“Meletlet Ej Ber Iben Ro Retã”
“Ta eo Jehovah ej kajitõk ibbem ak bwe . . . en ettã buruõm ilo am etetal ibben Anij?”—MICAH 6:8, New World Translation.
1, 2. Ta in ettã buru, im ewi wãwen ej oktak jen jua?
JUÕN ri jilek ebuñbuñ emakoko in kautiej emake. Juõn ri ekajet in Israel eberan ej naetan emake einwõt eo ediktata ilo mweo imõn jemen. Armij eo elaptata ear mour ej kile bwe maroñ eo an ewõr joñan. Armij rein kajjojo rej kwalok ettã buru.
2 Ettã buru ej oktan jua. Eo ej ettã buru ej jelã joñan maroñ eo an im tokjen im ejjab utiej buruen. Jen an utiej buru, jualõñlõñ, ak wãlok, eo ej ettã buru ej kile joñan maroñ eo an ien otemjej. Inem, ej kautiej im lemnak kin eñjake im lemnak ko an ro jet.
3. Ilo wãwen et eo meletlet ej “ber iben ro retã”?
3 Kin juõn un emõn bwe Bible eo ej ba: “Meletlet ej ber iben ro etã.” (Jabõn Kennan Ko 11:2) Armij eo ettã buruen ej meletlet kinke ej lore ial eo Anij ej buñburuen kake, im ej kejbãrok e jen jitõb in jua eo ej tellok ñan jook. (Jabõn Kennan Ko 8:13; 1 Piter 5:5) Wãwen mour eo an elõñ ri karejar ro an Anij rej kamole meletlet eo kin ettã buru. Jen etale wanjoñok ko jilu ilo paragraph eo itu jinoin katak in.
Paul—Juõn eo ‘Ettã’ im juõn ‘Ri Karejar’
4. Jerammõn ta ko rejej uair Paul ear lañliñ kaki?
4 Paul ear juõn armij ebuñbuñ ibben ri Christian ro jinoin, im jemaroñ melele kake men in. Ilo ien jerbal in kwalok nan eo an, ear itoitak elõñ thousand mile ko ilo lojet im ene, im kajutak elõñ congregation ko. Ekoba ibben men in, Jehovah ear kajerammõn Paul kin vision ko im men in letok eo ñan konono ilo kajin ko an ri ailiñ ko. (1 Dri Korint 14:18; 2 Dri Korint 12:1-5) Bareinwõt ear kakõrmole Paul bwe en jeje 14 letter ko rej kiõ mõttan Jeje ko an Christian ilo kajin Greek. Alikar, jerbal ko an Paul kar ellã jen jerbal ko an ri jilek ro jet.—1 Dri Korint 15:10.
5. Ewi wãwen Paul ear kwalok an ettã wãwen an watõke e make ?
5 Kinke Paul ear bed maantata in jerbal in Christian in, jet armij remaroñ kar kõtmene bwe ear lañliñ kin buñbuñ eo an, meñe jãjjãj kin maroñ eo an. Bõtab, ear jab eindein, bwe Paul ear ettã buruen. Ear naetan emake “eriktata ian dri jilik,” ro im ear bareinwõt ba: “ij betkake bwe ren naeta dri jilik; bwe I ar matõrtõre eklisia an Anij.” (1 Dri Korint 15:9) Ke ear matõrtõre ri Christian ro mokta, Paul ear jab meloklok bwe kar ikijen joij eo ejjab tellokin me ear kõmman bwe en maroñ bed ilo juõn kõtan emõn ibben Anij, im eliktata bõk jerammõn in jerbal ko raorõk. (Jon 6:44; Dri Epesõs 2:8) Inem, Paul ear jab lemnak bwe men ko ear kõtõbraki ilo jerbal in kwalok nan kar kautiej e ilañin ro jet.—1 Dri Korint 9:16.
6. Ewi wãwen Paul ear kwalok ettã buru ilo an jerbal ibben ri Korint ro?
6 Ettã buru eo an Paul ear elaptata an alikar ilo jerbal ko an ibben ri Corinth ro. Alikar, jet iair rar bwilõñ im mõnõnõ kin ro rar watõk ir einwõt overseer ro reutiej, einwõt Apollos, Cephas, im Paul. (1 Dri Korint 1:11-15) Ak Paul ear jab kabukõt nebar jen ri Corinth ro ak wiaik burueir bwe ren kautiej e. Ke ear lolok ir, ear jab kwalok emake einwõt juõn armij in “konono im meletlet e kanuij emõn.” Jen men in, Paul ear ba kin emake im ro mõttan: “Armij en lemnok kin kim, einwõt ro korijeran Kraist, im dri kõmñe men ko retino an Anij.”a—1 Dri Korint 2:1-5; 4:1.
7. Ewi wãwen Paul ear kwalok ettã buru ke ear lelok nan in kakabilek ko?
7 Bareinwõt Paul ear kwalok ettã buru ke ear lelok nan in kakabilek im nan in tel eo ekajur. Ear akwelap ñan ri Christian ro mõttan “kin tiriamokake ko an Anij” im “kin yokwe” im jab jen maroñ eo an einwõt juõn ri jilek. (Dri Rom 12:1, 2; Pailimõn 8, 9) Etke Paul ear kõmman men in? Kinke emol an watõk emake einwõt juõn ‘ri jerbal mõttan’ an ro jein im jatin, jab einwõt juõn eo ej ‘iroij ion tõmak eo air.’ (2 Dri Korint 1:24) Ejelok bere bwe ettã buru eo an Paul ear kõmman bwe congregation ko an Christian ilo ebeben eo kein kajuõn ren yokwe e.—Jerbal 20:36-38.
Juõn Lemnak Ettã kin Jerammõn ko Ad
8, 9. (a) Etke en ettã wãwen ad watõke kij make? (b) Ewi wãwen ro ewõr air eddo remaroñ kwalok ettã buru?
8 Paul ear likit juõn joñok emõn ñan ri Christian ro ilo ran kein. Jekdon ta eddo ko rar letok ñan kij, ejelok juõn iad ej aikwij utiej jen ro jet. “Bwe elañe juõn armij ej lemnok eutiej ñe e jab ein drein,” Paul ear jei, “ej mõke mon e.” (Dri Galetia 6:3) Etke? Kinke “otemjej r’ar jerawiwi, im rej likjõp jen aibujuij an Anij.” (Dri Rom 3:23; 5:12) Aet, jen jab meloklok bwe kij aolep emwij ad jolete jerawiwi im mij jen Adam. Jerammõn ko reinjuõn rejjab kautiej kij jen wãwen jerawiwi eo ettã. (Ekklisiastis 9:2) Einwõt kar mol ibben Paul, ej ikijen joij eo ejej uan wõt me armij ro rar maroñ bed ilo juõn kõtan emõn ibben Anij, ej laplok an bin ñan an karejar ñan e ilo jet wãwen ko rejerammõn.—Dri Rom 3:12, 24.
9 Ilo an kile men in, juõn armij eo ettã buruen ejjab jãjjãj kin jerammõn ko an ak kemjãje kin tõbrak ko an. (1 Dri Korint 4:7) Ñe ej kakabileklek ak lelok nan in jiroñ ko, ej kõmmane einwõt ñe ej juõn ri jerbal mõttan—jab einwõt juõn master. Emol, ebwid bwe eo ej wejepedik ilo juõn jerbal en kabukõt nebar jen ak kajerbal ilo jakkar kautiej eo jen ri tõmak ro mõttan. (Jabõn Kennan Ko 25:27; Matu 6:2-4) Nebar eo ej make wõt emõn ej itok jen ro jet—im ejjab itok kin ad akwelap kake. Elañe ej itok, jen jab kõtlok bwe jen lemnak kin kij make le jen joñan.—Jabõn Kennan Ko 27:2; Dri Rom 12:3.
10. Kamelele kin ewi wãwen ro me rej einwõt ri jeramel remaroñ “dri mweie kin tõmak.”
10 Ñe jej bõk juõn eddo, ettã buru enaj kejbãrok kij jen ad kautiej kij make le jen joñan, im kõmman bwe ro jet ren lemnak bwe un eo unin ej walok wõnmanlok eo an congregation eo ej kin wõt maroñ im kajur eo ad make. Ñan wanjoñok, jemaroñ wejepedik ilo katakin armij. (Dri Epesõs 4:11, 12) Bõtab, elañe jej ettã buru, jej aikwij kile bwe jet ian katak ko relap jaar katak kaki ilo kwelok ko an congregation eo rar jab itok jen katak ko jaar kwaloki. Ñan wanjoñok, jejjab bõk ke rejañ ñe jej lo juõn jemen ak jinen ej make ian im ej ekkeini an itok ñan Kingdom Hall eo ibben ajiri ro nejin? Ak juõn eo eburomõj me etiljek an itok ñan kwelok ko meñe ej jelmae eñjake ko bwe ejelok tokjen mour eo an? Ak jodikdik eo ej kõmman wõnmanlok ko ilo jitõb meñe ej jelmae elõñ men ko renana ilo jikin school eo im jikin ko jet? (Sam 84:10) Armij rein remaroñ jab bed ilo alikar. Ejeja an armij ro jet lo melejoñ in tiljek ko rej jelmaiki. Ak, air “mweie ilo tõmak” emaroñ joñan wõt juõn ibben ro elaplok air buñbuñ iman mejen armij. (Jemes 2:5) Bwe, ilo jemlokin tiljek ej wini jerammõn eo jen Jehovah.—Matu 10:22; 1 Dri Korint 4:2.
Gideon—“Eo Eriktata” ilo Mweo Imõn Jemen
11. Ilo wãwen et eo Gideon ear kwalok ettã buru ilo an konono ibben enjel eo an Anij?
11 Gideon, juõn likao ekajur im kijejeto jen bwijjin Manasseh, ear mour ilo ien eo elap an walok abañ ko ilo bwebwenato eo an Israel. Iumin jiljilimjuõn yiõ ko, armij ro an Anij rar eñtan iumin tel eo elej an ri Midia ro. Bõtab, ien eo ear itok bwe Jehovah en lomoren armij ro an. Kin men in, juõn enjel ear weaklok iman mejen Gideon im ba: “Jehovah ej ibbam, kwe armij e kajur im beran.” Ear ettã buruen Gideon, inem ear jab kemjãje kin nan in nebar in ear jab kõtmene kake. Jen men in, ilo kautiej ear ba ñan enjel eo: “Jolok aõ bwid, aõ iroij, ak elañe Jehovah ej ibbem, inem etke aolepen men kein rar walok ñan kim?” Enjel eo ear kalikar men ko im jiroñ Gideon: “Emol am naj lomoren Israel jen pein ri Midia ro.” Ewi wãwen Gideon ear uak? Jen an watõk bwe jerbal in ej juõn ien emõn ñan kautiej emake iman mejen ailiñ eo, Gideon ear uak: “Jolok aõ bwid, Jehovah. In lomoren Israel kin ta? Lo! Thousand armij ro ibba ej jen bwij eo ediktata in Manasseh, im Ña eo ij diktata ilo mweo imõn jema.” Elap an kar kwalok ettã buru!—Judges 6:11-15, NW.
12. Ewi wãwen Gideon ear kwalok lolokjen ilo an kajejjet jerbal eo an?
12 Mokta jen an kar jilkinlok Gideon ñan tarinae eo, Jehovah ear melejoñe e. Ewi wãwen? Ear jiroñ Gideon bwe en kokkure lokatok in Baal eo an jemen im jouke joor ekwojarjar eo ear jutak iturin. Jerbal in ear aikwij an beran, ak Gideon ear kwalok ettã buru im lolokjen ilo wãwen eo ear kajejjete. Jen an kõmmane jerbal eo iman mejen armij, ear jerbal ilo boñ ñe ejelok armij emaroñ loe. Bareinwõt, Gideon ear kejbãrok wãwen an jerbal. Ear bõk joñoul ri karejar ro—bõlen jet ren ri waj wõt ke ro jet rej jibañ e ñan kokkure lokatok eo im joor eo ekwojarjar.b Jekdon ta eo ear walok, kin an Jehovah kajerammõn e, Gideon ear kajejjet jerbal eo an, im ilo ien eo ejejjet Anij ear kajerbal e ñan kanemkwoj Israel jen ri Midia ro.—Dri Ekajet Ro 6:25-27.
Kwalok Ettã Buru im Lolokjen
13, 14. (a) Ewi wãwen jemaroñ kwalok ettã buru ñe rej letok ñan kij juõn jerammõn in jerbal? (b) Ewi wãwen Brother A. H. Macmillan ear kwalok juõn wanjoñok emõn kin ettã buru?
13 Elõñ men ko jemaroñ katak kake jen ettã buru eo an Gideon. Ñan wanjoñok, ewi wãwen ad uak ñe rej letok juõn jerammõn ñan kij? Jej lemnak mokta ke kin utiej eo jemaroñ bõk jen e? Ak jej kwalok ke ettã buru im lemnak ilo kautiej elañe jemaroñ kajejjet kitien jerbal eo? Brother A. H. Macmillan, eo ear kamwijlok ial in mour eo an ion lal ilo 1966, ear likit juõn joñok emõn ilo men in. Juõn ien C. T. Russell, president eo kein kajuõn an Watch Tower Society, ear kajitõkin Brother Macmillan kin lemnak ko an kin wõn eo emaroñ bõk eddon jerbal eo ke ear jako. Ilo bwebwenato eo ear walok, ejelok juõn ien Brother Macmillan ear bõkmantak kin emake, meñe ear maroñ in kõmman men in. Ilo jemlokin, Brother Russell ear rejañ Brother Macmillan bwe en lemnak in bõk eddo eo. “Iar jutak im ilbõk wõt,” Brother Macmillan ear jei elõñ yiõ ko tokelik. “Iar lukkun lemnak kake, im bõk elap ien ñan jar kake mokta jen aõ kejelãik e bwe Iar mõnõnõ in kamaat aõ maroñ ñan jibañ e.”
14 Ejjabto tokelik, Brother Russell ear mij, im jerbal in president eo an Watch Tower Society eo ear bellok. Kinke Brother Macmillan ear tel jerbal eo ke Brother Russell ear etal ilo trip in kwalok nan eo an eliktata, juõn brother ear ba ñan e: “Mac, alikar bwe kwomaroñ bõk office in president eo. Kwar ri jibañ eo ejej uan an Brother Russell ke ear itoitak, im ear ba ñan kim aolep bwe kimin kõmman men otemjej kwoj ba. Eokwe, ear etal im ear jab jeblak. Alikar kwoj armij eo en wõnmanlok im bõk eddon jerbal eo an.” Brother Macmillan ear uak: “Brother, en jab wãwen dein am lemnak kin jerbal in. Ej jerbal eo an Iroij im jerbal eo kwoj bõke ilo dolul eo an ej men eo Ej lo an tellokin lewõj.” Inem Brother Macmillan ear kwalok bar juõn armij bwe en bõk jerbal eo. Einwõt Gideon, ear kwalok ettã buru—juõn lemnak kij aolep jej aikwij bõke.
15. Ta jet ian wãwen ko rekeie jemaroñ kwalok lolokjen ñe jej kwalok nan ibben ro jet?
15 Kij bareinwõt jej aikwij kwalok ettã buru ilo wãwen ad kajejjet kitien jerbal eo ad. Gideon ear kwalok lolokjen, ear kate wõt e bwe en jab kaillu ri jumae ro an elañe ear jab men in aikwij. Ejja wãwen dein, ilo jerbal in kwalok nan eo ad, jej aikwij kwalok ettã buru im lolokjen kin ewi wãwen ad kennan ñan armij ro jet. Emol, jej bed ilo juõn tarinae ilo jitõb ñan jolallok “jikin ko re kajur” im “kalõmõnlokjen ko.” (2 Dri Korint 10:4, 5) Ak jen jab utiej buruõd ñan ro jet ak lelok juõn un ñan ir bwe ren lõkatip kin ennan eo ad. Jen men in, jej aikwij kautiej lemnak ko air, kalikar men ko jej errã ibbeir kake, im konono kin wãwen ko remõn kin ennan eo ad.—Jerbal 22:1-3; 1 Dri Korint 9:22; Reveles̃õn 21:4.
Jesus—Joñok Eo Emõntata in Ettã Buru
16. Ewi wãwen Jesus ear kwalok bwe ear ettã wãwen an watõk e make ?
16 Joñok eo emõntata in ettã buru kar Jesus Christ.c Meñe ear bed ilo juõn kõtan ebak ibben Jemen, Jesus ear jab makoko in kamol bwe kar wõr jet men ko rar le jen maroñ eo an. (Jon 1:14) Ñan wanjoñok, ke jinen James im John ear kajitõk bwe likao ro ruo nejin ren jijet iturin Jesus ilo ailiñ eo an, ilo alikar Jesus ear ba: “Kin amiro jijõt i anbijmaroñiõ, im i anmiñiõ, e jab Aõ.” (Matu 20:20-23) Ilo bar juõn ien, Jesus ear kalikar: “I jab mõke maroñ in kõmõnmõn men eo jabrewõt . . . I jab bukot ankil Aõ wõt, a ankil an Jema eo E ar jilkintok Iõ.”—Jon 5:30; 14:28; Dri Pilippai 2:5, 6.
17. Ewi wãwen Jesus ear kwalok ettã buru ilo jerbal ko an ibben ro jet?
17 Jesus ear utiejlok jen armij ro rejjab wãppen ilo wãwen otemjej, im ear bõk jen Jemen, Jehovah, maroñ eo ej ellã jen armij otemjej. Mekarta, Jesus ear kwalok ettã buru ilo an jerbal ibben ri kalor ro an. Ear jab kwalok maroñ eo an ele jen joñan kin jelãlokjen. Ear kwalok lolokjen im tiriamo im lemnak kin aikwij ko air. (Matu 15:32; 26:40, 41; Mark 6:31) Inem, meñe Jesus ear wãppen, ear jab bõk juõn lemnak bwe jabdewõt men me ewõr jidik likjap ie ej juõn men enana. Ear jab aikwiji jen ri kalor ro elaplok jen air maroñ lelok, im ear jab likit ioir men ko elaplok jen air maroñ ineki. (Jon 16:12) Ejelok bwilõñ bwe elõñ rar bõk kaemololo jen e!—Matu 11:29.
Kajeoñe Joñok eo an Jesus kin Ettã Buru
18, 19. Ewi wãwen jemaroñ anõk ettã buru eo an Jesus ilo (a) wãwen eo jej watõk kij make, im (b) ilo wãwen eo jej jerbal ibben ro jet?
18 Elañe armij eo elaptata ear mour ear kwalok ettã buru, elaplok ad aikwij kwaloke. Ekkã an armij ro rejjab wãppen makoko in ba bwe ejelok maroñ eo elaptata ibbeir. Bõtab, ilo kajeoñe Jesus, ri Christian ro rej kate wõt ir ñan kwalok ettã buru. Rejjab kõtlok bwe utiej buru en bõpraek ir jen air lelok eddo ko ñan ro rej tellokiir; im rejjab kõtlok bwe utiej buru en kabõjrak ir jen air bõk nan in tel jen ro ewõr air maroñ in liloki. Ilo air kwalok juõn jitõb in jibañ don, rej kõtlok bwe men otemjej ilo congregation eo ren ilo “ekar im ilo lajrõk.”—1 Dri Korint 14:40.
19 Ettã buru enaj kamakit kij bareinwõt bwe jen kwalok kõmmanwa kin men ko jej kõtmene jen ro jet im lemnak kin aikwij ko air. (Dri Pilippai 4:5) Emaroñ wõr ibbed jet maroñ ko im kajur ko ejelok ibben ro jet. Ak, elañe jej ettã buru, jejamin kõtmene bwe armij ro jet ren emmakit ilo wãwen eo jekõnan bwe ren emmakit. Ilo ad jelã bwe armij ro kajjojo ewõr joñan air maroñ, ilo ettã buru jenaj kõmman oktak ko ilo lemnak kin likjap ko an ro jet. Peter ear jei: “Elap jen men otemjej, komin kanuij yokwe dron; bwe yokwe ej kalibubu elõñ jerawiwi.”—1 Piter 4:8.
20. Ta eo jemaroñ kõmmane ñan anjo ion jabdewõt wãwen jua ewõr ibbed?
20 Einwõt emwij ad katak kake, meletlet ej bed ibben ro ettã burueir. Bõtab, ta elañe kwoj lo bwe kwojjab ettã buru ak kwoj kwalok jua? Jab ebwer. Jen men in, kwon lor joñok eo an David, eo ear jar: “Kwon kejbãrok ri karejaram jen jerbal ko rewãlok; jab kõtlok bwe ren iroij ioõ.” (Psalm 19:13, NW) Ilo ad kajeoñe tõmak eo an armij ro einwõt Paul, Gideon, im —ilañin armij otemjej—Jesus Christ, jenaj make lo mol in nan ko: “Meletlet ej ber iben ro retã.—Jabõn Kennan Ko 11:2.
[Kamelele ko itulal]
a Nan in Greek eo “ro rettã” emaroñ jitõñlok ñan juõn ri kamakoko eo ear bed itu lal in juõn waan lojet ekilep im aõnõn. Ilo keidi, “dri kõmñe” ro remaroñ bõk elõñlok eddo ko, bõlen, lale jikin eo. Mekarta, ilo mejen enañin aolep master ro, ri kõmñe eo ear joñan wõt juõn ibben ri karejar eo ej aõnõn ilo airro jerbal.
b Jen jab bõk lemnak eo ebwid bwe lolokjen im kejbãrok eo Gideon ear kwaloki ear kakõllan an buwal. Jen men in, Dri Hibru 11:32-38 ear kamol beran eo an, im kobaiklok Gideon ibben ro kar “kakajur ir” im rar “beranlok ilo tõrinae.”
c Ke ettã buru ej koba ad kile joñan maroñ ko ad, jejjab maroñ ba bwe Jeova ej modest. Bõtab, ej ettã buru.—Sam Ko 18:35.
Kwoj Kememej ke?
• Ta in ettã buru?
• Ewi wãwen jemaroñ anõk ettã buru an Paul?
• Ta eo jemaroñ katak kin ettã buru jen joñok eo an Gideon?
• Ewi wãwen Jesus ear likit joñok eo emõntata kin ettã buru?
[Pija ilo page 25]
Ettã buru eo an Paul ear kõmman bwe ri Christian ro mõttan ren yokwe e
[Pija ilo page 27]
Gideon ear kwalok lolokjen ke ear kajejjet ankil an Anij
[Pija ilo page 28]
Jesus, Nejin Anij, ear kwalok ettã buru ilo men otemjej ear kõmmani