Uzye Tukwikala Umu “Manda Akusyalikizya”?

1. Uzye aekwi kuno tungasambilila pa kumanya ivilacitika uku nkoleelo?

UZYE ndi muvwa malyasi pa vintu ivikucitika umu nsi yano yakalanda pali ya TV nanti ya ledyo, mukatala imwelenganya muti, ‘Nga fwandi i cani icilacitikila insi?’ Ivintu iviipisye vikacitika ukwaula kwenekela icakuti kusi muntu angamanya ivilacitika uku nkoleelo. (Yakobo 4:14) Lelo, Yeova wene wamanya ivilacitika uku nkoleelo. (Ezaya 46:10) Mpiti sana Baibo yasoowile ivintu iviipe ivikacitika ndakai; nupya yasoowile nu kuti kulaya ivintu ivisuma sana vino vyasya vicitike likwene.

2, 3. I cuzyo ci cino asambi yuzizye Yesu, nupya wayaswike atuuli?

² Yesu Klistu walanzile pa Wene wakwe Leza uno ulasisyapo uyi onsi kwene, nu kulenga insi ukuya paladaise. (Luka 4:43) Antu yalondanga ukumanya lino Uwene uuwo uliza. Nakupya, asambi yakwe Yesu yaamuuzizye yati: “I cani cilaya cilangililo cakulanga ukwiza kwako nga ni mpelelekezyo ya nsi?” (Mateo 24:3) Nawe Yesu pa kwasuka, wayanenyile ukuti a Yeova sile uwamanya lino impelelekezyo iliza. (Mateo 24:36) Nomba Yesu wanenyile asambi yakwe ukuti kwali nu kuya ivintu ivyali nu kucitika lino kwasyala panono ukuti Uwene ulete umutende pano nsi. Ivintu vino wasoowile vikacitika ndakai!

³ Lino tutatala twasambilila pa visinka ivikalanga ukuti tuli uku “mpelelekezyo ya nsi,” lekini tutale tusambilile apa nkondo iyaliko ino antu yataamanyile ukuti yacitike. Inkondo iyo yacitikiile ukwiyulu, nupya yalenzile kuti kuye intanzi pano nsi.

ULWI UMWIYULU

4, 5. (a) I cani icacitiike ukwiyulu lino Yesu watandiike sile ukuteeka? (b) Uzye ukulingana ni lembelo lya Umbwilo 12:12, i vyani vyali nu kucitika pa mulandu ni nkondo iyacitiike umwiyulu?

⁴ Umu cipande cafumileko twasambiliile ukuti Yesu Klistu watandiike ukuteeka ukwiyulu umu 1914. (Danieli 7:13, 14) Lino patatala palengela ukufuma pano watandikiile ukuteeka, Yesu wacisile icintu cimwi icikulu. Baibo ikati, ‘Mwiyulu mwakatwike ulwi. Mikaeli [kuli kuti Yesu] na angeli yakwe yalwisyanyizye ni cizoka [kuli kuti Satana], nga icizoka pamwi na angeli yakweco yalwisyanya nao.’a Satana na angeli yakwe yayacimvizye, iyayavwintila na pano nsi. Angeli yakwe Leza acumi yaazanzile lino Satana ni viwa vyakwe yaasumvilwe ukufuma ukwiyulu. Lelo antunze yene yataali nu kuzanga. Baibo ikati: “Kalanda ku amu nsi! . . . Pano Ciwa watasumbwa pa nsi kunomuli, nupya ali nu ukali cuze pano amanyile ukuti watasyala sile ni nsita inono.”—Umbwilo 12:7, 9, 12.

⁵ Uzye imulola vino ilembelo likuti i vyali nu kucitika pa mulandu ni nkondo iyali umwiyulu? Satana wali nu kuleta intazi pa yantu amu nsi pa mulandu ni cifukusi. Ndakai tukaikala umu nsita ya malanda, wakwe vino muli nu kusambilila. Nomba itafwile ukuya insita itali, ‘iinsita sile inono.’ Na Satana kwene wamanya ukuti insita iyasyalako inono sana. Insita iiyo ali ino Baibo ikati “manda akusyalikizya.” (2 Timoti 3:1) Cikatuzanzya sana ukumanya ukuti likwene sile Leza wasya afumyepo ivintu viipe vino Ciwa wacita pano nsi. Lekini tutale tusambilile pa vintu vimwi-vimwi vino Baibo yasoowile ivikacitika ndakai. Ivintu vivyo vikasininkizya ukuti tukwikala umu manda akusyalikizya, nu kuti Uwene wakwe Leza likwene sile wasya uziifye ivintu pakuti yonsi atemwa Yeova yace yaipakizya amanda pe. Lekini tutandikilepo ukusambilila apa vintu 4 vino Yesu watiile vilacitika ku kulangilila ukuti tuli umu manda akusyalikizya.

VINTU IVIKULU IVILAACITIKA UMU MANDA AKUSYALIKIZYA

6, 7. Uzye amazwi yakwe Yesu akuti kulaya inkondo ni vipowe yakafikiliziwa uli ndakai?

⁶ “Inko zilakatukilana, na mawene yalakatukilana.” (Mateo 24:7) Mu myaka 100 iyapitapo antu imintapendwa ni mintapendwa yumoolwa umu nkondo. Umonsi umwi uwasambilila ivya malyasi ya mpiti walemvile ati: “Mu myaka yakwe ya 1900 ali muno antu yumozilwe sana ukucila imyaka yonsi. . . . Mu myaka iiya, inkondo zitaasilanga, na pano paloleka kwati zyasila, ala zitasizile sana.” Akaungwe kakuti Worldwatch Institute katiile: “Umu myaka yakwe ya 1900 ali muno antu yumozilwe sana umu nkondo ukucila yaaya aumoozilwe umu myaka yonsi ukufuma ku nsita ya atumwa ukufika umu mwaka wa 1899.” Kutandika umu 1914 antu kucila pali 100 milyoni yumoolwa umu nkondo. Mutale mwelenganye vino cikawaya ndi umuntu wenga sile wino twatemwa wafwa umu nkondo; fwandi tutanga tulondolole vino cikauvwika ndi antu mintapendwa ni mintapendwa yumoolwa umu nkondo.

⁷ “Kulaya ivipowe.” (Mateo 24:7) Antu aakalondelezya, yazana ukuti umu myaka 30 iyapitapo ivyakulya vyavulilako. Lelo, kwaya antu aatakwata ivyakulya, pano aingi yataakwata impiya zya kukalila ivyakulya, nanti mpanga kuno yangalima. Antu aingi wakwe cimwi yakalwalilila pa mulandu ni cipowe. Akaungwe kano yakaama ukuti World Health Organization kalanzile ukuti ana ukucila pali 5 milyoni aakafwa cila-mwaka, a pa mulandu nu kuulizya ivyakulya umu mwili.

8, 9. I vyani ivikalanga ukuti vino Yesu wasoowile ukuti kulaya ivilundumusi ni mpungo vikufikiliziwa ndakai?

⁸ “Kulaya vilundumusi vikulu.” (Luka 21:11) Kulingana na kaungwe ka ku Amelika akaakuti U.S. Geological Survey, kaalanzile ukuti kukacitika ivilundumusi vikulu 19 cila-mwaka. Vilundumusi vivyo vikaonona ivikulwa nu kulepula umusili. Nakapya, cila-mwaka kukaaya ivilundumusi ivya maka sana ivikaongolola ivikuulwa. Kwaya malyasi aingi aakalanga ukuti ivilundumusi vyumola antu kucila pali 2 milyoni kutandikila umu 1900. Lipoti imwi yalanzile ukuti: “Ndakai antu yasambilila sana ivyakupanga-panga, lelo impendwa ya antu aakafwa umu vilundumusi yacepako sile panono.”

⁹ “Kulaya . . . mpungo [ivinkunka].” (Luka 21:11) Nanti cakuti ndakai kwaya ivipatala ivingi ni milembo sana, ndwala zyene zikaalu-kuumola antu. Lipoti imwi yatiile indwala 20 izyamanyikwa sana zikacuzya sana antu, wakwe TB, malelya, na kolela. Alino izingi pali zizyo zyatala ukulwazya ni milembo. Nakupya, indwala zimwi 30 ziizako sile likwene. Indwala zimwi zisyapoziwa foo nupya zikakoma sana antu.

VINO ANTU YAAYA UMU MANDA AKUSYALIKIZYA

10. I miyele ci iyasoowilwe pali 2 Timoti 3:1-5 ino mukalola umu yantu ndakai?

¹⁰ Baibo isipeleela sile apa kulanda ukuti kulaya ivintu ivikulu ivilacitika, lelo yasoowile nu kuti kulaya antu aipe. Mutumwa Paulo walondolwile vino antu yaali nu kuya umu manda akusyalikizya. Walemvile pali 2 Timoti 3:1-5 ati: “Mu manda akusyalikizya mulaya tusita tutale.” Vimwi vino Paulo walanzile ukuti avino antu yaayo yalaya aevi:

• yalaitemwa

• atemwa impiya

• yatalayela akwasi yao

• yatalataizya

• yatalaya nu luse na mizu

• azakantike

• aakaakate

• yalatemwa vyakuizanzya kuluta kutemwa Leza

• yalailanga kuya apefi, lelo upefi wao utalaloleka uwa cumi

11. Uzye pa Masamu 92:7 pakalangilila ukuti i vyani ivilacitikila aipe?

¹¹ Uzye kuno mukaikala, kwaya antu amusango uu? Akuno yaaya ukwaula nu kutwisika. Konsi kuno mwaya, mulazana antu aaya ni miyele iipe wakwe ii. Vyonsi vii vikalanga ukuti likwene sile Leza wasya azifye ivintu, pano Baibo ikati: “Antu aipe nanti yangavula uli wi sote, ni ntalanganyi nazyo nanti zingasyuka uli, awe yene yonsi yalalowelela pyu.”—Masamu 92:7.

VINTU IVISUMA UMU MANDA AKUSYALIKIZYA!

12, 13. U mu nzila ci muno ‘ukumanya kwa mpomvu’ kwavula umu “nsita ya mpela”?

¹² I cumicumi umu manda akusyalikizya mwaya malanda, wakwe vino Baibo yasoowile. Lelo umu nsi kwene ii iipe mwaya ivintu ivisuma ivikacitikila ya kapepa yakwe Yeova.

¹³ Umwibuku lya muli Baibo ilyakuti Danieli mwaya usoowelo wakuti, ‘ukumanya kwa mpomvu kulavula.’ Uzye a lilaci lino icintu cico cali nu kucitika? U “ku nsita ya mpela.” (Danieli 12:4) Sana-sana ukutandikila umu 1914, Yeova akaavwa aomvi yakwe ukuvwikisya Baibo. Lyene antu yaayo yaamanya ningo izina lyakwe Leza na vino akaalonda, nupya yamanya upiliulo wilambo lyakwe Yesu Klistu, navino afwe yaaya, alino na vino afwe yalatuutuluka. Nakapya, ya kapepa yakwe Yeova yaasambilila ivya kuya ni nsansa umu umi wao alino nu kucindika Leza. Yaasambilila pali vino Uwene wakwe Leza ukaomba na vino ulaziifya ivintu pano nsi. Uzye antu yaayo yakacita uli pa vintu vyonsi vii vino yaamanya? Iuzyo lilyo limaasukwa ndi twasambilila pa usesemo nauze uukufikiliziwa ndakai umu manda akusyalikizya.

14. Uzye ukukosoola ilandwe lisuma ilya Wene kwafika pi ndakai, nupya aaweni aakaomba umulimo uu?

¹⁴ “Lino Yesu wasoowelanga ivyali nu kucitika umu manda akusyalikizya, walanzile ati, “Ilandwe lisuma lii lya wene lilakosolwa mu nsi yonsi.” (Mateo 24:3, 14) Umu nsi yonsi ilandwe lisuma ilya Wene —kuli kuti vino Uwene waya, vino ulacita, na vino tufwile ukucita pakuti Uwene ukatwavwe—likakosoolwa uku mpanga ukuluta pali 236 umu ndimi izicizile na pali 600. Ya Nte Yakwe Yeova aliyo yakaombesya ukukosoola ilandwe lisuma ilya Wene. Yafuma “mu nko zyonsi, mu mitundu ya antu mu misango yonsi ya antu, nu mu ndimi zyonsi.” (Umbwilo 7:9) Ya Nte yaka-avwa antu yauze aingi wakwe cimwi aakalonda ukumanya vino Baibo ikasambilizya, ukwaula ukuyalipiliisya. I cumicumi cikapezya mano ukulola vino usesemo uu ukafikiliziwa kula nalino ‘antu yonsi yaapata’ aina Klistu, wakwe vino Yesu wasoowile!—Luka 21:17.

I VYANI VINO MUFWILE UKUCITA?

15. (a) Uzye namwe mwazumila ukuti tukwikala umu manda akusyalikizya, nupya u mulandu ci? (b) Uzye lino “mpelelekezyo” iliza, i vyani vilacitikila yaaya aasiuvwila Yeova? Nga yaaya aakalonda ukuteekwa nu Wene wakwe Leza i vyani ivilayacitikila?

¹⁵ Uzye vino ndakai mausesemo aingi amuli Baibo yakufikiliziwa, mutakuzumila ukuti tuli mu manda akusyalikikzya? Lino Yeova umweneco alalola ukuti ilandwe lisuma lyakosoolwa konsi, alino “mpelelekezyo” iliza. (Mateo 24:14) “Mpelelekezyo” kuli kuti insita ino Leza alafumyapo uyi onsi pano nsi. Yeova alatuma Yesu na angeli yakwe ukonoona yonsi aakakaana ukumuvwila. (2 Tesalonika 1:6-9) Nga alino Satana pamwi ni viwa vyakwe yatalatala yasombepo antunze. Kufuma papo, Uwene wakwe Leza ulazifya ivintu pakuti yonsi aakalonda ukuteekwa nu Wene uwo, yakaaipakizya cuze.—Umbwilo 20:1-3; 21:3-5.

16. I cintu ci ica mano cino mufwile ukucita?

¹⁶ Lyene vino imiteekele yakwe Satana yaasya iyononwe, tufwile ukuyuzya sweeneco tuti, ‘I vyani vino ndinzile ukucita?’ Icintu ica mano cino tulinzile ukucita, u kutwalilila ukusambilila pali Yeova na vino akaalonda ukuti twacita. (Yoane 17:3) Mutwalilile ukusambilila sana Baibo. Mwaezya na maka ukuti mwaya uku kulongana pamwi na antu aakaalonda ukucita vino Yeova akaalonda. (Ayebulai 10:24, 25) Mwasambilila ukuomvya ivintu vino Yeova wateyanyizizya antu umu nsi yonsi, nupya mwaezya ukucita ivintu kulingana na vino mukusambilila, pakuti Leza amutemwe.—Yakobo 4:8.

17. U mulandu ci uno uononesi wa yantu aipe uliza upumikizye antu aingi?

¹⁷ Yesu wasoowile ukuti kulaya antu aatalazumila ukuti tuli mu manda akusyalikizya. Uononesi ulapumikizya antu aipe. Antu aingi cilayapezya mano, pano uononesi uuwa uliza wa mwivi aakaiza usiku. (1 Tesalonika 5:2) Yesu walanzile ati: “Vino cali mu manda yakwe Nowa, avino cilaya pa kwiza kwa Mwana wa Muntu. Pano mu manda yalya, lino mulamba atali aiize, antu yalyanga nu kumwa, yatwalanga nu kutwalwa, kufika na pa wanda uno Nowa wingile mu cange. Lelo yatamanyile cali nu kucitika kufika lino mulamba wizile asenda yonsi kwene. Mu musango uli onga avino cilaya pa kwiza kwa Mwana wa Muntu.”—Mateo 24:37-39.

18. A mazwi ci yano Yesu walanzile yano tufwile ukwikako sana amano?

¹⁸ Fwandi acino Yesu waneniile antu ati: “Cenjelini pakuti imyenzo inu italaukilwa mu kupunuka, mu ukolesi na masakamiko amu umi uu, pano limwi uwanda uwa ungamupumikizya wa citeyo. Pano uwanda ulya ukoline wa citeyo nupya ulapumikizya antu yonsi pano nsi. Acino pempulini nu kupepa nsita zyonsi pa kuti muye na maka a kuutuka ku vintu vyonsi iviliza vicitike, nga nu kwimilila pa manso ya Mwana wa Muntu.” (Luka 21:34-36) Amazwi yaa yano Yesu walanzile tufwile ukuyasumbako sana amano. U mulandu ci? Pano yaayo aatemwikwa na Yeova Leza, nu “Mwana wa muntu,” Yesu Klistu, yene yatalononelwa pamwi na Satana, lelo yalaya nu umi wa pe umu nsi ipya isuma cuze!—Yoane 3:16; 2 Petulo 3:13.