Uzye Leza Akaalonda Ukuti Insi Iye Uli?

1. Uzye Leza akaalonda ukuti insi iye uli?

LEZA akalondesya ukuti insi ice iziipe. Yeova akaalonda ukuti umu nsi muye antu aansansa nupya aaya nu umi usuma. Baibo ikaati ‘Leza wapanzile calo icisuma sana umu Edeni’ nu kuti walenzile ukuti “musili umezye imiti iyembe ya misango yonsi nu kuti yaaseeka iviseekwa visuma.” Lino Leza waumvile antu ya kutandikilako, Adamu na Eva, waiisile umu calo kwene ciici nu kuyaneena ati: “Muvyalane muvule mulimbe insi yonsi.” (Utandiko 1:28; 2:8, 9, 15) Fwandi cino Leza walondanga i cakuti antu yace yakwate ana nu kukuzya icalo ca Edeni pakuti ciye impanga yonsi, alino nu kusunga inyama.

2. (a) Uzye twasininkizya uli ukuti vino Leza walaya ukuti insi ilaziipa vilacitika? (b) Uzye Baibo ikatuuli pali vino antu yalikala amanda pe?

² Uzye mwasininkizya ukuti vino Yeova akaalonda ukuti avino antunze yace yaikala umu nsi vilacitika? Leza umweneco wavwanga ati: ‘Natimvwanga, nupya ndacita vivyo kwene.’ (Ezaya 46:9-11; 55:11) I cumicumi vyonsi vino Leza akaalonda vilacitika! Walanda ati ataumvile insi “apakuti mutaya kantu nanti kamwi,” lelo “kuti iye incende umwakwikala antu.” (Ezaya 45:18) Uzye aantu ya musango ci yano Leza walondanga ukuti yaye umu nsi? Alino uzye walondanga ukuti yaaikala mwenemo pa myaka inga? Baibo ika-asuka iti vii: “Antu aololoke yalikala umutende umu mpanga, nu kuipyana umuyayaya.”—Masamu 37:29; Umbwilo 21:3, 4.

3. I vintu ci iviipe ivyaya umu nsi ndakai, nupya a mauzyo ci yano tunguzya apilyasi lii?

³ Icisinka i cakuti pa nsita ii ivintu vii vitali vicitike. Pano antu yakalwala, nu kufwa; nupya yakaalwa inkondo nu kuumolana. Kwali icalenzile ukuti ivintu viye vii. Lelo icisinka i cakuti Leza ataalondanga ukuti ivintu umu nsi viye ndi vino vyaya ndakai! Uzye i cani icavulunginye ivintu? U mulandu ci uno ivintu vino Leza akaalonda vitaafikiliziwa? Mabuku yonsi yano antu yakalemba aakalanda pa vintu ivyacitiike mpiti yatanga yatwasukile amauzyo yaa pano umulandu watandikiile ukwiyulu.

VINO CAALI PAKUTI KUYE UMULWANI

4, 5. (a) Uzye a weni uwavwanzizye Eva ukuomvya inzoka? (b) Uzye umuntu uwakuti wali ni miyele isuma nupya wali na ucisinka angiza aye uli umupuupu?

⁴ Umwibuku lya kutandikilako muli Baibo tukasambililamo ukuti kwali umulwani umwi uwatandike ukukaanya Leza umu calo ca Edeni. Walumbulwa ukuti “inzoka,” nomba asi nzoka kwene ii iikasela. Umwibuku lya kusyalikizya muli Baibo inzoka iiyo yalondololwa ukuti a “Ciwa nanti Satana wino akasomba antu amu nsi.” Nupya aka-amwa nu kuti “cizoka ca mpiti.” (Utandiko 3:1; Umbwilo 12:9) Satana kwene wii uwali umungeli uwa maka sana, waomvizye inzoka ukuvwanzya Eva; walenzile ciloleke kwati inzoka i yavwanganga, fwandi ala aliwe akuvwanga. Nanti ciye uli, umungeli wiya apano wali lino Leza waumbanga insi iyakwikalamo antunze.—Yobo 38:4, 7.

⁵ Nomba uzye vino Leza akapanga ivyampomvu vitupu, ngu wapanzile “Ciwa” kwene wii wino yakati “Satana,” a weni? Kwaula nu kupita umumbali tungati sile umungeli wenga pali yaaya ana yakwe Leza waipanzile umweneco ukuya Ciwa. Nga wakwanisye uli ukucita vivyo? I cisuma, ndakai twamanya ukuti umuntu uwakuti wali ni miyele isuma sana nupya wali na ucisinka angiza aye umupuupu. Uzye cikaya uli pakuti aize aye vivyo? Umuntu wiyo angatandika ukwelenganya apa viipe. Ndi cakuti watwalilila ukwelenganya apa viipe kwene vivyo, angatandika ukulondesya ukuvicita. Uwanda umwi ndi piiza paloleka isyuko, angiza acite iviipe vino welenganyangapo.—Yakobo 1:13-15.

6. Uzye caali uli pakuti umungeli wakwe Leza aize aye a Satana Ciwa?

⁶ Ali vino cali kuli Satana Ciwa. Afwile uvwile lino Leza waneenanga Adamu na Eva ukuti yace yakwate ana pakuti antu yace yavule sana umu nsi. (Utandiko 1:27, 28) Satana afwile welenginye ati, ‘Antu yaa cingaziipa ukuti yaapepa neene ukucila ukupepa Leza!’ Watwaliliile ukwelenganya sile apa viipe kwene vivyo. Awe, wasusile acita ivyali umu mwenzo wakwe nu kuneena Eva ivyaufi pali Leza. (Utandiko 3:1-5) Fwandi ali cino wizile ayela “Ciwa,” icikusenula ukuti “Kazewanya.” Nakapya, wizile aya a “Satana,” kuli kuti “Kakaanya.”

7. (a) I cani icalenzile ukuti Adamu na Eva yafwe? (b) Uzye u mulandu ci uno antu yonsi yakakotela nu kufwa?

⁷ Satana Ciwa waomvizye ufi nu usomvi ku kulenga Adamu na Eva ukukana-uvwila. (Utandiko 2:17; 3:6) Ni cafumilemo i cakuti yaafwile wakwe vino Leza wayanenyile ukuti ndi yatamuvwilile yalafwa. (Utandiko 3:17-19) Adamu waifizye nupya watiile ukuya umumalilike, acino antu yonsi yataamalilika pano yonsi yafuma kuli Adamu. (Loma 5:12) Pakulondolola vino caali, tungalangilila ukuomvya icikombole cino yakatamila mwenemo injelwa. Ndi cakuti icikombole cico cisi cololoke, uzye i cani icikacitika uku njelwa zino yatamila mwenemo? Cila-lunjelwa lusiiya ulololoke. Avino caaya nu ku yantunze, yonsi kwene yaafilwa ukuya amalilike pano yaafuma kuli Adamu aataali umumalilike. Fwandi ali cino antu yonsi yakakotela nu kufwa.—Loma 3:23.

8, 9. (a) Uzye tungati Satana afwile welenginye uli pali ukateeka wakwe Leza? (b) U mulandu ci uno Leza atuumoliile yacipondoka liilikwene lino yaluvyanyizye?

⁸ Vino Satana walenzile ukuti Adamu na Eva yapondokele Leza, calangilile ukuti wali ali cipondoka mukulu. Watwisike imiteekele yakwe Yeova. Fwandi tungati Satana watangi: ‘Leza asi kateeka musuma. Asilanda ivisinka nupya asilonda aomvi yakwe ukukwata ivintu ivisuma. Antunze yasilondekwa ukuteekwa na Leza. Yangaipingwila aineco nu kumanya ivisuma ni viipe. Nakupya, yalaikala ningo ndi nene natandika ukuyateeka.’ Uzye Leza wali nu kucita uli pa kuputula umulandu uu? Antu yamwi yakaelenganya yati fwandi Leza nga wayumozile sile yacipondoka yaaya. Nomba uzye acita vivyo, nga waputwile umulandu uno Satana wakatwisye? Uzye ukucita vivyo nga kwasininkizye ukuti Leza a kateeka musuma?

⁹ Yeova wamanya ningo sana ukupingula imilandu, acino atumoliile yacipondoka yaaya liilikwene lino yaluvyanyizye. Wapingwilepo umwineco ukuti kwalondekwanga insita itali pa kuputula ningo-ningo umulandu uno Satana wakatwisye, nu kusininkizya ukuti Ciwa u waufi. Fwandi Leza wapingwilepo ukuzumilizya antu ukuti yaiteeka aeneco ala Satana akuyatungulula. Icalenzile ukuti Yeova acite viivi, alino nu mulandu uno walekela insita itali ukupitapo lino atatala waputula umulandu wakwe Satana, vilalondololwa umu Cipande 11 umwibuku kwene lii. Lelo apa nsita ii cingaziipa ukwelenganya pali cii: Uzye Adamu na Eva yaacisile ningo vino yuvwilile Satana, wino atatazile ayacitila nanti cimwi icisuma? Uzye caali ningo vino yuvwilile amazwi akuti Yeova, wino wayapeezile ivisuma vyonsi, waya nu usomvi nupya ataakwata uluse? Nga mwemo imuya umu calo ca Edeni nga mwacisile uli?

10. Mungacita uli pakuti mwazwe Yeova ukusinila Satana?

¹⁰ Cingazipa ukuti twaelenganya pa mauzyo yaa, pano ivintu vya musango uu vikacitikila swensi kwene cila-muntu. Fwandi namwe mukweti isyuko ilya kwazwa Yeova ukusinila Satana. Mungazumila ukuti Yeova ali Kateeka winu nu kwazwilizyako ukusinila Satana ukuti wene u waufi. (Masamu 73:28; Mapinda 27:11) Nomba iciipako i cakuti antu anoono sile umu nsi yonsi aliyo yakacita vivyo. Cintu cii cikalenga itukwata iuzyo lii, Uzye Baibo ikasambilizya ukuti Satana aliwe akaateeka insi ii?

UZYE A WENI AAKAATEEKA INSI?

11, 12. (a) Uzye ukutunkwa kuno Yesu watunsilwe, kukalangilila uli ukuti Satana ali kateeka wa nsi? (b) Nga vyuze i vyani ivikalangizya ukuti Satana ali kateeka wa nsi ii?

¹¹ Yesu wene ataatwisikanga nu kuti Satana aliwe akaateeka insi. Pa nsita imwi Satana walangizye Yesu “amawene amu nsi yonsi nu lulumbi lwakweyo.” Nga alino Satana waneenyile Yesu ati: “Vintu vii vyonsi namakupeela ndi wamfukamila nu kumpepa.” (Mateo 4:8, 9; Luka 4:5, 6) Mutale mwelenganye pa cintu cii. Ndi cakuti ivintu vino Satana walangiizye Yesu vitaali i vyakwe, uzye mungati ndi caali i tunko kuli Yesu? Yesu ataakaanyile nanti panono ukuti amawene yonsi amu nsi yaali aakwe Satana. Pano kwene, amauteeko yaaya yataya aakwe Satana, Yesu nga wamuneenyile ukuti yataali aakwe.

¹² Ukuya kwene, Yeova ali Leza wa Maka Yonsi, nupya a Kaumba wa uumbo onsi. (Umbwilo 4:11) Nomba, pataaya nanti pamwi pano Baibo yaalanda ukuti Yeova, nanti Yesu aliwe akaateeka insi. Napya, Yesu walanzile ukuti Satana a “kateeka wa nsi ii.” (Yoane 12:31; 14:30; 16:11) Nakapya, Baibo ikalanda ukuti Satana Ciwa a “leza uwa nsi ii.” (2 Kolinto 4:3, 4) Mutumwa Yoane walemvile ukulozya kuli Kakaanya kwene wii, nanti tuti Satana, ukuti: “Insi yonsi ili pisika lya utesi wa mwipe wilya.”—1 Yoane 5:19.

VINO INSI YAKWE SATANA ILONONWA

13. U mulandu ci uno insi ipya ikulondekwa sana?

¹³ Cila-wanda ivintu umu nsi vikalukwipilako sile. Umu nsi mwazuula asilika aakalwa inkondo, aomvi ya mauteeko aataaya na ucisinka, yasimapepo ya usomvi, alino ni vipondo ivikalale. I cumi kwene impanga yonsi yononeka icakuti pasi na wino angaiziifya. Baibo ikatusambilizya ukuti likwene sile Leza wasya aonoone antu yonsi aipe kumwi ni vintu vyonsi iviipe; vilononwa umu nkondo yakwe iya Alamagedoni. Nga alino kulaya insi isuma cuze umulaya antu aololoke yatupu.—Umbwilo 16:14-16.

14. Uzye a weni wino Leza wasoolola ukuya Kateeka wa Wene wakwe Leza, alino uzye icintu cii casoowilwe uli?

¹⁴ Yeova Leza wasoolwile Yesu Klistu ukuya Kateeka wa Wene wakwe Leza uwa mwiyulu. Mpiti sana Baibo yasoowile iti: ‘Lyene umwana watatuvyalilwa yatiyatupeela umwana monsi, wino yatiyatwika uwene pa viye vyakwe yatiyamutemela izina yati . . . Cilolo wa mutende. Uwene wakwe ulaateeka konsi. Ulaleta umutende uutalasila.’ (Ezaya 9:6, 7, NW) Yesu wasambilizye alondezi yakwe ukupepela uteeko kwene uu ati: “Uwene wako wize, kulonda kwako kucitike pansi vino kukacitika mwiyulu.” (Mateo 6:10) Tulasambilila umu cipande 8 umwibuku kwene lii, ukuti Uwene Wakwe Leza likwene sile wasya ufumyepo mauteeko yonsi amu nsi ii, pakuti uulio sile uce wateeka. (Danieli 2:44) Nga alino uwene wakwe Leza ulaleta paladaise pa mpanga ya pansi.

LIKWENE SILE KWASYA KUYE INSI IPYA!

15. Uzye “insi ipya” kuli kutuuli?

¹⁵ Baibo ikatuneena vii: ‘Swemo tukalolela vino Leza watulaya, mayulu apya nga ni insi ipya muno mulaya uololoke.’ (2 Petulo 3:13; Ezaya 65:17) Limwi-limwi Baibo ndi yati “insi” ala ikulanda pa yantu. Fwandi “insi ipya” iyaololoke kuli kuti antu yano Leza watemwa.

16. U wila ci uwampomvu uno Leza alapeela antu yano watemwa, alino uzye tufwile ukucita vyani pakuti nafwe tukapokelele uwila uwo?

¹⁶ Yesu walavile ukuti umu nsi ipya, yonsi yano Leza watemwa yalaya nu ‘umi wa pe.’ (Mako 10:30) Mukwai kupulini Baibo pali Yoane 3:16 na 17:3, pakuti muwelenge vino Yesu walanzile ukuti ali vino tufwile ukucita pakuti tuye nu umi wa pe. Nga alino mulole ivintu ivisuma vino Baibo ikati avino antu aalikala umu nsi ipya yalaaipakizya.

17, 18. Tungasininkizya uli ukuti umu nsi yonsi mulaya umutende nu kucingililwa?

¹⁷ Uyi, inkondo, upondo, nu unkalwe vitalayako. ‘Umwipe atalaya penepo . . . Lelo yaayo aicefya yalapyana impanga.’ (Masamu 37:10, 11) Kulaya umutende pano ‘Leza alalesya inkondo pano nsi yonsi.’ (Masamu 46:9; Ezaya 2:4) Nga alino ‘Umololoke alayapo, nupya umutende ulavula ukufika lino umwezi ulata ukuyapo’—kuli kuti kulaya umutende amanda pe!—Masamu 72:7.

¹⁸ Ya kapepa yakwe Yeova yalacingililwa. Lyonsi lino aina Izlaeli yaali ni cuvwila kuli Leza, yaacingiliilwe. (Aina Levi 25:18, 19) Naswe kwene cilaziipa wakwe cimwi lino tulacingililwa umu paladaise!—Ezaya 32:18; Mika 4:4.

19. U mulandu ci uno twasininkizizya ukuti umu nsi ipya yakwe Leza mulaya ivyakulya ivingi?

19 Kutalaya ukuulizya ivyakulya. Kalemba wa masamu walemvile ati: ‘Mulavula ivyakulya umu mpanga, ni viseekwa vilavula nu mu myamba kwene.’ (Masamu 72:16) Yeova Leza alapolelela antu yakwe acumi, kapya ‘umusili ulamezya ivimelwa ivingi.’—Masamu 67:6.

20. U mulandu ci uno tungasininkizizya ukuti insi yonsi ilaya paladaise?

²⁰ Insi yonsi ilaya paladaise. Mang’anda asuma yalakuulwa pano nsi nupya kulaya ivyalo ivisuma cuze; vyonsi vino antunze yonona vilafumiziwapo. (Ezaya 65:21-24; Umbwilo 11:18) Lino imyaka ilaapita, incende zyonsi pano nsi yalazipanga ukuya izisuma cuze pakuti insi yonsi ice iye wakwe vino icalo ca Edeni caali. Napya Leza atalafilwa ‘ukufumbatula iminwe yakwe nu kwikusya consi ica umi.’—Masamu 145:16.

21. I vyani ivikaalanga ukuti kulaya umutende pakasi ka yantunze ni inyama?

²¹ Kulaya umutende pakasi ka nyama na antu. Inyama zya mpanga ni zya mu muzi zilaaliila pamwi. Nupya umwana munoono atalaatiina ivinyama vino ndakai tutanga tuvipalame nu kuvipalama.—Ezaya 11:6-9; 65:25.

22. I cani icilacitika uku malwale?

²² Kutalaya ukulwala. Yesu Kateeka wa Wene wakwe Leza, alapozya indwala zyonsi kucila na vino wapozizye lino wali pano nsi. (Mateo 9:35; Mako 1:40-42; Yoane 5:5-9) Nga alino ‘kutalaya umwikazi aalavwanga ati “nene mulwale”’—Ezaya 33:24; 35:5, 6.

23. U mulandu ci uno ukutuutuluka kwa yafwe kulatuletela sana uluzango?

²³ Afwe yalatuutuluka, nupya yatalatala yafwe. Antu yonsi aafwa, yano Leza akaiusya, yalatuutuluka. Baibo ikati, ‘Antu onsi aololoke na asi aololoke yalatuutuluka ukufuma uku yafwe.’—Milimo 24:15; Yoane 5:28, 29.

24. Uzye mwemo mukaelenganyapo uli pa kwikala muli Paladaise?

²⁴ I cumicumi uku nkoleelo, yonsi aasoolola ukusambilila pali Kaumba witu, Yeova Leza nu kumuombela yalaipakizya ivintu ivingi cuze! Fwandi, icicindama sana ukuti tusambilile pali Yesu Klistu, pano ivintu vyonsi kwene vii vilafikiliziwa ukupitila muli aliwe.