VARAHINA, HALIMO
Metaly malemy sy mora tefena hanana bika isan-karazany ny varahina (heb.: nehôshet; gr.: kalkôs). Ahoana no nataon’ny olona fahiny mba hanamafisana ny varahina tsy misy fangarony? Nodoran’izy ireo ve ilay izy ary avy eo natsoboka tao anaty ranoka mba hangatsiaka? Tsy misy porofo hoe nanana fomba niavaka toy izany izy ireo. Tena hainy kosa ny nanamafy ny lelan’ireo fitaovana varahina nampiasainy, ary nataony tefy manta fotsiny izany. Lasa mafy be ny varahina rehefa nafangaro metaly hafa. Antsoina hoe halimo ny varahina nafangaro firapotsy (nisy firapotsy 2 ka hatramin’ny 18 isan-jato ny halimo fahiny). Varahimavo kosa ny varahina mifangaro metaly zinc, ary nampiasa azy io ny olona fahiny. Tsy toy ny fomba fanao ankehitriny anefa ny nataon’izy ireo mba hahazoana azy io.
Indray mandeha ihany no hita ao amin’ny Baiboly ny teny hebreo hoe hashmannim, izay nadika hoe “zavatra vita amin’ny halimo.” (Sl 68:31) Tsy tena fantatra ny hevitr’io teny io, ary samy hafa ny nandikana azy io, ohatra hoe “tremalahy” (Prot.; and. 32, Kat.; JM) na ‘andriandahy’ (and. 32, DIEM).
Tsy fahita ny hoe varahina mbola akora, ka hoe tena tsy misy fangarony mihitsy. Tsy maintsy misy oksida, karbonaty, na zavatra misy solifara foana mifangaro aminy, ka mila arendrika ilay izy vao azo ny varahina. Misy toerana maro fitrandrahana varahina ao amin’ny Lohasaha Falehan-driakan’i Araba, izany hoe ilay faritra karakaina anisan’ny Lohasaha Mitsefaka manomboka any atsimon’ny Ranomasina Maty ka hatrany amin’ny Hoalan’i ʽAkaba, eo amin’ny tendrony atsinanana amin’ny Ranomasina Mena. (Jb 28:2-4) Nisy varahina ireo tendrombohitra tao amin’ny Tany Nampanantenaina. (De 8:9) Nanana toeram-pandrendrehana nanaovana fitaovana varahina i Solomona, tany akaikin’i Sokota. (1Mp 7:14-46; 2Ta 4:1-18) Nisy varahina be dia be tany Sipra. Voalazan’ny Baiboly koa fa nisy varahina tany Javana sy Tobala ary Meseka.—Ezk 27:13.
Zavatra maro no nampiasana ny varahina tsy misy fangarony sy ny varahina efa nafangaro metaly hafa. Anisan’ny metaly tranainy indrindra fantatra ny varahina. Voalaza fa mpanefy varahina talohan’ilay Safodrano tamin’ny andron’i Noa i Tobala-kaina. (Ge 4:22) Fitaovana varahina fampiasa tao an-tokantrano sy tao amin’ny toerana masina ny vilany, koveta, lapoaly, lapelina, ary fitrebika. (Ek 38:3; Le 6:28; Je 52:18) Nampiasaina koa ny varahina mba hanaovana varavarana, vavahady, andry, zavamaneno (2Mp 25:13; 1Ta 15:19; Sl 107:16; Is 45:2), akanjo fitondra miady, ampinga, fitaovam-piadiana, ary rojo fanagadrana (1Sa 17:5, 6, 38; 2Sa 22:35; 2Mp 25:7; 2Ta 12:10). Nanamboarana sampy ny varahina (Ap 9:20), ary nisy vola madinika vita tamin’ny varahina, tamin’i Jesosy tetỳ an-tany. (Mt 10:9) Ampiasaina an’ohatra koa ny varahina ao amin’ny Soratra Masina.—Le 26:19; Jb 6:12; Is 48:4; 60:17; Je 1:18; Ezk 1:7; Da 2:32; Ap 1:15; 2:18.
Miresaka momba ny “takela-barahina” ny 1 Korintianina 13:1. Kalkôs no teny grika nadika hoe varahina eo, ary mety hanondro sahafa varahina lehibe velezina amin’ny vy lavalava izy io.
Jereo koa FITRANDRAHANA; MANADIO SY MANDRENDRIKA METALY; MPANEFY; RANOMASINA VARAHINA.