Dãpij Wõt Am̦ Lañlõñ Ãinwõt Juon Ri-Kau

1-2. Ewi wãween an Jeova l̦õmn̦ak kõn ri-kau ro? (Jabõn Kõnnaan 19:17) (Bar lale pija ko.)

JUON jeid im jatid em̦m̦aan jãn Korea etan Jin-yeol, ej ba: “Elõñl̦o̦k jãn 32 iiõ in am̦ro kõrã eo ippa m̦are. Ium̦win iiõ ko 5 rej kab mootl̦o̦k tok ñan kiiõ, ij kauuki kõrã eo ippa. Epen an em̦m̦akũtkũt kõnke ewõr juon an nañinmej ekauwõtata (Parkinson’s disease). El̦ap aõ yokwe im kaorõk kõrã eo ippa im ilukkuun m̦õn̦õn̦õ in lale. Aolep boñ ej kiki ilo juon peet in aujpitõl̦ ilo m̦weo m̦õm̦ro. Ij kiki iturin, im ñe kõm̦ro ej kiki kõm̦ro ej jibwe pein doon.”

² Kwõj ke juon ri-kau ñan juon eo ejitõnbõro ippam̦? Bõlen kwõj lale eo jem̦am̦ ak jinõm̦, eo pãleem̦, ajri eo nejũm̦, ak eo m̦õttam̦. El̦aññe aet, ejjel̦o̦k pere kwõj watõk bwe ej juon jeraam̦m̦an ñan lale im kauuki in ejitõnbõro ippam̦. Bareinwõt, ilo am̦ kõm̦m̦ane men in, kwõj kwal̦o̦k am̦ tiljek ñan Jeova. (1 Tim. 5:​4, 8; Jem. 1:27) Bõtab, ejjel̦o̦k pere bwe kwõj iioon wãween ko reppen me ejjel̦o̦k en̦ ejel̦ã kaki. Jet iien kwõmaroñ l̦õmn̦ak bwe kwe wõt kwõj iioon eñtaan. Bõlen kwõj ettõñdikdik im̦aan mejãn ro jet, ak ñe kwõj make iaam̦ kwõjjab maroñ dãpij am̦ jañ. (Sam 6:6) Meñe ro jet remaroñ jab loi apañ ko kwõj iiooni, ak aolep iien Jeova ej loi. (Keidi Exodus 3:7.) Dãnnin kõmjaal̦al̦ ko am̦ im am̦ kaarmejjeteik eok make, relukkuun aorõk ippãn Jeova. (Sam 56:8; 126:5) Ej loi aolep men ko kwõj kõm̦m̦ani ñan jipañ eo ejitõnbõro ippam̦. Jeova ej watõk aolep men ko kwõj kõm̦m̦ani ãinwõt ñe kwõj kõm̦m̦ani ñan E im ej kallim̦ur bwe enaaj n̦aon̦ããm̦.—Riit Jabõn Kõnnaan 19:17.

3. Ta wãween ko reppen Ebream im Sera remaroñ kar iiooni ke rar lale Tira?

³ Ilo Baibõl̦, elõñ bwebwenato ko kõn ro me rar kauuki ro rejitõnbõro ippãer. Ñan waanjoñak, l̦õmn̦ak kõn joñak eo an Ebream im Sera. Ke rar em̦m̦akũt jãn Õr, l̦al̦l̦ap eo jemãerro etan Tira emaroñ kar 200 an iiõ. Meñe ãindein, ak ear em̦m̦akũt ippãer. Ial̦ eo aer l̦o̦k ñan Heran ear 600 m̦ail̦ aetokin. (Jen. 11:​31, 32) Ebream im Sera rar lukkuun yokwe Tira, bõtab ejjel̦o̦k pere bwe ear jab pidodo ñan lale l̦al̦l̦ap in jemãerro ilo ial̦ in aer aetok. Remaroñ kar kõjerbal kamel̦ im donkey ko ñan ito-itak, im men in emaroñ kar lukkuun pen ñan Tira kõn an rũtto. Ejjel̦o̦k pere ewõr iien ko Ebream im Sera rar lukkuun m̦õk, joñan remaroñ kar lukkuun m̦aal. Meñe ãindein, ak Jeova ear lel̦o̦k ñan erro kajoor eo rar aikuji. Ãinwõt an kar Jeova jipañ im kõkajoor Ebream im Sera, enaaj bareinwõt jipañ im kõkajoor eok.—Sam 55:22.

4. Ta ko jenaaj etali ilo katak in?

⁴ Ñe kwõj lañlõñ, men in emaroñ jipañ eok ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kauuki eo ejitõnbõro ippam̦. (JK. 15:13) Juon eo elañlõñ emaroñ dãpij wõt an m̦õn̦õn̦õ, meñe ej iioon wãween ko reppen. (Jem. 1:​2, 3) Ewi wãween am̦ maroñ lo lañlõñ? Juon wãween ej ilo am̦ atartar ioon Jeova ikijjeen jar im kajjitõk bwe en jipañ eok ñan bõk l̦õmn̦ak ko rem̦m̦an. Ilo katak in, jenaaj etale men ko jet me ri-kau ro remaroñ kõm̦m̦ani bwe ren maroñ dãpij wõt aer lañlõñ. Jenaaj bareinwõt kõnono kõn wãween an ro jet maroñ jipañ er. M̦okta, jen etale etke eaorõk bwe ri-kau ro ren dãpij wõt aer lañlõñ im ta ko remaroñ kõm̦m̦an bwe en pen aer lo lañlõñ.

UNIN EMAROÑ PEN ÑAN DÃPIJ WÕT AM̦ LAÑLÕÑ ÑE KWÕJ JUON RI-KAU

5. Etke ri-kau ro rej aikuj dãpij wõt aer lañlõñ?

⁵ Ñe ejako an ri-kau ro lañlõñ, emaroñ pidodo aer ebbweer im lukkuun m̦õk. (JK. 24:​10, UBS) Meñe ejjab men eo in rekõn̦aan kõm̦m̦ane, ak ñe relukkuun m̦õk emaroñ dikl̦o̦k aer jouj ñan eo ejitõnbõro ippãer. Ta wãween ko reppen remaroñ kõm̦m̦an bwe en jako an ri-kau ro lañlõñ?

6. Etke el̦e jãn joñan an jet iaan ri-kau ro m̦õk?

⁶ Emaroñ l̦e jãn joñan an ri-kau ro m̦õk. Juon jeid im jatid kõrã etan Leah ej ba: “Meñe em̦m̦an aolep men ilo raan eo, ak ekkã aõ inepata ilo jem̦l̦o̦kin raan eo. Im joñan aõ lukkuun m̦õk, ejjel̦o̦k aõ maroñ ñan kõm̦m̦ani men ko jet. Jet iien ejjel̦o̦k aõ maroñ ñan uwaake text ko jãn ro jet.” Ñan ri-kau ro jet, ejabwe awa in aer kiki ak epen aer kõm̦m̦an iien ñan kakkije, juon men relukkuun aikuji. Juon jeid im jatid kõrã etan Inés ej ba: “Elukkuun jabwe awa in aõ kiki. Ilo boñ, l̦ak in ruo awa ikõn ruj bwe in lale lel̦l̦ap eo jinen l̦eo ippa. Im kõm̦ro l̦eo ippa ejjañin jam̦bo ñan bar juon jikin im kakkije ium̦win elõñ iiõ ko.” Jet iaan ri-kau ro rejjab maroñ etal ñan iien iiãio ko ak kõm̦m̦ani jerbal ko jet ilo doulul in ad kõnke rej aikuj lale eo ejitõnbõro ippãer aolep iien. Kõn men in, remaroñ eñjake aer make iaaer im remaroñ bũrom̦õj kõn an lõñ men ko rejjab maroñ kõm̦m̦ani.

7. Etke emaroñ nana an jet iaan ri-kau ro mour ak remaroñ lukkuun bũrom̦õj?

⁷ Emaroñ nana an ri-kau ro mour ak remaroñ lukkuun bũrom̦õj. Juon jeid im jatid kõrã etan Jessica ej ba: “Ekkã aõ bõk l̦õmn̦ak eo bwe ejabwe men ko ij kõm̦m̦ani ñan eo jema. Im ñe ij kõm̦m̦an iien ñan kakkije, enana aõ mour kõnke ej ãinwõt ñe ij l̦õmn̦ak kõn ña make.” Im ñan jet iaan ri-kau ro, enana aer mour kõnke ewõr iien ko rej illu kõn wãween eo rej iioone. Ro jet rej inepata kõnke rej l̦õmn̦ak bwe ejabwe men ko rej kõm̦m̦ani ñan jipañ eo ejitõnbõro ippãer. Im ñan ro jet, enana aer mour kõnke jet iien ñe relukkuun m̦õk rej ba men ko rekõmmetak ñan armej ro rej kauuki er. (Jem. 3:2) Bareinwõt, ro jet relukkuun bũrom̦õj ñe rej lo an m̦õjn̦o̦l̦o̦k im nañinmejl̦o̦k eo ejitõnbõro ippãer. Juon jeid im jatid kõrã etan Barbara ej ba: “Juon iaan men ko repentata ippa, ej aõ lale an armej eo ij yokwe m̦õjn̦o̦l̦o̦k jidik kõn jidik kajjojo raan.”

8. Kwal̦o̦k juon waanjoñak ko kõn wãween an naanin kam̦m̦oolol ko jelõt ri-kau ro.

⁸ Jet iaan ri-kau ro remaroñ l̦õmn̦ak bwe ro jet rejjab kea kõn men ko rej kõm̦m̦ani. Etke? Kõnke ejeja an ro jet kam̦m̦oolol ak nõbar er kõn aolep kate im kaarmejjete ko aer. Jejjo wõt naanin kam̦m̦oolol emaroñ kõm̦m̦an an juon ri-kau lukkuun m̦õn̦õn̦õ. (1 Tes. 5:18) Juon jeid im jatid kõrã etan Melissa ej ba: “Ewõr iien ko ij jañ kõn aõ lukkuun m̦õk im ebbweer. Bõtab ñe ro ij kauuki er rej jiroñtok eõ im ba, ‘Kom̦m̦ool kõn aolep jipañ ko am̦ ñan ña,’ men in ej kõm̦m̦an aõ lukkuun m̦õn̦õn̦õ! Naan kein aer rej lukkuun kõkajoor eõ ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im lale er.” Juon jeid im jatid em̦m̦aan etan Ahmadu ej kõmel̦el̦e kõn wãween an naanin kam̦m̦oolol ko jelõte. E im kõrã eo ippãn rej lale ledik eo enãj nejierro me ej jokwe ippãerro. Ledik in ewõr an nañinmej in dibubbub im l̦otl̦o̦k. Ej ba: “Meñe emaroñ jab lukkuun mel̦el̦e kõn joñan men ko kõm̦ro ar kaarmejjeteiki bwe kõm̦ro en lale, ak el̦ap aõ lañlõñ ñe ej kam̦m̦oolol e kõm̦ro ak ñe ej kate ñan je naan kein ‘Ij yokwe eok.’”

WÃWEEN AM̦ MAROÑ DÃPIJ WÕT AM̦ LAÑLÕÑ

9. Ewi wãween an juon ri-kau maroñ kwal̦o̦k bwe ejel̦ã joñan maroñ ko an?

⁹ Jel̦ã joñan maroñ ko am̦. (JK. 11:​2, UBS) Ewõr joñan maroñ im iien ko ippãd kajjojo. Kõn men in, kwõj aikuj kããlõt ta ko kwõmaroñ kõm̦m̦ani im ta ko kwõjjab maroñ kõm̦m̦ani, im enaaj wõr iien ko kwõj aikuj ba jaab ñan ro jet. Im ejjel̦o̦k jorrããn ñe kwõj kõm̦m̦ane men in! Ilo m̦ool, kwõj kwal̦o̦k am̦ jel̦ã joñan maroñ ko am̦. Ñe ro jet rej kajjitõk ñe remaroñ jipañ eok, kwõn m̦õn̦õn̦õ in kõtl̦o̦k aer jipañ. Juon jeid im jatid em̦m̦aan etan Jay ej ba: “Ewõr joñan men ko jemaroñ kõm̦m̦ani kajjojo raan. Ñe kwõjel̦ã joñan maroñ ko am̦ im ejjab l̦e jãn joñan men ko kwõj kõm̦m̦ani, men in enaaj jipañ eok ñan dãpij wõt am̦ lañlõñ.”

10. Etke eaorõk bwe ri-kau ro ren kwal̦o̦k lol̦o̦kjen̦? (Jabõn Kõnnaan 19:11)

¹⁰ Kwal̦o̦k lol̦o̦kjen̦. (Riit Jabõn Kõnnaan 19:11.) Ñe kwõj kwal̦o̦k lol̦o̦kjen̦, kwõmaroñ ineem̦m̦an wõt ñe eo ejitõnbõro ippam̦ ej ba ak kõm̦m̦ane juon men ejjab jouj. Juon eo elol̦o̦kjen̦ ej kajjioñ mel̦el̦e etke juon armej ej ba ak kõm̦m̦ane juon men. Ewõr jet nañinmej ko me rej kõm̦m̦an bwe juon armej en kõm̦m̦ani men ko ekõn jab kõm̦m̦ani. (Ekl. 7:7) Ñan waanjoñak, juon eo ejouj im ejel̦ã l̦õmn̦ak kõn ro jet emaroñ oktak im erom juon eo ellulu ak ekõn̦aan wõt akwããl. Ak emaroñ erom juon eo ekõbbo̦o̦jo̦j, el̦ap an kõrraat, ak epen kabuñbũruon. El̦aññe kwõj kauuki juon eo ewõr juon an nañinmej ekauwõtata, emaroñ lukkuun jipañ ñe kwõj katak kõn nañinmej eo an. Ñe el̦apl̦o̦k am̦ mel̦el̦e kõn nañinmej in an, enaaj l̦apl̦o̦k am̦ kile bwe unin an ba ak kõm̦m̦ani men ko rejjab jouj ej kõn nañinmej eo an im ejjab kõnke ej kain armej rot in.—JK. 14:29.

11. Ta men ko raorõk ri-kau ro rej aikuj kõm̦m̦an iien ñan kõm̦m̦ani kajjojo raan? (Sam 132:​4, 5)

¹¹ Kõm̦m̦an iien ñan kõkajoore jem̦jerã eo am̦ ippãn Jeova. Jet iien emaroñ wõr men ko kwõj kããlõt ñan jab kõm̦m̦ani bwe en wõr iien ñan am̦ kõm̦m̦ani “[men] ko raorõkl̦o̦k.” (Pil. 1:10) Juon iaan men kein raorõkl̦o̦k ej am̦ kõkajoore kõtaan eo am̦ ippãn Jeova. Kiiñ Devid ear kõm̦m̦an bwe an kabuñ ñan Jeova en men eo eaorõktata ilo mour eo an. (Riit Sam 132:​4, 5, UBS.) Ejja ãindeinl̦o̦k wõt, elukkuun aorõk bwe kwõn kõm̦m̦an iien kajjojo raan ñan riiti Baibõl̦ eo im jar. Juon jeid im jatid kõrã etan Elisha ej ba: “Ij lo bwe imaroñ dãpij wõt aõ lañlõñ kõn wõt aõ jar im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn eoon ko rekaenõm̦m̦an ilo bokin Sam. Men eo el̦ap an jipañ eõ ej jar. Ilo aolepen raan eo, elõñ alen ij jar ñan Jeova bwe in ineem̦m̦an wõt.”

12. Etke ri-kau ro rej aikuj kõm̦m̦an iien ñan kõm̦m̦ani men ko me renaaj jipañ er ñan ãjmour wõt?

¹² Kõm̦m̦an iien ñan kõm̦m̦ani men ko me renaaj jipañ eok ñan ãjmour wõt. Armej ro repoub—ãinwõt ri-kau ro—epen aer ekkeini aer m̦õñã ekkan ko reuõne kõnke ejjel̦o̦k aer iien ñan kaikujkuj im kõmmati m̦õñã kein reuõne. Elukkuun aorõk bwe kwõn ekkeini am̦ m̦õñã ekkan ko reuõne im exercise bwe en ãjmour ãnbwinnũm̦ im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ eo am̦. Kõn men in, meñe kwõlukkuun poub, ak eaorõk ñan am̦ kõm̦m̦an iien ñan ekkeini am̦ m̦õñã ekkan ko reuõne im exercise. (Eps. 5:​15, 16) Bareinwõt, kate eok bwe en bwe awa in am̦ kiki. (Ekl. 4:6) Ewõr rimmãlõtlõt ro rej lo bwe ad kiki emaroñ jipañ jol̦o̦k baijin jãn kõmãlij eo ad. Juon magazine in ãjmour ej kaalikkar bwe ñe ebwe awa in am̦ kiki, enaaj dikl̦o̦k am̦ inepata im kwõmaroñ ineem̦m̦an wõt ñe kwõj iioon wãween ko reppen. Bareinwõt, elukkuun aorõk bwe kwõn kõm̦m̦an iien ñan kõm̦m̦ani menin kam̦õn̦õn̦õ ko. (Ekl. 8:​15, UBS) Juon jeid im jatid kõrã me ej juon ri-kau ej kwal̦o̦k ta eo ej jipañe ñan dãpij wõt an lañlõñ. Ej ba: “Ñe em̦m̦an lañ, ij diwõj ñan nabõj im kõmejatoto. Im juon kõttan ilo juon allõñ, ij kõm̦m̦an karõk ippãn juon m̦õtta ñan kõm̦m̦ani men ko relimo.”

13. Etke ettõñ em̦m̦an ñan ãjmour eo am̦? (Jabõn Kõnnaan 17:22)

¹³ Jab mel̦o̦kl̦o̦k in ettõñ. (Riit Jabõn Kõnnaan 17:22; Ekl. 3:​1, 4) Ñe kwõj ettõñ, enaaj dikl̦o̦k am̦ inepata im men in elukkuun em̦m̦an ñan ãjmour eo am̦. Ñe kwõj kauuki juon armej, ekkã an jab tõprak am̦ kõm̦m̦ani men ko kwaar kõllaajraki kõnke ewal̦o̦k men ko kwaar jab kõtmãne kaki. Bõtab ñe kwõj ettõñ ñe men in ewal̦o̦k, enaaj dikl̦o̦k am̦ inepata. Im ñe kwõj ettõñ ippãn eo kwõj kauuki, komiro naaj epaakel̦o̦k doon.

14. Ñe kwõj kõnnaan ippãn juon m̦õttam̦ me kwepaake, ewi wãween an men in maroñ jipañ eok?

¹⁴ Bwebwenato ippãn juon m̦õttam̦ me kwõj lõke. Meñe kwõj kate eok joñan wõt am̦ maroñ ñan dãpij wõt am̦ lañlõñ, ak enaaj wõr iien ko kwõnaaj inepata. Ñe men in ej wal̦o̦k, kwõmaroñ kwal̦o̦k bũruom̦ ñan juon m̦õttam̦ kwepaake me eban ekajete eok ak illu ippam̦. (JK. 17:17) Aer roñjake eok im lewaj naan ko rekaenõm̦m̦an, emaroñ men eo kwõj aikuji ñan dãpij wõt am̦ lañlõñ.—JK. 12:25.

15. Ñe kwõj l̦õmn̦ak wõt kõn kõjatdikdik eo am̦, ewi wãween an men in kõm̦m̦an bwe kwõn lo lañlõñ?

¹⁵ Pijaikl̦o̦k am̦ mour ilo Pedetaij ippãn eo ejitõnbõro ippam̦. Keememej bwe eddo eo am̦ ãinwõt juon ri-kau ej ñan jidik wõt iien, im bwe ear jab karõk eo an Jeova bwe armej ro ren kõm̦m̦ane men in. (2 Kor. 4:​16-18) “Mour eo em̦ool” ej itok wõt. (1 Tim. 6:19) Ejjel̦o̦k pere kwõnaaj lukkuun lañlõñ ilo am̦ bwebwenato ippãn eo ejitõnbõro ippam̦ kõn men ko komiro naaj kõm̦m̦ani ilo Pedetaij. (Ais. 33:24; 65:21) Juon jeid im jatid kõrã etan Heather ej ba: “Ekkã aõ ba ñan ro ij kauki er bwe m̦õttan jidik jenaaj keke ippãn doon, ettõr ippãn doon, im baajkõl̦ ippãn doon. Jenaaj iiõk im kõmat pilawã im kõmat m̦õñã ko ñan ro rejitõnbõro ippãd me renaaj jerkakpeje. Jej lukkuun kam̦m̦oolol Jeova kõn kõjatdikdik in ad.”

WÃWEEN AN RO JET MAROÑ JIPAÑ

16. Ewi wãween ad maroñ jipañ ri-kau ro ilo eklejia eo ad? (Bar lale pija eo.)

¹⁶ Jipañ ri-kau ro bwe en wõr iien aer kakkije. Kõj aolep ilo eklejia eo jemaroñ kajjitõk ippãn ri-kau ro ñe jemaroñ jipañ lale eo ejitõnbõro ippãer. Tokjãn men in, ri-kau ro remaroñ kakkije im kõm̦m̦ani men ko rej aikuj in kõm̦m̦ani. (Gal. 6:2) Ñan waanjoñak, jet iaan ro jeid im jatid rar kõm̦m̦ane juon jikejuul̦ ñan jipañ eo ej ri-kau kajjojo wiik. Juon jeid im jatid kõrã etan Natalya, eo me ej kauuki l̦eo ippãn me ejjab maroñ etetal, ej ba: “Juon jeid im jatid em̦m̦aan jãn eklejia eo ej itok juon ak ruo alen kajjojo wiik im jol̦o̦k iien ippãn l̦eo ippa. Erro ej kwal̦o̦k naan ippãn doon, bwebwenato ippãn doon, im joñan erro ej bar alwõje pija ko ippãn doon. Iien kein relukkuun aorõk ippãn l̦eo ippa im ekõm̦m̦an bwe en wõr aõ iien ñan kakkije im kõm̦m̦ane men ko rem̦m̦an ippa, ãinwõt aõ etetal im kõmejatoto.” Jet iien, kwõmaroñ kajjitõk am̦ jipañ im bõk jikin ri-kau eo ñe eboñ bwe en em̦m̦an an kiki aolepen boñõn eo.

17. Ewi wãween ad maroñ jipañ ri-kau ro ilo iien kweilo̦k ko?

¹⁷ Jipañ ri-kau ro ilo iien kweilo̦k ko. Emaroñ pen an ri-kau ro roñjake ak lukkuun bõk tokjãn jãn iien kweilo̦k ko im kweilo̦k el̦ap ko kõn wõt aer poub in lale eo ejitõnbõro ippãer. Ro ilo eklejia eo remaroñ kajjitõk ñe remaroñ jipañ ikijjeen aer jijet ippãn eo ejitõnbõro ippãer ilo aolepen iien kweilo̦k eo ak jidikin iien kweilo̦k eo. Ñe eo ejitõnbõro ippãer ej aikuj pãdwõt ilo m̦weo im̦õn, kwõmaroñ kajjitõk am̦ etal ippãn bwe komiro en kweilo̦k ilo online, innem eo ej ri-kau emaroñ etal im kweilo̦k ilo Im̦õn Kweilo̦k eo.

18. Ta ko jet jemaroñ kõm̦m̦ani ñan jipañ ri-kau ro?

¹⁸ Lel̦o̦k naanin nõbar ñan ri-kau ro, im jar kõn er. Elukkuun em̦m̦an ñe em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej ekkeini aer kõm̦m̦an iien ñan kõkajoore ri-kau ro. (JK. 27:23) Im kõj aolep ilo eklejia eo jemaroñ ekkeini ad ba ñan ri-kau ro bwe jej yokwe er im jelukkuun kaorõk aolep men ko rej kõm̦m̦ani. Jemaroñ bareinwõt kajjitõk ippãn Jeova bwe en wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõkajoor er im jipañ er bwe ren dãpij wõt aer lañlõñ.—2 Kor. 1:11.

19. Ta ko jej reim̦aanl̦o̦k ñani?

¹⁹ Ejjabto jãn kiiõ, Jeova enaaj kõm̦õrãik dãnnin kõmjaal̦al̦ ko jãn mejãn aolep ro rej eñtaan im bũrom̦õj. Enaaj ejjel̦o̦k bar nañinmej im mej. (Rev. 21:​3, 4) “Armej ekũrro enaaj kãke ãinwõt juon deer.” (Ais. 35:​5, 6) Tokjãn men in, jeban bar eñtaan kõn ad rũttol̦o̦k im jeban bar bũrom̦õj kõn ad lo an eo ejitõnbõro ippãd nañinmej. Men kein renaaj m̦õttan men ko m̦okta ‘jejjãmin keememeji.’ (Ais. 65:17) Ilo tõre in jej kõttar an jejjet kũtien kõjatdikdik in ad, jejel̦ã bwe Jeova ejjãmin kõjekdo̦o̦ne kõj. Ñe jej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im atartar ioon Jeova bwe en letok kajoor, enaaj jipañ kõj ñan “jutak pen ilo men otemjej ilo [ad] kijenmej im lañlõñ.”—Kol. 1:11.