“Kom̦win Ilo̦k, im Kõm̦m̦an Riaelõñ ko Otemjej bwe Ren Rũkal̦oora”
“Kom̦win ilo̦k, im kõm̦m̦an riaelõñ ko otemjej bwe ren rũkal̦oora, im peptaij er . . . , katakin er bwe ren pokake naan ko otemjej Iar jiroñ kom̦.”—MATU 28:19, 20.
1, 2. Ta kajjitõk ko jej l̦õmn̦ak kaki ñe jej loi naan ko an Jijej ilo Matu 24:14?
JIJEJ ear kanaan bwe ilo raan ko ãliktata, naaj kwal̦o̦k kake ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo an Anij ipel̦aakin lal̦ in. (Matu 24:14) Elõñ armej rej kile kõj Ri Kõnnaan ro an Jeova kõn ad kwal̦o̦k naan. Jet rej m̦õn̦õn̦õ in roñjake ennaan eo jej kwal̦o̦k kake, bõtab ewõr ro jet rejjab m̦õn̦õn̦õ in roñjake. Meñe ewõr ro rejjab m̦õn̦õn̦õ in roñjake, ak rej nõbar kõj kõn jerbal in jej kõm̦m̦ane. Jej lukkuun tõmak bwe kõj eo jej kõm̦m̦ane jerbal eo Jijej ear kanaan kake. Ak ejim̦we ke ñan ad ba men in? Ewi wãween ad maroñ jel̦ã ñe jerbalin kwal̦o̦k naan eo jej kõm̦m̦ane ej jerbal eo Jijej ear kanaan kake?
2 Elõñ kabuñ ko rej ba bwe rej kwal̦o̦k kõn gospel eo ak ennaan eo em̦m̦an. Bõtab, rej kwal̦o̦k naan wõt ñe rej kõm̦m̦an katak ko ilo m̦õn jar ko aer, ilo tipi, ilo Internet, ak ñe rej bwebwenato ippãn ro jet kõn wãween aer kar bõk Jijej bwe en aer rũlo̦mo̦o̦r. Ro jet rej ba bwe wãween aer kwal̦o̦k naan ej ilo aer jipañ ro rej pãd ilo aikuj ak ilo aer m̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦ani jerbal ko ñan jipañ armej ro, ãinwõt jerbalin taktõ, nõõj, ak rũkaki. Bõtab, ilo an armej rein kõm̦m̦ani men kein, jemaroñ ke ba bwe rej kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan eo Jijej ear kwal̦o̦k kake?
3. Ekkar ñan Matu 28:19, 20, ta men ko emãn rũkal̦oor ro an Jijej rej aikuj kõm̦m̦ani?
3 Rũkal̦oor ro an Jijej rej aikuj ke kar kõttar an armej ro jibadekl̦o̦k er? Jaab! Ãlikin an kar Jijej jerkakpeje, ear jiroñ elõñ bukwi rũkal̦oor ro an im ba: “Kom̦win ilo̦k, im kõm̦m̦an riaelõñ ko otemjej bwe ren rũkal̦oora, im peptaij er . . . , katakin er bwe ren pokake naan ko otemjej Iar jiroñ kom̦.” (Matu 28:19, 20) Ewõr 4 men ko rũkal̦oor ro an Jijej rej aikuj kõm̦m̦ani. Rej aikuj kõm̦m̦an rũkal̦oor, peptaiji er, im katakin er. Bõtab m̦oktata, rej aikuj ilo̦k ñan ippãn armej ro. Juon eo ej etale Baibõl̦ ear ba: “Naan in ‘ilo̦k’ ej jitõñl̦o̦k ñan jerbal eo an kajjojo rũttõmak, jekdo̦o̦n ñe rej ilo̦k ñan m̦õko repaake m̦weo im̦weer ak ñan bar juon aelõñ.”—Matu 10:7; Luk 10:3.
4. Ta mel̦el̦ein an kar Jijej ba bwe rũkal̦oor ro an renaaj “rieo̦ñõd armej”?
4 Ta eo Jijej ear kõn̦aan bwe rũkal̦oor ro an ren kõm̦m̦ane? Ear ke kõn̦aan bwe kajjojo ren make iaaer im kwal̦o̦k naan, ak ear ke kõn̦aan bwe ren jerbal ippãn doon ãinwõt juon kumi im bwe en laajrak im kon̦ wãween aer kwal̦o̦k naan? Kõnke juon wõt armej eban maroñ kwal̦o̦k naan ñan armej ro jãn ‘aelõñ otemjej,’ aolep rũkal̦oor ro an Jijej renaaj kar aikuj jerbal ippãn doon ilo laajrak. Jijej ear kaalikkare men in ilo iien eo ke ear kũr rũkal̦oor ro an bwe ren “rieo̦ñõd armej.” (Riit Matu 4:18-22.) Ear jab kõnnaan kõn kain eo̦ñõd rot eo me juon wõt ej kõbwãbwe im ej kõttar an ko̦jek ek. Bõtab, ear kõnnaan kõn kain eo̦ñõd rot eo me rej kõjerbal ok aetok. Kain eo̦ñõd rot in el̦ap jerbale, ej aikuj lõñ armej ñan kõm̦m̦ane, im ej aikuj kon̦ im laajrak aer jerbal ippãn doon.—Luk 5:1-11.
5. Ta kajjitõk ko emãn jej aikuj etali uwaakier, im etke?
5 Bwe jen maroñ jel̦ã wõn ro rej kajejjet kanaan eo an Jijej im kwal̦o̦k naan kõn ennaan eo em̦m̦an ilo raan kein, jej aikuj etale uwaakin kajjitõk kein emãn:
Ta ennaan eo rũkal̦oor ro an Jijej rej aikuj kwal̦o̦k kake?
Ta unin aer kõm̦m̦ane jerbal in?
Ewi wãween aer aikuj kõm̦m̦ane jerbal in?
Ewi joñan aer aikuj kajeeded ennaan eo em̦m̦an, im ewi toon aer aikuj kõm̦m̦ane jerbal in?
Ñe jenaaj jel̦ã uwaakin kajjitõk kein emãn, jenaaj kile wõn ro rej lukkuun kõm̦m̦ane jerbal in me ej lo̦mo̦o̦ren mour ko an armej. Bareinwõt, enaaj kal̦apl̦o̦k wõt ad kõn̦aan wõnm̦aanl̦o̦k im bõk kun̦aad ilo jerbalin kwal̦o̦k naan.—1 Timote 4:16.
TA ENNAAN EO REJ AIKUJ KWAL̦O̦K KAKE?
6. Etke kwõmaroñ tõmak bwe Ri Kõnnaan ro an Jeova rej kwal̦o̦k kõn ennaan eo me Jijej ear jiroñ rũkal̦oor ro an ñan kwal̦o̦k kake?
6 Riit Luk 4:43 (UBS). Jijej ear kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an “kõn Aelõñin Anij,” im ekõn̦aan bwe rũkal̦oor ro an ren bar kwal̦o̦k kõn ennaan in. Wõn kumi in armej ro rej kwal̦o̦k kõn ennaan in ñan aolep? Ri Kõnnaan ro an Jeova wõt! Joñan, ro rej jum̦ae kõj rej bar ba men in. Ñan waanjoñak, juon bũrij me ear pãd ilo elõñ aelõñ ko ear ba ñan juon iaan ro jeid im jatid bwe ilo kajjojo aelõñ kein ear pãd ie, ear kajjitõk ippãn Ri Kõnnaan ro an Jeova kõn ta ennaan eo rej kwal̦o̦k naan kake. Bũrij in ear ba, “Joñan aer aolep bwebwe rar letok juon wõt uwaak, rar ba: ‘Ennaan eo em̦m̦aan kõn Aelõñ eo an Anij.’” Ilo m̦ool, naan kein an bũrij in rej kam̦ool bwe jejjab bwebwe im bwe jej Kũrjin ro rem̦ool kõnke kõj aolep jej bõrokuk ippãn doon. (1 Korint 1:10, UBS) Bareinwõt, ilo bok eo Naan in Keeañ Kõn Aelõñ eo an Jeova, el̦ap an kwal̦o̦k kõn Aelõñ ak kien eo an Anij. Ewõr bok in ilo 254 kajin ko im jej kõm̦m̦ane enañin 59 milien kaape in bok in kajjojo allõñ. Kõn men in, bok in ej bok eo el̦aptata an ajeeded ipel̦aakin lal̦ in!
7. Etke jejel̦ã bwe rũtõlin kabuñ ko me rej ba er Kũrjin rejjab kwal̦o̦k kõn ennaan eo Jijej ear jiroñ rũkal̦oor ro an ñan kwal̦o̦k kake?
7 Rũtõl ro an kabuñ ko me rej ba er Kũrjin rejjab kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo an Anij. Ñe rej kõnnaan kõn Aelõñ in, elõñ iaaer rej ba bwe ej pãd ilo bũruon armej ro. (Luk 17:21) Rejjab katakin armej ro bwe Aelõñ eo an Anij ej lukkuun juon kien me ej pãd ilañ im Jijej ej Rũtõl eo ie. Ekkã wõt aer kwal̦o̦k kõn Jijej ilo iien Kũrijm̦õj ak Ijtõ. Rejjab kwal̦o̦k bwe Aelõñ eo an Anij enaaj n̦amejal̦an aolep apañ ko an armej im bwe m̦õttan jidik enaaj jol̦o̦k aolep men ko renana ijin ioon lal̦. (Revelesõn 19:11-21) Ealikkar bwe rũtõlin kabuñ ko me rej ba er Kũrjin rejjab jel̦ã ta eo Jijej, Kiiñ in Aelõñ eo an Anij, enaaj kõm̦m̦ane. Im kõnke rejjab mel̦el̦e kõn ennaan eo Jijej ear jiroñ rũkal̦oor ro an ñan kwal̦o̦k kake, rejjab mel̦el̦e unin aer aikuj kwal̦o̦k naan.
TA UNIN AD KÕM̦M̦ANE JERBALIN KWAL̦O̦K NAAN?
8. Ta un eo ebõd ñan kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan?
8 Ro rej rũkal̦ooran Jijej rejjab kwal̦o̦k naan ñan kõm̦m̦an jããn ak kalõk m̦õn jar ko rekkillep im raiboojoj. Jijej ear jiroñ rũkal̦oor ro an im ba: “Em̦õj lewaj kõn ejjel̦o̦k on̦ãn, innem kom̦win lel̦o̦k im jab bõk on̦ãn.” (Matu 10:8, UBS) Kõn men in, jerbalin kwal̦o̦k naan ejjab juon jerbal ñan kõm̦m̦an jããn. (2 Korint 2:17) Ro rej rũkal̦ooran Jijej rejjab kajjitõk bwe ren kõl̦l̦ã on̦ãn aer kõm̦m̦ane jerbal in. (Riit Jerbal 20:33-35.) Meñe elukkuun alikkar naan kein an Jijej, ak enañin aolep kabuñ ko repoub in tõltõl jaba im kabajet bwe ren kõl̦l̦ãik on̦ãn m̦õn jar ko aer, rũtõl ro aer, im rijerbal ro jet aer. Eñin unin elõñ rũtõlin kabuñ ko relukkuun m̦weiie.—Revelesõn 17:4, 5.
9. Ewi wãween an Ri Kõnnaan ro an Jeova kwal̦o̦k bwe rejjab kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan ñan kõm̦m̦an jããn?
9 Ri Kõnnaan ro an Jeova rej ke tõltõl jaba ilo Im̦õn Kweilo̦k ko aer ak ilo iien kweilo̦k ko aer rel̦l̦ap? Rejjab! Jaba ko rej itok jãn ro rej m̦õn̦õn̦õ in lel̦o̦k. (2 Korint 9:7) Meñe ãindein ak ilo iiõ eo l̦o̦k, Ri Kõnnaan ro an Jeova rar kõjerbal enañin 2 bilien awa ko ilo jerbalin kwal̦o̦k naan im rar katak Baibõl̦ ippãn elõñl̦o̦k jãn 9 milien rũkkatak ro ilo kajjojo allõñ. Rein rej m̦õn̦õn̦õ in kõjerbal jããn ko aer make ñan kõm̦m̦ane jerbal in, im rejjab bõk on̦ãer. Juon eo ej kõm̦m̦an etale ko ej kile juon men kõn jerbal eo an Ri Kõnnaan ro an Jeova. Ear ba: “Lukkuun mejãnkajjik eo aer ej ñan kwal̦o̦k naan im katakin.” Ear bar ba bwe Ri Kõnnaan ro an Jeova remaroñ kõjparok jããn kõnke ejjel̦o̦k aer rũkaki. Kõn men in, el̦aññe jejjab kwal̦o̦k naan ñan kõm̦m̦an jããn, ta unin ad kõm̦m̦ane jerbal in? Jej m̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦ane jerbal in kõnke jej yokwe Jeova im armej. Men in ej kajejjet kũtien kanaan eo ilo Sam 110:3. (Riit.)
EWI WÃWEEN AD AIKUJ KÕM̦M̦ANE JERBALIN KWAL̦O̦K NAAN?
Jej kwal̦o̦k naan ilo jabdewõt jikin ko jemaroñ lo armej ro ie (Lale pãrokõrããp 10)
10. Ewi wãween an kar Jijej im rũkal̦oor ro an kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan?
10 Ewi wãween an kar Jijej im rũkal̦oor ro an kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan? Rar jibadekl̦o̦k jabdewõt jikin ko remaroñ lo armej ro ie. Ñan waanjoñak, rar kwal̦o̦k naan ilo̦bwilej im ilo jikin wia ko. Rar bar kwal̦o̦k naan ilo m̦õko m̦õn armej ro. (Matu 10:11; Luk 8:1; Jerbal 5:42, UBS; 20:20) Jerbalin kwal̦o̦k naan jãn em̦ ñan em̦ ear juon wãween ñan tõpar elõñ kain armej ro.
11, 12. Ta oktakin an kabuñ ko jet kwal̦o̦k naan ñe jej keidi ippãn wãween an Ri Kõnnaan ro an Jeova kwal̦o̦k naan?
11 Kabuñ ko me rej ba er Kũrjin rej ke kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan ãinwõt an kar Jijej kõm̦m̦ane? Ekkã an rũtõl ro wõt kwal̦o̦k naan ilo aer kõm̦m̦an katak ilo m̦õn jar ko. Rũtõl rein rejjab kajjioñ kõm̦m̦an rũkal̦oor ro rekããl, ak rej kajjioñ dãpij wõt ro uwaan kabuñ ko aer. Ilo m̦ool, ewõr iien rar kajjioñ rõjañ ro uwaan kabuñ ko aer bwe ren kwal̦o̦k naan. Ñan waanjoñak, ilo 2001 eo, Pope eo etan John Paul II ear ba ilo juon lõta bwe ro uwaan kabuñ eo rej aikuj kwal̦o̦k kõn Gospel eo im rej aikuj kijejeto ilo jerbal in ãinwõt kar rijjilõk Paul, eo im ear ba: “Wo ñan eõ el̦aññe ijjab kwal̦o̦k gospel.” Pope in ear bar ba bwe jerbalin kwal̦o̦k naan ej ñan aolep ro uwaan kabuñ eo im jab ñan ro wõt me em̦õj aer katak im bõk kamminene kõn kilen kõm̦m̦ane jerbal in. Bõtab, jejjo wõt rar l̦oore naan kein an.
12 Ak ta kõn Ri Kõnnaan ro an Jeova? Rein wõt rej kwal̦o̦k naan im karoñ ro jet bwe em̦õj an Jijej jino Kiiñ jãn kar 1914 eo. Rej pokake Jijej ilo aer likũt m̦oktata jerbalin kwal̦o̦k naan ilo mour ko aer. (Mark 13:10, UBS) Juon bok (Pillars of Faith—American Congregations and Their Partners) ej kõmel̦el̦e im ba bwe Ri Kõnnaan ro an Jeova rej lukkuun kaorõk jerbalin kwal̦o̦k naan. Ej bar ba bwe ñe rein rej iioone armej ro me rekwõle, rebũrom̦õj, im renañinmej, rej kajjioñ jipañ er, bõtab rej keememej wõt bwe lukkuun mejãnkajjik eo aer ej ñan kwal̦o̦k kõn jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in im ñan katakin armej ro kõn wãween an Anij naaj lo̦mo̦o̦ren er. Ri Kõnnaan ro an Jeova rej wõnm̦aanl̦o̦k im kwal̦o̦k kõn ennaan in em̦m̦an im rej anõke wãween an Jijej im rũkal̦oor ro an kar kõm̦m̦ane jerbal in.
EWI JOÑAN AD AIKUJ KAJEEDED ENNAAN EO EM̦M̦AN, IM EWI TOON AD AIKUJ KÕM̦M̦ANE JERBAL IN?
13. Ewi joñan an rũkal̦oor ro an Jijej aikuj kajeeded ennaan eo em̦m̦an?
13 Jijej ear ba bwe rũkal̦oor ro an renaaj kwal̦o̦k naan im katakin ro jet kõn ennaan eo em̦m̦an ilo “aolepen lal̦” in. Ear jiroñ er bwe ren kõm̦m̦an rũkal̦oor ro jãn ‘aelõñ ko otemjej.’ (Matu 24:14; 28:19, 20) Mel̦el̦ein men in bwe rũkal̦oor ro an renaaj aikuj kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an ipel̦aakin lal̦ in.
14, 15. Ta ko rej kam̦ool bwe Ri Kõnnaan ro an Jeova rej kajejjet kanaan eo an Jijej kõn joñan an naaj ajeeded ennaan eo em̦m̦an? (Lale pija ko ilo jinoin katak in.)
14 Ri Kõnnaan ro an Jeova wõt rej kajejjet kũtien kanaan eo an Jijej bwe naaj kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an ipel̦aakin lal̦. Etke jemaroñ ba men in? Ilo Amedka, ewõr enañin 600,000 rũtõlin kabuñ ko rej ba er Kũrjin, bõtab ewõr elõñl̦o̦k jãn 1,200,000 Ri Kõnnaan ro an Jeova rej kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an ilo aelõñ en̦. Ilo pel̦aakin lal̦ in, ewõr 400,000 jim̦a bũrij ro ilo kabuñ in Katlik, bõtab ewõr elõñl̦o̦k jãn 8 milien Ri Kõnnaan ro an Jeova rej kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an ilo 240 aelõñ ko. Ealikkar bwe Ri Kõnnaan ro an Jeova rej kajeeded ennaan eo em̦m̦an ipel̦aakin lal̦ in im men in ej bõktok nõbar im aiboojoj ñan Jeova!—Sam 34:1; 51:15, UBS.
15 Kõj Ri Kõnnaan ro an Jeova, mejãnkajjik eo ad ej ñan jibadek aolep armej joñan wõt ad maroñ im kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an ñan er m̦okta jãn an itok jem̦l̦o̦kin. Kõn men in, em̦õj ad ukote im kõm̦m̦ane elõñ milien bok ko, Naan in Keeañ kab Awake! ko, tũrããk ko, im peba in kũr ko ñan kweilo̦k ko rel̦l̦ap im iien Kwõjkwõj ko. Jej leto letak aolep men kein ñan armej ro ilo ejjel̦o̦k on̦ãn. Im jej kõm̦m̦ani elõñ iaan bok ko ad ilo elõñl̦o̦k jãn 700 kajin ko. Ilo kar iiõ eo l̦o̦k, jaar kõm̦m̦ane enañin 4.5 bilien bok ko im kein riit ko rej pedped ilo Baibõl̦. Jaar bar kõm̦m̦ane elõñl̦o̦k jãn 200 milien kaape in Baibõl̦ eo ad (New World Translation of the Holy Scriptures) ilo elõñl̦o̦k jãn 130 kajin ko. Bareinwõt, mel̦el̦e ko ilo weep jait eo ad rej wal̦o̦k ilo elõñl̦o̦k jãn 750 kajin ko. Ri Kõnnaan ro an Jeova wõt rej kõm̦m̦ani aolep jerbal kein.
16. Etke jejel̦ã bwe kajoor eo an Anij ej pãd ippãn Ri Kõnnaan ro an Jeova?
16 Ewi toon ad aikuj kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan? Jijej ear ba bwe naaj kwal̦o̦k kake ennaan eo em̦m̦an m̦ae iien enaaj itok jem̦l̦o̦kin. Kõj Ri Kõnnaan ro an Jeova, jaar maroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan ilo raan kein ãliktata kõnke Jeova ear jipañ kõj ikijjeen kajoor eo an. (Jerbal 1:8; 1 Piter 4:14, UBS) Jet armej ilo kabuñ ko remaroñ ba: “Jetõb Kwõjarjar eo an Anij epãd ippem.” Bõtab, rein remaroñ ke wõnm̦aanl̦o̦k im kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan ilo raan kein ãliktata? Ewõr jet kabuñ ko rar kajjioñ kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan ãinwõt kõj, bõtab rar jab lo tõprak ilo kõttõpar in aer. Ro jet rem̦õn̦õn̦õ in kwal̦o̦k naan, bõtab rej kõm̦m̦ane jerbal in ium̦win jidik wõt iien. Im ebar wõr ro jet rej kwal̦o̦k naan jãn em̦ ñan em̦, bõtab rejjab kwal̦o̦k kake ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo an Anij. Kõn men in, jejjab maroñ ba bwe rein rej kõm̦m̦ane jerbal eo Jijej ear kõm̦m̦ane.
WÕN RO REJ LUKKUUN KWAL̦O̦K KÕN ENNAAN EO EM̦M̦AN ILO RAAN KEIN?
17, 18. (1) Etke jejel̦ã bwe Ri Kõnnaan ro an Jeova wõt rej kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo ilo raan kein? (2) Etke jemaroñ wõnm̦aanl̦o̦k im kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan?
17 Wõn ro rej lukkuun kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo an Anij ilo raan kein? Ri Kõnnaan ro an Jeova wõt! Etke jejel̦ã men in? Kõnke ejim̦we ennaan eo jej kwal̦o̦k kake. Jej kwal̦o̦k kake ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo me Jijej ear jiroñ rũkal̦oor ro an ñan kwal̦o̦k kake. Jej jibadekl̦o̦k armej ro kõnke jej l̦oor ejja wãween an Jijej im rũkal̦oor ro an kar kõm̦m̦ane jerbalin kwal̦o̦k naan. Ejim̦we unin ad kwal̦o̦k naan kõnke jej yokwe Jeova im armej ro. Ennaan eo em̦m̦aan jej kwal̦o̦k kake el̦aptata an ajeeded kõnke jej kwal̦o̦k naan ñan armej ro jãn aolep aelõñ im kajin. Bareinwõt, jenaaj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo m̦ae iien enaaj itok jem̦l̦o̦kin!
18 El̦ap ad bwilõñ kõn tõprak ko rej wal̦o̦k jãn jerbal eo armej ro an Jeova rej kõm̦m̦ane ilo raan kein ãliktata. Bõtab, ewi wãween ad kar maroñ kwal̦o̦k kõn ennaan eo em̦m̦an ipel̦aakin lal̦ in? Rijjilõk Paul ear ba: “Eo ej jerbal ilo kom̦ bwe kom̦win kõn̦aan im jerbal ñan kabuñbũruon ej Anij.” (Pilippai 2:13) Jekõn̦aan bwe Jeova en kakajoor wõt kõj bwe jen maroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan kõn ennaan eo em̦m̦an me Jijej Kũraij ear jiroñ kõj ñan kwal̦o̦k kake!—2 Timote 4:5.