Watchtower ONLINE L̦ÃIBRÃRE
Watchtower
ONLINE L̦ÃIBRÃRE
Kajin M̦ajel̦
O̦
  • N̦
  • n̦
  • M̦
  • m̦
  • L̦
  • l̦
  • O̦
  • o̦
  • BAIBÕL̦
  • BOK IM KEIN KATAK
  • KWEILO̦K KO
  • w07 11/1 p. 8-12
  • Lor Bõklikit Eo Am

Ejjañin wõr pija in ilo tõre in.

Jol̦o̦k bõd, ewõr juon problem ej kõm̦m̦an an jab jo̦ pija in.

  • Lor Bõklikit Eo Am
  • Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jeova—2007
  • Unin Tõl Jidikdik Ko
  • Katak ko Jet
  • Ro Etton Air Bõklikit
  • “Rerreo ñan Ro Rerreo”
  • Bõklikit ko Reoktak, Bebe ko Reoktak
  • Maroñ eo Am̦ ñan Jel̦ã Em̦m̦an im Nana
    “Pãd Wõt ilo Yokwe eo an Anij”
  • Ejim̦we Ke Wãween an Maroñ eo Am̦ ñan Jel̦ã Em̦m̦an im Nana Tõl Eok?
    Naan in Keeañ Kõn Aelõñ eo an Jeova—2015
  • Roñjake Bõklikit Eo Am
    Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jeova—2007
Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jeova—2007
w07 11/1 p. 8-12

Lor Bõklikit Eo Am

“Men ko otemjej rerreo ñõn ro rerreo, a ñõn ro retton im re jab tõmak, ejelok men eo erreo.”​—TAITÕS 1:​15.

1. Ewi wãwen an kar Paul bõk kunan ibben congregation ko ilo Crete?

ELIKIN an kar ri jilek Paul kamwijlok jerbal in missionary eo an kein ka jilu, rar kalbuji im tokelik jilkinloke ñan Rome, ijo ear bedwõt ilo kalbuj iumin ruo yiõ ko. Ta eo ear kõmmane ke rar kanemkwoje? Ilo juõn ien elikin kar kanemkwoje, ear lolok ailiñ in Crete ibben Titus, im Paul ear jeje ñan e: “I ar likit yuk i Krit bwe kwon kajime men ko re jañin jimewõt, im likit jet armij bwe ren elder ro ilo jikin kwelok otemjej.” (Taitõs 1:⁠5) Ñan kajejjet jerbal in an, Titus ear aikwij jerbal ibben armij ro me bõklikit eo air ear emõn im ibben ro me bõklikit eo air kar jab jerbal ilo jimwe.

2. Ta abañ eo ilo ailiñ in Crete Titus ear aikwij in kamadmõde?

2 Paul ear kameleleik Titus kin kadkad ko kadkadin elder ro ilo congregation, inem kwalok bwe “elõñ armij ro rej jelomene im dri konono bata, im dri mon.” Rein rar “ukoj aolepen mo ko, im rej katakin men ko re jab jime.” Titus ‘en [kar] bin an enoik ir.’ (Taitõs 1:​10-​14; 1 Timote 4:⁠7) Paul ear ba bwe lemnak im bõklikit ko air rar ‘etton,’ im ej kajerbal juõn nan ej melelen mãr, einwõt juõn nuknuk emaroñ mãr ibben uno. (Taitõs 1:​15) Emaroñ bwe jet iair rar Ri Jew, kinke rar kejbãrok manit in “mijmij.” Ejelok emaan ro rej kamõjnoik congregation ko rainin kin lemnak eo bwe mwijmwij ej juõn men in aikwij; bõtab jemaroñ katak elõñ men ko kin bõklikit eo jen nan in kakabilek eo Paul ear lelok ñan Titus.

Ro Etton Air Bõklikit

3. Ta eo Paul ear jeje kake ñan Titus kin bõklikit eo?

3 Lale ta abañ eo ear bed ilo ien eo ke Paul ear konono kin bõklikit. “Men ko otemjej rerreo ñõn ro rerreo, a ñõn ro retton im re jab tõmak, ejelok men eo erreo; a air lemnok im bõklikõt retton. Rej kwalok bwe re jela Anij, a ilo jerbal ko air rej karmijete.” Ealikar, jet ian ro ilo ien ko remotlok rar aikwij kõmman oktak ko “bwe ren jimewõt ilo tõmak.” (Taitõs 1:​13, 15, 16) Ear bin ibbeir ñan jelã oktak ko ikõtan ta eo ear erreo im ta eo ear etton, im men in ear kitibuj bõklikit eo air.

4, 5. Ta likjap eo ear bed ibben jet ilo congregation ko, im ewi wãwen ear jelet ir?

4 Elõñlok jen joñoul yiõ ko lok iman, kumi eo ej tel Ri Christian ro rar bõk lemnak eo bwe mwijmwij ear jab juõn men in aikwij ñan erom juõn ri kabuñ eo emol, im kin men in rar kejelãik congregation ko. (Jerbal 15:​1, 2, 19-​29) Bõtab, jet ian armij ro ilo Crete rar wõnmanlok im kejbãrok “mijmij.” Iman mejen armij ro rar kwalok air jab errã ibben kumi eo ej tel, im rar “katakin men ko re jab jime.” (Taitõs 1:​10, 11) Ilo lemnak eo eankeke, remaroñ kar kowõnmanlok kien ko jen Kien eo an Moses, kin mõñã im mantin kabuñ kin erreo. Bareinwõt remaroñ kar le jen joñan air kalaplap kin ta eo ear ba ilo Kien eo, einwõt jet kumi ko ilo ran ko an Jesus rar kõmmane, im bareinwõt rejetake bwebwenato wan ak inoñ ko an Ri Jew ro im kien ko an armij.​​—Mark 7:​2, 3, 5, 15; 1 Timote 4:⁠3.

5 Lemnak rot in ear kokkure air maroñ in ekajete armij ilo jimwe im jelã kin ta eo emõn im nana, melelen bõklikit eo air. Paul ear je: “Ñõn ro retton im re jab tõmak, ejelok men eo erreo.” Bõklikit eo air ear lap an ankeke im kin men in rar jab maroñ atartar ion ñan tel ir ilo makitkit ko im lemnak ko air. Bareinwõt, rar ekajete Ri Christian ro mõttair kin men ko rar maroñ make bebe kake, men ko me juõn Ri Christian emaroñ bebe in kõmmane ilo juõn wãwen ak emaroñ oktak jokãlet eo an bar juõn. Ilo wãwen in, Ri Crete rein rar watõk jet makitkit im manit ko einwõt retton meñe rar jab. (Dri Rom 14:17; Dri Kolosse 2:​16) Meñe rar kwalok bwe rar jelã Anij, jerbal ko air rar kwalok bwe rar jab.​​—Taitõs 1:​16.

“Rerreo ñan Ro Rerreo”

6. Kain armij rot ro ruo Paul ear konono kake?

6 Ewi wãwen jemaroñ bõk tokjen jen ta eo Paul ear jeje kake ñan Titus? Eokwe, lale oktak eo ej bed ilo ennan kein: “Men ko otemjej rerreo ñõn ro rerreo, a ñõn ro retton im re jab tõmak, ejelok men eo erreo; a air lemnok im bõklikõt retton.” (Taitõs 1:​15) Paul ear jab ba bwe elañe juõn Ri Christian ej erreo ilo mwil, men otemjej rej erreo im emõn ñan an kõmmani. Jemaroñ liki bwe emol men in kinke Paul ear kalikar ilo bar juõn letter bwe eo ej lũñ, kabuñ ñan ekjap, madmõd, im kõmman men ko eierlok wõt ‘ejamin bõk [an] jolit ailiñ in Anij.’ (Dri Galetia 5:​19-​21) Inem jej aikwij bõk jemlok eo bwe Paul ear konono kin ruo kain armij, ro rej erreo ilo wãwen mwil im ilo jitõb, im ro rejjab.

7. Dri Hibru 13:4 ej kwalok kain manit rot eo enana, ak ta kajitõk eo emaroñ walok?

7 Men ko me juõn Ri Christian emol ej aikwij bõpraiki rej jab men ko wõt Bible eo ej konono kake ilo tibdikin. Einwõt juõn wanjoñok, lemnak kin nan kein ekajju an ba: “Armij otemjej ren koutiej belele im en kwojarjar jikin babu: bwe Anij e naj ekajet ro dri lũñ otemjelok.” (Dri Hibru 13:⁠4) Ro rejjab Ri Christian im ro rejaje katak ko ilo Bible renaj bareinwõt melele bwe eon in ej kamo lũñ. Ealikar jen eon in im eon ko jet jen Bible bwe Anij ej kananaik an juõn emaan ak kõrã babu ibben eo ejjab belen. Ak, ta kin ruo armij rejañin mare me rej kajerbal loñiir ñan kamõnõnõik don ilo jõkkar? Elõñ jodikdik ro rej ba bwe ejelok jorrãn ñan kõmman men in kinke rejjab babu ibben don. Juõn Ri Christian emaroñ ke watõk kain manit rot in einwõt juõn manit erreo?

8. Ikijen kajerbal loñi ñan kamõnõnõik don ilo jõkkar, ewi wãwen Ri Christian ro rej einjuõn jen elõñ ri lal in?

8 Dri Hibru 13:4 im 1 Dri Korint 6:9 ej ba bwe Anij ej kananaik lejen im lũñ (kajin Greek, por·neiʹa) jimor. Ta eo jemaroñ melele kake jen nan eo lũñ? Nan in ilo kajin Greek ej jerbal ñe juõn armij ej kajerbal mõttanin enbwinin ilo juõn wãwen ejõkkar. Ej koba aolep kain mour in ejej ibben armij ro rejañin mare. Inem ekoba kajerbal loñiir ñan kamõnõnõik don ilo jõkkar, meñe elõñ jodikdik ro ibelakin lal in rar roñ jen armij ro jet ak rar bebe bwe ejjab nana kajerbal loñiir. Ri Christian ro remol rejjab kajerbal lemnak ko an “dri konono bata, im dri mon,” ñan tel lemnak im makitkit ko air. (Taitõs 1:​10) Rej bokake kien ko reutiej an Jeje Ko Rekwojarjar. Jen air kõmman jekben ko ñe rej kajerbal loñiir ñan kamõnõnõik don, rej melele bwe ekkar ñan Bible men in ej lũñ, por·neiʹa, im rej katakin bõklikit eo air bwe en jab bõk manit kein.a​​—Jerbal 21:25; 1 Dri Korint 6:​18; Dri Epesõs 5:⁠3.

Bõklikit ko Reoktak, Bebe ko Reoktak

9. Ta jerbal an bõklikit eo elañe “men ko otemjej rerreo”?

9 Ak kar ta melelen nan ko an Paul ke ear ba bwe “men ko otemjej rerreo ñõn ro rerreo”? Paul ear konono kin Ri Christian ro me rar kajimwe lemnak im tõmak ko air kin men eo ejimwe im bwid ekkar ñan kien ko an Anij, me jej loi ilo Nan eo an emwij an kakõrmoli. Ri Christian rein rej kile bwe ikijen men ko me Anij ear jab kananaiki, bebe eo an ri tõmak ro kajjojo kin men kein remaroñ kajjo jen don. Jen air kõrraate armij, rej kile men ko “rerreo” me Anij ejjab kananaiki. Rejjab kõtmene bwe aolep renaj bõk juõn wõt lemnak kin wãwen mour ñe Bible eo ejjab letok nan in kakabilek ko ilo tibdikin. Jen etale jet wanjoñok ko.

10. Ewi wãwen juõn ien kamare (ak ilomij) emaroñ juõn melejoñ?

10 Elõñ family ko me juõn ri belele ear erom juõn Ri Christian ak eo belen ear jab. (1 Piter 3:1; 4:⁠3) Men in emaroñ bõkmantak jet melejoñ ko, einwõt ilo ien kamare ak ien ilomij an juõn nukid. Lemnak kin wanjoñok eo kin juõn Ri Christian kõrã me leo belen ej bed ilo bar juõn kabuñ. Juõn ian ro nukin ebojak in mare, im enaj kõmmane ien kamare eo ilo mõn jar eo an juõn kabuñ ej ba ej Christian. (Ak juõn nukin, emaroñ juõn jemen ak jinen, ear mij, im ilomij eo enaj kõmmane ekkar ñan mantin kabuñ eo.) Rej kirtok ri belele ro, im leo ekõnan bwe lio belen en etal ibbenlok. Ta eo bõklikit eo an lio ej ba kin an bed ilo ien mare eo? Ta eo enaj kõmmane? Lemnak kin wanjoñok kein ruo.

11. Kwalok kin ta lemnak eo an juõn Christian kõrã ri belele ñe ej aikwij bebe kin an bed ilo ien in kamare eo ilo juõn mõn jar ak jab, im ej tellok ñan jemlok et eo?

11 Lois ej kalmenlokjen kin nan in kakien eo an Bible eo, ‘Komin drioijtok jen Babilõn Elap.’ (Reveles̃õn 18:​2, 4) Ilo ien ko remotlok, ear jar ilo mõn jar eo me ien kamare eo enaj walok ie im ej jelã bwe renaj kajitõk ibben aolep bwe ren bõk kunair ilo manit ko an kabuñ eo, einwõt jar, al, ak manit ko ilo kabuñ eo. Ear beek ilo buruen bwe ejamin bõk kunan ilo men kein im bareinwõt ejjab kõnan bed ijo im jelmaiki ijjibed ko ñan rupe tiljek eo an. Lois ej kautiej leo belen im ekõnan bokake e, bwe e ej bõran family eo ekkar ñan Bible eo; bõtab, ejjab kõnan ebbururu kin nan in kaiñi ko jen Jeje ko ilo Bible eo. (Jerbal 5:​29) Inem, ilo joij ej kameleleik leo belen bwe meñe leo ej kãlet in etal, e ejjab maroñ etal. Emaroñ kamelele ñan leo bwe elañe ej etal im jab bõk kunan ilo jet manit ko an kabuñ, emaroñ kajook e, inem enaj emõnlok bwe lio en jab etal. Bebe eo an ej kõmman bwe en erreo bõklikit eo an.

12. Ewi wãwen juõn emaroñ lemnak im emmakit ñe ej bõk juõn nan in kir ñan bed ilo ien kamare eo me armij ro renaj kõmmane ilo juõn imõn jar?

12 Ruth ej jelmae ejja melejoñ eo wõt. Ej kautiej leo belen, ear beek ilo buruen bwe en tiljek wõt ñan Anij, im ej lor bõklikit eo an eo ej bedbed ion Bible eo. Elikin an lemnak kin katak ko einwõt Lois ear bar etali, Ruth ear jar im etale “Questions From Readers” (Kajitõk Ko Jen Ri Konono Ro) ilo The Watchtower (Imõniaroñroñ) an May 15, 2002. Ej kememej bwe Ri Hebrew ro jilu rar bokake juõn nan in kakien bwe ren bed ilo jikin eo renaj kabuñ ñan ekjap eo, bõtab rar kejbãrok air tiljek ilo air jab bõk kunair ilo kabuñ ñan ekjap eo. (Daniel 3:​15-​18) Ej beek in etal ibben leo belenlok ñan ien kamare eo ak ejamin bõk kunan ilo jabdewõt makitkit ko an kabuñ, im ej jerbal wõt ekkar ñan bõklikit eo an. Ej kamelele ilo joij ak alikar ñan leo belen kin ta eo bõklikit eo an enaj kõtloke bwe en kõmmane im jab kõmmane. Ruth ej kejatdikdik bwe leo belen enaj lo oktak ko ikõtan kabuñ eo emol im eo ewan.​​—Jerbal 24:⁠16.

13. Etke jejjab aikwij abõnõnõ ñe ruo Ri Christian ro rej tõbar jemlok ko reoktak jen don?

13 Kinke bebe ko an Ri Christian ro ruo reoktak jen don, men in ej melelen ke bwe ejjab aorõk ta eo juõn armij ej kõmmane ak bwe bõklikit eo an juõn ian armij rein ruo emõjno? Jaab. Kin an iminene kin kajañjañ ko im men ko renaj kajerbali ilo kwojkwoj ko an kabuñ eo an mokta, Lois emaroñ kile bwe emaroñ kauwatata ñan e elañe ej bed ijo. Makitkit eo an leo belen ilo ien ko remotlok kin men ko an kabuñ ko remaroñ jelet wãwen bõklikit eo an ej jerbal. Inem ewõr an liki bwe bebe eo an ej emõntata ñan e.

14. Ta eo Ri Christian ro rej aikwij lemnak kake ikijen bebe ko air make?

14 Ak enana ke bebe eo an Ruth? Ro jet rejjab maroñ ekajete. Rejjab aikwij ekajete ak kõrraate kin an kãlet ñan bed ilo ien mare eo ak jab bõk kunan ilo jabdewõt mantin kabuñ. Lemnak kake nan in kakabilek eo an Paul kin bebe ko an armij make ñan mõñã ak jab mõñã jet kain mõñã ko: “Eo ej mõña en jab kejekron eo e jab mõña; im eo e jab mõña en jab ekajet eo ej mõña . . . iben iroij eo an ej jutõk, ak buñ. A naj kajutõk e, bwe Iroij en E maroñ in kajutõk e.” (Dri Rom 14:​3, 4) Ejelok juõn Ri Christian emol enaj kar kõnan iuni jabdewõt bwe en kajekdon tel an bõklikit eo emwij an katakini, bwe ñan an kõmman men in enaj einwõt ej kajekdon juõn ainikien emaroñ kwalok juõn ennan in lomor.

15. Etke jej aikwij lukkun lemnak kin bõklikit im eñjake ko an ro jet?

15 Ñan wõnmanlok ilo wanjoñok in, Ri Christian rein jimor rej aikwij lemnak kin men ko jet, juõn ej wãwen eo enaj jelet ro jet. Paul ear kakabilek kij: “Komin ekajet men in, bwe ejelok armij en likit latibñil ak lõkatip ilo ial an eo jein im jãtin.” (Dri Rom 14:​13) Lois emaroñ jelã bwe ear wõr men ko einlok wõt men kein me rar walok mokta im rar kalõkatip armij ro ilo congregation eo ak ilo family eo an, im men eo ej kõmmane emaroñ lap an jelet ajiri ro nejin. Oktan men in, Ruth emaroñ kile bwe ejja jokãlet kein wõt rar jab kalõkatip congregation eo ak armij ro rej bed ilo bukwon eo. Limarein jimor​​—im kij aolep​​—jej aikwij jelã bwe juõn bõklikit eo emwij katakini ilo wãwen emõn ej lemnak kin wãwen men ko rej jelet ro jet. Jesus ear ba: “Jabrewõt eo e naj lõkatipe juõn ian rein redrik rej liki Ña, emõn ñõn e ñe rej lukwoj dreka irir elap na i kenwan im kõtalke ijo imlõl i lojit.” (Matu 18:⁠6) Elañe makitkit ko an juõn armij emaroñ kalõkatip ro jet im ej kajekdone, menin emaroñ katton bõklikit eo an, einwõt kar eindein ibben jet Ri Christian ro ilo Crete.

16. Iumin elõñ ien ko kain oktak rot ko jemaroñ kõtmene ibben juõn Ri Christian?

16 Kõtan eo an juõn Ri Christian ibben Jehovah ej aikwij wõnmanlok im emõnlok, einwõt aikwij eo ñan wõnmanlok ilo roñjake im bokake bõklikit eo an. Jen lemnak kin Mark, eo ej kab baptais. Bõklikit eo an ej ba ñan e bwe en jeor jen manit ko ear kõmmani ien ko remotlok bwe rej nae Bible eo, bõlen men eo ej kitibuj ekjap ko ak bõtõktõk. (Jerbal 21:​25) Ilo mol, kiõ ej kejbãrok bwe en jer jen men ko Anij ej kemoiki meñe jidik wõt. Ijo turãjet, ej bwok kin etke jet rej karmijete jet men ko ej watõke emõn, einwõt jet program ko ilo TV.

17. Kwalok juõn wanjoñok kin ewi wãwen ien im eddeklok in kõtan eo an juõn Ri Christian ibben Jehovah emaroñ jelet bõklikit im bebe ko an.

17 Iumin elõñ ien ko, Mark ej rittolok ilo jelãlokjen im elaplok an ruaklok ñan Anij. (Dri Kolosse 1:​9, 10) Kin ta tokjen eo? Ainikien eo ej bed ibben ear bõk elap katak ko. Kiõ elaplok an Mark kõnan roñjake bõklikit eo an im ej lukkun etale nan in kaiñi ko jen Jeje ko ilo Bible eo. Ilo mol, ej kile bwe men ko jet ear lemnak bwe renana im ear illok jeni mokta rejjab lukkun jumae lemnak eo an Anij. Bareinwõt, kinke elaplok an lore nan in kaiñi ko ilo Bible im emõnõnõ in lor bõklikit eo an emwij an katak kin men ko remõn, bõklikit eo an Mark ej kamakit e kiõ ñan jab aluiji program ko ilo TV me moktalok ear lemnak bwe emõn ñan aluij. Aet, bõklikit eo an ej laplok an emõn.​​—Sam 37:⁠31.

18. Ta eo ej kõmman bwe jen lañliñ?

18 Ilo enañin aolep congregation ko, armij ro kajjojo rej bed ilo wãwen ko reoktak jen don ikijen wõnmanlok ko air ilo jitõb. Jet iair rekãl ilo tõmak. Emaroñ bwe jidik wõt an bõklikit eo air jelet bebe ko air kin jet men ko, ak ilo men ko jet, elap an jerbal bõklikit eo air. Armij rein remaroñ aikwij ien im jibañ bwe ren melele im kamolol kin tel eo an Jehovah im lor bõklikit eo air emwij an katakini. (Dri Epesõs 4:​14, 15) Ekamõnõnõ, bwe ilo ejja congregation ko wõt, emaroñ lõñ ro emũlal jelãlokjen ko air, rej iminene ñan jerbale nan in kaiñi ko ilo Bible, im ewõr juõn bõklikit elukkun lap an burukuk ibben lemnak eo an Anij. Ej menin lañliñ ñan ad kamao ibben “armij rein rerreo” me rej kile men ko rej kabuñburuen Iroij einwõt men ko rerreo ilo mwil im rej burukuk ibben kabuñ eo emol! (Dri Epesõs 5:​10) Jen aolep bõk mejenkajjik eo ñan wõnmanlok im kejbãrok juõn bõklikit me ej burukuk ibben jelãlokjen eo ejimwe kin mol eo im kabuñ eo ekwojarjar.​​—Taitõs 1:⁠1.

[Kõmel̦el̦e eo itulal̦]

a The Watchtower (Imõniaroñroñ) ilo March 15, 1983, page 30-31, ej letok ennan ko ñan ro emwij air mare.

Ewi Wãwen Kwonaj Uak?

• Etke jet Ri Christian ro ilo ailiñ in Crete kar etton bõklikit ko air?

• Ewi wãwen ruo Ri Christian ro me bõklikit ko air emwij an Bible katakini, remaroñ kõmman bebe ko reoktak jen don?

• Iumin elõñ ien, ta eo ej aikwij walok ñan bõklikit eo ad?

[Mab eo ilo peij 9]

(Ñan lale pija eo, jouj im lale ilo bok eo)

Sicily

GREECE

Crete

ASIA MINOR

Cyprus

LOMALO MEDITERRANEAN

[Pija eo ilo peij 10]

Ruo Ri Christian ro me rej jelmae ejja wãwen eo wõt remaroñ kõmman bebe ko reoktak jen don

    Bok im Kein Katak ilo Kajin M̦ajel̦ (1983-2026)
    Log Out
    Log In
    • Kajin M̦ajel̦
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kilen Kõjerbale
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share