“Nan Eo An Jehovah Ear Eddeklok Wõt”
“Ej jilkinlok kien ion lõl; An in nan ej etõr mõkõj.”—SAM 147:15.
1, 2. Ta jerbal eo Jesus ear lelok ñan ri kalor ro an, im ta eo ear koba ie?
JUÕN ian kanan ko ekabwilõñlõñ ilo Bible jej loe ilo Jerbal 1:8. Elikinlok wõt jidik mokta jen an wanliñlok ñan lañ, Jesus ear jiroñlok ri kalor ro an retiljek: “A kom naj bõk maroñ ñe emwij an Jitõb Kwojarjar itok iomi: im kom naj Aõ dri kennan . . . ñõn eneo etolok tata i lõl.” Juõn jerbal elap menin enaj kar kamol mol in!
2 Ñan keañ kin nan eo an Anij ibelakin lal emaroñ kar einwõt juõn jerbal in aitwerõk ñan ri kalor ro rar bõke. Lemnak kin ta eo ear koba. Renaj kar aikwij jibañ armij ro ñan melele news eo emõn kin Ailiñ eo. (Matu 24:14) Ñan kennan kin Jesus ear bareinwõt koba air kwalok katak ko an rekajur ibben ro jet im kamelele kin jerbal eo an ilo karõk eo an Jehovah. Bareinwõt, jerbal eo ekoba kõmman ri kalor inem baptaisi ir. Im men in en kar kõmman ibelakin lal!—Matu 28:19, 20.
3. Kin ta eo Jesus ear kamol ñan ri kalor ro an kake, im ewi wãwen air kar uak ñan jerbal eo kar lelok ñan ir?
3 Mekarta, Jesus ear kamol ñan ri kalor ro an bwe jitõb kwojarjar eo enaj kar bed ibbeir ilo jerbal eo ear lelok ñan ir. Kin menin, meñe joñan lap in jerbal eo kar kabbeik ir kake im jibadbad ko rejjab bõjrak im ijjibed ko rekõmetak an ri jumae ro ñan kaikõñ ir, ri kalor ro jinoin an Jesus rar lo tõbrak ilo men eo ear tel ir ñane. Ej juõn mol in bwebwenato jejjab maroñ kariap e.
4. Yokwe eo an Anij ewi wãwen an kar alikar ilo jerbal eo ñan kwalok nan im katakin ro jet?
4 Kareelel in jerbal in kwalok nan im katakin eo ibelakin lal kar juõn menin kalikar yokwe eo an Anij ñan ro rar jab jelã kin e. Ej lelok ñan ir ien emõn ñan air ruaklok ñan Jehovah im bõk jeorlok bwid in jerawiwi ko. (Jerbal 26:18) Jerbal eo ñan kwalok nan im katakin ear bareinwõt kalikar yokwe eo an Anij ñan ro rej bõklok ennan eo, ke ej kõtlok ñan air kwalok tiljek eo air ñan Jehovah im kalikar yokwe eo air ñan armij ro mõttair. (Matu 22:37-39) Ri jilek Paul ear lap an kaorõk jerbal in kwalok nan eo an Christian bwe ear jitõñlok ñane einwõt juõn “men in aurõk.”—2 Dri Korint 4:7.
5. (a) Ia eo jej lo bwebwenato eo elap an keie kin Christian ro jinoin, im ta eddeklok eo kar kwalok kake ijin? (b) Etke book in Jerbal elap melelen ñan ro ri karejaran Anij rainin?
5 Bwebwenato eo elap liki kin makitkit in kwalok nan eo an Christian ro jinoin jej loe ilo kakõrmol in book in Jerbal, jeje in ri kalor eo Luke. Ej juõn lokbook in eddeklok eo emõkaj ekabwilõñlõñ. Eddeklok in kin jelãlokjen eo kin Nan in Anij ej kakememej kij kin Sam 147:15, eo ej ba: “[Jehovah] Ej jilkinlok kien ion lõl; An in nan ej etõr mõkõj.” Bwebwenato eo kin Christian ro jinoin, ro kar kamaroñ ir kin jitõb kwojarjar eo, ekairujruj im lap melelen ñan kij rainin. Ri Kennan ro an Jehovah rej bõk kunair ilo ejja jerbal in wõt in kwalok nan im kõmman ri kalor, ak ilo juõn joñan eo elaplok. Jej bareinwõt jelmae abañ ko eierlok wõt ko Christian ro ilo ebeben eo kein kajuõn rar jelmaiki. Ke jej etale wãwen an Jehovah kajerammõn im kamaroñ Christian ro jinoin, tõmak eo ad ilo an jutak ilikid ej kajurlok.
Eddeklok ilo Oran Ri Kalor ro
6. Ta nan ko kin eddeklok eo rej walok jilu alen ilo book in Jerbal, im ta eo ej jitõñlok ñane?
6 Juõn wãwen etale jejjet in kitien Jerbal 1:8 ej ñan lemnak kin kajin in “nan eo an Jehovah ear edreklok wõt,” juõn nan eo ej walok, kin jidik ukoktak ko, jilu wõt alen ilo Bible eo im aolepen jej lo ilo book in Jerbal. (Acts 6:7; 12:24; 19:20, New World Translation) “Nan eo an Jehovah,” ak “nan in Anij,” ilo ennan kein ej jitõñlok ñan news eo emõn—ennan eo ej kõketak kin mol eo ekwojarjar, juõn ennan eo emour, ekajur eo ej ukõt mour ko an ro rej bõke.—Dri Hibru 4:12.
7. Ta eo eddeklok in nan in Anij ej kobalok ie ilo Jerbal Jerbal 6:7, im ta eo ear walok ilo Pentecost eo ilo 33 C.E.?
7 Men eo moktata ej jitõñlok ñan eddek eo an nan in Anij ej walok ilo Acts 6:7 (NW). Jej konono ijin: “Kin tokjen eo nan eo an Anij ear eddeklok wõt, im oran ri kalor ro ear lap an orlok lok wõt ilo Jerusalem; im juõn jar elap in pris ro rar jino bokake tõmak eo.” Ijin, eddek ej kobalok ñan juõn laplok in oran ri kalor ro. Moktalok, ilo ran in Pentecost eo ilo 33 C.E., jitõb kwojarjar eo an Anij kar lutõklok ion enañin 120 ri kalor ro rar kweloktok ilo juõn room itulañ. Inem ri jilek Peter ear kwalok juõn katak ekairujruj, im ro rar roñjake, jet 3,000 rar oktak im ri tõmak ilo ran eo wõt. Emaroñ kar wõr juõn limotak ke thousand armij rej ilok ilo ial eo air lok ñan lwe ak lwe ko ilo belakin Jerusalem ñan air baptais ilo etan Jesus, leo rar totoik e ilo alal einwõt juõn ri nana jet 50 ran ko moktalok!—Jerbal 2:41.
8. Oran ri kalor ro ewi wãwen an kar lõñlok ilo yiõ ko elikin Pentecost eo ilo 33 C.E.?
8 Bwebõta, menin, kar jinoin wõt. Jibadbad ko rar wõnmanlok wõt an ri tel in kabuñ ko an Ri Jew ro ñan kabõjrak makitkit in kwalok nan eo rar men wan. Ñan jibadbad eo ejelok tõbrak ie an ri tel rein, “Iroij ej kobaik na ibeir ro re naj mour, ilo ran otemjej.” (Jerbal 2:47) Ejjabto, “oran armij e nañin lailim tausan.” Elikin menin, “ro dri tõmak rej koba im orlok na iben Iroij, elõñ man im kõra.” (Jerbal 4:4; 5:14) Kin juõn tõre eo tokelik, jej konono: “Inem eklisia eo ilo aolepen Judia im Galili im Sameria ej ainemõn, im edreklok; im ej etetal ilo mijõk Iroij im ilo ainemõn jen Jitõb Kwojarjar, im ej orlok.” (Jerbal 9:31) Jet yiõ ko tokelik, emaroñ iturinlok 58 C.E., men eo menin jitõñlok ñane kar kõmmane ñan “elõñ tausan . . . rej tõmak.” (Jerbal 21:20) Tok ñan ien eo, ear bareinwõt lõñ Ri Gentile ro ri tõmak.
9. Ewi wãwen am naj kar kwalok kin Christian ro jinoin?
9 Laplok in ilo oran eo ear walok elap wõt jen tokjen ri kãl ro rar oktak im kobalok. Kabuñ eo ear kãl—ak ear kajur an makitkit. Jen air jab bed wan bajjek ro uan kabuñ eo, ri kalor ro rar wujleplok ñan Jehovah im Nan eo an, jet ien rej katak jen ro ear lap air bõk matõrtõr ko renana. (Jerbal 16:23, 26-33) Ro rar bõk mour in Christian rar kõmman eindein jen tokjen juõn bebe eo ear bedbed ion lemnak eo kar lukkun etale im emol in men eo ej walok jen bõklikit; juõn bebe eo ewõr jelã kake. (Rom 12:1) Rar bõk katak ilo wãwen ko an Anij; mol eo ear bed ilo lemnak im burueir. (Dri Hibru 8:10, 11) Rar mõnõnõ in mij kin men eo rar tõmak ie.—Jerbal 7:51-60.
10. Ta eddo eo Christian ro jinoin rar bõke, im ta eo einlok wõt jej loe rainin?
10 Ro rar bõk katak in Christian rar kile eddo eo air ñan jake mol eo ibben ro jet. Men in ear wõr kunan ñan kalaplok an laplok oran eo. Juõn ri katak in Bible ear ba: “Kennan kin mol eo kar jab watõke einwõt juõn jerbal ej tellokin wõt ro rej kijejeto kake ak an ri evanjel ro emwij jitõñ ir ekkar ñan kien. Jerbal in evanjel kar jimwe eo tellokin wõt ro tellokiir im eddo eo an jabdewõt ro rej uan kabuñ. . . . Tokjen eo rej kajeoñ tõbare in tarlep in jukjuk im bed eo an Christian ej letok juõn men elap an jabwe kin lemnak eo eidiñ ñan makitkit eo an mour in Christian jen wõt kar jinoin tata.” Ear etal wõt em ba: “Jerbal in evanjel kar bõtõktõkin mour an Christian ro jinoin.” Ejja wãwen in wõt emol kin Christian ro remol rainin.
Eddek ilo Oran Territory ko/Ene ko
11. Ta kain eddeklok eo ej walok ilo Acts 12:24 (NW), im ewi wãwen an kar menin walok?
11 Menin jitõñlok ñane eo kein karuo ñan eddek eo an nan in Anij jej lo ilo Acts 12:24, NW: “Nan eo an Jehovah ear eddeklok wõt im jededlok.” Ijin ilo eon in ej kobalok ñan eddeklok eo an territory ko im ene ko. Mekarta kin jumae eo an kien, jerbal eo ej etal wõt im lo jerammõn. Jitõb kwojarjar eo kar jino lutõklok ilo Jerusalem, im jen ijo ear mõkaj an jededlok. Matõrtõr eo ilo Jerusalem ear kejeblikliklok ri kalor ro ñan mõttan ko ilo Judea im Samaria. Ta tokjen eo? “Ro r’ar jibliklok, rej etetal im kwalok nan.” (Jerbal 8:1, 4) Philip kar tel e ñan an kennan ñan emaan eo, elikin an baptais, ear bõk ennan eo ñan Ethiopia. (Jerbal 8:26-28, 38, 39) Ilo mõkaj mol eo ear eddek okran ilo Lidda, Ene jemaden in S̃aron, im Joppa. (Jerbal 9:35, 42) Tokelik, ri jilek Paul ear iuwelok thousand mile ko ion lojet im ene, kajutak congregation ko ilo elõñ ene ko ilo Mediterranean. Ri jilek Peter ear etal ñan Babylon. (1 Piter 5:13) Iloan 30 yiõ ko elikin an lutõklok jitõb kwojarjar eo ilo Pentecost eo, Paul ear je bwe news eo emõn kar “kwalok e ñõn ro otemjej rej ber iomin lõñ,” emaroñ kar jitõñlok ñan mõttan lal eo rar jelã kake ilo ien eo.—Dri Kolosse 1:23.
12. Ri jumae ro an mour in Christian ewi wãwen air kar kamol eddeklok eo ilo belak ko kin nan in Anij?
12 Meñe ri jumae ro an mour in Christian rar kamol bwe nan in Anij ear eddek okran ilujen jukjuk im bed eo an Ri Rom. Ñan wanjoñok, Jerbal 17:6 ej kwalok bwe ilo Thessalonica, tueañ in Greece, ri jumae ro rar lamõj: “Lõmarein r’ar ukõje lõl, rej kab itok ñõn ijin.” Bareinwõt, ilo jinoin ebeben eo kein karuo, Pliny Younger ear jeje ñan Komja eo an Ri Rome Trajan jen Bithynia kin mour in Christian. Ear abõnõnõ: “Ejjab bed wõt ilo jikin kwelok ko wõt, ak emwij an jededlok nana eo an ibwiljin bukwon ko iturid im eneo.”
13. Ilo wãwen et eo eddeklok eo ilo belak ko ear kalikar yokwe eo an Anij ñan armij?
13 Eddeklok in ilo belak kein kar juõn menin kalikar yokwe eo elap an Jehovah ñan wiaik armij. Ke Peter ear lo an jitõb kwojarjar eo kwalok e make ñan ri Gentile eo Cornelius, ear ba: “Emol, ij kili bwe Anij e jab lemnok kin okõtõn armij: A ilo ailiñ otemjej eo ej mijõk E, im jerbale kwojarjar, ej kabuñburuen.” (Jerbal 10:34, 35) Aet, news eo emõn ear im ej juõn ennan ñan armij otemjej, im eddeklok eo ilo belak ko kin nan in Anij ear lelok ñan armij ro ijoko jabdewõt juõn ien emõn ñan uak ñan yokwe eo an Anij. Ilo ebeben in kein ka 21, nan eo an Anij ej jededlok ñan aolep mõttan ko in lal in.
Eddek eo Ekajurlok
14. Kain eddeklok rot eo ej alikar ilo Jerbal 19:20, im ion ta eo nan in Anij ear kajur ie?
14 Menin jitõñ lok ñane eo kein kajilu ñan eddek eo an nan in Anij ej walok ilo Jerbal 19:20: “Ein drein an kanuij laplok im kajurlok nan in Anij.” Nan in Greek eo ej ukõt “kajurlok” ej kalikar lemnak eo kin “kajur eo emejojo.” Eon ko lok iman rej kwalok bwe elõñ ilo Ephesus rar oktak im ri tõmak, im juõn oran ro rar jerbale kabel in kamadmõd ko rar tili book ko air iman mejen armij otemjej. Kin menin, nan eo an Anij ear kajur ion tõmak ko an kabuñ wan. News eo emõn ear bareinwõt kajur ion menin kabañbañ ko jet, einwõt matõrtõr. Ejelok juõn men ear maroñ kabõjrake. Ilo men in jej bar lo juõn wãwen eo ekairujruj einlok wõt ñan mour in Christian eo ilo ien kein ad.
15. (a) Ta eo juõn ri bwebwenato in Bible ear jeje kake kin Christian ro jinoin? (b) Ñan wõn eo ri kalor ro rar lelok nebar ñan e kin jerammõn eo ri kalor ro rar tõbare?
15 Ri jilek ro im Christian ro jinoin rar keañ kin nan in Anij ilo kijejeto. Kin ir, juõn ri bwebwenato in Bible ear loe: “Ñe maan ro ewõr ibbeir kõnan eo ñan konono kin Iroij eo air, rej lo elõñ ial ko ñan air kõmmane. Emol, ej emmakit eo an maan im kõrã rein eo ej kabwilõñ kij elaplok jen kilen ko air.” Ak, Christian ro jinoin rar kile bwe lo tõbrak ilo jerbal in kwalok nan eo air ear jab atartar ion jibadbad ko air make. Ear wõr juõn air jerbal eo ekwojarjar ñan kõmmane ilo jerbal eo air, im ear wõr ibbeir jurake eo ekwojarjar ñan air kõtõbrake. Eddek eo ilo jitõb ej itok jen Anij. Ri jilek Paul ear kamol menin ilo letter eo an ñan congregation eo ilo Corinth. Ear je: “I ar kallip, Apollos e ar kamorur, a Anij e ar kadreklok. Kinke jej ri jerbal ro mõttan Anij.”—1 Dri Korint 3:6, 9.
Jitõb Kwojarjar ej Jerbal
16. Ta eo ej kwalok bwe jitõb kwojarjar eo ear kamaroñ ri kalor ro ñan air konono ilo beran?
16 Kememej bwe Jesus ear kamol ñan ri kalor ro an bwe jitõb kwojarjar eo enaj kar kõmmane juõn jerbal ilo eddek eo an nan in Anij im bwe jitõb kwojarjar eo enaj kar kakajur ri kalor ro ilo makitkit in jerbal in kwalok nan eo air. (Jerbal 1:8) Ewi wãwen an kar walok menin? Ejjabto elikin kar lutõklok jitõb eo ion ri kalor ro ilo Pentecost eo, Peter im John rar kirlok ir ñan air konono ñan Sanhedrin eo an Ri Jew, jikin ekajet eo eutiej tata ilo eneo, eo ri ekajet ro an rar bõk eddo ñan jemlokin ekajet eo ñan mõn Jesus Christ. Ri jilek ro ren kar wũdiddid ke kin lelñoñ iman jar in eutiej im lej? Jab ñan jidik! Jitõb kwojarjar eo ear kakajur Peter im John ñan air konono ilo beran bwe joñan ri jumae ro rar bwilõñ, “im rej jela kajeir bwe re kar ber iben Jisõs.” (Acts 4:8, 13) Jitõb kwojarjar eo ear bareinwõt kõmman bwe Stephen en kennan ilo beran ñan Sanhedrin eo. (Jerbal 6:12; 7:55, 56) Moktalok, jitõb kwojarjar eo ear kamakit ri kalor ro ñan air kwalok nan ilo beran. Luke ej report: “Im ke emwij air jar, jikin eo rej kweloklok ie e makõtkit; im ir otemjej robrõk kin Jitõb Kwojarjar, im kin air beran rej kwalok nan in Anij.”—Jerbal 4:31.
17. Ilo wãwen et ko jitõb kwojarjar eo ear jibañ ri kalor ro ilo jerbal in kwalok nan eo air?
17 Ikijen kajur in jitõb kwojarjar eo an, Jehovah, koba ibben Jesus eo ear jerkakbiji, rej tel makitkit in jerbal in kwalok nan eo. (Jon 14:28; 15:26) Ke kar lutõklok jitõb eo ion Cornelius, armij ro nukin, im ro jeran rebake, ri jilek Peter ear kile bwe Ri Gentile ro rar jab mwijmwij rar maroñ tellokin baptais ilo etan Jesus Christ. (Jerbal 10:24, 44-48) Tokelik, jitõb eo ear jerbale juõn key in jerbal ilo kãlet Barnabas im Saul (ri jilek Paul) ñan makitkit in missionary eo im ilo tel ir ñan ia eo rej aikwij ak jab aikwij etale ñane. (Jerbal 13:2, 4; 16:6, 7) Ear tel ilo jerbal in kõmman bebe eo an ri jilek ro im maan ro reritto ilo Jerusalem. (Jerbal 15:23, 28, 29) Jitõb kwojarjar eo ear bareinwõt tel ilo ijjitõñ eo an overseer ro ilo congregation eo an Christian.—Jerbal 20:28.
18. Ewi wãwen an kar Christian ro jinoin kwalok yokwe?
18 Kobatok ibben menin, jitõb kwojarjar eo ear kalikar e make ilo Christian ro make, kwalok kadkad ko kadkad in Anij, einwõt yokwe. (Dri Galetia 5:22, 23) Yokwe ear kamakit ri kalor ro ñan air bõk kunair ibben don. Ñan wanjoñok, elikin Pentecost eo ilo 33 C.E., juõn money kar ejaake ñan kabwe aikwij ko ilo kanniek an ri kalor ro ilo Jerusalem. Bwebwenato eo ilo Bible ej ba: “Bwe ejelok iair e aikwij; bwe ro eor air wãto ak imweir rej wiakaki, im bõktok wõnan men ko, im likite na iturin neen ro dri jilik: im rej ajej ñõn kaju iair einwõt air aikwij.” (Jerbal 4:34, 35) Yokwe in kar jab lelok wõt ñan ri tõmak ro mõttair ak bareinwõt ñan ro jet, men kein jimor ilo bõk kunair ilo news eo emõn im jerbal in joij ko jet. (Jerbal 28:8, 9) Jesus ear ba bwe an juõn karmijeteik e make kin yokwe enaj kar menin kile ri kalor ro an. (Jon 13:34, 35) Emol, kadkad eo elap tokjen kin yokwe ej karuaklok armij ro ñan Anij im wõr kunan ñan eddek eo ilo ebeben eo kein kajuõn ejja einwõt ilo rainin.—Matu 5:14, 16.
19. (a) Ilo wãwen et ko jilu nan eo an Jehovah ear eddeklok ilo ebeben eo kein kajuõn? (b) Ta eo jenaj etale ilo katak in tok juõn?
19 Ilo men otemjej, kajin in “jitõb kwojarjar” ej walok 41 alen ilo book in Jerbal. Ealikar, eddeklok eo emol an Christian ilo ebeben eo kein kajuõn ear ebaklok an kobalok ñan kajur im tel eo an jitõb kwojarjar eo. Oran ri kalor ro ear lõñlok, nan eo an Anij ear jededlok ion juõn melan eo ejeded, im ear kajur ion kabuñ ko im tõmak ko an armij ro ilo melan eo. Eddeklok in ilo ebeben eo kein kajuõn ej einlok wõt ilo jerbal eo an Ri Kennan ro an Jehovah rainin. Ilo katak in tok juõn, jenaj etale eddeklok eo ekabwilõñlõñ in nan in Anij ilo ien kein ran kein.
Kwoj Kememej Ke?
• Ewi wãwen an kar eddeklok oran ri kalor ro jinoin?
• Ilo wãwen et eo nan in Anij ear jededlok ilo belak ko?
• Ewi wãwen nan in Anij ear kajur ilo ebeben eo kein kajuõn?
• Ta ijo kunan jitõb kwojarjar eo ear jerbal ilo eddeklok eo an nan in Anij?
[Pija]
Philip ear kwalok nan ñan Ri Ethiopia, kajeded news eo emõn ilo belak ko
[Pija]
Jitõb kwojarjar eo ear tel ri jilek ro im maan ritto ro ilo Jerusalem
[Pija Etan eo ej kõmman]
Jabõn eo ituanmoon itulañ: Bar ejaak eo an Jikin Kwelok eo ilo Jerusalem ilo ien eo an Temple eo kein Karuo - ear bed ion bũdej in Holyland Hotel eo, Jerusalem