tafihina avy eo amin’ny tionelin-dranony. Nilaza àry izy fa hataony ‘lehiben’ny tafika sy andriana’ izay miaramila hiakatra eo amin’ilay tionelina ka ho voalohany hamely an’ireo Jebosita. Niakatra i Joaba ka resin’ny tafik’i Davida ilay tanàna. Novalian-tsoa i Joaba satria natao mpitari-tafika teo amin’ny Israely. (2Sa 5:6-8; 8:16; 20:23; 1Ta 11:4-8) Nomena mpanompo folo izy mba hitondra ny fitaovam-piadiany, ary anisan’izany ilay Berotita mahery atao hoe Naharay.​—2Sa 18:15; 1Ta 11:39.

Rehefa resin’i Davida ny Edomita, dia nijanona enim-bolana tany Edoma i Joaba mba handringana ny lahy rehetra tany. (2Sa 8:13, 14; 1Mp 11:14-17) Niady tamin’izy ireo ny Amonita sy ny Syrianina, tatỳ aoriana, ary nasehon’i Joaba tamin’izay fa nahay nitari-tafika tokoa izy. Nozarainy roa ny tafiny, ka nasainy notarihin’i Abisay rahalahiny ny fizarana iray, mba handreseny an’ireo fahavalo izay nanafika azy ireo avy tany aloha sy avy tany aoriana. (2Sa 10:8-14; 1Ta 19:6-16) Azo inoana fa nandray anjara lehibe koa izy rehefa niady tamin’ny Filistinina sy ny Moabita ary firenen-kafa i Davida.

Nanohana an’i Davida Mpanjaka. Hoatran’ny hoe tsy nivadika tamin’i Davida sy nanaiky azy ho mpanjaka voahosotr’i Jehovah i Joaba, rehefa avy nanao fahirano an’i Raban’ny taranak’i Amona. Azony babo “ny tanàna misy rano”, angamba ny toerana nisy ny fitehirizan-dranon’ny tanàna na ny tilikambo niaro an’io fitehirizan-drano io. Tsy nahatohitra ela ilay tanàna raha ny tahirin-dranony no tsisy intsony, ka tsy maintsy nitolo-batana ny mponina tao. Tsy notohizin’i Joaba hatramin’ny farany anefa ilay fahirano, satria toa te hanome voninahitra an’ilay mpanjakany teto an-tany izy (tsy tena fantatra raha tena te hanaja azy izy, na nanao izany mba hahasoa ny Israely na mba hampisondrotra ny tenany). Nilaza izy fa naleony hoe ilay mpanjaka voahosotr’i Jehovah no namita ny fandresena hatramin’ny farany an’io tanànan’ny fahavalo io. Tiany kokoa raha ilay mpanjaka no niravaka ny voninahitra, na dia izy (Joaba) aza no tena nanao ny asa.​—2Sa 12:26-31; 1Ta 20:1-3.

Voarohirohy tamin’ny namonoana an’i Oria. Nandefa taratasy ho an’i Joaba i Davida, tamin’i Raba mbola natao fahirano. Nosoratany tao hoe tokony hatao tany amin’izay nisy ny fanafihana mafy indrindra i Oria mba ho faty. Nanaiky tanteraka an’izany tetika izany i Joaba. Maty tokoa i Oria ary nandefa tatitra tany amin’ny mpanjaka i Joaba. Nisy lehilahy mahery koa maty an’ady satria nasainy nanakaiky loatra ny tanàna. Mba tsy hibedesan’i Davida azy noho izany, dia namboariny ny fomba nilazana izay nitranga. Hoy izy: “Nisy maty ny mpanompon’ny mpanjaka. Ary maty koa i Oria Hetita mpanomponao.” Nandaitra ny tetika, satria hita tamin’ny valin-tenin’i Davida fa tsy tezitra izy, fa vao mainka aza te hampahery an’i Joaba.​—2Sa 11:14-25; jereo DAVIDA.

Nanampy an’i Absaloma ary avy eo nanohitra azy. Noroahina i Absaloma rehefa avy namono an’i Amnona rahalahiny. Telo taona taorian’izay, dia naniraka vehivavy tekoita tany amin’i Davida i Joaba, ary nilaza tamin’ilay vehivavy izay tokony holazainy tamin’i Davida mba hiangaviana azy hamerina an’i Absaloma. Nanaiky i Davida, ary naverin’i Joaba tany Jerosalema i Absaloma. Tsy nahazo nahita an’i Davida anefa izy. Roa taona tatỳ aoriana, dia nampiantso an’i Joaba foana i Absaloma, ary niangavy azy hiresaka tamin’ny mpanjaka nefa tsy nety tonga mihitsy izy. Nahita hevitra i Absaloma tamin’ny farany, ka nasainy nodorana ny tanin’i Joaba nisy vary orza. Tezitra i Joaba ary avy hatrany dia nankany amin’i Absaloma, izay nanazava ny antony nanaovany izany. Nasainy nankany amin’i Davida i Joaba hiangavy an’ilay mpanjaka mba hankasitraka azy indray.​—2Sa 13:38; 14:1-33.

Marina fa nanampy an’i Absaloma hiverina tany Jerosalema i Joaba, nefa nanohana an’i Davida kosa izy rehefa nikomy i Absaloma. Nataon’i Davida teo ambany fitarihan’i Joaba ny ampahatelon’ny miaramilany, ary nanome baiko hentitra izy hoe: “Moramora ihany ianareo amin’i Absaloma.” Tsy nankatò an’i Davida anefa i Joaba, rehefa raikitra ny ady, ka novonoiny i Absaloma. (2Sa 18:1-17) Izay tiany ihany no nataony fa tsy nanaraka ny baikon’ilay mpanjaka voahosotr’Andriamanitra izy, ary tsy tamin’io ihany izy no nanao toy izany. Sahiny mihitsy aza ny niteny mafy sy nivantambantana tamin’i Davida, taorian’izay, rehefa nisaona an’i Absaloma i Davida ka natahorana hizarazara ilay fanjakana.​—2Sa 19:1-8.

Naongana ary avy eo naverina indray. Naongan’i Davida tsy ho lehiben’ny tafika i Joaba, ary i Amasa no nasolony azy. Azo inoana fa noho i Joaba tsy nankatò ka namono an’i Absaloma no anton’izany. (2Sa 19:13) Tsy nahavita ny vitan’i Joaba anefa i Amasa. Nasain’i Davida namory ny lehilahy anisan’ny fokon’i Joda, ohatra, izy rehefa nikomy taminy i Sheba zanak’i Bikry. Novoriny tokoa ny Joda, saingy tara tamin’ilay fotoana nomen’i Davida izy. Halohalika anefa ny ranombary, ka i Abisay no nasain’i Davida nanenjika an’i Sheba. Hoy izy: “Sao hiditra any amin’ny tanàna voaro mafy izy ka tsy ho hitantsika intsony.” Raikitra ny ady, ary toa i Joaba no nitari-tafika, toy ny taloha ihany. Nandositra tany Abela any Beti-maka i Sheba, taorian’izay, ka nataon’i Joaba fahirano io tanàna io. Nasain’i Joaba natsipin’ny mponina avy teny amin’ny mandan’ny tanàna ny lohan’i Sheba. Tsy naringany àry ilay tanàna, fa niala izy ary niverina tany Jerosalema.​—2Sa 20:1-7, 14-22.

Novonoiny i Amasa. Nahavita heloka lehibe i Joaba, tamin’ny fotoana nanenjehana an’i Sheba. Tonga nitsena azy tany akaikin’ilay vatobe tao Gibeona i Amasa, izay zanaky ny rahavavin-dreniny ihany. (2Sa 17:25; 1Ta 2:16, 17) Mody navelan’i Joaba ho latsaka avy tao anaty tranony ny sabany. Notsimponiny ilay izy sady notazoniny tsara tamin’ny tanany havia, fa ny tanany havanana kosa nandray ny volombavan’i Amasa, toy ny hoe hanoroka azy izy. Tsy mba nitandrina i Amasa ka nasian’i Joaba indray mandeha monja tamin’ilay sabatra ary maty. Marina fa mety hoe tsy natokitoky an’i Amasa i Joaba, satria i Amasa no lehiben’ilay tafik’i Absaloma izay nikomy. Mpanararaotra koa anefa i Joaba, ary zarany aza nisy an’izany korontana sy ady izany mba hamonoana an’i Amasa ka hampisondrotra azy. Tsy tonga dia nanasazy azy i Davida, angamba satria vao haingana i Amasa no niara-nikomy tamin’i Absaloma, ary izy koa vao avy niady tamin’ny miaramilan’i Absaloma izay notarihin’i Amasa. Tanteraka ny fanirian’i Joaba, satria naverina ho lehiben’ny tafika indray izy taorian’izay.​—2Sa 20:8-13, 23.

Nahoana no tsy naringan’i Davida i Joaba noho izy namono an’i Abnera? Nahoana koa no notendreny ho lehiben’ny tafika indray i Joaba rehefa avy namono an’i Amasa izay voatendry hisolo azy? Tsy mamaly izany ny Baiboly. Mety hoe nilefitra i Davida ka tsy nampihatra ny lalàn’Andriamanitra, satria angamba mpitari-tafika nahery sy to teny i Joaba sy ny ankohonany. Na koa mety ho nisy antony hafa tsy voalazan’ny Baiboly. Marina fa tsy naringan’i Davida i Joaba, ary mety ho nitombina na tsia ny antony nanaovany izany. Tokony hotadidina anefa fa tsy nohadinoiny hoe tokony hovaliana ny ratsy nataon’i Joaba, ary i Solomona zanany sy mpandimby azy no nasainy nanao izany.

Tsy novitainy ny fanisam-bahoaka. Nampirisihin’i Satana hanisa ny vahoakan’Israely i Davida indray mandeha, nefa tsy nankasitrahan’i Jehovah izany. Mbola nisisika ihany i Davida na dia efa nampisaintsaina azy aza i Joaba. Nanisa ny vahoaka àry i Joaba saingy tsy nisainy kosa ny fokon’i Levy sy Benjamina. “Tsy nankasitrahan’i Joaba mihitsy mantsy ny tenin’ny mpanjaka.”​—1Ta 21:1-6; 2Sa 24:1-9; jereo FANISAM-BAHOAKA.

Nandrombaka fahefana niaraka tamin’i Adonia. Tsy nivadika tamin’i Davida mihitsy i Joaba hatramin’izay. Rehefa antitra sy narary anefa i Davida, dia niala taminy i Joaba ka niara-nikomy tamin’i Adonia, zanak’i Davida. (1Mp 1:18, 19) Angamba i Joaba nihevitra fa izy no tena hitondra, raha ny marina, raha lasa mpanjaka i Adonia. Na koa mety ho natoky kokoa izy hoe i Adonia no hanome azy toerana ambony, fa tsy i Solomona. Niala tamin’i Adonia anefa izy rehefa henony fa i Solomona no notendren’i Davida ho mpanjaka. (1Mp 1:49) Nandositra tany amin’ny tranolain’i Jehovah sy nihazona an’ireo tandroky ny alitara izy taorian’izay, rehefa novonoina i Adonia. (1Mp 2:28) Tsy voaro anefa izy tany, satria mpamono olona. Nirahin’i Solomona tany àry i Benaia mba hamono azy. Notanterahin’i Solomona tamin’izay ny hafatr’i Davida, taloha kelin’ny nahafatesany, hoe tsy tokony havela hidina amim-piadanana any amin’ny Fasana ny volofotsin’i Joaba, satria izy meloka ho nandatsaka ny ran’ny “lehilahy roa izay marina sy tsara noho izy”, dia i Abnera sy Amasa. Nalevina tany amin’izay nisy ny tranony tany an-tany efitra i Joaba. I Benaia no natao lehiben’ny tafika.​—1Mp 2:5, 6, 29-35; 11:21.

Nanoratra ny Salamo faha-60 i Davida mba hitantarana ny nandresen’i Joaba an’ireo Edomita, indrindra eo amin’ireo andininy faramparany (8-12).​—Jereo ny teny mampiditra an’io salamo io.

3. Lohan’ny fianakaviamben’ny “taranak’i Pahata-moaba.” Niverina avy tany an-tsesitany tany Babylona niaraka tamin’i Zerobabela ny taranany sasany, tamin’ny 537 T.K.​—Ezr 2:1, 2, 6; Ne 7:6, 7, 11.

4. Milaza ny Ezra 8:1, 9 fa nisy tamin’ny “taranak’i Joaba” niverina niaraka tamin’i Ezra tamin’ny 468 T.K. I Obadia zanak’i Jehiela no loham-pianakaviana tamin’izay. Tsy resahin’io andininy io raha mpihavana tamin’ny ankohonan’i Pahata-moaba izy ireo. Mety ho anisan’ny fianakaviambe iray ihany anefa izy rehetra ireo. Angamba koa izy ireo nisy rohim-pihavanana tamin’i Joaba No. 3.