KATAK 5

Katakin Ajri ro Nejũm̦ jãn ke Rej Dik Wõt

1, 2. Wõn eo jemãn im jinen ajri ro rej aikuj reilo̦k ñane bwe en jipañ erro ñan lale im kõkkaajiririik ajri ro nejier?

‘AJRI ro rej menin jolõt jãn Jeova.’ (Sam 127:3) Naan kein rej an juon eo me ear wõr nejin im ear mour enañin 3,000 iiõ ko remootl̦o̦k. Ajri ro rej menin jolõt jãn Anij, im enañin aolep rippãlele ro me em̦õj aer m̦are remaroñ bõk jeraam̦m̦an in. Ej juon menin m̦õn̦õn̦õ ñe ej wõr nejin rippãlele ro. Meñe ãindein ak ewõr jet eddo ko me rej aikuj kõm̦m̦ani ñe ej wõr nejier.

² Ejjab pidodo ñan lale im kõkkaajiririik ajri ro nejid, el̦aptata ilo raan kein. Meñe ãindein, ak elõñ rar lo tõprak ilo aer kõm̦m̦ane men in. Baibõl̦ ej ba, ‘El̦aññe Jeova ejjab kalõk m̦weo, ro rej kalõke rej jerbal pata.’ (Sam 127:1) Ãindeinl̦o̦k wõt, jeban lo tõprak ilo ad lale im kõkkaajiririik ajri ro nejid el̦aññe jejjab l̦oori naan in tõl ko an Jeova. Baibõl̦ ej bar ba: “Kwõn lõke Jeova kõn aolepen bũruom̦, im kwõn jab atartar ioon jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo am̦.” (Jabõn Kõnnaan 3:5) Kwõj ke m̦õn̦õn̦õ in roñjake naan in tõl ko an Jeova ilo am̦ lale im kõkkaajiririik ajri ro nejũm̦ jãn ke rej niñniñ l̦o̦k ñan ñe rerũtto?

L̦OORE NAAN IN TÕL KO ILO BAIBÕL̦

3. Ta eo Anij ej kõtmãne bwe jemãn ajri ro ren kõm̦m̦ane?

³ Ilo elõñ jikin ko ipel̦aakin lal̦ in, ekkã an em̦m̦aan ro l̦õmn̦ak bwe ej an kõrã ro jerbal ñan lale im katakin ajri ro nejier. Baibõl̦ ej kwal̦o̦k bwe ej an em̦m̦aan ro eddo eo ñan jerbal im kabwe aikuj ko an baam̦le eo an. Bõtab, eñin ej ke ijo kun̦aaer wõt ñan baam̦le eo? Ejjab. Anij ej kõtmãne bwe jemãn im jinen ajri ro ren jipañ doon ñan lale im katakin ajri ro nejier.​—Jabõn Kõnnaan 1:8, 9.

4. Ewi wãween ad aikuj watõk ajri ro nejid?

⁴ Ilo jet aelõñ ko, ekkã an armej ro kajjitõke niñniñ ko nejin ro nukwier bwe ren bõk er im kõkkaajiririik er. Ñe ej wal̦o̦k wãween in, ekkã an pen ad ba jaab ñan armej ro. Bõtab, ro jemãn im jinen ajri ro rej aikuj keememej bwe ej aer eddo ñan lale ajri ro nejier. Elukkuun lõñ eoon ko ilo Baibõl̦ me rej kaalikkar kõn joñan aorõkin an jemãn im jinen ajri ro aikuj epaake ajri ro nejier. (Duteronomi 6:6, 7; Epesõs 6:4) Ro jemãn im jinen ajri ro rej aikuj yokwe im kaorõk ajri ro nejier kajjojo im watõk er ãinwõt “menin jolõt jãn Jeova.” Kõn men in, ñe ewõr nejũm̦ ajri, kwõn yokwe im kaorõk aolep ajri rein nejũm̦ ãinwõt ro ‘rejitõnbõro’ ippam̦.​—Sam 127:3; Jabõn Kõnnaan 31:2, UBS.

5. Ta eo rippãlele ro rej aikuj keememej ñe rej pepel̦o̦k im̦aan kõn jete nejier rekõn̦aan?

⁵ Ilo jet jikin, ekkã an armej ro kõtmãne bwe en lukkuun lõñ nejin kõrã ro ajri. Ak ilo m̦ool, rippãlele ro me em̦õj aer m̦are rej aikuj make pepe kõn jete nejier ajri rekõn̦aan. Bõtab, m̦okta jãn aer kõm̦m̦ane pepe in, rej aikuj keememej bwe enaaj aerro eddo ñan naajdik, wia nuknuk, im katakini aolep ajri ro naaj nejier. Jet rippãlele rejjab maroñ kabwe aikuj ko an aolep ajri ro nejier. Kõn men in, rej aje jet iaan ajri ro nejier ñan ro nukwier bwe ren lale er. Ejim̦we ke aer kõm̦m̦ane men in? Ejjab, kõnke ej an jemãn im jinen ajri ro eddo ñan lale ajri ro nejier. Baibõl̦ ej ba: “El̦aññe juon ejjab kõjparok ak lale ro nukũn, el̦aptata ñan ro rej pãd ilo baam̦le eo an make, ej kaarmejjete tõmak in ad.” (1 Timote 5:8, UBS) Rippãlele ro rej aikuj pepel̦o̦k im̦aan kõn jete nejier rekõn̦aan bwe ren maroñ kabwe aikuj ko aer. Ekkar ke ñan aer kõjerbal wãween ko ñan bõbrae bõro̦ro (birth control)? Eokwe, pepe eo ej an bar rippãlele ro make. Bareinwõt, ej aer make pepe eo ñan kããlõt wãween rot eo me rekõn̦aan kõjerbale ñan bõbrae bõro̦ro. Baibõl̦ ej ba: “Kajjojo armej en make ineek kun̦aan.” (Galetia 6:5, UBS) Bõtab, rej aikuj keememej bwe jabdewõt kein bõbrae bõro̦ro ko me rej kõjerbali ñan m̦an lo̦jien kõrã ro ej n̦ae Baibõl̦. Jeova Anij ej “unin mour an men otemjej.” (Sam 36:9, UBS) Kõn men in, el̦aññe em̦õj an jino ejaak niñniñ eo ilo lo̦jien juon kõrã im rej pepe ñan m̦an lo̦jien, men in ejjab kwal̦o̦k kautiej ñan Jeova. Ejjel̦o̦k oktak men in jãn ñe juon armej ej uror.​—Sam 139:16; Jeremaia 1:5.

MEN KO AJRI EO NEJŨM̦ EJ AIKUJI

6. Ñããt eo em̦m̦antata ñan jino katakin juon ajri?

⁶ Bok in Jabõn Kõnnaan 22:6 ej ba: “Kwõn katakin juon ajri ilo ial̦ eo en etal ie.” Ro jemãn im jinen ajri ro rej aikuj katakin ajri ro nejier. Ñããt eo rej aikuj jino katakin ajri ro nejier? Jãn ke rej dik wõt. Rijjilõk Paul ear ba bwe kar katakin Timote ‘jãn ke ear ajri.’ (2 Timote 3:15) Naan in Grik eo me kar kõjerbale ñan naan in “ajri” ej jitõñl̦o̦k ñan juon niñniñ ak juon niñniñ ejjañin l̦otak. (Luk 1:41, 44; Jerbal 7:18-20) Men in ej kaalikkar bwe kar katakin Timote jãn ke ear lukkuun dik wõt. Iien eo em̦m̦antata ñan jino katakin juon ajri ej ñe ej niñniñ wõt. Meñe rej niñniñ wõt ak rej katak.

7. (1) Etke eaorõk bwe jemãn im jinen niñniñ ko ren kwal̦o̦k aer yokwe ñan niñniñ ko nejier? (2) Ewi joñan an Jeova im Nejin epaake doon?

⁷ Juon kõrã ear ba: “Iar yokwe niñniñ eo nejũ jãn iien eo ear l̦otak.” Ãindein enañin aolep kõrã ro. Ewõr juon kõtaan epaak ikõtaan kõrã ro im niñniñ ko nejier ãlikin aer l̦otak. Im kõtaan in aer ej epaakl̦o̦k wõt ilo tõre ko me niñniñ eo ej ninnin ippãn jinen. (Lale 1 Tessalonika 2:7, UBS.) Ñe juon kõrã ej jiburlepe niñniñ eo nejin im kõnnaan ñane, niñniñ eo ej eñjake an jinen yokwe im kaorõke. Niñniñ ko rej aikuji an jineer jiburlepe er im kõnnaan ñan er. (Lale Aiseia 66:12, UBS.) Ak ta kõn jemãn niñniñ eo? Eokwe, e bareinwõt ej aikuj kate ñan epaake niñniñ eo nejin. Jeova ej juon waanjoñak em̦m̦an kõn men in. Bok in Jabõn Kõnnaan ej kwal̦o̦k kõn an Jeova lukkuun epaake Nejin. Ej kwal̦o̦k bwe Jijej ear pãd ippãn Jeova jãn jinoin, im ear “jitõnbõro ippãn raan otemjej.” (Jabõn Kõnnaan 8:22, 30; Jon 1:14, UBS) Em̦m̦aan ro rej aikuj bar kwal̦o̦k aer yokwe ajri ro nejier im kate er ñan jino epaake er jãn ke rej niñniñ wõt. Juon em̦m̦aan ear ba: “Kwal̦o̦k am̦ yokwe niñniñ eo nejũm̦. Niñniñ eo eban jorrããn kõn am̦ jiburlepe im mejenmaiki.”

8. Ta eo jemãn im jinen ajri ro rej aikuj jino kõm̦m̦ane ñan ajri ro nejier jãn ke rej niñniñ wõt?

⁸ Elõñl̦o̦k men ko niñniñ ko rej aikuji. Rej jino ekkatak jãn iien eo rej l̦otak. Ro el̦aptata an niñniñ ko katak jãn er ej jemãer im jineer. Ñan waanjoñak, rej jino katak kõn kajin eo an jemãer im jineer. Ro me rej ekkatak kõn niñniñ ko rej ba bwe enaaj pidodol̦o̦k an ajri ro katak kilen kõnnaan im riit ñe jemãer im jineer rej jol̦o̦k el̦ap iien ippãer jãn ke rej niñniñ wõt. Eñin unin kwõj aikuj jino kõnnaan im riit ñan ajri eo nejũm̦ jãn ke ej niñniñ wõt. Ejjabto, enaaj jino anõke eok, im kwõnaaj jino katakini riit. Ñe kwõnaaj kõm̦m̦ane men in, ajri eo nejũm̦ enaaj jel̦ã riit m̦okta jãn an jino jikuul̦ im enaaj em̦m̦an an ekkatak. Men in enaaj jipañ ajri eo el̦aptata ñe kom̦ij mour ilo jikin ko me ejjab lukkuun em̦m̦an jikuul̦ ko ie.

9. Etke eaorõk bwe rũtto ro ren katakin ajri ro nejier kõn Jeova?

⁹ Men eo eaorõktata jemãn im jinen ajri ro rej aikuj kõm̦m̦ane ñan ro nejier ej ñan jino katakin er kõn Jeova. (Lale Duteronomi 8:3.) Etke? Kõnke ajri ro nejier ren l̦ak rũttol̦o̦k ren jet armej ro me rem̦m̦an. Ñe ajri ro rej kajjioñe Jijej, ej ãinwõt ñe rej “kõn̦ak armej ekããl.” (Epesõs 4:24) Ñe jej kalõk juon em̦, ej aikuj em̦m̦an men ko jej kõjerbali ñan kalõke m̦weo kaki im ej aikuj jim̦we wãween ad kalõke. Ãindeinl̦o̦k wõt, bwe jen maroñ jipañ ajri ro nejid, jej aikuj katakin er kõn men ko rem̦m̦an im ej aikuj jim̦we wãween ad katakin er.

KATAKIN AJRI EO NEJŨM̦ KÕN KATAK KO REM̦OOL

10. Ta men ko rem̦m̦an ajri ro rej aikuj jino katak ñan kwal̦o̦ki?

¹⁰ Bwe en em̦m̦an im pen juon em̦, ej aikuj em̦m̦an men ko jej kõjerbali ñan kalõke m̦weo kaki. Ñan waanjoñak, jenaaj aikuj jimããn̦, al̦al̦ im bũl̦ãwut ko reppen, im men ko ãierl̦o̦kwõt. Ãindeinl̦o̦k wõt, bwe ajri ro ren rũttol̦o̦k im jet armej ro me rem̦m̦an, ewõr men ko rej aikuj katak ñan kwal̦o̦ki. Rijjilõk Paul ear kwal̦o̦k bwe men ko me rem̦m̦antata im remaroñ jipañ kõj ñan l̦oore joñak eo an Kũraij rej ãinwõt ‘kool̦, jelba, im dekã aorõk.’ (1 Korint 3:10-12) Men kein raorõk rej kõkkar kõn tõmak, mãlõtlõt, jel̦ãl̦o̦kjen̦, tiljek, jel̦ã kautiej, im jel̦ã kwal̦o̦k kam̦m̦oolol kõn Jeova im kien ko an. (Sam 19:7-11; Jabõn Kõnnaan 2:1-6; 3:13, 14) Ta ko rũtto ro remaroñ kõm̦m̦ani ñan jipañ ajri ro nejier bwe ren jino kwal̦o̦k men kein jãn ke rej dik wõt? Ej ilo aer l̦oore juon men me kar je ilo Baibõl̦ ilo kar iien ko etto. Ta in? Jen lale.

11. Ta ko Ri Israel ro rar aikuj kõm̦m̦ani ñan jipañ ajri ro nejier bwe ren yokwe Jeova?

¹¹ M̦okta jãn an kar Ri Israel ro del̦o̦ñl̦o̦k ilo Ãneen Kallim̦ur eo, Jeova ear jiroñ jemãn im jinen ajri ro im ba: “Naan kein, ij jiroñ eok rainin, ren [pãd] ilo bũruom̦, im kwõn kanooj katakin ro nejũm̦ kaki, im kwõn kõnono kaki ñe kwõj jijet ilo m̦weo im̦õm̦, im ñe kwõj etetal ilo ial̦, im ñe kwõj babu, im ñe kwõj jerkak.” (Duteronomi 6:6, 7) Ekkar ñan eoon in, jemãn im jinen ajri ro rej aikuj kõm̦m̦ane juon joñak em̦m̦an ñan ro nejier. Bareinwõt, rej aikuj m̦õttaik er, bwebwenato ippãer, im katakin er kõn Anij.

12. Etke eaorõk bwe jemãn im jinen ajri ro ren juon joñak em̦m̦an ñan ajri ro nejier?

¹² Kwõn juon joñak em̦m̦an. Men eo m̦oktata Jeova ear ba ñan ro jemãn im jinen ajri ro ej, “Naan kein . . . ren [pãd] ilo bũruom̦.” Innem ear ba: “Im kwõn kanooj katakin ro nejũm̦ kaki.” Ealikkar bwe naan ko an Jeova rar aikuj m̦okta pãd ilo bũruon ro jemãn im jinen ajri ro. Mel̦el̦ein bwe rar aikuj yokwe Jeova im mour ekkar ñan kien ko an. Rũtto ro rej aikuj kõm̦m̦ane men in bwe ren maroñ katakin ajri ro nejier ñan yokwe Jeova. (Jabõn Kõnnaan 20:7, UBS) Etke? Kõnke meñe ajri ro rej katak jãn men ko rej roñ, ak el̦apl̦o̦k aer katak jãn men ko rej loi.​—Luk 6:40, UBS; 1 Korint 11:1.

13. Ewi wãween an jemãn im jinen ajri ro maroñ l̦oore joñak eo an Jijej?

¹³ Kwõn m̦õttaik er. Jeova ear bar ba ñan Ri Israel ro bwe ren kõnnaan ippãn ajri ro ‘nejier ñe rej jijet ilo m̦õko im̦weer im ñe rej etetal ilo ial̦ ko.’ Jekdo̦o̦n ñe el̦ap an jemãn im jinen ajri ro poub ak rej aikuj kõm̦m̦an aer iien ippãn ajri ro nejier. Jijej ear kõm̦m̦an an iien ippãn ajri ro. Ilo raan ko m̦okta jãn an kar mej, armej ro rar “ãñintok ñan ippãn ajri reddik.” Ta eo Jijej ear kõm̦m̦ane ñan ajri rein? Ear “jiburlep er, im likũt pein ioer, im jar kõn er.” (Mark 10:13, 16) Meñe elukkuun kar dik an Jijej iien kõnke m̦õttan jidik enaaj kar mej, ak ear kõm̦m̦an an iien ippãn ajri rein. Men in ej juon joñak em̦m̦an ñan jemãn im jinen ajri ro!

14. Etke eaorõk bwe jemãn im jinen ajri ro ren kõm̦m̦an aer iien ippãn ajri ro nejier?

¹⁴ Kwõn bwebwenato ippãer. Ñe kwõj kõm̦m̦an am̦ iien ippãn ajri ro nejũm̦, enaaj pidodo am̦ bwebwenato ippãer. Im ñe el̦apl̦o̦k am̦ bwebwenato ippãer, enaaj l̦apl̦o̦k am̦ jel̦ã kõn kain armej rot er. Ak keememej bwe ñe kwõj bwebwenato ippãn ajri ro nejũm̦, kwõjjab aikuj kõnnaan wõt ak kwõj aikuj bar roñjake aer kõnnaan. Juon kõrã me ej pãd ilo aelõñ in Brazil ear ba: “Iar aikuj kate eõ bwe in jel̦ã roñjake im kajjioñ mel̦el̦e.” Kõn an kar kõrã in kõm̦m̦ane men in, l̦addik eo nejin ear jab mijak in kwal̦o̦k bũruon ñane.

15. Ta eo eaorõk bwe rũtto ro ren kõm̦m̦ane ippãn ro nejier?

¹⁵ Ajri ro rej aikuj iien ñan “ettõñ,” iien ñan iukkure, im iien ñan kõm̦m̦ani menin kam̦õn̦õn̦õ ko. (Ekklisiastis 3:1, 4; Zekaraia 8:5) El̦ap an aorõk bwe rũtto ro ren iukkure ippãn ajri ro nejier im kõm̦m̦ani men ko relimo ippãn doon. Ekabũrom̦õjm̦õj bwe elõñ baam̦le ko rej l̦õmn̦ak bwe alwõj tipi ej men eo wõt remaroñ kõm̦m̦ane ñan m̦õn̦õn̦õ ippãn doon. Ewõr jet pija in alwõj ko me remaroñ em̦m̦an. Bõtab, elõñ pija ko rej kwal̦o̦k kõn men ko renana im rejekkar ñan Kũrjin ro. Bareinwõt, alwõj tipi emaroñ ko̦kkure iien ko an baam̦le eo ñan bwebwenato ippãn doon. Kõn men in, eaorõk bwe kwõn bar kõm̦m̦ani men ko jet relimo ippãn ajri ro nejũm̦ ãinwõt al, iukkure, kobal̦o̦k ippãn ro m̦õttami, ak jam̦bo bajjek. Am̦ kõm̦m̦ani men kein enaaj kõm̦m̦an bwe en pidodo am̦ bwebwenato ippãn ajri ro nejũm̦.

16. (1) Ta eo jemãn im jinen ajri ro rej aikuj katakin ajri ro kaki kõn Jeova? (2) Ewi wãween aer maroñ katakin ajri ro kõn Jeova?

¹⁶ Kwõn katakin er kõn Anij. Jeova ear ba bwe jemãn im jinen ajri ro rej aikuj katakin ajri ro nejier. Ta ko kwõmaroñ katakin ro nejũm̦ kaki? Eokwe, kwõj aikuj m̦okta keememej naan ko an Jeova ke ear ba: “Kwõn yokwe Jeova am̦ Anij kõn aolepen bũruom̦, im kõn aolepen am̦, im kõn aolepen am̦ kajoor.” (Duteronomi 6:5) Ãlikin an Jeova kar ba men in, ear ba: “Naan kein . . . kwõn kanooj katakin ro nejũm̦ kaki.” Mel̦el̦ein men in bwe kwõj aikuj katakin ajri ro nejũm̦ kõn Jeova bwe ren yokwe E kõn aolepen bũrueer im l̦oori kien ko an. (Lale Hibru 8:10.) Ewi wãween am̦ katakin er ñan yokwe Jeova? Baibõl̦ ej ba bwe kwõn katakin er “ñe kwõj jijet ilo m̦weo im̦õm̦, im ñe kwõj etetal ilo ial̦, im ñe kwõj babu, im ñe kwõj jerkak.” Jeova ej kaalikkar bwe men eo eaorõktata kwõj aikuj kõm̦m̦ane ñan jipañ ajri ro nejũm̦ ej ilo am̦ ekkeini am̦ bwebwenato ippãer kõn E. Men in ej kitibuj am̦ keini am̦ katak Baibõl̦ ippãer.

17. (1) Ta eo jemãn im jinen ajri ro rej aikuj kate er ñan kõm̦m̦ane? (2) Etke eaorõk bwe ren kõm̦m̦ane men in?

¹⁷ Enañin aolep ro ewõr nejier rejel̦ã bwe epen ñan katakin ajri ro juon men me enaaj tõpar bũrueer. Rijjilõk Piter ear rõjañ ri tõmak ro m̦õttan im ba: “Ãinwõt niñniñ rej kab l̦otak, kom̦win kanooj kõn̦aan milik em̦m̦an im erreo wõt.” (1 Piter 2:2) Milik eo me ej kõnono kake ilo eoon in ej kõkkar kõn katak ko ilo Baibõl̦ eo. Ejjab aolep armej rej make pãd im kõn̦aan bõk katak kein. Eñin unin jemãn im jinen ajri ro rej aikuj pukot wãween ko me remaroñ kõm̦m̦an bwe ajri ro nejier ren kõn̦aan katak kõn Anij, ãinwõt an juon niñniñ make pãd im kõn̦aan ninnin.

18. Ewi wãween an jemãn im jinen ajri ro maroñ l̦oore Jijej ñe rej katakin ajri ro nejier?

¹⁸ Jijej ear kõjerbali waanjoñak ko ilo katak ko an bwe ren maroñ tõpar bũruon armej ro. (Mark 13:34; Luk 10:29-37) Epidodo an ajri ro roñjake ñe jej kõjerbal waanjoñak ko. Kwõn kõjerbal pija ko im bwebwenato ko jãn Baibõl̦ ñan katakin ajri ro nejũm̦ naan in kakapilõk ko jãn Baibõl̦. Juon iaan bok ko kwõmaroñ kõjerbale ñan kõm̦m̦ane men in ej Aõ Buk in Bwebwenato ko Jen Baibel.a Kwõmaroñ bar kajjitõk ippãn ajri ro bwe ren jiña. Ak kom̦ maroñ bar kõm̦m̦an tieta ippãn doon kõn bwebwenato ko ilo Baibõl̦. Jijej ear bar kwal̦o̦k kajjitõk ko ilo an kar katakin armej ro. (Matu 17:24-27) Kwõn kõjerbal kajjitõk ko ñe kwõj katak ippãn ajri ro nejũm̦. Ñe kwõj kwal̦o̦k ñan er juon iaan kien ko an Anij, kwõn kajjitõk ippãer im ba: Etke Jeova ear letok kien in ñan kõj? Ta eo enaaj wal̦o̦k ñe jenaaj pokake kien in? Ta eo enaaj wal̦o̦k el̦aññe jejjab pokake kien in? Kajjitõk rot kein remaroñ jipañ ajri ro bwe ren l̦õmn̦ak im make kile bwe ewõr tokjãn kien ko an Anij im rem̦m̦an ñan kõj.​—Duteronomi 10:13.

19. El̦aññe jemãn im jinen ajri ro rej l̦oore naan in kakapilõk ko jãn Baibõl̦, ta eo enaaj wal̦o̦k ñan ro nejier?

¹⁹ Kwõj aikuj kõm̦m̦ane juon joñak em̦m̦an ñan ro nejũm̦, m̦õttaik er, bwebwenato ippãer, im katakin er kõn Anij. Men in enaaj jipañ ajri ro nejũm̦ bwe en epaak kõtaan eo aer ippãn Jeova Anij. Ñe ajri ro rej yokwe Anij, renaaj m̦õn̦õn̦õ ilo aer karejar ñane. Renaaj kate er im mour ekkar ñan men ko rar katak kaki jãn Baibõl̦. Im renaaj jutak pen wõt meñe rej iioon mãlejjoñ ko im menin kapo ko. Kwõn kate eok iien otemjej ñan jipañ ajri ro nejũm̦ bwe ren kaorõk kõtaan eo aer ippãn Anij.​—Jabõn Kõnnaan 27:11.

UNIN AN AORÕK BWE KWÕN KAUWE AJRI RO NEJŨM̦

20. (1) Etke jemãn im jinen ajri ro rej kauwe im katakin ro nejier? (2) Ñe jemãn im jinen ajri ro rej kauwe ak lel̦o̦k kaje ñan ro nejier, rej aikuj kõm̦m̦ane ilo wãween et?

²⁰ Jemãn im jinen ajri ro rej aikuj kauwe im katakin ro nejier. Unin aer kõm̦m̦ane men in ej ñan jipañ ajri ro bwe en jim̦we wãween l̦õmn̦ak im kõm̦m̦an ko aer. Paul ear ba ñan em̦m̦aan ro ewõr nejier: “Kom̦, ro jemãer, kom̦win jab poktake ro nejũmi ñan illu, a kom̦win kõkkaajiririik er ilo kaje im katak ko an Irooj.” (Epesõs 6:4) Ñe rũtto ro rej kauwe ak lel̦o̦k kaje ñan ro nejier, rej aikuj kõm̦m̦ane men in ilo yokwe ãinwõt an Jeova kõm̦m̦ane. (Hibru 12:4-11) Baibõl̦ ej rõjañ kõj ñan roñjake ak “eo̦roñ naan in katak” ko. Men in ej kaalikkar bwe juon wãween jemaroñ kauwe ajri ro ilo yokwe ej ilo ad kõnnaan ñan er ak lel̦o̦k naan in katak ko ñan er. (Jabõn Kõnnaan 8:33) Ewi wãween an jemãn im jinen ajri ro maroñ kauwe ak lel̦o̦k kaje ñan ro nejier?

21. Ta naan in kakapilõk ko jãn Baibõl̦ me rũtto ro rej aikuj keememej ñe rej kauwe ak katakin ajri ro nejier?

²¹ Jet ro me ewõr nejier rej l̦õmn̦ak bwe wãween eo wõt remaroñ kauwe ak katakin ro nejier ej ilo aer bũroñe er, kaamijak er, im kajook er. Bõtab, ejjab jim̦we men in. Rijjilõk Paul ear ba: “Kom̦, ro jemãer, kom̦win jab poktake ro nejũmi ñan illu.” (Epesõs 6:4) Kajjojo Kũrjin ej aikuj “jouj ñan armej otemjej im . . . ilo ineem̦m̦an en kajim̦we ro rej jum̦ae.” (2 Timote 2:24, 25) Ñe rũtto ro rej kajim̦we ajri ro nejier, rej aikuj m̦ool wõt ñan naan ko aer. Bõtab, rej aikuj keememej wõt naan ko an Paul. Jet iien ñe jemãn im jinen ajri ro rej kile bwe ejabwe baj kõnnaan wõt ñan ro nejier, eokwe remaroñ bar kauwe im katakin ro nejier ilo wãween ko jet.​—Jabõn Kõnnaan 22:15, UBS.

22. Ta eo ajri ro rej aikuj mel̦el̦e kake m̦okta jãn an jemãer ak jineer kauwe ak lel̦o̦k kaje ñan er?

²² Eokkõtaktak wãween an rũtto ro katakin ajri ro nejier jãn doon. Rejjab “kõnnaan wõt” ak rej kõjerbal wãween ko jet ñe rej lo bwe enaaj jipañe ajri eo nejier ñe ej bõt. Men in enaaj jipañ ajri eo bwe en jab kõm̦m̦ani men ko remaroñ kajorrããne. (Jabõn Kõnnaan 17:10, UBS; 23:13, 14, UBS; 29:19, UBS) Ej menin aikuj bwe ajri ro ren mel̦el̦e unin an jemãer ak jineer kauwe er ak lel̦o̦k kaje ñan er. Baibõl̦ ej ba: “El̦aññe kwõnaaj kauwe im katakin juon ajri, innem enaaj mãlõtlõt.” (Jabõn Kõnnaan 29:15, UBS; Job 6:24, UBS) Bõtab, jej aikuj keememej bwe ej aikuj wõr joñan ad kauwe ak kajeik ajri ro nejid. Jeova ear ba ñan armej ro an: “Inaaj kajeik kom̦, ak ejãmin eddo aõ kaje kom̦.” (Jeremaia 46:28, UBS) Baibõl̦ ejjab kamãlim an rũtto ro m̦ane ajri ro nejier ak illu ilo aer deñl̦o̦ke er. Men kein remaroñ kakinejnej ãnbwinnin ajri ro im ko̦kkure ãjmour eo aer.​—Jabõn Kõnnaan 16:32.

23. Ta eo ajri ro rej aikuj kile ñe jemãer ak jineer rej kauwe ak katakin er?

²³ M̦okta jãn an kar Jeova kajeik Ri Israel ro, ear ba: “Kom̦win jab mijak . . . Inaaj pãd ippemi.” (Jeremaia 46:27, 28, UBS) Jekdo̦o̦n wãween ta eo jej kõm̦m̦ane ilo ad kauwe ak katakini ajri ro nejid, jen jab kõm̦m̦ane ilo juon wãween me renaaj l̦õmn̦ak bwe jejjab yokwe ak kaorõk er. (Kolosse 3:21) Jen kauwe ak katakin er ilo juon wãween me renaaj kile bwe jej yokwe er im jekõn̦aan jipañ er.

KÕJPAROK AJRI RO NEJŨM̦ JÃN JORRÃÃN

24, 25. Ta juon iaan men ko renana me jej aikuj kõjparok ajri ro nejid jãne?

²⁴ Elõñ rũtto ro rej keememejl̦o̦k aer kar m̦õn̦õn̦õ ke rar dik im rũttol̦o̦k. Rej ememejl̦o̦k joñan an kar jemãer im jineer yokwe er im kate er ñan kõjparok er jãn jorrããn. Ro jemãn im jinen ajri ro rekõn̦aan bwe ajri ro ren kile bwe renaaj kõjparok er jãn jabdewõt jorrããn. Bõtab, epenl̦o̦k kilen kõjparok ajri ro ilo raan kein jãn kar iien ko etto. Ej ãindein kõnke ej nanal̦o̦k wõt armej ro ilo raan kein im elõñl̦o̦k jorrããn ko me rej wal̦o̦k ñan ajri ro.

²⁵ Juon iaan men ko renana me el̦apl̦o̦k an wal̦o̦k ilo raan kein ej ilo an armej ro rape ak ko̦kkure ajri ro im kõm̦m̦ani m̦anit ko rejekkar ñan er. Ñan waanjoñak, ilo aelõñ in Malaysia, kar etale im loe bwe ium̦win kar joñoul iiõ ko, elukkuun lõñl̦o̦k wõt oran ajri ro me rej ko̦kkure er. Ilo aelõñ in Jãmne, enañin 300,000 ajri ro rej ko̦kkure er im kõm̦m̦ani m̦anit ko rejekkar ñan er kajjojo iiõ. Ilo bar juon aelõñ ilo South Amedka, kar etale im loe bwe kajjojo iiõ enañin 9,000,000 ajri ro rej ko̦kkure er im kõm̦m̦ani m̦anit ko rejekkar ñan er! Ekabũrom̦õjm̦õj bwe enañin aolep iien armej ro me rej ko̦kkure ajri ro rej jet ro me ajri ro rejel̦ã kajjier im rej itok jãn baam̦le ko aer make. Eñin unin elukkuun aorõk bwe jemãn im jinen ajri ro ren kõjparok ro nejier. Ta ko jemãn im jinen ajri ro remaroñ kõm̦m̦ani ñan kõjparok ro nejier? Jen lale.

26. (1) Ta jet iaan men ko rũtto ro remaroñ kõm̦m̦ani ñan kõjparok ajri ro nejier? (2) Ñe ajri ro rejel̦ã ta ko rejim̦we im ta ko renana, men in enaaj kõjparok er jãn ta?

²⁶ Em̦õj etale im loe bwe ajri ro me ekkã an armej ro ko̦kkure er ej ajri ro me ejjel̦o̦k aer jel̦ã kõn an ruo armej pãd ak babu ippãn doon. Kõn men in, ewõr men ko raorõk im ajri ro nejũm̦ rej aikuj jel̦ã im kwõj aikuj katakin er kaki jãn ke rej dik. Eñin ej juon iaan men ko kwõj aikuj kõm̦m̦ani ñan kõjparok ajri ro nejũm̦ jãn rinana ro. Ñe kwõnaaj katakin er, men in enaaj kõjparok er “jãn ial̦ enana, jãn armej me rej kõnono men ko rettoon.” (Jabõn Kõnnaan 2:10-12) Ta ko kwõj aikuj katakin ro nejũm̦ kaki? Kwõj aikuj katakin er kõn Baibõl̦ bwe ren jel̦ã ta ko rejim̦we im ta ko renana. Kwõj aikuj bar katakin er bwe ewõr rũtto ro renana im ajri ro rejjab aikuj pokake er ñe rej ba bwe ren kõm̦m̦ani men ko renana. (Lale Daniel 1:4, 8; 3:16-18.) Jete alen am̦ aikuj kõnono kaki men kein ippãn ajri ro nejũm̦? Ej aikuj lõñl̦o̦k jãn juon alen. Enañin aolep iien jej aikuj ãliji katak ko im mel̦el̦e ko ñan ajri ro bwe ren maroñ lukkuun mel̦el̦e. Ewõr bar juon men eaorõk im ro jemãn im jinen ajri ro rej aikuj keememej. Ilo an juon leddik rũttol̦o̦k, jemãn ej aikuj keememej bwe ewõr iien ko me leddik eo nejin ej aikuj make iaan im ewõr men ko me ejekkar an ro jet lale an leddik eo kõm̦m̦ani. Ñe l̦addik ro rej rũttol̦o̦k, jineer rej aikuj bar keememej ejja wãween in wõt. Men in enaaj jipañ ajri ro bwe ren jel̦ã ta ko ekkar an rũtto ro kõm̦m̦ani ñan er im ta ko ejekkar an rũtto ro kõm̦m̦ani ñan er. Bar juon iaan men ko raorõk im kwõj aikuj kõm̦m̦ani ñan kõjparok ajri ro nejũm̦ ej ilo am̦ lale im jel̦ã kõn men ko rej kõm̦m̦ani iien otemjej.

KAJJITÕK JIPAÑ IPPÃN ANIJ

27, 28. Wõn eo emaroñ jipañ jemãn im jinen ajri ro bwe ren jel̦ã kilen lale im katakin ro nejier?

²⁷ Ejjab pidodo ñan katakin ajri ro jãn ke rej dik wõt. Bõtab, Anij em̦õn̦õn̦õ in jipañ jemãn im jinen ajri ro. Ilo kar iien ko etto ilo aelõñ in Israel, ekar wõr juon em̦m̦aan etan Manoa. Ke Manoa ear kile bwe ear pojak in wõr nejierro lio pãleen ajri, ear jar ñan Jeova im kajjitõk bwe en jipañe ñan an jel̦ã kilen lale im katakin ajri eo nejin. Jeova ear uwaake jar eo an Manoa.​—Ri Ekajet 13:8, 12, 24.

²⁸ Rainin, ro me ewõr nejier ajri remaroñ bar jar im kajjitõk ippãn Jeova bwe en jipañ er ñan aer jel̦ã kilen lale im katakin ajri ro nejier. Ebwe an pen lale im katakin ajri ro reddik. Bõtab, ñe jemãn im jinen ajri ro rej kate wõt er, ewõr tokjãn ko renaaj wal̦o̦k. Ruo rippãlele ilo Awai im ewõr nejier rej ba: “Ewõr 12 iiõ in am̦ katakin ajri ro nejũm̦ m̦okta jãn an penl̦o̦k ñe renaaj jo̦dikdik. Bõtab, el̦aññe kwaar lukkuun kate eok im l̦oori naan in kakapilõk ko jãn Baibõl̦, kwõnaaj lukkuun m̦õn̦õn̦õ im aenõm̦m̦an. Etke? Kõnke kwõnaaj loe an jo̦dikdik ro nejũm̦ make kããlõt ñan karejar ñan Jeova kõn aolepen bũrueer.” (Jabõn Kõnnaan 23:15, 16) Ñe ro nejũm̦ renaaj kõm̦m̦ane jokãlõt in, kwõnaaj lukkuun m̦õn̦õn̦õ im kwõnaaj kam̦oole an Baibõl̦ ba bwe ‘ajri ro rej menin jolõt jãn Jeova.’

[Kõmel̦el̦e eo itulal̦]

EWI WÃWEEN AN NAAN IN KAKAPILÕK KEIN JÃN BAIBÕL̦ JIPAÑ . . . RŨTTO RO BWE REN KATAKIN AJRI RO NEJIER?

Lõke Jeova.​—Jabõn Kõnnaan 3:5.

Pepel̦o̦k im̦aan kõn naaj ewi joñan baam̦le eo am̦.​—1 Timote 5:8, UBS.

Jeova ej yokwe eo Nejin.​—Jabõn Kõnnaan 8:22, 30.

Ej an jemãn im jinen ajri ro eddo ñan katakin ajri ro nejier kõn Anij.​—Duteronomi 6:6, 7.

Rũtto ro rej aikuj kajim̦we im kauwe ajri ro nejier.​—Epesõs 6:4.

[Bo̦o̦k eo ilo peij 70]

WÃWEEN KAJIM̦WE AK KATAKINI AJRI RO

Juon wãween kwõmaroñ kajim̦we ak katakini ajri ro nejũm̦ ej ilo am̦ jipañ er bwe ren make kile men ko renana rej wal̦o̦k ñe rej kõm̦m̦ane juon men enana. (Galetia 6:7, UBS; lale Exodus 34:6, 7.) Ñan waanjoñak, el̦aññe ajri eo nejũm̦ ear kapok m̦weo, kwõmaroñ ba bwe en make karreoiki im bar kakon̦i men ko ear kapoki. Ta ñe ear nana an ajri eo nejũm̦ kõm̦m̦an ñan ro jet? Eokwe, kwõmaroñ ba ñane bwe ej aikuj etal im jol̦o̦k an bõd ippãn armej ro me ear nana an kõm̦m̦an ñan er. Bar juon wãween kwõmaroñ kajim̦we im katakini ajri ro ej ñan kamo aer kõm̦m̦ani men ko rekõn̦aan ñan ñe kwõj kile bwe rej oktak. Men in enaaj jipañ ajri ro bwe ren kile bwe rej aikuj pokake im kõm̦m̦ani men ko rejim̦we.

[Pija eo ilo peij 65]

Kwõn m̦õttaik ajri ro nejũm̦, bwebwenato ippãer, katakin er kõn Anij, im kõm̦m̦ane juon joñak em̦m̦an ñan er