Watchtower ONLINE L̦ÃIBRÃRE
Watchtower
ONLINE L̦ÃIBRÃRE
Kajin M̦ajel̦
O̦
  • N̦
  • n̦
  • M̦
  • m̦
  • L̦
  • l̦
  • O̦
  • o̦
  • BAIBÕL̦
  • BOK IM KEIN KATAK
  • KWEILO̦K KO
  • w00 6/1 p. 21-26
  • Ewõr Ke Ibbam “Lolãtãt An Kraist”?

Ejjañin wõr pija in ilo tõre in.

Jol̦o̦k bõd, ewõr juon problem ej kõm̦m̦an an jab jo̦ pija in.

  • Ewõr Ke Ibbam “Lolãtãt An Kraist”?
  • Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jehovah—2000
  • Unin Tõl Jidikdik Ko
  • Katak ko Jet
  • Ear Bidodo Kebak E
  • Lemnak kin Ro Jet
  • Mõnõnõ in Liki Ro Jet
  • Ear Kwalok An Tõmake Ri Kalor Ro An
  • Kõmman Am Jelã “Lolãtãt An Kraist”
    Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jehovah—2000
  • Kwoj Emmakit Ke Ñan Jerbal Einwõt An Kar Jesus?
    Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jehovah—2000
  • Jisõs ear Juõn Joñok Emõntata ñõn Anõke
    Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jeova—2009
  • Kwon “Itok Im Lor Iõ”
    Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jeova—2009
Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jehovah—2000
w00 6/1 p. 21-26

Ewõr Ke Ibbam “Lolãtãt An Kraist”?

“Kiõ Anij in kijenmij im ainemõn En lewoj bwe en buruemi wõt juõn . . . ekar ñõn Kraist Jisõs.”​—DRI ROM 15:5.

1. Ilo wãwen et picture ko an Christendom rej kwalok kin Jesus, im etke ejjab mol wãwen in rej kwalok kin Jesus?

“EJAÑIN kar lo an ettõñ.” Eñin wãwen eo kar kwalok kin Jesus ilo juõn paper in kamol me ear riap im ba bwe juõn ri utiej an Ri Rome in etto ear jeje kake. Paper in kamol in, eo kar jelã kake jen ebeben eo kein ka 11, ear jelet elõñ ri picture.a Ilo elõñ jeje in picture ko, Jesus ej walok einwõt juõn armij eburomõj me ejeja an ettõñ. Ak ejjab mol wãwen eo rej kwalok kin Jesus, eo Gospel ko rej kwalok kin e einwõt juõn emaan ejoij im ewõr eñjake ko remũlal.

2. Ewi wãwen jemaroñ kõmman bwe en “buruõd wõt juõn . . . ekar ñõn Kraist Jisõs,” im men in enaj kamaroñ kij ñan kõmman ta?

2 Alikar, ñan jelã kin lukkun armij eo Jesus, jej aikwij kobrak lemnak ko ad im buruõd kin juõn melele eo ejimwe kin kain armij rot e ke ear bed ion lal. Jen etale jet bwebwenato ko ilo Gospel ko me rej kõmman ad melele kin “lolãtãt an Kraist”​—kin eñjake ko an, melele ko an, lemnak ko an, im wãwen an kõmmanwa. (1 Dri Korint 2:​16) Ñe ej emõnlok ad melele, jen etale kin ewi wãwen jemaroñ kõmman bwe en “buruõd wõt juõn . . . ekar ñõn Kraist Jisõs.” (Dri Rom 15:⁠5) Ilo wãwen in, enaj emõnlok ad bojak ilo mour ko ad im ilo jerbal ko ad ibben ro jet ñan lor joñok eo ear likit ñan kij.​—Jon 13:15.

Ear Bidodo Kebak E

3, 4. (a) Ta kar wãwen eo ilo bwebwenato eo kar jeje kake ilo Mark 10:13-​16? (b) Ewi wãwen Jesus ear emmakit ke ri kalor ro an rar kajeoñ in bõprae ajiri ro redik jen air kebak Jesus?

3 Armij rar mõnõnõ in kebak Jesus. Ilo elõñ ien ko, armij ro reinjuõn dettair im wãwen mour ko air rar eñjake air anemkwoj in kebak e. Lemnak kin men eo ear walok me emwij jeje kake ilo Mark 10:​13-​16. Ear walok ilo jemlokin lok jerbal in kwalok nan eo an ke ear etal ñan Jerusalem ilo ien eo eliktata, ñan jelmaik juõn mij ekaeñtanan.​—Mark 10:​32-​34.

4 Pijaik ilo lemnak eo am kin men eo ear walok. Armij rej jino bõktok ro nejiir, koba niñniñ ro, bwe Jesus en kajerammõn ir.b Bõtab, ri kalor ro rar kajeoñ in bõprae ajiri ro jen air kebak Jesus. Bõlen ri kalor ro rej eñjake bwe Jesus ear jab kõnan bwe ajiri ro ren kabañ e ilo week kein raorõk. Ak rar bwid. Ke Jesus ear kile kin ta eo ri kalor ro an rej kõmmane, ear jab buñburuen kake. Jesus ear kir ajiri ro ñan ibben, im ba: “Komin likit ajiri rõn bwe ren itok ñõn iba; komin jab boprae ir.” (Mark 10:14) Inem ear kõmman juõn men me ej mol an kwalok juõn wãwen ejoij im yokwe. Bwebwenato eo ej ba: “Im Ej jiburlep ir, im likit pein ioir, im jar kin ir. (Mark 10:16) Alikar ajiri ro rar jab mijak ke Jesus ear jiburlepe ir.

5. Ta bwebwenato eo ilo Mark 10:13-​16 ej jiroñ kij kin kain armij rot eo kar Jesus?

5 Bwebwenato in ekadu elap an jiroñ kij kin kain armij rot eo kar Jesus. Lale bwe armij rar mõnõnõ in kebak e. Meñe ear bed ilo juõn jikin eutiej ilañ, ear jab kamijak ak kajettokjen armij ro rejjab wãppen. (Jon 17:⁠5) Ejjab aorõk, bareinwõt, bwe ajiri ro rar eñjake air ainemõn ibben? Emol rejamin kar mõnõnõ in kebak juõn armij eo ebin jimjera ibben ak ejjab mõnõnõ im ejjab ettõñ! Armij ro reinjuõn dettair rar mõnõnõ in kebak Jesus kinke rar eñjake bwe ear juõn armij emãnãn, ej kea kake armij, im rar liki bwe ejamin kar kajekdon ir.

6. Ewi wãwen elder ro remaroñ kõmman bwe armij ren mõnõnõ in kebak ir?

6 Ilo kalmenlokjen kin bwebwenato in, jemaroñ kajitõkin kij make, ‘Ewõr ke ibba lolãtãt eo an Christ? Armij rej mõnõnõ ke in kebak iõ?’ Ilo ran kein renana, bwij eo an Anij rej aikwij shepherd ro me rej mõnõnõ in kebak ir, maan ro me rej einwõt juõn “jikin tilekek jen kõto.” (Aiseia 32:​1, 2; 2 Timote 3:1) Elder ro, elañe kwoj kaddek juõn itoklimo emol kin ro jeõm im jatõm im kwoj mõnõnõ in lelok yuk make ilo etair, renaj eñjake am kea kake ir. Renaj loe iturin mejõm, roñjake ilo toon in ainikiõm, im loe ilo wãwen eo am ejoij. Jitõb eo emãnãn im itoklimo eo emol rot kein remaroñ kõmman juõn jitõb in liki me enaj kõmman bwe ro jet ren mõnõnõ, ekoba ajiri ro, ñan kebak yuk. Juõn Christian kõrã ear kamelele kin etke ear maroñ konono ibben juõn elder: “Ear konono ibba ilo juõn wãwen ejoij im tiriamokake. Elañe jab, I jamin kar ba juõn wõt nan. Ear kõmman aõ jokane.”

Lemnak kin Ro Jet

7. (a) Ewi wãwen Jesus ear kwalok bwe ear lemnak kin ro jet? (b) Etke Jesus ear jidik kin jidik kabellok mejen eo ebilo?

7 Jesus ear lemnak kin ro jet. Ear melele kin eñjake ko air. Joñan an kar mũlal tiriamokake eo an Jesus ke ear baj lo ro rejorrãn ear kamakit e ñan an jolok eñtan ko air. (Matu 14:14) Ear bareinwõt lemnak kin joñan maroñ ko im aikwij ko an ro jet. (Jon 16:12) Juõn ien, armij rar ãñintok ñan e juõn armij ebilo im rar akwelap ibben ñan an kemour e. Jesus ear kabellok mejen lein, ak ear kõmmane jidik kin jidik. Ilo jinoin, ear jab alikar an leo lo kajjojo armij​—“Ij lo armij; bwe Ij lo ir einwõt wijki im rej etetal.” Inem, Jesus ear kõmman an alikarlok an lo men ko. Etke ear kemour lein jidik kin jidik? Emaroñ kinke ilo wãwen in ear kamaroñ eo ear iminene in bed ilo marok ñan kõmman oktak ko ñan an lolokjen im juõn lal emeram im aibwokbwok.​—Mark 8:​22-​26.

8, 9. (a) Ejjabto elikin an kar Jesus im ri kalor ro an deloñ ilo jikin Decapolis ta eo ear walok? (b) Kwalok mõk kin an kar Jesus kemour emaan eo ear jaroñroñ.

8 Lemnak bareinwõt kin juõn men eo ear walok elikin Kijone 32 C.E. Jesus im ri kalor ro an rar deloñ ilo jikin in Decapolis, tu-rear in Lomalo in Galilee. Ijo, juõn jar elap in armij rar lo ir im rar ãñintok ñan ibben Jesus ro rar nañinmij im jorrãn, im ear kemour ir aolep. (Matu 15:29, 30) Ekaitoktoklimo, bwe Jesus ear kajenolok juõn emaan ñan an kwalok joij ejej uan ñan e. Ri jeje in Gospel eo Mark, eo wõt ear je kin men in ear walok, ear report kin ta eo ear walok.​—Mark 7:​31-​35.

9 Emaan eo ear jaroñroñ im eallo. Bõlen Jesus ear eñjake ikkũmkũm im jook eo an lein. Inem Jesus ear kõmman juõn men me ear oktak. Ear ãñinlok e jen jar eo, ñan juõn jikin ejelok armij ro ie. Inem Jesus ear kõmman jet kõl ko ñan kwalok ñan lein kin ta eo enaj kar kõmmane. Ear “likit arriin ilo lojiliñin, im Ej iyelok, im uñir loin.” (Mark 7:​33) Jeltokin, Jesus ej jeorlok ñan lañ, im jabjenmenoan. Makitkit kein renaj kar ba ñan lein, ‘Men eo I naj kõmmane ñan yuk ej itok jen kajur eo an Anij.’ Eliktata, Jesus ear ba: “En bellok.” (Mark 7:​34) Ke ear kõmmani men kein, lojilñin lein ear bellok, im ear maroñ konono.

10, 11. Ewi wãwen jemaroñ kwalok ad lemnak kin eñjake ko an ro jet ilo congregation eo? iloan dolul in family eo?

10 Elap an Jesus kwalok joij ñan ro jet! Ear lemnak kin eñjake ko air, im men in ear kamakit e ñan uak ilo wãwen ko me rejamin kajook ir. Einwõt Christian ro, enaj emõn ñan ad kaddek im kwalok lolãtãt eo an Christ ikijen men in. Bible eo ej rejañ kij: “En buruemi otemjej wõt juõn, komin tiriamokake dron, komin yokwe einwõt jimjãn jimjãten, komin keini, im en etã buruemi.” (1 Piter 3:8) Men in ej aikwiji ad konono im emmakit ilo wãwen ko me ej kwalok ad lemnak kin eñjake ko an ro jet.

11 Ilo congregation eo, jemaroñ kwalok ad lemnak kin eñjake ko an ro jet ilo ad kautiej ir, im jerbal ibbeir einwõt jekõnan bwe ren jerbal ibbed. (Matu 7:​12) Men in ej koba ad kejbãrok kin ta eo jej ba im wãwen eo jej konono kake. (Dri Kolosse 4:6) Kememej bwe ‘Eor e jamõr an konono, einwõt wã ko an juõn jãji.’ (Jabõn Kennan Ko 12:18) Ta kin loan juõn family? Leo im lio belen eo ej mol air yokwe don rej lemnak kin eñjake ko an armij eo juõn. (Dri Epesõs 5:​33) Rej bõprae air kajerbal nan ko relej, nan in kõrraat, im nan in kajirere​—aolepeir remaroñ kõmetak buru im ejjab bidodo an jako. Ajiri ro ewõr air eñjake bareinwõt, im ro jemen im jinen rej yokwe renaj lemnak kin men in. Ñe rej aikwij kauweik ir, ro jemen im jinen rot in renaj liloki ilo wãwen ko renaj kautiej ro nejiir im bõprae air kajook ir.c (Dri Kolosse 3:​21) Ñe jej kwalok ad lemnak kin ro jet, jej kwalok bwe ewõr lolãtãt eo an Christ ibbed.

Mõnõnõ in Liki Ro Jet

12. Ta lemnak eo ejokkin wõt juõn ear bed ibben Jesus ikijen ri kalor ro an?

12 Ear wõr juõn lemnak jokkin wõt juõn ibben Jesus ikijen ri kalor ro an. Ear jelã bwe rar jab wãppen. Bwe, ear maroñ lo buruen armij. (Jon 2:​24, 25) Meñe eindein, ear jab lo wõt jab bwid ko air ak ear lo kadkad ko air remõn. Ear bareinwõt lo maroñ ko an maan rein me Jehovah ear ibbedtok ir. (Jon 6:​44) Lemnak eo emõn an Jesus ikijen ri kalor ro an ear alikar ilo wãwen eo ear jerbal ibbeir. Kin juõn men, ear kwalok an mõnõnõ in liki ir.

13. Ewi wãwen Jesus ear kwalok bwe ear liki ri kalor ro an?

13 Ewi wãwen Jesus ear kwalok liki eo an? Ke ear ilok jen lal, ear lelok juõn eddo elap ñan ri kabit ri kalor ro an. Ear likit ilo peiir eddo eo ñan lolorjake jerbal eo ibelakin lal kin Ailiñ eo an. (Matu 25:14, 15; Luk 12:42-​44) Ilo jerbal in kwalok nan eo an, ear kwalok meñe ilo wãwen ko redik bwe ear liki ir. Ke ear kalaplok mõñã ko ilo kabwilõñlõñ ñan najidik jar ko, ear lelok eddo eo ñan ri kalor ro ñan ajeje mõñã ko.​—Matu 14:​15-​21; 15:32-​37.

14. Ewi wãwen kwonaj kar kwalok kobban bwebwenato eo kar jeje kake ilo Mark 4:​35-​41?

14 Lemnak, bareinwõt, kin bwebwenato eo emwij je ilo Mark 4:​35-​41. Ilo ien in Jesus im ri kalor ro an rar uwe ilo juõn wa im jeraklok tu-rear ilo Lomalo in Galilee. Ejjabto elikin rar jeraklok, Jesus ear babu ilik in wa eo im ear kiki im ettoñ. Bõtab, ejjabto, “e buñ ñõt, im no ko rej jur ion wa eo.” Ekkã an walok lañ rot in ilo Lomalo in Galilee. Kinke ej bed ilo juõn jikin ettã (enañin 700 ne ko lallok in level in lojet eo), mejatoto eo ej imaninlok jen jikin ko ibelakin, im men in ej kõmman an walok lañ ko. Koba ibben men in, kõto ko relap rej itok jen Komlal in Jordan jen Tol Hermon, eo ej bed i tu-eañ. Ien lur emaroñ oktak ilo idiñ ñan juõn lañ elap. Lemnak kin men in: ejelok bere Jesus ear jelã bwe ekkã an walok lañ ko, bwe ear rittolok ilo Galilee. Ak, ear kiki ilo ainemõn, im liki kabel ko an ri kalor ro an, me jet iair kar ri eñwõd ro.​—Matu 4:​18, 19.

15. Ewi wãwen jemaroñ kajeoñe Jesus ilo an mõnõnõ in liki ri kalor ro an?

15 Jemaroñ ke kajeoñe mõnõnõ eo an Jesus ñan liki ri kalor ro an? Jet rej lo an bin ajeje eddo ko ñan ro jet. Aolep ien ej aikwij ir eo rej tel. Remaroñ lemnak, ‘Elañe I kõnan bwe en jimwe an kõmman juõn men, ij aikwij make kõmmane!’ Ak elañe jej aikwij make kõmman men otemjej, jenaj mõk im bõlen bõk ien jejjab kar aikwiji jen ien eo jenaj kar kajerbale ñan bed ibben family eo ad. Bareinwõt, elañe jejjab ajeje jerbal ko im eddo ko ñan ro jet, jemaroñ bõk jen ir kaminene ko rej aikwiji. Enaj juõn men in meletlet ñan katak ñan liki ro jet, im ajeji men ko ñan ir. Ej aikwij mol ad kajitõkin kij make, ‘Ewõr ke lolãtãt eo an Christ ibba ikijen men in? Ij mõnõnõ ke in ajeje jet jerbal ko ñan ro jet, im liki bwe renaj kõmman joñan wõt air maroñ?’

Ear Kwalok An Tõmake Ri Kalor Ro An

16, 17. Ilo boñen eo eliktata ilo an mour ion lal, ta nan in kamol ko Jesus ear lelok ñan ri jilek ro an, meñe ear jelã bwe renaj kar ilok jen e?

16 Jesus ear kwalok juõn lemnak emõn kin ri kalor ro an ilo bar juõn wãwen eaorõk. Ear jiroñ ir bwe ear liki ir. Men in ej alikar ilo nan in kamol ko ear jiroñ ri jilek ro an kaki ilo boñ eo eliktata in an mour ion lal. Lale ta eo ear walok.

17 Ear lap an Jesus kar boub ilo boñen eo. EAR katakin ri jilek ro an kin ettã buru ilo an kwal neiir. Tokelik, ear kajutak kwojkwoj in kejota eo me enaj kar kakememej ir kin mij eo an. Inem, ri jilek ro rar bar akwel kin wõn iair enaj laptata. Ilo meanwõd, Jesus ear jab kananaik ir ak ear kõmmanwa ibbeir. Ear jiroñ ir kin ta eo ear bed iman: “Boñin in kom otemjej naj lõkatip kin Ña: bwe ar jeje, I naj mõn s̃eperd im s̃ip in bwijin re naj jibliklok.” (Matu 26:31; Zechariah 13:​7, New World Translation) Ear jelã bwe ro ebaktata ñan e renaj ilok jen e ilo ien eo ear lukkun aikwiji ir. Ak, ear jab kananaik ir. Ilo oktan, ear jiroñ ir: “A elikin Aõ jerkakbiji, I naj mõkõjlok jen kom ñõn Galili.” (Matu 26:32) Aet, ear kamol ñan ir bwe meñe renaj ilok jen e, e jamin ilok jen ir. Elikin an walok men in, enaj kar bar iion ir.

18. Ilo Galilee, Jesus ear lelok jerbal et eo elap ñan ri kalor ro an, im ewi wãwen ri jilek ro rar kajejjete?

18 Jesus ear kajejjet nan ko an. Tokelik, ilo Galilee, Jesus eo emwij an kar jerkakbiji ear walok ñan ri jilek ro 11 retiljek, ro me rar kuktok ibben ro jet. (Matu 28:16, 17; 1 Dri Korint 15:6) Ijo, Jesus ear lelok ñan ir juõn jerbal elap: “Komin ilok, im kõmõn dri ailiñ ko otemjej bwe ren dri kalora, im baptais ir ilo etan Jema im Nejin im Jitõb Kwojarjar; Im katakin ir bwe ren bokake nan ko otemjej I ar jiroñ kom.” (Matu 28:19, 20) Book in Jerbal ej letok ñan kij nan in kamol eo ealikar bwe ri jilek ro rar kajejjet jerbal in. Rar tel ilo tiljek jerbal in kwalok kin news eo emõn ilo ebeben eo kein kajuõn.​—Jerbal 2:​41, 42; 4:​33; 5:​27-​32.

19. Jerbal ko an Jesus elikin an kar jerkakbiji ej katakin kij kin ta kin lolãtãt eo an Christ?

19 Ta eo bwebwenato in ej katakin kij kin lolãtãt eo an Christ? Jesus ear lo ri jilek ro an ilo wãwen eo air enana tata, ak ear “yokwe ir ñõn jemlokõn.” (Jon 13:1) Jekdon bwid ko air, ear jiroñ ir bwe ear liki wõt ir. Lale bwe ear jab bwid liki eo an Jesus. Ejelok bere bwe liki eo wõt ear kwalok ilo ir ear kakajur ir ñan beek ilo burueir ñan kajejjet jerbal eo ear kakien ir bwe ren kõmmane.

20, 21. Ewi wãwen jemaroñ kwalok juõn lemnak emõn kin ri tõmak ro mõttad?

20 Ewi wãwen jemaroñ kwalok lolãtãt eo an Christ ikijen men in? Jab lemnak nana kin ri tõmak ro mõttam. Elañe ej nana lemnak eo am kin ir, enaj alikar ilo nan im jerbal ko am. (Luk 6:​45) Bõtab, Bible eo ej jiroñ kij bwe yokwe ej “tõmak men otemjej.” (1 Dri Korint 13:7) Yokwe ej lemnak emõn, jab lemnak nana. Ej kalek jen an jolallok. Elaplok an armij emmakit ñan yokwe im nan in rejañ jen ñan nan in kamijak ko. Jemaroñ kalek im rejañ ro jet ilo ad kwalok wõt ad liki ir. (1 Dri Tessalonika 5:​11) Elañe kij, einwõt Christ, ewõr juõn lemnak emõn kin ro jeid im jatid, jenaj jerbal ibbeir ilo wãwen ko enaj kalek ir im kõmman air kwalok kadkad ko kadkadiir remõntata.

21 Kaddek im kwalok lolãtãt eo an Christ ej mũlallok jen air baj kajeoñe jet wõt men ko Jesus ear kõmmani. Einwõt kar ba ilo katak eo lok iman, elañe ej mol ad kõnan jerbal einwõt Jesus, jej aikwij katak mokta ñan lo men ko ilo wãwen eo ear kõmmani. Gospel ko rej kamaroñ kij ñan lo wãwen ko jet kin kadkad ko kadkadin, lemnak im eñjake ko an kin jerbal eo kar karõke ñan an kõmmane, einwõt katak in tok naj etale kaki.

[Kamelele ko itulal]

a  Ilo paper in kamol eo, ri riap eo ear kwalok kin wãwen eo ear lemnak kar baotokin Jesus, ekoba uno in kol in bõran, kworak, im mejen. Ri ukok in Bible eo Edgar J. Goodspeed ej kamelele bwe paper in riap in kar “eiki ñan rejetak kamelele eo ilo book ko an ri picture ro kin baotokin Jesus.”

b  Alikar, ajiri ro ear einjuõn dettair. Nan eo ijin rej ukõte “ajiri redrik” rej bareinwõt kajerbale ilo konono kin ledik eo 12 yiõ dettan nejin Jairus. (Mark 5:​39, 42; 10:13) Bõtab, ilo bwebwenato eo einlok wõt, Luke ej kajerbal juõn nan me rej bareinwõt kajerbale ñan jitõñlok ñan niñniñ ro.​—Luk 1:​41; 2:​12; 18:15.

c  Lale katak eo “Do You Respect Their Dignity?” ilo April 1, 1998, magazine in The Watchtower ilo kajin English.

Kwomaroñ Ke Kamelele?

• Ewi wãwen Jesus ear uak ke ri kalor ro an rar kajeoñ in bõprae ajiri ro jen air kebak e?

• Ilo wãwen et ko Jesus ear kwalok an lemnak kin ro jet?

• Ewi wãwen jemaroñ kajeoñe Jesus ilo an mõnõnõ in liki ri kalor ro an?

• Ewi wãwen jemaroñ kajeoñe Jesus ilo an kwalok an liki ri kalor ro an?

[Pija ilo page 22]

Ajiri ro rar ainemõn in bed ibben Jesus

[Pija ilo page 23]

Jesus ear jerbal ibben ro jet ilo joij

[Pija ilo page 24]

Elder ro me jej mõnõnõ in kebak ir rej juõn jerammõn

    Bok im Kein Katak ilo Kajin M̦ajel̦ (1983-2026)
    Log Out
    Log In
    • Kajin M̦ajel̦
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kilen Kõjerbale
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share