Nihevitra ny Tenin’ny Tompo ho Sarobidy i Papias
“TSY tiako (...) ny fiarahana amin’ireo be resaka fotsiny, fa naleoko ireo nampianatra izay marina.” Izany no nosoratan’i Papias, olona lazaina fa Kristiana tamin’ny taonjato faharoa amin’ny Fanisan-taona Iraisana.
Velona tamin’ilay vanim-potoana nanaraka avy hatrany ny nahafatesan’ireo apostolin’i Jesosy Kristy, i Papias. Raha ny marina, izy dia niaraka tamin’i Polycarpe, izay lazaina fa nianatra tamin’ny apostoly Jaona. Ireo porofo fanamarinana ireo, miaraka amin’ny fomba nahazoan’i Papias fahalalana, dia mahatonga ho azo inoana fa nahafanta-javatra tsara izy.
Fomba feno fitandremana
Ny hetahetan’i Papias ho an’ny fahamarinana dia miharihary mazava tsara ao amin’ireo boky dimy mahaforona ny asa soratra nataony mikasika ny tenin’ny Tompo. Tamin’ireo taona voalohandohany, dia tsy isalasalana fa maro tamin’ireo tenin’ny fahamarinana henony no notahirizin’i Papias an-tsoratra. Tatỳ aoriana, tany amin’ny fonenany tany Hierapolis, tanàna fryziana, tany Azia Minora, i Papias dia namotopototra ireo zokiolona mba hahazoana antoka raha mba efa nahita na nandre apostolin’i Jesosy na iza na iza, izy ireo. Nanontany azy ireo tamim-pahazotoana izy ary nitana an-tsoratra izay nolazain’ireo.
Nanazava toy izao i Papias: “Tsy nisalasala aho nanoratra (...) na inona na inona reko tamim-pitandremana tamin’ny fotoana rehetra avy tamin’ireo loholona, ary notadidiko tamim-pitandremana izany, ka manome antoka anareo ny amin’ny fahamarinan’izany aho. Fa tsy tiako, sahala amin’ny ankamaroan’ny olona, ny fiarahana amin’ireo be resaka fotsiny, fa naleoko ireo nampianatra izay marina; ary tsy tiako koa ireo izay milaza baikon’olon-kafa, fa aleoko ireo izay mampita ny baiko nomen’ny Tompo ho an’ny finoana sy avy amin’ny fahamarinana mihitsy. Ary raha toa misy olona mpanara-dia an’ireo loholona sendra ahy, dia nangataka ny fanazavana nomen’ireo loholona aho — inona no nolazain’i Andrea na i Petera, na inona no nolazain’i Filipo na i Tomasy na i Jakoba, na i Jaona na i Matio, na iza na iza mpianatry ny Tompo hafa.”
Ilay bokiny
Tsy isalasalana fa nisy harem-pahalalana ara-panahy azon’i Papias nampiasaina. Isika dia tsy afaka afa-tsy ny maka sary an-tsaina ny fomba tsy maintsy nihainoany tamim-pitandremana ireo tsipirian-javatra nanodidina ny fiainana manokana sy ny fanompoana nataon’ny tsirairay tamin’ireo apostoly. Tamin’ny 135 am.f.i. tany ho any, dia nataon’i Papias tao anatin’ny boky nosoratany manokana izay tiany holazaina. Mampalahelo fa nanjavona io boky io. Izy io dia notononin’i Irénée, olona lazaina fa Kristiana tamin’ny taonjato faharoa am.f.i., sy notononin’i Eusèbe, mpanoratra tantara tamin’ny taonjato fahefatra. Raha ny marina dia mbola novakina izy io tamin’ny taonjato faha-9 am.f.i., ary nety mbola ho nisy hatramin’ny taonjato faha-14.
Nino ny Fanjakana Arivo Taonan’i Kristy ho avy i Papias. (Apokalypsy 20:2-7). Araka ny voalazan’i Irénée, i Papias dia nanoratra ny amin’ny fotoana “hamokaran’ny zavatra noforonina, izay nohavaozina sy nafahana, karazan-tsakafo tondraka, avy amin’ny andon’ny lanitra sy ny fahalonahan’ny tany, toy ny nitantaran’ireo loholona, izay nahita an’i Jaona mpianatry ny Tompo, fa nandrenesany ny fomba nampianaran’ny Tompo ny amin’izany fotoana izany”. Nanoratra toy izao i Papias fanampin’izany: “Ho an’ireo mpino dia azo inoana izany zavatra izany. Ary rehefa tsy nety nino i Jodasy, ilay mpamadika, ka nanontany hoe: ‘Ahoana no hanatanterahan’ny Tompo izany zavatra izany?’, dia nilaza ny Tompo hoe: ‘Ireo izay hahatratra izany fotoana izany no hahita izany.’ ”
I Papias dia nanoratra tamin’ny fotoana nielezan’ny Gnosticisme (filozofia ara-pivavahana miorina amin’ny tsindrimandry sy ny fanazavana azo tampoka) hatraiza hatraiza. Ireo mpanohana ny Gnosticisme dia nampifangaro ny filozofia sy ny tombantombana ary ny zava-miafin’ny mpanompo sampy, tamin’ny Kristianisma nivadi-pinoana. Raha ny marina, ny fampihariharian’i Papias ireo faminaniana na teny nataon’ny Tompo, dia fanandramana nampitsahatra ny fiparitahan’ny Gnosticisme. Tatỳ aoriany, i Irénée dia nanohy nanohitra ny fiainana ara-panahy sandoka sy feno laza masaka nananan’ireo mpanohana ny Gnosticisme. Tsy maintsy ho natevim-be ny zavatra vita an-tsoratr’ireo mpanohana ny Gnosticisme matoa i Papias nanao teny an-kolaka tamim-panarabiana mikasika “ireo be resaka fotsiny”. Mazava ny zava-nokendreny — hanohitra ny zavatra sandoka amin’ny fahamarinana. — 1 Timoty 6:4; Filipiana 4:5.
Fanazavana momba ny Filazantsara
Ao amin’ireo sombintsombin’ny asa soratra nataon’i Papias izay mbola misy, dia mahita fanononana ireo fitantarana nosoratan’i Matio sy i Marka isika. Nilaza toy izao, ohatra, i Papias momba ny tahirin-kevitr’i Marka: “I Marka, izay nanjary mpandika tenin’i Petera, dia nanoratra marina tsara ny zava-drehetra izay tsaroany.” Ho fanamarinana fanampiny ny amin’ny fahamarinan’io Filazantsara io, dia nanohy ny teniny toy izao i Papias: “Koa tsy nanao fahadisoana àry i Marka, rehefa nanoratra zavatra sasany arakaraka ny nitadidiany azy; satria nahiny manokana ny tsy hanadino izay rehetra reny, sy ny tsy hanoratra tao anatiny izay nety ho filazana sandoka.”
I Papias dia nanome porofo ivelany fa i Matio dia nanoratra ny Filazantsarany tamin’ny teny hebreo tany am-boalohany. Hoy i Papias: “Nanoratra tamin’ny teny hebreo izy, ary ny tsirairay dia nandika azy ireny tsara araka izay azony natao.” Toa nanisy fitenenana ny amin’ny fitantaran’ny Filazantsaran’i Lioka sy i Jaona, ary koa ireo soratra ao amin’ny Soratra Grika Kristiana, i Papias. Raha izany no izy, dia izy no anisan’ireo vavolombelona voalohany indrindra nanaporofo ny fahamarinana sy ny maha-ara-tsindrimandrin’Andriamanitra azy ireo. Mampalahelo anefa fa sombintsombiny kely dia kely amin’ny soratra nataon’i Papias sisa no mbola misy any.
Nahatsapa ny zavatra ilainy ara-panahy
Tamin’ny naha-mpiandraikitra azy tao amin’ny kongregasionan’i Hierapolis, dia mpanadihady tsy nety sasatra i Papias. Ankoatra ny naha-mpanao fikarohana niasa mafy azy, dia nampiseho fankasitrahana lalina ny Soratra Masina izy. Nihevitra araka ny tokony ho izy i Papias, fa izay rehetra filazana ara-pampianarana nataon’i Jesosy Kristy na nataon’ireo apostoliny dia mendrika lavitra ny hohazavaina noho ireo filazana feno haitraitra hita tao amin’ireo zavatra vita an-tsoratra tamin’ny androny. — Joda 17.
Voalaza fa novonoina ho maritiora tany Pergamosy tamin’ny 161 na 165 am.f.i. i Papias. Tsy azo lazaina amin’ny fomba azo antoka ny halalin’ny tena fiantraikan’ireo fampianaran’i Jesosy Kristy teo amin’ny fiainana sy ny fitondran-tenan’i Papias. Kanefa, dia nanana faniriana mafy ny hianatra sy hiresaka ny amin’ny Soratra Masina izy. Manao toy izany koa ny Kristiana marina amin’izao andro izao, satria izy ireo mahatsapa ny zavatra ilainy ara-panahy. (Matio 5:3, NW ). Ary sahala amin’i Papias, dia mihevitra ny tenin’ny Tompo ho sarobidy izy ireo.