Vino Mungacita Pakuti Mwaya ni Nsansa pa Ng’anda

1. Uzye i cani cingazwa ukuti pa ng’anda paye uluzango?

YEOVA LEZA akalonda ukuti ulupwa lwinu luye ni nsansa. Baibo, ikalanda pa muntu wenga-wenga umu lupwa, nu kulondolola vino Leza akalonda ukuti cila-muntu aomba umu lupwa. Ndi cakuti cila-muntu apa ng’anda akuomba ukulingana na vino Leza akalonda, ivintu vikazipa sana. Yesu walanzile ukuti: “Alongo ayao akauvwa mazwi yakwe Leza nu kuyayela!”—Luka 11:28.

2. Uzye i cani cino tufwile ukumanya pakuti tuye ni nsansa umu lupwa?

² Icikaazwa sana ukuti umu lupwa muye uluzango, u kumanya ukuti Yeova u walenzile ukuti kuye ulupwa, acino na Yesu wamwamiile ati “Tata Witu.” (Mateo 6:9) Indupwa zyonsi zyayako pano nsi pa mulandu wakwe Tata witu uwa mwiyulu—nupya u wamanya ningo icikalenga umu lupwa muye insansa. (Efeso 3:14, 15) Uzye Baibo ikasambilizya ukuti uli pali vino cila-muntu umu lupwa afwile ukucita?

LEZA U WALENZILE UKUTI ULUPWA LUYEKO

3. Uzye Baibo ikalondolola uli vino ulupwa lwatandike, nupya twamanya uli ukuti vino ikalanda i vya cumi?

³ Yeova waumvile antu ya kutandikilapo, Adamu na Eva, nu kuyaleta pamwi pakuti yaye iya nu muci. Wayisile umu cifulo icisuma sana—icalo ca Edeni—nupya wayanenyile ukuti yavyale ana. Wayanenyile ati: “Muvyalane muvule mulimbe insi nu kuyangalila.” (Utandiko 1:26-28; 2:18, 21-24) Lii lisi i lyasi sile nanti akalai, pano Yesu walangiliile ukuti vino ibuku lya muli Baibo ilya Utandiko likataka pali vino ulupwa lwatandike, i vya cumi. (Mateo 19:4, 5) Nanti cakuti tukaya sana ni ntazi ndakai, nupya uwikalo witu utaaya wakwe vino Leza walondanga ukuti uye, lekini tulole cino tungayela ni nsansa umu lupwa na ndakai kwene.

4. (a) Uzye cila-muntu angacita uli pakuti mu lupwa muye insansa? (b) I cani cino ukusambilila pali Yesu kwacindamila sana pakuti umu lupwa muye uluzango?

⁴ Cila-muntu mu lupwa angazwilizya ukuti apa ng’anda paye uluzango ndi cakuti akukolanya ukutemwa kuno Leza waya nako. (Efeso 5:1, 2) Nomba, uzye vino tusiilola Leza, tungacita uli pakuti twamukolanya? Tungasambilila vino Yeova akaomba ivintu pano watumile Umwanakwe iyeli ukufuma ukwiyulu ukwiza pano nsi. (Yoane 1:14, 18) Lino Yesu wali pano nsi, wakolanyanga ningo sana Isi uwa kwiyulu, icakuti ndi mwalola vino Yesu wacitanga nu kuvwa vino walandanga, cali ngati muli na Yeova kwene nupya mukuvwa na vino akuvwanga. (Yoane 14:9) Acino fwandi, ukusambilila pali vino Yesu walanganga ukutemwa nu kulondela vivyo kwene, swensi kwene cila-muntu tungazwilizya ukuti umu lupwa muye insansa.

WINO YA IYA YANGAKOLANYA

5, 6. (a) Uzye iya angakolanya uli vino Yesu akacitila amu cilongano? (b) Uzye pakuti umuntu aelelwe pa maifyo yakwe, afwile ukucita uli?

⁵ Baibo ikati ya iya yafwile ukucitila ya mama yao wakwe vino Yesu akacitila asambi yakwe. Baibo ikati: “Mwe onsi mutemwe aci inu wakwe vino Klistu watemilwe iuvi nga nu kupeela umi wakwe pamulandu wakwelyo . . Mu musango uli onga kwene, ya iya yalinzile yatemwa aci yao wakwe vino yatemwa mili yao. Monsi wino watemwa muci wakwe ala waitemwa umwisikulu. Pano kutaya umuntu umwi uwapata mwili wakwe. Mu cifulo cakwe cii, wene akawimula nu kuusunga ningo, wakwe vino Klistu akacitila iuvi lyakwe.”—Efeso 5:23, 25-29.

⁶ Vino Yesu watemwa icilongano ca yalondezi yakwe ali vino ya iya yangakolanya. Yesu ‘wayatemilwe insita zyonsi,’ nu kutuula umi wakwe pa mulandu wa yalondezi yakwe, nanti cakuti yataali amalilike. (Yoane 13:1; 15:13) Avino na Baibo ikataka pali ya iya ukuti: ‘Mwatemwa aci inu nupya mutayaanola.’ (Kolose 3:19) I cani icingazwa iya ukuomvya ivyeo vii, sana-sana ndi cakuti mamakwe akafilwa ukuomba ningo ivintu? Iya afwile ukwiusya ukuti nawe kwene akaluvyanya, nupya afwile nu kwiusya vino alinzile ukucita pakuti Leza amwelele. Uzye afwile ukucita uli? Afwile ukwelela yaayo aakamwifya, na pa yantu yaayo paaya na mamakwe. Nu muci nawe afwile ukucita vivyo kwene. (Mateo 6:12, 14, 15) Uzye lyene mwalola cino yamwi yalandila ukuti mu cupo ca nsansa mwaya antu yaili aakaelelana?

7. Uzye Yesu wacitanga uli ku yalondezi yakwe, alino uzye ya iya yangamukolanya uli?

⁷ Nupya, ya iya yafwile ukwiusya ukuti Yesu walangulukilanga alondezi yakwe lyonsi. Welenganyanga pali vino yavilwanga ukucita na pali vino yalondekwanga uwavwilizyo. Ndi yatonta, wayaneenanga ati: ‘Tuini swensi ku cifulo ukuli cele kuti mukapuze panono.’ (Mako 6:30-32) Ya mama nayo yakalondekwa ukuyalangulukilako. Baibo ikayalondolola ukuti: “Antu atonte,” nupya ikanena ya iya iti: “Mwayacindika.” Umulandu ci uno yafwile ukuyacindikila? Pano yonsi kwene ya iya na aci ‘yalapeelwa umi wa pe.’ (1 Petulo 3:7) Ya iya yafwile ukwiusya ukuti, icikalenga ukuti Leza atemwe sana umuntu, u kuya nu utailo asi pa mulandu wakuti u mwanaci nanti u monsi, awe.—Masamu 101:6.

8. (a) Uzye amazwi amuli Baibo aakati iya ‘uwatemwa umuci wakwe, ala wene waitemwa’ yaalola mwi? (b) Uzye ukuya “umwili onga” calola mwi kuli iya nu muci?

⁸ Baibo ikati iya ‘uwatemwa umuci wakwe, ala wene waitemwa.’ Caya vii pano Yesu walanzile ukuti umonsi na mama ndi yatwalana, ala “yatacili yaili, lelo umwili onga.” (Mateo 19:6) Fwandi yonsi yoili yafwile ukuya acumi, kusi kucita ulalelale. (Mapinda 5:15-21; Ayebulai 13:4) Aatwalana yangaya acumi ndi cakuti cila-muntu atasumvile sile amano ku vintu ivyakuizanzya. (1 Kolinto 7:3-5) Amazwi asuma sana ukwisya aeya: “Kutaya umuntu uwapata mwili wakwe. Mu cifulo cakwe cii, wene akawimula nu kuusunga ningo.” Ya iya yafwile ukutemwa ya mama yao wakwe vino yaitemwa, nu kumanya ukuti Yesu alayapingula pali vino yakacitila aci, pano Yesu ali mutwe wakwe ya iya.—Efeso 5:29; 1 Kolinto 11:3.

9. Uzye pali Filipi 1:8, pakati Yesu wali uli, nupya u mulandu ci uno ya iya nayo kwene yafwile ukuyela wakwe vivikwene vino Yesu wali?

⁹ Mutumwa Paulo walanzile pa ‘kutemwa kuno Yesu Klistu wakwata.’ (Filipi 1:8) Kutemwa kuno Yesu wakweti kwalenganga antu ukuvwa ningo, na ya mama kwene aizile yaya alondezi yakwe Yesu yuvwanga ningo sana ukuya nawe. (Yoane 20:1, 11-13, 16) Na ndakai kwene ya mama yakalonda ukuti ya iya yayatemwa sana.

WINO YAMAMA AATWALWA YANGAKOLANYA

10. Uzye ya mama aatwalwa yangakolanya uli Yesu?

¹⁰ Ulupwa lwaya wa kaungwe, nupya pakuti ivintu vyazipa, pafwile ukuya uwa kutungulula, kuli kuti umutwe. Na Yesu kwene wakwata Wino akatontela. ‘Leza ali mutwe pali Klistu’, wakwe vino “Monsi nawe ali mutwe pa mwanaci.” (1 Kolinto 11:3) Vivikwene vino Yesu akatontela Leza ali vino naswe tufwile ukucita, pano naswe kwene cila-muntu twakwata wino tufwile ukutontela.

11. Uzye mama afwile ukuya uli kuli iya, nupya ivicitwa vyakwe vingalenga ukuti ivintu viye uli?

¹¹ Aonsi yakaluvyanya pano yatamalilika, nupya ilingi kwene cingaloleka nu kuti yataalinga ukuya imitwe ya ndupwa. Uzye fwandi i cani cino umuci alinzile ukucita? Mama atafwile ukusaalula iya nanti ukulonda ukuti aliwe aatungulula iya. Cingazipa ndi cakuti mama akwiusya ukuti Leza watemwa sana ya mama aaya ni myenzo ifuke nupya aateekele. (1 Petulo 3:4) Ndi cakuti mama waya vivyo, citalamukomela ukutontela iya, nalino ivintu vyatala sana. Nupya kwene, Baibo ikati: “Cila mwanaci alinzile kucindika iya wakwe.” (Efeso 5:33) Nomba, nga ndi cakuti iya ataazumila Klistu ukuya Umutwe wakwe? Baibo ikanena aci ukuti: “Mulinzile kuyela ya iya inu, pakuti ndi umwi munomuli wino atataila mazwi yakwe Leza walola vicitwa vinu visuma, nawe kwene ataila. Citange cilondekwe kuti mulande izwi kunoyali, pano yalalola vino micitile inu yaya isuma nupya iya mucinzi.”—1 Petulo 3:1, 2.

12. U mulandu ci uno citaipila ndi mama wavwanga vino akwelenganya mucinzi-mucinzi?

¹² Nanti iya angaya u mwina Klistu nanti foo, mama ndi walanda vino akwelenganya ivipusine na vino iya akwelenganya, ala cisikupiliula ukuti atamucindike. Vino mama wavwanga vingaya i vya cumi, nupya vingalenga ni vintu kuzipa sana umu lupwa. Nanti icakuti Abulaamu atazumile vino mamakwe, Sala wavwanzile ivyali nu kwazwilizya pa ntazi iyali umu lupwa, Leza wanenyile Abulaamu ukuti: “Cita consi cino Sala wakunena ukucita.” (Utandiko 21:9-12) Kuya kwene ndi cakuti iya wapingula pali cimwi icitapusine na vino isunde lyakwe Leza likalanda, mama afwile ukutontela vino umonsi wapingula.—Milimo 5:29; Efeso 5:24.

13. (a) Uzye amazwi aaya pali Tito 2:4, 5 yakakomelezya ya mama atwalwa ukucita uli? (b) Uzye Baibo yalaandapo uli pa kupaalukana nu kutaana?

¹³ Pakuti aomba ningo, mama angaacita ivingi ivya kwazwilizya ukusakamala ulupwa. Baibo ikati ya mama yafwile “Kutemwa yaiya na ana yao, nu kuti yaikanya, yaye asanguluke nupya aci asuma akuyela yaiya.” (Tito 2:4, 5) Mama aakaomba vii, akaatemwikwa sana kuli iya na ana. (Mapinda 31:10, 28) Vino icupo u kuya pamwi ukwa yantu yaili aatamalilika, ivintu vimwi ivitale ivikaacitika umu cupo, vingalenga ukuti paye ukupaalukana nanti sile ukutaana. Kwaya vimwi vino Baibo ikazumilizya ukuti i vingalenga aatwalana yapaalukane. Lelo kwene ukupaalukana, cisi cintu icangupale foo, pano Baibo ikati: “Muci atalinzile kutaana niya wakwe, iya nawe atalinzile kuta muci wakwe.” (1 Kolinto 7:10, 11) Nupya Amalembelo yakazumilizya sile ukutaana ndi cakuti umwi pali yano yatwalana wacita ulalelale.—Mateo 19:9.

AVYAZI YANGAMUKOLANYA

14. Uzye i vyani vino Yesu wacitiile ana anono, nupya i vyani vino ana yakalonda ukuti avyazi yaacita?

¹⁴ Avyazi yangakolanya Yesu muli vino wacitilanga ana. Lino yamwi yezizye ukulesya ana anono ukuya kuli Yesu, walanzile ati: “Lekini ana anono iize kunondi, mutayalesya.” Baibo ikati lyene “Alino atoola ana ayafukatila, aika makasa yakwe panoyali ayapolelela.” (Mako 10:13-16) Uzye mwemo mutafwile ukusumba insita na ana inu wakwe vino Yesu wasumvile insita na ana anono? Ana yakalonda ukuya namwe insita ikulu sana asi sile akasita kanono i muyasya. Mufwile ukusumba insita ikulu pakuti mwayasambilizya, pano ali vino Yeova walanda ukuti avyazi yafwile ukucita.—Malango 6:4-9.

15. Uzye avyazi yangacingilila uli ana yao?

¹⁵ Lino antu a muno nsi yakwipilako sile, ana yakalondeka ukuti avyazi yayacingilila uku yantu aakalonda ukucitila ana ivipe, wakwe yaayo aakaezya na maka ukulyombeleka ana kuti yacite nayo ulalelale. Elenganyini pali vino Yesu wacingililanga alondezi yakwe, wayamanga nu kuti ‘ana anono.’ Lino yamulemile ala kwasyala panono ukuti yamukome, Yesu wavwilizye alondezi yakwe ukuti yapuuke. (Yoane 13:33; 18:7-9) Mwe yavyazi namwe, mufwile ukusumbako sana mano kuti mumanye vino Ciwa angaomvya pakuti acitile ana inu iviipe. Mufwile ukuyasambilizya ukuya acenjele lyonsi.a (1 Petulo 5:8) Ndakai lyene kwaya ivintu ivingi ivingonona ana ndi musikuyacingilila.

16. Uzye i vyani vino avyazi yangasambilila kuli vino Yesu waombanga na alondezi yakwe ndi yaluvyanya?

¹⁶ Lino kwasile uwanda onga ukuti Yesu afwe, alondezi yakwe yapazyanyanga, nu kulonda ukumanya uwali nu kuya intunguluzi pali aliyo. Yesu ataayasokiile, watwaliliile ukuyasambilizya muli vino walandanga na muli vino wacitanga. (Luka 22:24-27; Yoane 13:3-8) Ndi cakuti mwemwe yavyazi, uzye mwatimulola vino mungakolanya Yesu lino mukulungika ana inu? I cacumi kwene yakalondekwa ukusalapulwa, nomba ukusalapula kufwile ukuya “ukuliinge” kusi kwa mu cifukusi. Mutafwile ukuvwanga sile civwange-vwange ‘wa kutota kwa mupeni.’ (Yelemiya 30:11; Mapinda 12:18) Mufwile ukusalapula ana umu nzila yakuti ndi yakula iiza yalola ukuti fwandi cali ningo vino mwayasalapulanga.—Efeso 6:4; Ayebulai 12:9-11.

ANA YANGAMUKOLANYA

17. Uzye i vyani vino Yesu wacitanga vino ana ndakai yangamukolanya?

¹⁷ Uzye ana yangasambilililako vimwi kuli Yesu? Ee yangasambilila! Muli vino wacitanga, Yesu walangizye vino ana yangauvwila akwasi yao. Yesu walanzile ukuti: “Nkavwanga vino Tata wanena kuti mvwange.” Walanzile nu kuti: “Lyonsi nkacita vintu vikamuzanzya.” (Yoane 8:28, 29) Yesu wali ni cuvwila kuli Isi wa kwiyulu, nupya Baibo ikaneena ana ukuti nayo yafwile ukuvwila avyazi yao. (Efeso 6:1-3) Nanti cakuti Yesu wali umwana umumaliilike, uvwilanga avyazi yakwe apano nsi, Yosefu na Maliya, aataali amaliilike. Cii calenzile ukuti yonsi amu lupwa luno Yesu wavyalilwemo yaaya nu luzango!—Luka 2:4, 5, 51, 52.

18. U mulandu ci uno Yesu lyonsi uvwilanga Isi uwa kwiyulu, nupya a weni akazanga sana ndi cakuti ana yakuvwila avyazi yao ndakai?

¹⁸ Uzye ana yangasambililako vimwi ivingayalenga ukuti yakolanya Yesu nu kuzanzya avyazi yao? Kwene i cacumi ukuti insita zimwi ana yakaelenganya ukuti i citale ukuvwila avyazi, nomba Leza akalonda ukuti ana yauvwila avyazi yao. (Mapinda 1:8; 6:20) Yesu uvwilanga Isi wa kwiyulu nanti lino ivintu vyamutaliile sana. Pa nsita imwi Lino Leza walondanga ukuti Yesu acite icintu cimwi icali citale sana, Yesu wavwanzile ukuti: “Tata, ndu kasi sisya lwako luu lwa ucuzi kunondi.” Nomba, Yesu wacisile vino Leza walondanga pano wilwike ukuti Isi wamanyile ningo cino Yesu walinzile ukucita apa nsita iiya. (Luka 22:42) Ndi cakuti ana yasambilila ukuya ni cuvwila, yalaazanzya avyazi yao alino nu kuzanzya Isi wao uwa kwiyulu.b—Mapinda 23:22-25.

19. (a) Uzye Satana akatunka uli ana anono? (b) Uzye ivintu vingaya uli uku yavyazi ndi cakuti umwana umwi umu lupwa watandika ukucita ivintu iviipe?

¹⁹ Ciwa wezizye Yesu, nupya tutanga tutwisike ukuti na ndakai kwene alatwalilila ukwezya ana anono ukuti yacite ivintu iviipe. (Mateo 4:1-10) Satana Ciwa akaomvya ivyuza ukutunka ana anono, icikaleenga ukuti cayatalila sana ukukaana ivintu iviipe. Fwandi cacindama sana ukuti ana anono yatapanga icuza na ya kacita ya viipe! (1 Kolinto 15:33) Dina mwana Yakobo wizyanga na antu ataali ya kapepa yakwe Yeova, nupya cii caleesile sana intazi. (Utandiko 34:1, 2) Elenganyini pali vino ivintu vingipa sana umu lupwa ndi cakuti umwi watandika ukucita ivintu iviipe wakwe Dina!—Mapinda 17:21, 25.

ICINGAZWA AMU LUPWA UKUYA NU LUZANGO

20. I cani cino cila-muntu alinzile ukucita pakuti umu lupwa muye uluzango?

²⁰ Cika-angupala ukuomba ni ntazi ndi cakuti yonsi umu lupwa yakuomvya vino Baibo ikalanda. Ukuomvya vino Baibo ikalanda ali cino cingazwa amu lupwa ukuya nu luzango. Fwandi mwe ya iya, mwatemwa ya mama inu, nu kuyacitila ivintu wakwe vino Yesu akacitila amu cilongano. Mwe ya mama atwalwa, mwatontela ya iya inu pano iya, ali mutwe wa muci, nupya mwakolanya umuci wamano uwalondololwa pa Mapinda 31:10-31. Mwe yavyazi, mwasambilizya ana inu. (Mapinda 22:6) Mwe ya isi, ‘mwasunga amu ng’anda inu ningo.’ (1 Timoti 3:4, 5; 5:8) Namwe mwe yana, mwauvwila avyazi inu (Kolose 3:20). Kutaaya uwamaliilika umu lupwa, yonsi yakaluvyanya. Fwandi mwaicefya, mwalenga uwelelo ndi mwaluvyanya.

21. I vintu ci ivisuma ivilacitika uku nkoleelo, nupya tungacita uli pakuti tuye ni nsansa pa ng’anda?

²¹ I cumicumi, muli Baibo mwaya ivingi ivikatusambilizya pali vino ulupwa lufwile ukuya. Nupya, Baibo ikatusambilizya ukuti kulaya insi ipya umulikala antu aalaya ni nsansa lino yakuombela Yeova. (Umbilo 21:3, 4) Kwene kuli ivintu ivisuma cuze ivili nu kucitika uku nkoleelo! Na ndakai kwene, tungaya ni nsansa apa ng’anda ndi cakuti tukuvwila nu kuomvya vino Leza akatusambilizya ivyaya Umwizwi lyakwe, Baibo.