Mwalola Umi Wakwe Vino Leza Akaulola

1. Uzye a weni uwaumvile ivintu vyonsi ivyaumi?

YELEMIYA walanzile ati, “Wemo Yawe [“Yeova,” NW] wewe uli Leza wacumi. Wewe uli Leza waumi.” (Yelemiya 10:10) Nakapya, Yeova a Kaumba wa vintu vyonsi ivyaumi. Angeli ukwiyulu yavwanzile kuli aliwe yati: “Wewe waumvile vintu vyonsi. Ku kulonda kwako walenzile vyonsi kuti viyeko, nupya wewe waviumvile.” (Umbwilo 4:11) Umwene Davidi wimvile ulwimbo lwa kulumbanya Leza ati: “Umu cumi intendekelo ya umi yaya kunuli.” (Masamu 36:9) Fwandi umi, u wila uwafuma kuli Leza.

2. Uzye i vyani vino Leza wacita pakuti antu yaipakizya umi?

² Nupya Yeova akatupeela vyonsi ivikalondekwa pakuti tutwalilile ukuya nu umi. (Milimo 17:28) Akatupeela ivyakulya, amanzi, umuza, ni insi ino tukaikala penepo. (Milimo 14:15-17) Yeova wacita vyonsi vii pakuti antu yaipakizya. Nomba pakuti ivintu vyatuziipila sana, tufwile ukumanya masunde yakwe Leza nu kuyalondela.—Ezaya 48:17, 18.

TUFWILE UKUCINDIKA UMI

3. Uzye Leza uvwile uli lino Kaini wakomile Abeli?

³ Leza akalonda ukuti twacindika umi—kulikuti umi witu nu umi wa yantu yauze. Wakwe vino cali umu manda yakwe Adamu na Eva, Kaini wasokiile sana Abeli umuto wakwe. Yeova wacelwile Kaini ukuti icipyu cali nu kulenga Kaini ukucita icintu icipisye. Kaini ataasumvile amano kuli vino Leza wamunenyile. Kaini wakomile umuto wakwe. (Utandiko 4:3-8) Yeova watiifile Kaini pa mulandu wakuti wakomile umuto wakwe.—Utandiko 4:9-11.

4. Uzye Leza walangilile uli umwiSunde lyakwe Mose ukuti umi wacindama sana?

⁴ Lino paapisile imyaka apiipi na 2,400, Yeova wapeezile aina Izlaeli amasunde akuyazwa ukuombela Leza ukulingana na vino akaalonda. Vino Leza wapeezile amasunde kwene yaaya ukupitila muli Mose, limwi-limwi yaka-amwa ukuti Amasunde yakwe Mose. Isunde lyonga mu masunde yakwe Mose likati, “Utakoma.” (Malango 5:17) Cii calangilile aina Izlaeli ukuti Leza wacindika sana umi wa muntunze, nu kuti yafwile ukucindika sana umi wa yantu yauze.

5. Uzye ukuponya inda tufwile ukukulola uli?

⁵ Ngu umi wa mwana aatali avyalwe, uzye nao wacindama? Ukulingana ni Sunde lyakwe Mose, ukukoma umwana aacili umunda cali i cintu iciipe. Nu umi kwene uwa mwana aatali avyalwe wacindama sana kuli Yeova. (Kufuma 21:22, 23; Masamu 127:3) Cii cikupiliula ukuti ukuponya inda i cintu icipe.

6. I cani cino tutafwile ukupatila antu yauze?

⁶ Vino tukalola antu yauze naco cikalanga ndi cakuti twacindika umi nanti foo. Baibo ikati: “Wensi uwapata umwina wakwe wene inkomi. Mwamanya ukuti inkomi yene itakwata umi wape.” (1 Yoane 3:15) Pakuti tukaye nu umi wa pe, tutafwile ukupata antu yauze, pano ulupato u lukalenga ukuti kuye unkalwe. (1 Yoane 3:11, 12) Cacindama sana ukumanya vino tufwile ukucita pakuti twatemwana na antu yauze.

7. I vyani vino antu yamwi yakacita ivikalanga ukuti yatacindika umi?

⁷ Uzye cacindama ukucindika nu umi witu kwene? Kwene kutaaya umuntu aakalonda ukufwa, nomba yamwi yene yakaika umi wao mu uzanzo pali vino yakacita pakuti yaizanzye. Antu aingi yakapeepa fwaka, nanti ukuomvya imilembo iikavulunganya uwongo. Ivintu vii vikaonona umwili, nu kukoma aakaviomvya. Umuntu uwatemwa ukuomvya ivintu kwene vii ala asilola umi vino Leza akaulola. Ivicitwa kwene vii Leza akavilola ukuti i vyawinyi. (Loma 6:19; 12:1; 2 Kolinto 7:1) Tufwile ukuta ukuomvya ivintu kwene vii ndi cakuti tukulonda twazanzya Leza. Nanti cakuti ukuta ivintu vivyo i cintu icitale sana, Yeova angatwazwa ukuta. Nupya akatemwa sana ndi cakuti tukwezya sana na maka ukucita ivintu ivikalanga ukuti twacindika sana umi, pano umi u wila usuma sana uwafuma kuli aliwe.

8. U mulandu ci uno tufwile ukwelenganyizizya pali vino tungacita pa kuti twacingilila uzanzo?

⁸ Ndi cakuti twacindika umi, lyonsi tulaelenganya pali vino tungacita pakuti tutacita ivintu ivingaleta uzanzo. Tutalaailekelezya umu micitile ya vintu nanti ukuomvya vimwi ivingatuletela uzanzo pa mulandu sile wakuti tukulonda ukusansamuka. Tutalaailekelezya lino tukupisya ya motoka, ya onda, nanti majinga, nupya tutalaacitako ivyangalo ivingaleta uzanzo. (Masamu 11:5) Isunde lino Yeova wapeezile aina Izlaeli likati: “Lino wakuula ing’anda [iyakwata ipaala ilipapatane], sininkizya ukuti wandila ningo [ukukuulilila akaluumba akiipi] ukulizizya ipaala. Lyene umwi ndi wapona api paala lilyo nga nu kufwa wafwa, ale wemo utalapeelwa umulandu.” (Malango 22:8) Vino isunde kwene lii likalaanda vifwile ukutwazwa ukusunga ningo ivintu ivili wa masitepu ya kulyatapo pa kwingila umu ng’anda pa kuti umwi atanga apone nu kuicisa. Ndi cakuti mwakwata motoka, onda, nanti injinga, mufwile ukusininkizya ukuti vyati-vikwata vyonsi ivikalondekwa pakuti vyapita ningo apa museo. Cisi cakwezya ukuleka ing’anda inu, motoka, onda, nanti njinga ukuleta uzanzo kuli mwemwe nanti antu yauze.

9. I vyani vino tutafwile ukucita ndi cakuti twacindika umi wa nyama?

⁹ Uzye umi wa nyama nao wacindama? Naokwene wacindama sana kuli Kaumba. Leza wazumilizya ukukoma inyama pakuti antu yaakwata icifwa nu kupangilamo ivizwalo nanti ukucingilila antu uku uzanzo. (Utandiko 3:21; 9:3; Kufuma 21:28) Nomba, ukucitila inyama unkalwe nanti ukukoma inyama pa mulandu wa vyangalo sile, cene caipa. Nupya cikalanga sile apaswe ukuti umwi atacindika umi.—Mapinda 12:10.

UKUCINDIKA UWAZI

10. Uzye Leza walaanga uli ukuti umi nu wazi vyalemana sana?

¹⁰ Lino Kaini wakomile Abeli umuto wakwe, Yeova wanenyile Kaini ukuti: “Uwazi wa munyonko ukulila kunondi ukufuma mu musili.” (Utandiko 4:10) Lino Leza walanzile pa wazi wakwe Abeli, walozyanga uku umi wakwe Abeli. Kaini ononyile umi wakwe Abeli, nupya Leza wali nu kumufulula. Cali kwati uwazi wakwe Abeli, nanti umi, walililanga kuli Yeova ukuti apingule. Lino Mulamba wa mu manda yakwe Nowa wasizile, nupya kwene Leza waswilizyepo ukulanda vino uwazi nu umi vyalemana. Lino mulamba atatala wiza, antu yaalyanga sile ivisekwa, imisaalu, ni vya mpece. Lino mulamba wapisile, Yeova wanenyile Nowa na ana yakwe aonsi ukuti: “Vyonsi vya umi ivikapita mwalya. Wakwe vino natiile mwalya umusalu, namupeela kuti vyonsi viye ivyakulya.” Nomba, kwali cino Leza wayalesizye, lino walanzile ati: “Lelo mutakezye ukulya inyama muno mucili uwazi, pano uwazi uli umi wakweyo.” (Utandiko 1:29; 9:3, 4) Ukwaula nu kutwisika, Yeova akalola uwazi nu umi ukuti vyalemana sana.

11. I miomvezye ci iya wazi ino Leza walesya ukufuma umu manda yakwe Nowa?

¹¹ Tukalanga ukuti twacindika sana uwazi ndi cakuti tusiku-ulya. Umwisunde lino Yeova wapeezile aina Izlaeli, wayanenyile ukuti: “Mwina Izlaeli ali wensi . . . ndi waya ku kulunga wakoma inyama nanti icunyi cino antu yakalya, alinzile kuzwisya uwazi wa nyama iyo nanti wa cunyi cico pansi nu kuuzika na masenga. . . . [Yeova] watapeela ilamulo ku ina Izlaeli ukuti yatalinzile kulya inyama ino mucili uwazi.” (Aina Levi 17:13, 14) Isunde lyakwe Leza ilya kukanalya uwazi, ilyapeezilwe ku ina Izlaeli ala papita ni myaka 800 kufuma pali Nowa, lyatwalilile ukuomba na pa nsita kwene iiya. Calolike apaswe vino Yeova akalola uwazi: Ukuti aomvi yakwe Leza yali nu kulya inyama nomba uwazi wene foo. Wayanenyile ukuzwisya uwazi apa nsi—cali kwati ala yakuwezezya umi kuli Leza.

12. Uzye i sunde ci ilikalanda pa wazi lino umupasi wa muzilo wapeezile umu manda ya yatumwa ilikaomba na ndakai kwene?

¹² Isunde lii likaomba nu ku ina Klistu ndakai. Atumwa pamwi na ikolo yauze aatungululanga pa yalondezi yakwe Yesu umu nsita ya yatumwa, yaakomaanyile ukuti yalanzyanye pa masunde yano aina Klistu amu vilongano vyonsi pa nsita iiya yali nu kulondela. Vino yasondweliile aivi: “Umupasi wa muzilo pamwi naswe twati tuzumilizyanya ukuti tutamutwika cisendo nacuze ukuluta pali vii ivikalondekwa, mwasenka uku vintu ivyapeelwa kutuluwi, nu ku wazi, nanti inyama izinyongwe [kuli kuti zino uwazi utafumilemo] nu ku ulalelale.” (Milimo 15:28, 29, NW; 21:25) Fwandi lyonsi tufwile ‘ukusenka uku wazi.’ Leza akalola ukuti, ukucita vivyo kwacindama wakwe vivikwene vino ukusenka uku tuluwi nu ku ulalelale kwacindama.

13. Langililini cino tungalandila ukuti isunde ilikalanda pa kusenka uku wazi likaikapo nu kukana ikwamo uwazi umu mwili.

¹³ Uzye isunde ilikalanda pa kusenka uku wazi lyakaanya nu kwikwamo uwazi umu mwili? Ee. Lekini tulangilile: Tuti dokota wamunena ukuti mutaamwa uwengwa. Uzye cico ala calola sile umukuti mutafwile ukumwa uwengwa nomba yangaomvya insindano nu kumutota pakuti uwengwa wingilile umu mikole? Awe foo! Avino caya nu ku wazi, ukusenka uku wazi u kukanaikwamo uwazi umu mwili kuomvya inzila iliyonsi. Fwandi isunde ilikalanda pa kusenka uku wazi, lyalola umukuti tutanga tuzumilizye umuntu nanti aumwi ukuti atwikemo uwazi umu mwili ukuomvya insindano.

14, 15. Uzye umwina Klistu angacita uli ndi cakuti ya dokota yati afwile ukwikwamo uwazi, nupya i cani cino angacitila vivyo?

¹⁴ Nga ndi cakuti umwina Klistu wacisika sana, nanti limwi akulondekwa ukuti yamulepule icakuti nu wazi umafuma sana umu mwili, cingaya uli? Tuti ya dokota yati umuntu wiyo afwile sile ukwikwamo uwazi ngalino amapusuka. Kwene umwina Klistu atanga alonde ukufwa. Umu kwezya-ezya ukuti apusuke, angazumila imilembo yuze umutaaya uwazi. Fwandi, angalonda ukuti ya dokota yaomvye imilembo yuze iitayamo uwazi ndi cakuti ingazanwa, nupya angazumila imilembo kwene iiyo ipusane-pusane.

¹⁵ Uzye umwina Klistu angatama isunde lyakwe Leza pakuti sile atantalizye umi wakwe? Yesu walanzile ukuti: “Wino wensi akalonda kutuula umi wakwe, wene alauponzya. Lelo wino wensi amaponzya umi wakwe pamulandu wane, wene alauzana.” (Mateo 16:25) Tusilonda ukufwa. Nomba ndi cakuti twatama isunde lyakwe Leza pa mulandu nu kwezya ukupususya umi witu, tungaya umu uzanzo wa kuponzya umi wa pe. Fwandi i camano ukuvwila isunde lyakwe Leza, pano ala tungasininkizya ukuti nanti twafwa, Kapeela wa Umi alatwiusya lino kulaya ukutuutuluka ukufuma uku yafwe, nupya alatuwezezya uwila kwene uu uwa kuya nu umi nupya.—Yoane 5:28, 29; Ayebulai 11:6.

16. Uzye aomvi yakwe Leza yakalondesya ukucita uli api lyasi lya wazi?

¹⁶ Ndakai, aomvi yakwe Leza acumi yakalondesya ukulondela isunde lyakwe Leza ilikalanda pa wazi. Yasiilya uwazi nanti ukwikwamo uwazi umu mwili ukuomvya inzila izili zyonsi. Aina Klistu ya cumi yasizumila ukuti ya dokota yaomvye uwazi pa kuyapozya.a Yamanya ukuti Leza wamanya ningo ivingayaziipila, pano u wapanzile uwazi. Uzye namwe mukuzumilizya ukuti Leza u wamanya ningo?

UKUOMVYA UWAZI KUNO LEZA WAZUMILIZYA

17. Uzye Leza wazumiliizye aina Izlaeli ukuomvya uwazi pa kucita cani?

¹⁷ Isunde lyakwe Mose lyalanzile sana pa kuomvya uwazi mu nzila yonga sile ino Leza wazumilizya. Ukulozya uku mipepele iyalondekwanga uku ina Izlaeli, Yeova walanzile ukuti: “Umi wa ciumbwa consi waya mu wazi, nupya nemo naupeezile pa kavuwa pa mulandu winu pakuti mulipe apa maifyo inu, pano uwazi auno ukalipilwa pa maifyo inu.” (Aina Levi 17:11, NW) Aina Izlaeli ndi yaifya, yaali nu kwelelwa ndi yapeela inyama nu kwika uwazi umwi uwa nyama kwene iyo pa kavuwa akayelile api tenti lya kupepelapo; mukuya kwa nsita, kavuwa kaako kizile kayela pa ng’anda ikulu iya kupepelapo Yeova. Leza wazumiliizye aina Izlaeli ukuomvya uwazi pa kupeela impolelwa zya musango uwo.

18. Uzye vino uwazi wakwe Yesu wazwile, uusuma ci uwayamo?

¹⁸ Aina Klistu ya cumi ndakai yasitungululwa ni Sunde lyakwe Mose nupya yasipeela impolelwa zya nyama nu kwika uwazi wa nyama pa kavuwa. (Ayebulai 10:1) Lelo, ukuomvya uwazi apa kavuwa ukwacitikanga umu manda ya ina Izlaeli, kwalozyanga uku mpolelwa isuma cuze nupya imalilike iya Mwana wakwe Leza, Yesu Klistu. Wakwe vino twasambilile umu Cipande 5 umwibuku kwene lii, Yesu wapeezile umi wakwe pa mulandu wakwe sweswe lino walesile ukuti uwazi wakwe uzwe pa kupeela impolelwa. Lyene waswilile ukwiyulu ukuya lolekela umuku walimwi kuli Leza, nawe Yeova wazumile vyonsi vino Yesu wacisile pa mulandu nu kuzwisya uwazi. (Ayebulai 9:11, 12) Cii calenzile ukuti twelelwe amaifyo itu nu kuya ni syuko lya kwikala amanda pe. (Mateo 20:28; Yoane 3:16) Ukuomvya uwazi umu nzila kwene iiya, kwali i cintu icicindame cuze! (1 Petulo 1:18, 19) Ndi twataila umu mpolelwa yakwe Yesu, ali lino tungiza tuye nu umi wa pe.

19. Uzye tungacita uli pakuti tutaya nu mulandu wa wazi wa yantu yonsi?

¹⁹ Tukataizya sana kuli Yeova Leza pa kutupeela umi, uwila usuma cuze! Uzye ci citafwile ukutuleenga ukulondesya ukunenako antu yauze api syuko lya kuya nu umi wa pe pa mulandu ni mpolelwa ino Yesu wapeezile? Ukusumba sana mano uku umi wa yantu wakwe vino Yeova wasumbako amano, kulaalenga ukuti twalondesya ukunena antu yauze apisyuko kwene lii ilya kuya nu umi wa pe. (Ezekelo 3:17-21) Ndi twasumbako sana amano nu kuombesya ukuti twazwe antu, naswe tulavwanga wakwe vino umutumwa Paulo wavwanzile ati: “Ndi cakuti wenga uwa munomuli walowa, ale asi pamulandu wane. Pano ntamufisanga cimwi lelo namunena vyonsi vino Leza akalonda kuti mucite.” (Milimo 20:26, 27) Ukuneena antu pali Leza na vino akaalonda ukucita, ali nzila ino yazipisya sana ino tukalangilamo ukuti twacindika sana umi nu wazi.