“Komin Jab Bar Lelok Ñõn Jabrewõt Armij Nana Kin Nana”
“Komin jab bar lelok ñõn jabrewõt armij nana kin nana. Komin lemnok kin men ko remõn iman mejen armij otemjej.”—DRI ROM 12:17.
1. Kain mwil rot ekkã an armij kwaloke?
KE JUÕN jein im jatin ajiri ear iune, enañin aolep ien enaj bar kõmmane men in ñan e. Ekaburomõjmõj, bwe ejjab ajiri ro wõt rej ukõt nana kin nana. Elõñ ritto ro rej bar eindein. Ñe juõn armij ear kaillu ir, rekõnan bar kaillu e. Emol, enañin aolep ritto ro rejamin iune bar juõn armij, ak elõñ renaj irenwone ilo juõn wãwen ejjab alikar. Bõlen rej ñidemij kin armij eo ear kaillu ir, ak kabuk juõn wãwen bwe en jab lo tõbrak jen jibadbad ko an. Jekdon ta men ko rej kajerbale, mejenkajjik eo ej juõn wõt—ñan ukõt nana kin nana ak irenwone.
2. (a) Etke Ri Christian ro remol rej jumae kõnan eo ñõn irenwone? (b) Ta kajitõk ko im chapter eo ilo Bible jenaj etale kake?
2 Meñe kõnan eo ñan irenwone ej bed ibbed, Ri Christian ro remol rej jumae kõnan eo ñan kõmman eindein. Jen an eindein, rej kate ir ñan lor nan in kakabilek eo an ri jilek Paul: “Komin jab bar lelok ñõn jabrewõt armij nana kin nana.” (Dri Rom 12:17) Ta eo enaj kamakit kij ñan mour ekkar ñan kien in eutiej? Wõn eo elaptata jejjab aikwij lelok nana kin nana? Ta tokjen ko jenaj madmõde elañe jej jeor jen ad irenwone? Ñan uak kajitõk kein, jen etale eon ko ibelakin nan ko an Paul im lale ewi wãwen Dri Rom chapter 12 ej kwalok bwe kin ad jeor jen irenwone ej wãwen eo ejimwe, yokwe, im ettã buru ñan ad lore. Jenaj etale wãwen kein jilu kajjojo.
“Inem Ij Akwelap ñõn Kom”
3, 4. (a) Jino in Dri Rom chapter 12, ta eo Paul ear bwebwenato kake, im ta un eo unin elap an kar kajerbal nan eo “inem”? (b) Ilo wãwen et tiriamokake eo an Anij ear aikwij jelet Ri Christian ro ilo Rome?
3 Ilo jinoin chapter 12, Paul ej lale men ko emen rej ekkejel ibben don im rej jelet mour an juõn Ri Christian. Ej kwalok kin kõtan eo ad ibben Jehovah, ibben ri tõmak ro mõttad, ibben ro rej jab tõmak, im ibben ri utiej ro an kien. Ilo Dri Rom 12:1, Paul ej kalikar bwe ewõr juõn un eaorõk ñan jumae kõnan ko renana, ekoba kõnan ko bwe jen irenwone, ñe ej ba: “Inem ij akwelap ñõn kom, ro jeiõ im jãtiõ, kin tiriamokake ko an Anij.” Lale nan eo “inem,” eo ej melelen “kin men in.” Ilo mol, Paul ej ba, ‘Ekkar ñan men ko iar kamelele ñan kom, ij rejañ kom ñan kõmmane men ko inaj ba ñan kom kiõ.’ Ta eo Paul ear kamelele ñan Ri Christian ro ilo Rome?
4 Ilo chapter ko 11 moktata ilo letter eo an, Paul ear bwebwenato kin ien eo emõn ear bellok ñan Ri Jew ro im Ri Gentile ro bwe ren jimor erom iroij ro ibben Christ ilo Ailiñ eo an Anij, juõn kejatdikdik bwe Ri Israel ro ilo kanniek rar karmijeteik. (Dri Rom 11:13-36) Ien in emõn ear maroñ walok “kin tiriamokake ko an Anij.” Ewi wãwen Ri Christian ro ren uak ñan joij eo elap jen Anij me rejjab tellokid? Burueir rej aikwij obrak kin kamolol eo emũlal bwe en kamakit ir ñan kõmmane ta eo Paul ej ba kiõ: “Komin lelok enbwinemi men in jurtak emour, ekwojarjar, men in kabuñburuen Anij, eñin ami jerbal men in Jitõb.” (Dri Rom 12:1) Inem, ewi wãwen Ri Christian ro remaroñ lelok ir make einwõt juõn “men in jurtak” ñan Anij?
5. (a) Ewi wãwen juõn armij emaroñ lelok e make einwõt “[juõn] men in jurtak” ñan Anij? (b) Ta nan in kaiñi eo ej aikwij in jelet makitkit eo an juõn Ri Christian?
5 Paul ear wõnmanlok im kamelele: “Komin jab ilo wãwen dri lõl in: a komin kejakilkil kom ilo kõkãle ami lolãtãt, bwe komin melejoñ ta ankil an Anij emõn im kabuñburuen im wãppen.” (Dri Rom 12:2) Jen air kõtlok bwe jitõb eo an lal in en jelet wãwen air lemnak, rar aikwij in kõkãle lolãtãt ko air ñan wãwen an Christ lemnak. (1 Dri Korint 2:16; Dri Pilippai 2:5) Nan in kaiñi in ej aikwij in jelet makitkit ko an aolep Ri Christian ro remol jen ran ñan ran, ekoba kij rainin.
6. Ekkar ñan kamelele eo an Paul elikin an kar lemnak kake ilo Dri Rom 12:1, 2, ta eo enaj kamakit kij bwe jen jeor jen irenwone?
6 Ewi wãwen kamelele eo an Paul elikin an kar lemnak kake ilo Dri Rom 12:1, 2 ej jibañ kij? Einwõt Ri Christian ro emwij kabit ir kin jitõb ilo Rome, ekanuij lap ad kamolol kin an Anij wõnmanlok im kwalok ilo elõñ wãwen ko kin tiriamokake eo ear letok ñan kij, im ej wõnmanlok wõt in letok aolep ran ilo ad mour. Inem, juõn buru eobrak kin kamolol ej kamakit kij ñan karejar ñan Anij kin aolepen kajur ko ad, men ko mweied, im maroñ ko ad. Kõnan in jen buruõd ej bareinwõt kamakit kij ñan kõmman joñan wõt ad maroñ ñan lemnak, jab einwõt lal in, ak einwõt Christ. Im kin ad bõk lemnak eo an Christ men in ej jelet ewi wãwen ad jerbal ibben ro jet—ri tõmak ro mõttad im ro rejjab tõmak. (Dri Galetia 5:25) Juõn wanjoñok: Elañe jej lemnak einwõt Christ, men in enaj kamakit kij ñan jumae kõnan eo ñan irenwone.—1 Piter 2:21-23.
“Yokwe En Jab [Jelã Mon] Ankiliriõp”
7. Kain yokwe rot eo ej etale kake ilo Rom chapter 12?
7 Jej jeor jen ad lelok nana kin nana kinke ejjab juõn wãwen ejimwe wõt, ak bareinwõt ej juõn wãwen yokwe. Lale ewi wãwen an ri jilek Paul etale kin unin yokwe. Ilo book in Rom, Paul ear kajerbal nan in “yokwe” (a·gaʹpe ilo kajin Greek) elõñ kõtan ej konono kake yokwe eo an Anij im bareinwõt eo an Christ. (Dri Rom 5:5, 8; 8:35, 39) Bõtab, ilo chapter 12, Paul ear kajerbal a·gaʹpe ilo wãwen eo eoktak—ilo an konono kin wãwen ad kwalok yokwe ñan armij ro jet. Elikin an konono bwe men in lelok ko ilo jitõb rej oktak jen don me ewõr ibben jet ri tõmak ro, Paul ear konono kin juõn kadkad me aolep Ri Christian ro rej aikwij kaddeke. Ej ba: “Yokwe en jab [jelã mon] ankiliriõp.” (Dri Rom 12:4-9) Ñan kwalok yokwe ibben ro jet ej juõn kakõlle in Ri Christian ro remol. (Mark 12:28-31) Paul ej rejañ kij bwe jen lukkun kõmman bwe yokwe eo jej kwaloke einwõt Ri Christian ro en mol.
8. Ewi wãwen jemaroñ kwalok yokwe eo ejjab ankiliriõp ak ejaje mon?
8 Bareinwõt, Paul ear kalikar ewi wãwen ad kwalok yokwe eo ejjab jelã mon, ilo an ba: “Komin jõjõike men eo enana; komin edrep ñõn men eo emõn.” (Dri Rom 12:9) “Jõjõike” im “edrep” rej nan ko rekajur. “Jõjõike” emaroñ ukõte ñan “kitõtõkake.” Jej aikwij kitõtõkake ejjab leen ak tokjen nana ko wõt ak bareinwõt nana eo make. (Sam Ko 97:10) Nan eo “edrep” rej ukõte jen juõn nan in Greek eo ej melelen “ñan kabwilbwili” im ej jerbal ñe rej kaddeb ruo men ko ibben don. Juõn Ri Christian eo emol an yokwe ej lukkun bwilbwil ak ebin an eddeb ñan kadkad in lejokmen ñan joñan eo ej oktak im mõttan kadkad ko kadkadin.
9. Ta nan in kakkõl eo elõñ alen an Paul letok?
9 Elõñ alen an kar Paul konono kin juõn wãwen ñan kwalok yokwe. Ej ba: “Kajjitõk ibben Anij bwe en kejerammõn ro rej matõrtõre kom. Aet, kajjitõk bwe en kejerammõn ir im jab koole ir.” “Elañe eor en ej kõmmõn nana ñõn kom, komin jab ukõtlok kin nana.” “Ro jera, komin jab idrenwõne.” “Kwon jab kõtlok bwe nana en anjo iom, ak kwon anjo ion nana kin emmõn.” (Rome 12:14, 17-19, 21) Nan ko an Paul rej lukkun kalikar kin ewi wãwen ad aikwij in jerbal ibben ro rejjab tõmak, im bareinwõt ro rej jumae kij.
“Kajjitõk Ibben Anij Bwe En Kejerammõn Ro Rej Matõrtõre Kom”
10. Ilo wãwen et eo jemaroñ kajerammõn ro rej matõrtõr kij?
10 Ewi wãwen jej lore nan in rejañ ko an Paul: “Kajjitõk ibben Anij bwe en kejerammõn ro rej matõrtõre kom”? (Rome 12:14) Jesus ear ba ñan ri kalor ro an: “Komin yokwe ro dri kijirãte kom, im jar kin ro rej matõrtõr kom.” (Matu 5:44; Luk 6:27, 28) Inem, juõn wãwen jemaroñ kajerammõn ro rej matõrtõr kij ej kin ad jar kin ir, im kajitõk ibben Anij bwe elañe jabdewõt ej jumae kij kin air jajelokjen, Jehovah en kabellok mejeir ñan mol eo. (2 Dri Korint 4:4) Emol, ejeja an walok bwe juõn en kajitõk ibben Anij bwe en kajerammõn juõn eo ej matõrtõr e. Bõtab, elañe elaplok ad lemnak in anõke wãwen an Christ lemnak, enaj laplok ad maroñ in yokwe ri kijirãt ro. (Luk 23:34) Ta eo enaj walok elañe jej kwalok yokwe rot in?
11. (a) Ta eo jemaroñ katak jen wanjoñok eo an Stephen? (b) Einwõt ear walok ilo mour eo an Paul, ta oktak eo emaroñ walok ibben jet ri matõrtõr ro?
11 Stephen kar juõn eo ear jar kin ro rej matõrtõr e, im jar eo an ear wõr tokjen. Ejjab to elikin Pentecost 33 C.E., ri jumae ro an congregation eo an Ri Christian rar jibwe Stephen, iberlok e jen jikin kwelok in Jerusalem, im rar kade kin dekã ko. Mokta jen an kar mij, ear lamõj: “O Iroij kwon jab narueir ilo jerawiwi in.” (Jerbal 7: 58–8:1) Juõn ian emaan ro me Stephen ear jar kake ilo ran eo kar Saul, eo ear lale im buñburuen kin air mõn Stephen. Tokelik, Jesus elikin an kar jerkakbiji ear weaklok ñan Saul. Ri matõrtõr in ear oktak im erom juõn ri kalor eo an Christ im tokelik rar jelã kajjen einwõt ri jilek Paul, eo ear jeje letter eo ñan Ri Rome ro. (Jerbal 26:12-18) Ilo errã ibben jar eo an Stephen, alikar Jehovah ear jab naruõn Paul kin jerawiwi eo an kin an kar juõn ri matõrtõr. (1 Timote 1:12-16) Ejelok bwilõñ kin unin an kar Paul rejañ Ri Christian ro: “Kajjitõk ibben Anij bwe en kejerammõn ro rej matõrtõre kom”! Ear jelã jen iminene eo an bwe jet ri matõrtõr ro remaroñ oktak im erom ri karejaran Anij. Ilo ran kein ad, jet ri matõrtõr ro rar bareinwõt oktak im erom ri tõmak ro kin mwilin inemõn ri karejaran Jehovah rej kwaloke.
“Komin Ainemõn Iben Armij Otemjej”
12. Ewi wãwen nan in kakkõl eo ilo Dri Rom 12:9, 17 rej errã ibben don?
12 Nan in kakkõl eo an Paul tokelik kin wãwen ad jerbal ibben ro rejjab tõmak im ro jet ej: “Komin jab bar lelok ñõn jabrewõt armij nana kin nana.” Nan kein rej walok rej erra ibben ta eo ear ba moktalok: “Komin jõjõike men eo enana.” Ilo mol, ewi wãwen juõn armij emaroñ ba bwe elukkun jõjõike men eo enana, elañe ej kajerbal nana ñan nawõnãn ro jet? Ilo an kõmman men in enaj oktak jen wãwen an kwalok yokwe “en jab [jelã mon] ankiliriõp.” Inem Paul ej ba: “Komin lemnok kin men ko remõn iman mejen armij otemjej.” (Dri Rom 12:9, 17) Ewi wãwen jemaroñ jerbale nan kein?
13. Ilo wãwen et jej make jerbal “iman mejen armij otemjej”?
13 Mokta, ilo letter eo an ñan ro Ri Korint, Paul ear jeje kin melejoñ eo me ri jilek ro rar wõnmaiki. Ear ba: “Kim men in aluij ñõn lõl, im ñõn enjel rõn, im ñõn armij rõn. . . . Ke rej kajirere kim, kimij jar; ke rej matõrtõre kim, kimij kijenmij; Ke rej rurue kim, kim akwelap.” (1 Dri Korint 4:9-13) Eindein, Ri Christian ro remol rainin rej men in aluij ñan armij ro an lal in. Ñe ro rej bed ibelakid rej lo men ko remõn jej kõmmani meñe ejjab jimwe im tellokid wãwen air jerbal ibbed, men in emaroñ karel burueir ñan mõnõnõ in roñjake ennan eo ad.—1 Piter 2:12.
14. Ilo joñan et eo jej kõmman ainemõn?
14 Bõtab, en ewi joñan ad kõmmane ñan kawõnmanlok ainemõn? Jej aikwij in kõmmane men in joñan wõt ad maroñ. Paul ear ba ñan Ri Christian ro jein im jatin: “Elañe e maroñwe, einwõt ej ber ibemi, komin ainemõn iben armij otemjej.” (Dri Rom 12:18) “Elañe e maroñwe” im “einwõt ej ber ibemi” rej nan ko me rej kalikar bwe ejjab ien otemjej jenaj maroñ kõmman ainemõn ibben ro jet. Ñan wanjoñok, jejamin kokkure juõn kien an Anij ñan baj kejbãrok ainemõn eo ibben ro jet. (Matu 10:34-36; Dri Hibru 12:14) Ak, ilo kõmmanwa jenaj kõmmane joñan wõt ad maroñ—meñe jejjab jumae nan in kaiñi ko rewãnik—ñan kõmman ainemõn “iben armij otemjej.”
“Komin Jab Irenwõne Kin Kom”
15. Ta un eo unin ad karmijete irenwone eo ej bed ilo Dri Rom 12:19?
15 Paul ear letok bar juõn unin ekajur kin etke jejjab aikwij irenwone; men in ej ial in ettã buru. Ear ba: “Kom jitenburu, komin jab irenwõne kin kom, a lelok jikin ñõn illu eo: bwe emwij je, Kwonaõ irenwõne, I naj nawõnan, Iroij e ba.” (Dri Rom 12:19) Juõn Ri Christian eo ej irenwone ewãlok. Ej make bõk maroñ eo ej tellokin wõt Anij. (Matu 7:1) Bareinwõt, ilo an make irenwone nana eo, ej kwalok bwe edik wõt an tõmak kin kallimur eo an Jehovah: “I naj nawõnan.” Oktan men in, Ri Christian ro remol rej liki bwe Jehovah enaj “ekajet kin ro E ar kãlet ir.” (Luk 18:7, 8; 2 Dri Tessalonika 1:6-8) Ilo ettã buru, rej likite wõt ñõn irenwone nana eo ilo pein Anij.—Jeremiah 30:23, 24; Dri Rom 1:18.
16, 17. (a) Ta melelen ñan “ejoji melle kijeek” ion bõran bar juõn? (b) Emwij ke am make lo wãwen an joij kamed buruen juõn ejjab tõmak? Kwalok juõn wanjoñok.
16 Irenwone juõn ri jumae emaroñ kabin buruen, ak ad kwalok joij ñan e emaroñ kamed buruen. Etke? Lale nan ko an Paul ñan Ri Christian ro ilo Rome. Ear ba: “A elañe eo ej kijirãte yuk e kwuli, kwon najirik e; elañe e maro, kwon kairak e: bwe kin am kõmõn men in kwo naj ejoji melle kijeek na ion bõran.” (Dri Rom 12:20; Jabõn Kennan 25:21, 22) Ta melelen men in?
17 Ñan “ejoji melle kijeek na ion bõran” ej juõn nan in kõkkar im ear itok jen wãwen eo rar kaunlok jen mãl ko ilo ien ko an Bible. Rar likit mãl eo iloan juõn um, im rar likit ejoji melle kijeek jab iumin mãl eo wõt ak bareinwõt ion. Ejoji melle kijeek ion mãl eo ej kalaplok bwil eo im kin men in ej unlok ak kajenolok menoknok ko ak men ko retton ilo mãl eo. Ejja wãwen in lok wõt, ñe jej kõmman jerbal ko rejoij ñan juõn ri jumae, jemaroñ ‘kaunlok’ nana eo ilo buruen im kõmman bwe en an kwalok kadkad ko kadkadin remõnlok. (2 Kiñ 6:14-23) Ilo mol, elõñ ro uan congregation an Ri Christian ro rar reel mokta ñan kabuñ eo emol kin kõmman ko rejoij me ri karejaran Jehovah rar kõmman ñan ir.
Etke Jej Jab Irenwone
18. Etke ej men in jimwe, yokwe, im ettã buru bwe jen jab irenwone?
18 Ilo etale in ekadu kin Dri Rom chapter 12, emwij ad lo jet un ko unin raorõk kin etke jejjab “bar lelok ñõn jabrewõt armij nana kin nana.” Kein ka juõn, jeor jen irenwone ej ial eo ejimwe bwe jen lore. Ekkar ñan tiriamo an Anij me ear kwalok ñan kij, ej men in jimwe im kõmmanwa bwe jej lelok kij make ñan Jehovah im mõnõnõ in bokake kien ko an—ekoba kien eo ñan yokwe ri kijirãt ro ad. Kein ka ruo, kin ad jab lelok nana kin nana ej ial in yokwe bwe jen lore. Ilo ad jab irenwone ak jen men in jej kawõnmanlok ainemõn, jej kejatdikdik ilo yokwe bwe jemaroñ jibañ jet ri jumae ro relej bwe ren oktak im erom ri kabuñ ro an Jehovah. Kein ka jilu, jeor jen nawõnãn nana ej ial in ettã buru bwe jen lore. Irenwone kin kij make enaj kar wãlok, kinke Jehovah ej ba: “Kwonaõ irenwõne.” Nan in Anij ej bar kakkõl: “Ñe jua [ewãlok] ej itok, ien eo ej waloktok jok; a meletlet ej bed iben ro retã.” (Jabõn Kennan Ko 11:2) Ilo meletlet jej likit ñõn irenwone nana eo ilo pein Anij bwe men in ej kwalok ad ettã buru.
19. Ta eo jenaj etale ilo katak in tok juõn?
19 Paul ej kwalok point eo elap ilo bwebwenato eo an kin ewi wãwen jej aikwij jerbal ibben ro jet. Ej rejañ Ri Christian ro: “Nana en jab anjo jen yuk, a kwon anjo jen nana kin emõn.” (Dri Rom 12:21) Ta ijjibed ko renana jej jelmae rainin? Ewi wãwen jemaroñ bõk anjo jen men kein? Jenaj etale uak ko kin kajitõk kein im ko jet rej ekkejel ñan kajitõk kein ilo katak in tok juõn.
Kwomaroñ Ke Kamelele?
• Ilo Dri Rom chapter 12, ta nan in kakkõl eo elõñ alen an walok?
• Ta eo enaj kamakit kij bwe jen jab irenwone?
• Ta tokjen ko kij im ro jet jenaj bõki elañe jejjab ‘lelok nana kin nana’?
[Bo̦o̦k eo ilo peij 22]
Dri Rom chapter 12 ej kwalok kõtan eo an Ri Christian ro ibben
• Jehovah
• Ri Tõmak Ro Mõttan
• Ro Rejjab Tõmak
[Pija eo ilo peij 23]
Letter eo an Paul ñan Ri Rom ro ear lelok ñan Ri Christian ro nan in kakabilek ko rekeie
[Pija eo ilo peij 25]
Ta eo jemaroñ katak jen joñok eo an ri kalor eo Stephen?